نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار پریودانتیکس، مرکز تحقیقات دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد
2 دانشیار روماتولوژی، مرکز تحقیقات بیماریهای روماتیسمی، بیمارستان قائم، دانشگاه علوم پزشکی مشهد
3 استادیار پریودانتیکس، مرکز تحقیقات دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد
4 دندانپزشک
5 دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد
6 پریودنتیست
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Periodontal disease with alveolar bone resorption and tooth loss is common in rheumatoid arthritis (RA). RA subjects show inadequate plaque control due to physical disability as well as compromised immune response, both of which might result in a greater predisposition to periodontal disease in these subjects than in the normal population. The aim of this study was to evaluate the prevalence of periodontal disease among rheumatoid arthritis patients.
Materials & Methods: Periodontal status (plaque index, papillary bleeding index, and missing teeth) was examined in 70 individuals including 35 patients with active rheumatoid arthritis and 35 healthy individuals as control group. The results were analyzed using SPSS software and student t-test.
Results: Patients with rheumatoid arthritis included 31 females (88.6%) and 4 males (11.4%) with a mean age of 45 years, . Healthy control group included 26 females (74.3%) and 9 males (25.7%) with a mean age of 37 years. Patients with rheumatoid arthritis showed significant increases inthe Plaque index (P=0.0001), papillary bleeding index (P=0.002), and number of missing teeth (P=0.03) compared to the healthy control group. Three patients also had secondary Sjogren's syndrome.
Conclusion: Patients with rheumatoid arthritis had a greater level of periodontal disorders compared to control group. In addition to the effects of this chronic inflammatory disease and immune host deficiened, this could be attributed to physical disability in maintaining oral health and gingival effects of anti rheumatic medications.
Introduction: Periodontal disease with alveolar bone resorption and tooth loss is common in rheumatoid arthritis (RA). RA subjects show inadequate plaque control due to physical disability as well as compromised immune response, both of which might result in a greater predisposition to periodontal disease in these subjects than in the normal population. The aim of this study was to evaluate the prevalence of periodontal disease among rheumatoid arthritis patients.
Materials & Methods: Periodontal status (plaque index, papillary bleeding index, and missing teeth) was examined in 70 individuals including 35 patients with active rheumatoid arthritis and 35 healthy individuals as control group. The results were analyzed using SPSS software and student t-test.
Results: Patients with rheumatoid arthritis included 31 females (88.6%) and 4 males (11.4%) with a mean age of 45 years, . Healthy control group included 26 females (74.3%) and 9 males (25.7%) with a mean age of 37 years. Patients with rheumatoid arthritis showed significant increases in Plaque index (P=0.0001), papillary bleeding index (P=0.002), and number of missing teeth (P=0.03) compared to the healthy control group. Three patients also had secondary Sjogren's syndrome.
Conclusion: Patients with rheumatoid arthritis had a greater level of periodontal disorders compared to control group. In addition to the effects of this chronic inflammatory disease and immune host deficiened, this could be attributed to physical disability in maintaining oral health and gingival effects of anti rheumatic medications.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
آرتریت روماتوئید بیماری مزمن، سیستمیک و پیشروندهای است که به طور قرینه مفاصل به خصوص مفاصل متحرک اندامها را دچار مشکل میکند. در بیشتر بیماران تغییر شکل اندامها و کاهش عملکرد عضو دیده میشود. علت این بیماری ناشناخته است. حدود 1% جمعیت دنیا دچار این بیماری هستند و احتمال ابتلای زنان 3 برابر مردان است.(1)
درگیری مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) در 60-1% این بیماران گزارش شده که علت این اختلاف زیاد، احتمالاً استفاده از معیارهای مختلف جهت تعیین اختلال TMJ بوده است.(3و2)
بیماری پریودنتال مربوط به تخریب التهابی بافتهای نرم و سخت اطراف دندان است که یکی از علل عمده از دست دادن دندان در سنین بزرگسالی میباشد. عوامل متعددی سبب کاهش مقاومت بافت میشوند که به طور کلی در دو گروه عوامل موضعی و عوامل سیستمیک قرار میگیرند. پاتولوژی پریودنتیت شبیه به آرتریت روماتوئید است(4) به طوری که پیشرفت هر دو بیماری به علت سطح بالای سیتوکاینهای پیش التهابی است. اخیراً ثابت شده است افراد مبتلا به پریودنتیت 4 برابر بیشتر از افراد سالم ممکن است دچار آرتریت روماتوئید شوند.(5)
استفاده طولانی مدت از متوترکسات و سایر داروهای ضد روماتیسمی از جمله سیکلوسپورین در درمان آرتریت روماتوئید منجر به استوماتیت میشود، سیکلوسپورین همچنین باعث رشد بیش از حد لثه میگردد. تشابه پاسخهای ایمنی میزبان به آرتریت روماتوئید و بیماریهای پریودنتال، شامل کاهش فعالیت سلولی و افزایش فعالیت هومورال است.
این تحقیق در پاسخ به اینکه آیا بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید نسبت به افراد سالم بیشتر دچار بیماری پریودنتال میشوند، صورت گرفت.
مواد و روشها
در این مطالعه توصیفی-تحلیلی که در سال 1387 در دانشکده دندانپزشکی مشهد صورت گرفت، 35 بیمار مبتلا به آرتریت روماتوئید فعال، با توجه به معیارهای ورود به مطالعه شامل قطعی بودن تشخیص بیماری براساس معیارهای بینالمللی، به طور داوطلبانه شرکت کردند. 35 نفر فرد سالم نیز به عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شدند. بیماران پس از اطلاع یافتن از اهداف مطالعه و روش انجام آن، با رضایت کامل وارد مطالعه شدند و فرمهای معاینه حاوی 3 برگه، شامل پرسشنامه، Plaque index (Silness and Loe) ، Papillary bleeding index (Muhleman-Saxer) تکمیل شد.
در پرسشنامه اطلاعاتی از قبیل سن، جنس، تحصیلات، مدت ابتلا به بیماری، نوع و مدت مصرف داروها، دفعات مسواک زدن در شبانه روز، استفاده یا عدم استفاده از نخدندان و وجود یا عدم وجود خونریزی لثه حین مسواک زدن از بیمار گرفته شد. سپس Plaque index هر دندان بررسی شد. دپوزیت در سطح دندان قابل اندازهگیری است و با درجه آماس در همان سطح ارتباط دارد؛ و محدود کردن ارزیابی پلاک منحصر به طوق به دلیل این است که تحریکات پلاک بر روی لثه مارژینال بیشتر میباشد. جهت ارزیابی Papillary bleeding indexدر هر 4 کوادرانت، پروبینگ صورت میگرفت. اطلاعات این پژوهش با استفاده از نرمافزار SPSS با ویرایش 10 ثبت و با آزمون t-test مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و 05/0P< معنیدار محسوب شد.
یافتهها
یافتههای پژوهش پس از تجزیه و تحلیل نتایج زیر را نشان داد:
مبتلایان به آرتریت روماتوئید شامل 31 زن (6/88%) و
4 مرد (4/11%) و گروه شاهد شامل 26 زن (3/74%) و 9
مرد (7/25%) بودند (07/0P=). میانگین و انحراف معیار سنی بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید 9/12±45 سال و در بیماران شاهد 3/13±37 سال بود. با توجه به آزمون Two Sample t-test اختلاف معنیداری بین سنین افراد دو گروه وجود نداشت (21/0P=). میانگین سالهای تحصیلات در گروه مورد 18/5±11/8 سال و در گروه شاهد 17/4±33/10 سال بود که این اختلاف قابل توجه نبود. تفاوت دو گروه از نظر جنسی معنیدار نبود (07/0P=). همچنین 3 نفر از 35 بیمار مبتلا به آرتریت روماتوئید، دچار سندرم شوگرن ثانویه نیز بودند.
در بررسی میزان پلاک ایندکس افراد مورد مطالعه مشخص شد که میانگین و انحرافمعیار در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید 58/0±48/1 و گروه شاهد 17/0±11/1 بود که با توجه به آزمون Two Sample t-test، اختلاف معنیداری وجود داشت (0001/0P=).
میانگین اندکس خونریزی پاپیلری در گروه مورد 67/0±47/1 و در گروه کنترل 5/0±01/1 به دست آمد که اختلاف این دو معنیدار بود (0026/0P=).
میانگین و انحراف معیار تعداد دفعات مسواک زدن در شبانه روز در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید 7/0±8/0 و در گروه شاهد 79/0±79/0 بود که تفاوت معنیداری دیده نشد (94/0P=).
تعداد متوسط دفعات استفاده از نخ دندان در شبانه روز 6/40±20% و در گروه شاهد 5/26±5/8% بود و اختلاف معنیداری وجود نداشت. افرادی که هنگام مسواک زدن دچار خونریزی لثه میشدند در گروه مورد 13 نفر (1/37%) و در گروه شاهد 16 نفر (40%) تعیین شد که تفاوت معنیدار نبود (45/0P=). بین تعداد متوسط دنـدانهای کشیده شده در گـروه مـورد (48/6±57/9) و در گروه شاهد (5/4±8/5) تفاوت معنیداری وجود داشت (03/0P=). یافتهها در جدول 1 خلاصه شده است.
جدول 1 : مقایسه میانگین و انحراف معیار وضعیت پریودنتال در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید و گروه شاهد
|
موارد بررسی شده |
بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید |
گروه شاهد |
P-value |
|
سن |
9/12± 45 |
3/13 ± 37 |
21/0P= |
|
جنس(مرد / زن) |
4/31 |
9/26 |
07/0P= |
|
میزان پلاک ایندکس |
58/0± 48/1 |
17/0 ± 11/1 |
0001/0P= |
|
میزان اندکس خونریزی پاپیلری |
67/0± 47/1 |
5/0± 01/1 |
0026/0P= |
|
تعداد دفعات مسواک زدن در شبانه روز |
7/0± 8/0 |
79/0± 79/0 |
94/0P= |
|
تعداد متوسط دندانهای کشیده شده |
48/6± 57/9 |
5/4 ± 8/5 |
03/0P= |
بحث
آرتریت روماتوئید شایعترین بیماری التهابی مزمن مفاصل است که میتواند منجر به تخریب مفاصل و ناتوانی و محدودیت حرکتی در شخص بیمار گردد. در حدود 30% مبتلایان به آرتریت روماتوئید ممکن است دچار سندروم شوگرن ثانویه که یک نوع اگزوکرینوپاتی اتوایمیون میباشد، بشوند.(6) در این وضعیت به علت کاهش ترشح بزاق و خشکی مخاط دهان و متعاقب آن کاهش اثرات آنتی باکتریال بزاق، عوارض پریودنتال افزایش مییابد.
پریودنتیت، شایعترین بیماری دهانی، یک بیماری التهابی تخریبی بافتهای نگهدارنده دندان میباشد، که به واسطه میکروارگانیسمهای فرصتطلب همانند پورفیروموناس جینجیوالیس (Porphyromonas gingivalis) میتواند ایجاد بشود.(7) در شخصی که به علت بیماریهای مزمنی همانند آرتریت روماتوئید و مصرف داروهای سرکوبگر ایمنی، نقص دفاعی و ایمنی دارد، التهاب لثه ها شایعتر و شدیدتر میباشد.
تشابهات زیادی بین پاتوژنز آرتریت روماتوئید و بیماریهای پریودنتال وجود دارد.(4) به عنوان مثال نقش برخی عوامل ژنتیکی از قبیل HLA-DR4، سایتوکاین ها و ماتریکس متالوپروتئینازها در ایجاد این دو بیماری به اثبات رسیده است. به علاوه، آسیب برخی عروق و افزایش فعالیت اوستئوکلاستها در هر دو بیماری مشاهده شده است.(8) Berthelot و همکارانش نیز در مطالعهای این ارتباط را گزارش کردهاند.(5) Dissick و همکارانش در یک بررسی نشان دادند شیوع و شدت بیماریهای پریودنتال در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید بیشتر است.(9) Sjostrom و همکارانش نشان دادند بیماران آرتریت روماتوئید شرایط پریودنتال بدتری نسبت به گروه شاهد دارند.(10) همچنین این بیماران آماس لثهای بیشتری نسبت به افراد نرمال دارند که ممکن است به دلایل ایمونولوژیک و عدم تعادل میان پاسخ میزبان از یک طرف و میکروارگانیسمهای پریودنتال از طرفی دیگر، لثههایشان به آماس مستعدتر شدهاند.
در سندروم شوگرن ثانوی به آرتریت روماتوئید به علت کاهش جریان بزاق و چسبیدن مواد غذایی به لثهها و سطوح دندانی، شیوع بیماریهای پریودنتال دور از انتظار نیست و در مطالعه ما، 3 نفر از 35 بیمار دچار سندرم شوگرن ثانویه نیز بودند. Najera و همکارانش نشان دادند بیماران مبتلا به سندرم شوگرن 2/2 برابر افراد سالم دچار بیماریهای پریودنتال میشوند.(11) Antoniazzi و همکارانش نشان دادند بیماران مبتلا به سندرم شوگرن به دلیل التهاب لثه شرایط پریودنتال بدتری نسبت به افراد سالم دارند.(12) هرچند Kuru و همکارانش معتقدند اختلاف معنیداری در وضعیت پریودنتال بیماران مبتلا به این سندرم و گروه شاهد وجود ندارد.(13)
در بررسی میزان پلاک ایندکس افراد مورد مطالعه ما، دو گروه تفاوت زیادی با هم داشتند؛ این نتیجه ممکن است به این امر نیز اشاره داشته باشد که بیماران دچار آرتریت روماتوئید به علت درد مفاصل دستها، ناتوانی حرکتی و همچنین به دلیل افسردگی و بیحوصلگی قادر به مسواک زدن مؤثر و تمیز نمودن پلاک از سطح دندانهایشان نیستند. مطالعه Pischon و همکارانش در این مورد بر روی 57 بیمار نیز، اختلاف معنیداری را بین گروه شاهد و مورد نشان می دهد.(14) هرچند Mercado و همکارانش در مطالعه بر روی 65 بیمار ارتباط معنیداری را در این رابطه به دست نیاوردند.(4)
در مطالعه ما، اندکس خونریزی پاپیلری در گروه مورد بالاتر بود، که ممکن است ناشی از داشتن پلاک اندکس بالاتر باشد با توجه به این که از شاخص پلاک ایندکس Silness و Loe استفاده شد، محدود کردن پلاک منحصر به طوق به این دلیل است که تحریکات پلاک بر روی لثه مارژینال بیشتر میباشد، پس بالا بودن میزان خونریزی پاپیلری تا حدی به بالا بودن میزان پلاک اندکس ارتباط دارد.
اختلاف معنیداری در تعداد دفعات مسواک زدن و استفاده از نخ دندان بین دو گروه دیده نشد. با مقایسه این نتایج با میانگین پلاک ایندکس و خونریزی پاپیلری به خصوص در گروه بیمار، این مسئله مطرح میشود که علاوه بر اثرات بیماری زمینهای، ممکن است به علت نقص فیزیکی دستها در بیماران آرتریت روماتوئید قادر به مسواک زدن مؤثر نبودهاند.
تعداد متوسط دندانهای کشیده شده در گروه مورد در مطالعه ما، بیشتر از گروه شاهد بود که میتواند به علت بالاتر بودن پلاک ایندکس و خونریزی پاپیلری در آنها باشد، چرا که این دو علت باعث درگیری لثه و انساج پریودنتال و از دست رفتن دندانها میشوند. Mercado و همکارانش در مطالعه بر روی 65 بیمار مبتلا به آرتریت، روماتوئید ارتباط معنیداری را در از دست دادن دندانها گزارش کردهاند.(4) مطالعه de Pablo و همکارانش نیز نشان داد این بیماران دندانهای بیشتری نسبت به افراد سالم از دست می دهند.(15) هرچند Yavuzyilmaz و همکارانش ارتباط معنیداری بین بیماری آرتریت روماتوئید و از دست دادن دندانها نیافتند.(16)
بـهتر اسـت در مـطالعات بـعدی، بـیماران بـیشتـر و
پارامترهای دیگری که نشاندهنده میزان تخریب در گذشته و شدت فعلی تخریب (میانگین عمق پاکت) است، گنجانده شود.
نتیجه گیری
مطالعه صورت گرفته شیوع بیشتر بیماریهای پریودنتال را در بیماران آرتریت روماتوئید نشان داد که منجر به تحلیل و از دست رفتن زودس دندانی شده بود. این بیماران به معاینات منظم و معالجات لازم زودرس دندانپزشکی نیاز بیشتری دارند.
)