بررسی نیتریک اکساید و فاکتور رشد اپیدرمال بزاق در بیماران مبتلا به دیابت و افراد سالم

نویسندگان

1 دانشیار بیماری‏های دهان، فک و صورت، مرکز تحقیقات دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان

2 استاد بیوشیمی‏، مرکز تحقیقات علوم سلولی–مولکولی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان

3 دانشیار گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی همدان

4 استادیار گروه بیماری‏های دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان

5 متخصص بیماری‏های دهان، فک وصورت

6 دستیار تخصصی بیماری‏های دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان

چکیده

مقدمه: نیتریک اکساید (No) و فاکتور رشد اپیدرمال (EGF) نقش مهمی را در سیستم‏های بیولوژیک بازی می‏کنند. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات سطوح NO و EGF بزاق در دیابت نوع I و П و مقایسه آن با گروه کنترل بود.
مواد و روش‏ها: در این مطالعه مقطعی، از 20 بیمار مبتلا به دیابت نوع Iو 20 بیمار مبتلا به دیابت نوع П که به مرکز تحقیقات دیابت شهر همدان مراجعه کرده بودند و 20 فرد سالم که از نظر سن و جنس با هم یکسان سازی شده بودند، 5 میلی لیتر بزاق غیرتحریکی جمع‏آوری شد. نیتریک اکساید کل بر اساس واکنش Griess و فاکتور رشد اپیدرمال نیز توسط تکنیک Anzyme Immuno Assey بررسی گردید. داده‏ها توسط آزمون tو من ویتنی مورد ارزیابی قرار گرفت. سطح معنی‏داری آزمون برابر 05/0>P در نظر گرفته شد.
یافته‏ها: میزان نیتریک اکساید در بیماران مبتلا به دیابت نوع Iدر مقایسه با گروه کنترل افزایش یافته بود (037/0P=)، با این حال میزان آن در افراد مبتلا به دیابت نوع II افزایش معنی‏داری نداشت (058/0P=). غلظت فاکتور رشد اپیدرمال بزاق در بیماران دیابت نوع Ⅰو П در مقایسه با گروه سالم افزایش یافته بود (005/0P=) و (037/0P=). ضریب همبستگی بین سطح NO و EGF در بیماران مبتلا به دیابت نوع II 278/0- بود (0235/0=P). یک رابطه آماری معنی‏دار بین سطوح نیتریک اکساید و فاکتور رشد اپیدرمال و قند خون ناشتا و هموگلوبین گلیکوزیله A1C وجود داشت (001/0P=).
نتیجه گیری: میزان نیتریک اکساید در بیماران دیابت نوع I و فاکتور رشد اپیدرمال در بزاق بیماران دیابت نوع I و II افزایش معنی‏داری نسبت به گروه کنترل داشت و با شدت بیماری مرتبط بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of salivary nitric oxide and epidermal growth factor in diabetic patients and healthy group

نویسندگان [English]

  • Hamid Reza Abdolsamadi 1
  • Mohammad Taghi Goodarzi 2
  • Fatemeh Ahmadi Motamayel 1
  • Abbas Moghimbeigi 3
  • Mina Jazayeri 4
  • Fatemeh Rezaei 5
  • Zahra Taghavi 6
1 Associated Professor of Maxillofacial & Oral Medicine, Dental Research Center, School of Dentistry, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran
2 Professor of Biochemistry, Cellular-Molecular Research Center, School of Medicine, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran
3 Associated Professor, Dept of Epidemiology and Biostatistics, School of Public Health, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran
4 Assistant Professor, Dept of Maxillofacial & Oral Medicine, School of Dentistry, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran
5 Maxillofacial Oral Medicine Specialist
6 Postgraduate Student, Dept of Maxillofacial & Oral Medicine, School of Dentistry, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran
چکیده [English]

Introduction: Nitric oxide (NO) and epidermal growth factor (EGF) play an important role in biologic systems. The aim of the present study was to evaluatesalivary NO and EGF levelschanges in type I and II diabetes mellitus comparing to the control group.
Materials & Methods: In this cross-sectional study, five ml saliva of 20 patients with type 1 diabetes mellitus and five ml saliva of 20 patients with type 2 diabetes mellitus attended to Hamadan diabetes research center as well as 20 healthy individuals matched according to age and sex, were collected. NO and EGF were assessed via Griess reaction and Immunoassay methods respectively. Data were analyzed by t-test and Mann-Whitney test.
Results: Compared to the control group, the level of NO was increased in patients with type I diabetes (P=0.037), while it did not significantly increase in type II diabetes (P=0.058). The level of EGF in diabetic patients was significantly higher than the control group. There was no significant difference between the salivary level of EGF and NO of patient with type 1 and type 2 mellitus diabetes (P>0.05). The correlation coefficient between NO and EGF levels in type II diabetic patients was -0.278 (P=0.0235). The level of NO and EGF was significantly related to fasting blood sugar and HbA1c (P=0.001).
Conclusion: The level of salivary NO in type I diabetes and EGF in type I and II diabetes was higher compared to those of healthy individuals and was related to the severity of the disease.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Diabetes Mellitus
  • epidermal growth factor
  • Nitric oxide
  • Saliva

اصل مقاله

مقدمه

دیابت ملیتوس (Diabetes Mellitus) شایع‏ترین بیماری متابولیک غدد درون‏ریز است که با افزایش میزان قند خون و اختلال در متابولیسم کربوهیدرات، چربی و پروتئین مشخص می‏گردد.(1) بزاق نقش مهمی در سلامت دهان دارد؛ به طوری که می‏تواند یکپارچگی غشاء مخاطی دهان را با عمل لیزکنندگی و با ترمیم بافت نرم حفظ نماید.(2) بزاق دارای خاصیت ضدمیکروبی بوده و اختلال در ترشح بزاق در بیماران مبتلا به دیابت می‏تواند باعث افزایش شیوع پوسیدگی دندان‏ها، بیماری‏های پریودنتال و ضایعات مخاطی دهان گردد. بنابراین بزاق به عنوان یک شاخص مهم تشخیصی نشان‏دهنده بسیاری از بیماری‏های سیستمیک از جمله دیابت می‏باشد.(3) نیتریک اکساید (NO) به وسیله –L آرژی نین و توسط NO سنتاز (NOS) سنتز می‏شود.(4) NO یک پیام‏رسان عصبیNeuronal Messenger بوده و باعث اتساع عروقی، ممانعت از تجمع پلاکت‏ها و بروز بیماری‏های مختلفی می‏شود. نیتریک اکسایدی که توسط ماکروفاژهای فعال شده سنتز می‏گردد می‏تواند باعث نابودی باکتری‏ها و ویروس‏ها و انگل‏ها و سلول‏های تومورال گردد.(10-5) در تعدادی از مطالعات بیان شده است که دیابت می‏تواند در سنتز و ترشح NO از طریق سلول‏های آندوتلیال عروق اختلال ایجاد نماید. ضمن اینکه در مواردی نیز افزایش محصولات NO بعد از شروع دیابت نیز گزارش شده است.(13-11) استرس اکسیداتیو و تغییرات ایجاد شده در شکل و عمل NO ممکن است نقش مهمی در شروع عوارض دیابت از جمله تغییرات مخاطی در محیط دهان ایفا نماید.(14)

فاکتور رشد اپیدرمال ((EGF یک پلی پپتید منفرد با 53 اسید آمینه می‏باشد.(15) فاکتورهای رشد گوناگونی از جمله EGF، فاکتور رشد شبه انسولین (IGF)، فاکتور رشد عصبی (NGF)، فاکتور رشد انتقالی (TGF) سنتز و از طریق بزاق ترشح می‏گردد که مهمترین آنها EGF می‏باشد.(16) فاکتور رشد اپیدرمال باعث تحریک پاسخ میتوتیک سلولی می‏شود؛ بنابراین در سنتز DNA و فعال شدن RNA، سنتز پروتئین و ماکرو مولکول‏های خارج سلولی نقش مهمی دارد.(17) تصور می‏شود که فاکتورهای رشد بزاقی از جمله EGF ممکن است نقش مهمی را در حفظ سلامت دهان، ترمیم زخم‏های دهانی و سلامت مخاط دهان داشته باشند.(17) در مدل‏های حیوانی مبتلا به دیابت بیان شده است که ترشح EGF بزاق در آنها دچار آسیب شده است.(18) در این مورد مطالعات محدودی در مورد نقش NO و EGF بزاق در بیماران مبتلا به دیابت صورت گرفته است و بدین منظور این مطالعه با هدف بررسی میزان NO و EGF بزاق در بیماران مبتلا به دیابت نوع Iو П و مقایسه آن با گروه سالم انجام گرفت.

مواد و روش‏ها

این مطالعه مقطعی در بخش بیماری‏های دهان و فک و صورت دانشکده دندانپزشکی و مرکز تحقیقات دیابت همدان صورت گرفت. این مطالعه شامل 3 گروه، 20 بیمار مبتلا به دیابت نوع Iو 20 بیمار به دیابت نوع I I و 20 فرد سالم مبتلا به عنوان گروه کنترل بود که پس از اخذ رضایت‏نامه کتبی وارد این مطالعه شدند و تمامی رضایت‏نامه‏ها توسط کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی همدان مورد تأیید قرار گرفت. در این رضایت‏نامه تصریح شده بود که شرکت یا عدم شرکت در این مطالعه کاملاً اختیاری بوده و تاثیری در روند درمانی بیمار نداشت. 10 نفر از گروه کنترل از نظر سن، جنس و BMI (شاخص توده بدنی) با بیماران دیابت نوع I(کنترل I) و 10 نفر دیگر از گروه کنترل با بیماران دیابت نوع II همسان سازی شدند (کنترل I I). سن، جنس، BMI، میزان قند خون ناشتا (FBS)، HbAIC، نوع دیابت، طول مدت ابتلا به دیابت، تاریخچه بیماری‏های سیستمیک و داروهای مورد استفاده، همگی در یک پرسشنامه ثبت گردید. معیارهای ورود به مطالعه شامل بیماران مبتلا به دیابت نوع Iو نوع IIو عدم وجود هرگونه بیماری‏های سیستمیک دیگر بجز افزایش فشارخون بود چرا که اکثر بیماران مبتلا به دیابت نوع IIمبتلا به افزایش فشارخون بودند. معیار‏های خروج از این مطالعه شامل پریودونتیت و هرگونه شرایط پاتولوژیک دهانی، بیماری‏های سیستمیکی که بر غدد بزاقی یا ترشحات آن تأثیر داشته باشد، تاریخچه مصرف سیگار، حاملگی و مصرف دارو در طی 3 ماه اخیر به جز انسولین و داروهای کاهش دهنده قند و فشارخون بود. به علاوه بیمارانی با علایم و نشانه‏های خشکی دهان مانند عدم تشکیل حوضچه بزاقی، چسبیدن آبسلانگ به مخاط گونه و نیاز به نوشیدن مکرر آب حین غذا خوردن یا صحبت کردن، وارد مطالعه نشدند. وزن کلیه افراد شرکت کننده و قد آنها بدون استفاده از کفش به منظور تعیین میزان BMI(19) اندازه گیری شد. در این مطالعه تمامی بیماران مبتلا به دیابت نوع Iاز انسولین و افراد مبتلا به دیابت نوع IIاز داروهای خوراکی کاهش‏دهنده قند خون یا انسولین و یا ترکیبی از آنها استفاده می‏کردند. جمع‏آوری بزاق برای تمامی افراد شرکت‏کننده بعد از شستن دهان توسط آب به مدت 2 دقیقه به منظور کاهش آلودگی باکتریایی به روش Spitting(20)، در بین ساعات 12-10 صبح به میزان cc 5، در شرایطی که دو ساعت قبل از جمع‏آوری بزاق، نوشیدنی و خوراکی مصرف نکرده بودند، صورت گرفت. تمامی نمونه‏ها به منظور انجام آنالیز در دمای 20- نگهداری شدند. سپس نمونه‏ها، توسط cc10 محلول بافر فسفات سالین رقیق و به مدت 5 دقیقه با دوز g400 سانتریفیوژ گردید. اندازه‏گیری غلظت EGF در بزاق توسط کیت (DeGOO, Washington, USA) EGF-Quantikine–ELISA و به روش ELISA صورت گرفت.(21) غلظت کلی NO در بزاق توسط کیت .(Enzolifsciences,NewYork,USA) Enzo No Parameter Assay و بر اساس واکنش Griess انجام شد؛ به طوری که ارزیابی NO توسط تغییرات آنزیمی نیترات به نیتریت و از طریق آنزیم نیترات ردوکتاز صورت گرفت.(5)

در این مطالعه آنالیز آماری توسط نرم‏افزار SPSS با ویرایش 13 (IBM Corporation, NewYork, USA) صورت گرفت. آزمون‏های Chi-Square و t-test به منظور بررسی و همسان سازی بین بیماران مبتلا به دیابت و گروه کنترل استفاده گردید. آزمون کولموگراف – اسمیرنوف نشان داد که اطلاعات مربوط به NO و EGF توزیع نرمالی نداشتند، بنابراین از آزمون من‏ویتنی به منظور مقایسه تفاوت‏های بین بیماران مبتلا به دیابت و گروه کنترل و همچنین بین انواع دیابت استفاده شد. در این مطالعه از ضریب همبستگی اسپیرمن به منظور تعیین رابطه بین BMI, HbA1c, FBS, EGF, NO و طول مدت دیابت استفاده گردید و 05/0P< به عنوان سطح معنی‏دار در نظر گرفته شد.

یافته‏ها

نتایج مربوط به سن، جنس، FBS، HbA1c، طول مدت دیـابت، BMI (Body Mass Index) و درمان‏های بـیماران

مبتلا به دیابت در جدول 1 بیان گردیده است. نتایج t-test نشان داد که میزان BMI افراد مبتلا به دیابت نوع I و گروه کنترل آن (723/0=P) و افراد مبتلا به دیابت نوع I و گروه کنترل آن (414/0=P) تفاوت معنی‏داری ندارد. میزان NO و EGF در بیماران مبتلا به دیابت نوع IوIIافزایش یافته بود. تفاوت آماری معنی‏دار بین میزان NO در بیماران مبتلا به دیابت نوع II (037/0=P) و EGF در بیماران مبتلا دیابت نوع I (037/0=P) و بیماران مبتلا دیابت نوع II (007/0=P) نسبت به گروه کنترل وجود داشت (جدول 2). ضریب همبستگی بین میزان NO در بیماران مبتلا به دیابت نوع Iو سطح EGF در این بیماران 278/0 - بود (235/0P=). ضریب همبستگی بین سطوح NO و FBS 494/0 بود (001/0P<) و ضریب همبستگی بین سطوح EGF و FBS 470/0 بود (001/0P<) که نشان دهنده وجود یک ارتباط آماری معنی‏دار بین NO و EGF با سطح FBS بود.

ضریب همبستگی بین سطوح NO و EGF با HbA1c 34/0 (030/0P=) و 36/0 (022/0P=) بود که نشان‏دهنده وجود یک ارتباط مستقیم بین این دو فاکتور و HbA1c بود.


 

 

جدول 1 : میانگین و انحراف معیار خصوصیات پایه ای در افراد تحت مطالعه

 

دیابت نوع I

کنترل I

دیابت نوع II

کنترل II

جنس          

زن  (درصد)تعداد

(0/40) 8

(0/40) 4

(0/60) 12

(0/60) 6

          

مرد  (درصد)تعداد

(0/60) 12

(0/60) 6

(0/40) 8

(0/40) 4

سن (سال)

0/9±25/29

42/6±2/27

38/8±4/53

23/13±8/56

FBS (mg/dl)

25/2±02/197

32/5±8/101

4/7±11/190

33/2±09/101

HbA1C (%)

94/0±28/9

-

32/0±5/8

-

طول مدت ابتلا به بیماری (سال)

20/1±41/10

-

32/2±21/10

-

BMI (kg/m2)

07/3±67/24

 

07/4±82/26

07/3±61/25

 

جدول 2 : مقایسه میزان EGF وNO در بیماران مبتلا به دیابت نوع I و II با گروه کنترل با استفاده از آزمون من ویتنی

 

دیابت نوع I

انحراف‏معیار± میانگین

کنترل

انحراف‏معیار±میانگین

P-value

دیابت نوع II

انحراف‏معیار±میانگین

کنترل

انحراف‏معیار± میانگین

P-value

EGF

(پیکوگرم بر لیتر)

09/2412±51/2880

74/986±44/1295

037/0

38/785±36/1906

32/525±82/1117

005/0

NO

(میلی مول بر لیتر)

51/665±09/1024

09/157±32/425

037/0

49/747±85/1049

88/655±76/677

058/0

 

 

 


ضریب همبستگی بین سطوح EGF و NO با طول مدت زمان ابتلا به دیابت 77/0r= (001/0P<) و 2/0- r= (199/0P=) بود که نشان‏دهنده ارتباط معنی‏دار بین سطوح NO و طول مدت ابتلا به دیابت بود. اما بین سطح EGF و طول مدت ابتلا به دیابت ارتباط معنی‏داری مشاهده نگردید و در نهایت هیچ ارتباط معنی‏داری بین سطوح EGF, NO با BMI بدست نیامد.

بحث

دیابت ملیتوس به عنوان یک بیماری مزمن متابولیک و شایع در دنیا مطرح است و دارای عوارض مخرب زیادی می‏باشد. اختلال در ترمیم زخم در حفره دهان می‏تواند یکی از عوارض مهم دیابت تلقی گردد.(22) نیتریک اکساید به عنوان یک مولکول سیگنال‏دهنده دارای اثرات بیولوژیکی متفاوتی بوده و در مقادیر زیاد می‏تواند دارای اثرات استرس اکسیداتیو ‏باشد.(23) در این مطالعه میزان NO در هر دو نوع دیابت در مقایسه با گروه کنترل افزایش پیدا کرده بود اما در دیابت نوع II این تفاوت از نظر آماری معنی‏دار نبود. ضمن اینکه این تفاوت در دو نوع دیابت نیز از نظر آماری معنی‏دار نبود. منبع سلولی NO بزاقی از پایانه‏های عصبی، سلول‏های آندوتلیال غدد بزاقی و سلول‏های آسینار یا ماکروفاژها در پاسخ به محصولات باکتریال دهانی می‏باشد.(5) به طوری که NO می‏تواند در مخاط دهان، سلول‏های آندوتلیال و بافت‏های غدد بزاقی وجود داشته باشد.(24) NO نه تنها نقش مهمی در ترشح بزاق دارد، بلکه به عنوان یک مولکول اساسی جهت حفظ هموستاز در بسیاری از فرایندهای بیولوژیکی عمل می‏نماید(25) از این جهت فعال شدن ایزومرهای نیتریک اکساید سنتاز در فاگوسیت‏ها ممکن است باعث افزایش میزان سطح NO در بیماران مبتلا به دیابت گردد.(26) در یک مطالعه مشابه میزان سطح NO در بزاق و پلاسمای بیماران مبتلا به دیابت نوع I افزایش یافته بود.(27) Devaries نشان داد که میزان نیتریک اکساید سنتتاز در شبکیه چشم بیماران مبتلا به دیابت مرتبط با اختلال فانکشنال عروقی چشمی افزایش می‏یابد.(28) Ohashi و همکارانش گزارش کردند که میزان نیتریک اکساید سنتتاز در عروق کوچک کلیه افزایش می‏یابد، بنابراین NO می‏تواند در پاتوژنز تغییرات همودینامیک کلیه در دیابت ملیتوس نقش داشته باشد.(29) Sunitha عنوان نمود که افزایش میزان NO بزاقی دارای یک نقش اساسی در بیماری‏های مخاطی حفره دهان به عنوان یک تنظیم کننده فیزیوپاتولوژیک می‏باشد.(5) NO می‏تواند باعث آسیب شدید به فیبروبلاست‏ها، کراتینوسیت‏ها و سلول‏های اپی تلیوم دهانی در محیط In vitro گردد.(30) به طوری که دارای ظرفیت سیتو توکسیک بالایی در مقابل سلول‏های مختلف بوده(31) و به هنگام افزایش غلظت آن می‏ تواند باعث نارسایی و آسیب بافتی گردد.(23) در یک مطالعه نشان داده شد که پریودونتیت مزمن پیش رونده و شدت آن با غلظت بزاقی نیتریت مرتبط است که این امر نشان می‏دهد NO ممکن است به عنوان یک بیومارکر بالقوه جهت تشخیص و کنترل این نوع از پریودونتیت مؤثر باشد.(32) محققین دیگری بیان داشتند که رادیکال‏های آزاد از جمله NO ممکن است دارای نقش مهمی در زخم‏های ایجاد شده توسط انواع مختلف استرس داشته باشد.(21) بنابراین به نظر می‏رسد که NO باعث آسیب سلولی و به دنبال آن اروژن و زخم همراه با ضایعات دهانی و عوارض دیابت در بیماران مبتلا به دیابت می‏شود. از یافته‏های مطالعه حاضر، افزایش میزان EGF بزاق در بیماران مبتلا به دیابت نوع I و II نسبت به گروه کنترل بود؛ ضمن این که این تفاوت بر اساس نوع دیابت معنی‏دار نبود. برخلاف نتایج این مطالعه درباره EGF نتایج مواردی از مطالعات کاهش میزان EGF بزاق را در بیماران مبتلا(33) و کاهش این فاکتور را در پلاسما و غده تحت فکی موش‏های مبتلا به دیابت(34) و هم چنین کاهش آن را در موش‏‏های نر و ماده دیابتیک نشان دادند.(35) در حمایت از نتایج این مطالعه، Astaneie و همکارانش نشان دادند که EGF بزاق در بیماران مبتلا به دیابت نوع I افزایش یافته بود اگرچه در پلاسمای بیماران مبتلا نسبت به گروه کنترل کاهش پیدا کرده بود.(26) ذکر این نکته ضروری است که میزان قند خون و سطح انسولین تغییر یافته می‏تواند باعث سنتز پروتئین‏‏های خاصی در غدد بزاقی گردد و همین مسأله روی نتایج مطالعات صورت گرفته تأثیر گذاشته باشد.(36) EGF موجب افزایش ترشح انسولین و کاهش قند خون در موش‏‏های دیابتی می‏گردد. بنابراین این فاکتور می‏تواند باعث تنظیم قند خون شده و به عنوان یک عامل در درمان دیابت مورد استفاده قرار گیرد.(37) مطالعات دیگر نشان دادند که مصرف گاسترین/EGF در موش‏‏های مبتلا باعث تنظیم قند خون از طریق ترکیب سلول‏های بتا و ترشح انسولین می‏گردد.(39و38) بیماران مبتلا به دیابت دارای زخم‏‏های مزمن در اندام‏‏های انتهایی هستند که معمولا خیلی دیر التیام می‏یابند. زخم‏های پوستی مزمن در حدود 15 درصد بیماران مبتلا دیده می‏شود که حتی در شرایط کنترل قند طبیعی دارای مرگ و میر بالایی می‏باشد.(40) اگرچه سلول‏های موضعی در نواحی زخم‏‏ها توانایی تولید فاکتور‏های رشدی را دارند مطالعات حیوانی نشان داد که فاکتور‏های رشد مشتق از بزاق نقش مهمی را در ترمیم و بهبود ضایعات دهانی ایفا می‏کنند.(18) Tsang گزارش کرد که کاربرد کرم محتوی EGF همراه با یک تغذیه مناسب نقش مهمی را در بهبود زخم پای دیابتی و کاهش مدت زمان التیام خواهد داشت.(41) فاکتورهای رشد بزاقی ممکن است ترمیم سریع‏تر زخم‏های مخاطی را نسبت به زخم‏های موجود در نواحی پوست توجیه نماید.(42) در یک مطالعه استفاده از EGFهای اگزوژن در آب مورد مصرف موش‏های دیابتی موجب تسریع در ترمیم زخم‏های مشابه با موش‏های سالم شده بود.(18) این می‏تواند نشان‏دهنده نقش مهم EGF در بهبود عوارض دهانی دیابت از جمله تخریب بافت‏های دهانی و بیماری‏های پریودنتال، عفونت‏های دهانی، بزرگ شدن غدد بزاقی و خشکی دهان باشد.(45-43) در مطالعه ما عوارض ناشی از دیابت از جمله میکرو و ماکرو آنژیوپاتی و بیماری‏های دهانی مورد بررسی قرار نگرفتند؛ بنابراین در شرایط پاتولوژیک در حفره دهان و سایر ارگان‏ها نتایج ممکن است متفاوت باشند. افزایش میزان EGF بزاقی ممکن است دارای یک نقش پروگنوستیک در بیماران مبتلا داشته باشد. بنابراین شاید بتوان با افزودن EGF به قرص‏های مورد مصرف در دیابت به نتایج بهتری دست یافت، که البته نیاز به تحقیقات بیشتری می‏باشد.

نتیجه گیری

میزان نیتریک اکساید در بیماران دیابت نوع I و فاکتور رشد اپیدرمال در بزاق بیماران دیابت نوع I و II افزایش معنی‏داری نسبت به گروه کنترل داشت و با شدت بیماری مرتبط بود. بنابراین می‏توان نتیجه گرفت که نوع دیابت در تولید و متابولیسم این فاکتور نقش مهمی ندارد.

تشکر و قدردانی

بدینوسیله از مساعدت و حمایت‏های مالی معاونت محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی همدان و همچنین مرکز تحقیقات دانشکده دندانپزشکی تقدیر و سپاسگزاری می‏گردد.

مراجع

  1. Power A. Diabetes Mellitus. In: Fauci AS KD, Longo DL, Braunwald E, Hauser SL, Jameson L. Harrison's Principls of Internal Medicine. 18th ed. New York: Mc Graw-Hill; 2012. P. 2152-80.
  2. Castagnola M, Picciotti PM, Messana I, Fanali C, Fiorita A, Cabras T, et al. Potential applications of human saliva as diagnostic fluid. Acta Otorhinolaryngol Ital 2011; 31(6): 347-57.
  3. Liu J, Duan Y. Saliva: A potential media for disease diagnostics and monitoring. Oral Oncol. 2012; 48(7):
    569-77.
  4. Marletta MA. Nitric oxide synthase structure and mechanism. J Bio Chem1993; 269: 12231-4.
  5. Sunitha M, Shanmugam S. Evaluation of salivary nitric oxide levels in oral mucosal diseases: A controlled clinical trial. Indian J Dent Res 2006; 17(3): 117-20.
  6. Nagy G, Koncz A, Telarico T, Fernandez D, Ersek B, Buzas E, et al. Central role of nitric oxide in the pathogenesis of rheumatoid arthritis and systemic lupus erythematosus. Arthritis Res Ther 2010; 12(3): 210.
  7. Wilsher ML, Fergusson W, Milne D, Wells AU. Exhaled nitric oxide in sarcoidosis. Thorax 2005; 60(11):
    967-70.
  8. Schildge J. Nitric oxide in exhaled breath of patients with interestitial lung diseases. Pneumologie 2011; 65(3): 143-8.
  9. Yalcin AD, Gorczynski RM, Parlak GE, Kargi A, Bisgin A, Sahin E, et al. Total antioxidant capacity, hydrogen peroxide, malondialdehyde and total nitric oxide concentrations in patients with severe persistent allergic asthma: Its relation to omalizumab treatment. Clin Lab 2012; 58(1-2): 89-96.
  10. Farhad AR, Razavi S, Jahadi S, Saatchi M. Use of aminoguanidine, a selective inducible nitric oxide synthase inhibitor, to evaluate the role of nitric oxide in periapical inflammation. J Oral Sci 2011; 53(2): 225-30.
  11. Kim KA, Shin YJ, Kim JH, Lee H, Noh SY, Jang SH, et al. Dysfunction of endothelial progenitor cells under diabetic conditions and its underlying mechanisms. Arch Pharm Res 2012; 35(2): 223-34.
  12. Maritim AC, Sanders RA, Watkins JB. Diabetes, oxidative stress, and antioxidants: A review. J Biochem Mol Toxicol 2003; 17(1): 24-38.
  13. Carpenter G, Cohen S. Epidermal growth factor. Ann Rev of Biochem 1979; 48(4): 193-216.
  14. Niall M, Rayan G, OBrien BM. The effect of epidermal growth factor on wound healing in mice. J Surg Res1982; 33(2): 164-9.
  15. Noguchi S, Ohba Y, Oka T. Effect of salivary epidermal growth factor on wound healing of tongue in mice. Am J Physiol 1991; 260(4): 620-5.
  16. Nagy A, Nagashima H, Cha S, Oxford GE, Zelles T, Peck AB, et al. Reduced oral wound healing in the NOD mouse model for type 1 autoimmune diabetes and its reversal by epidermal growth factor supplementation. Diabetes 2001; 50(9): 2100-4.
  17. Obesity and overweight. 2012; [4 screns] available at: http: //www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/. Accessed April 26, 2012.
  18. Navazesh MKS. Measuring salivary flow: Challenges and opportunities. J Am Dent Assoc 2008; 139: 35S-40.
  19. Oxford GE, Tayari L, Barfoot MD, Peck AB, Tanaka Y, Humphereys-Beher MG. Salivary EGF levels reduced in diabetic patients. J Diabetes Complications 2000; 14(3): 140-5.
  20. Mocada SPR, Higgs EA. Nitric oxide, physiology, pathophysiology, and pharmacology. Pharmacol Rev 1991; 43(2): 109-42.
  21. Sessa WCPK, Seyedi N, Wang J. Chronic exercise in dogs increases coronary vascular nitric oxide production and endothelial cell nitric oxide synthase gene expression. Circ Res 1994; 74(2): 349-53.
  22. Abdollahi mzR, Rahmat-jirdeh N, Dehpour AR. Intraction of L-arginine/nitric oxide system with lead acetate on secretion of amylase from isolated rat parotid glands. DARU 2001; 1(9): 50-7.
  23. Abou-Seif MA YA. Evalution of some biochemical changes in diabetic patients. Clin Chim Acta 2004; 346(2): 161-70.
  24. Astaneie F, Afshari M, Mojtahedi A, Mostafalou S, Zamani MJ, Larijani B, et al. Total antioxidant capacity and levels of epidermal growth factor and nitric oxide in blood and saliva of insulin-dependent diabetic patients. Arch Med Res 2005; 36(4): 376-81.
  25. Takeda MF, Yoshida A, Takamiya A, Nakogomi S. Constitutive nitric oxide synthase is associated with retinal vascular permeability in early diabetic rats. Diabetologia 2001; 44: 1043-50.
  26. De Vries ASMS, Elger M, Devuyst O, Vanholder R, Kriz W. Diabetes-indused microvascular dysfunction in the hydronephrotic kidney: Role of nitric oxide. Kidney Int 2001; 60(1): 202-10.
  27. Ohashi M, Iwase M, Nagumo M. Elevated production of salivary nitric oxide in oral mucosal diseases. J Oral Pathol Med 1999; 28(8): 355-9.
  28. Volk T II, Hensel M, Degroot H. Endothelial damage induced by nitric oxide synergism with reactive oxygen species. Biophys Res Commun 1995; 213(1): 1196-203.
  29. Reher VG, Zenobio EG, Costa FO, Reher P, Soares RV. Nitric oxide levels in saliva increase with severity of chronic periodontitis. J Oral Sci 2007; 49(4): 271-6.
  30. Das D, Bhattacharjee M, Banerjee RK. Hydroxyl radical is the major causative factor in stress induced gastric ulceration. Free Radic Biol Med 1997; 23(1): 8-18.
  31. Kasayama S, Ohba Y, Oka T. Epidermal growth factor deficiency associated with diabetes mellitus. Proc Natl Acad Sci USA 1989; 86(19): 7644-8.
  32. Hu Y, Nakagawa Y, Purushotham KR, Humphreys-Beher MG. Functional changes in salivary glands of autoimmune disease-prone NOD mice. Am J Physiol 1992; 263(4): 607-14.
  33. Kim SK, Cuzorrt L, Mskean RK, Allen ED. Effects of diabetes and insulin on a-amylase messenger RNA levels in rat parotid glands. J Dent Res 1990; 69(8): 1500-4.
  34. Lee HY, Yea K, Kim J, Lee BD, Chae YC, Kim HS, et al. Epidermal growth factor increases insulin secretion and lowers blood glucose in diabetic mice. J Cell Mol Med 2008; 12(5A): 1593-604.
  35. Yu H, Sun Z, Cui J, Song G, Wang F, Gao F, et al. Epidermal growth factor and gastrin on PDX1 expression in experimental type 1. Am J Med Sci 2012; 343(2): 141-5.
  36. Suarez-Pinzon WL, Yan Y, Power R, Brand SJ, Rabinovitch A. Combination therapy with epidermal growth factor and gastrin increases beta-cell mass and reverses hyperglycemia in diabetic NOD mice. Diabetes 2005; 54(9): 2596-601.
  37. Knighton DR, Fiegel VD. Growth factor and comprehensive surgical care of diabetic wounds. Curr Opin Gen Surg 1993; 4(1): 32-9.
  38. Olsen PS, Poulsen SS, Kirkagaard P, Nexo E. Role of submandibular gland saliva and epidermal growth factor in gastrin cytoprotection. Gastroenterology 1984; 87(1): 103-8.
  39. Tsang MW, Wong WK, Hung CS, Lai KM, Tang W, Cheung EY, et al. Human epidermal growth factor enhances healing of diabetic foot ulcers. Diabetes Care 2003; 26(6): 1856-61.
  40. Zelles T, Purushotham K, Macauley SP, Oxford GE, Humphreys-Beher MG. Saliva and growth factors: The fountain of youth resides in us all. J Dent Res 1995; 74(12): 1826-32.
  41. Sreebny LM, Yu A, Green A, Valdini A. Xerostomia in diabetes mellitus. Diabetes Care. 1992; 15(7): 900-4.
  42. Marotta PS, FontesT, Armada L, Lima KC, Rocas IN, Siqueira JF Jr. Type 2 diabetes mellitus and the prevalence of apical periodontitis. J Endod 2012; 38(3): 297-300.
  43. Hormia M, Thesleff I, Perheentupa J, Pesonen K, Saxen L. Increased rate of salivary epidermal growth factor secretion in patients with juvenile periodontitis. Scand J Dent Res 1993; 101(3): 138-44.

12.     Shoukry A, Shalaby SM, Abdelazim S, Abdelazim M, Ramadan A, Ismail MI, Fouad M. Endothelial nitric oxide synthase gene polymorphisms and the risk of diabetic nephropathy in type 2 diabetes mellitus. Genet Test Mol Biomarkers 2012; 16(6): 574-9.

13.     Abu-Saleh N, Ovcharenko E, Awad H, Goltsman I, Khamaisi M, Hoffman A, et al. Involvment of the endothelin and nitric oxide systems in the pathogenesis of renal ischemic damage in an experimental diabetic model. Life Sci 2012; 91(13-14): 669-75.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 اردیبهشت 1392
  • تاریخ پذیرش: 22 اردیبهشت 1392

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار