بررسی سیالیک اسید تام بزاق در بیما ران مبتلا به لیکن پلان اروزیو دهانی

فرهاد ملاشاهی, لیلا; هنرمند, ماریه; نخعی, علیرضا; چرمه, عالیه

doi:10.22038/jmds.2016.6430

بررسی سیالیک اسید تام بزاق در بیما ران مبتلا به لیکن پلان اروزیو دهانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار بیماری‏های دهان، فک و صورت، مرکز تحقیقات بیماری‏های دهان و دندان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، ایران

² دانشیار گروه بیوشیمی بالینی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، ایران

³ دندانپزشک

10.22038/jmds.2016.6430

چکیده

مقدمه: لیکن پلان دهانی به عنوان یکی از ضایعات پیش بدخیم حفره دهان محسوب می شود. از طرفی گلیکوکونژوگیت‌های سطح سلول از جمله سیالیک اسید در روند تغییر بدخیمی سلول ها نقش مهمی دارند. در این مطالعه، سطح سیالیک اسید تام بزاق در مبتلایان به لیکن پلان دهانی نوع اروزیو و افراد سالم مقایسه گردید.
مواد و روش ها: در این تحقیق، بزاق غیرتحریکی 60 بیمار مراجعه کننده (30 فرد مبتلا به لیکن پلان و 30 فرد سالم) به بخش بیماری های دهان دانشکده دندانپزشکی زاهدان جمع آوری شد. سطح سیالیک اسید تام بزاق بر پایه روش استاندارد بیوشیمیایی اندازه گیری شد و اطلاعات به دست آمده توسط نرم افزار آماری SPSS با ویرایش 20 و توسط آزمون t-test آنالیز شد.
یافته ها: میانگین سطح سیالیک اسید بزاق در افراد مبتلا به لیکن پلان 89/48±63/85 و در افراد سالم 45/26±02/60 میلی گرم در میلی لیتر بود که این اختلاف از نظر آماری معنی دار بود (002/0=P).
نتیجه گیری: سطح سیالیک اسید تام بزاق در افراد مبتلا به لیکن پلان دهانی نوع اروزیو از افراد سالم بالاتر بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

بیماریهای دهان، فک و صورت

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Salivary Total Sialic Acid in Patients with Oral Erosive Lichen Planus

نویسندگان [English]

Leila Farhad Mollashahi ¹
Marieh Honarmand ¹
Alireza Nakhaee ²
Aalieh Charmeh ³

¹ Associate Professor of Oral Medicine, Oral & Dental Disease Research Center, School of Dentistry, Zahedan University of Medical Sciences, Zahedan, Iran.

² Associate Professor, Dept of Clinical Biochemistry, Zahedan University of Medical Sciences, Zahedan, Iran.

³ Dentist

چکیده [English]

Introduction: Oral lichen planus is considered as on oral premalignant lesion. Moreover, cell surface glycoconjugates such as sialic acid play an important role during malignant transformation of cells. In this study, salivary total sialic acid level was compared in patients with oral erosive lichen planus and healthy persons.
Materials & Methods: Unstimulated saliva samples of 60 subjects (30 patients with oral lichen planus and 30 healthy) individuals who referred to the oral medicine department of dental school of Zahedan were collected. The level of salivary total sialic acid was measured by standard biochemical methods and the obtained data were analyzed by statistical spss-20 through t-test.
Results: The mean level of salivary total sialic acid was 85.63±48.89 mg/ml in patient group and 60.02±26.45 in control group. The difference was statistically significant (P=0.002).
Conclusion: The level of salivary total sialic acid was higher in patients with oral erosive lichen planus compared to the healthy group.

کلیدواژه‌ها [English]

Oral Lichen Planus
Saliva
total sialic acid

اصل مقاله

مقدمه

سرطان سلول سنگفرشی، شایع ترین تومور بدخیم حفره دهان است.^(2و1) کشیدن سیگار، مصرف الکل، تنباکوی غیرتدخینی و عفونت پاپیلوما ویروس مهمترین عوامل خطر این بیماری محسوب می شوند. ضایعات پیش بدخیم متعددی شامل لکوپلاکیا، اریتروپلاکیا، لیکن پلان و فیبروز تحت مخاطی می توانند مقدمه ایجاد سرطان دهان باشند.⁽³⁾ طبق مطالعه Mishra و همکاران⁽⁴⁾ میزان تغییرات بدخیمی در این ضایعات براساس ماهیت ضایعه از صفر تا 20 درصد متفاوت است. تشخیص دیرهنگام، پاسخ ضعیف تومور به شیمی درمانی و رادیوتراپی، فقدان بیومارکرهای قابل اعتماد جهت تشخیص زودهنگام و ارزیابی بعد از درمان از مشکلات مطرح در سرطان دهان می باشند. لذا با توجه به اینکه تشخیص زودهنگام، کلید درمان است کوشش در جهت بهره مندی از تست های بیوشیمیایی حساس و قابل اعتماد در تشخیص زودهنگام بیماری بسیار قابل توجه است. ریزش مداوم اجزای سطحی سلول های سرطانی در مایعات بدن می تواند به عنوان یک مارکر تومورال در بدخیمی های مختلف استفاده شود. با توجه به تماس مستقیم بزاق با ضایعات دهان و افزایش ریزش گلیکوکونژوگیت ها از سلول های تومورال به داخل بزاق، ارزیابی آن در سرطان دهان می تواند فواید بزرگی داشته باشد.⁽³⁾ افزایش تومورمارکرهای گلیکوپروتئینی مختلف از جمله سیالیک اسید بزاق به عنوان یک مارکر تشخیصی سرطان دهان گزارش شده است.⁽⁵⁾ سیالیک اسیدها، ترکیبات قندی انتهایی زنجیره اولیگوساکارید گلیکوپروتئین ها و گلیکولیپیدها هستند که به عنوان ترکیبات مهم غشاء سلول ها نقش مهمی در ایجاد رفتارهای نئوپلاستیک ایفا می نمایند.^(6و5) نقش این ماکرومولکول ها در شناسایی و تاثیر سلول ها بر یکدیگر و ایجاد چسبندگی سلولی که در ظهور تغییرات بدخیمی اهمیت دارد، بسیار قابل توجه است. گلیکوزیلاسیون (Glycosylation) غیرعادی منجمله سیالیلاسیون (Sialylation) در غشاء سلول ها، حوادث مهمی در ایجاد تغییرات بدخیمی محسوب می شوند. به عبارت دیگر افزایش سیالی ترانسفراز منجر به افزایش مقدار سیالیک اسید روی سطح سلول های تومورال و افزایش غلظت پلاسمایی آن می گردد.⁽⁷⁾

در سال های اخیر، مطالعات متعددی در خصوص ارزیابی سطح سرمی و بزاقی سیالیک اسید در مبتلایان به ضایعات پیش بدخیم و سرطان دهان انجام شده است. براساس نتایج حاصل از این مطالعات، سطح سرمی و بزاقی سیالیک اسید از گروه نرمال تا گروه پیش بدخیم و سرطان دهان افزایش تدریجی و معنی داری را نشان داده است.^(14-7و3)

با توجه به انجام مطالعات محدود در خصوص بررسی این تومور مارکر در بزاق مبتلایان و تفاوت در تعداد و نوع ضایعات پیش بدخیم مورد بررسی در مطالعات مختلف، مطالعه مورد نظر با هدف بررسی سطح این تومور مارکر در مبتلایان به لیکن پلان دهانی انجام شده است.

مواد و روش ها

در این مطالعه مقطعی، تعداد 30 بیمار مبتلا به لیکن پلان دهانی نوع اروزیو و 30 داوطلب سالم که از نظر سن و جنس با گروه بیمار همسان سازی شده بودند، از بین همراهان بیماران و مراجعین به بخش بیماری های دهان و فک و صورت دانشکده دندانپزشکی زاهدان به روش نمونه گیری آسان انتخاب شدند. تمام افراد شرکت کننده در جریان مطالعه قرار گرفته و از آنها جهت شرکت در مطالعه رضایت نامه کتبی گرفته شد. معاینه مخاط دهان آنها بوسیله آینه یک بار مصرف زیر نور یونیت انجام شد و تشخیص ضایعات براساس معیارهای بالینی و تأیید هیستوپاتولوژیک صورت گرفت. افراد مبتلا به بیماری های سیستمیک و سایر بیماری های حفره دهان، مصرف کنندگان انواع دارو، محصولات تنباکو و الکل و خانم های باردار از مطالعه حذف شدند.

بعد از انتخاب افراد، بزاق غیرتحریکی توسط دانشجو جمع آوری شد. بدین ترتیب که از داوطلبان خواسته شد تا برای حذف دبری های غذایی، دهانشان را با آب مقطر شسته و بعد از 5 دقیقه بزاق را به داخل لوله استریل (گاماکانتر) تخلیه نمایند. همه نمونه ها بین ساعت 9 تا 11 صبح جمع آوری شدند. هنگام جمع آوری نمونه، فرد در حالت نشسته، در حالی که کمی به جلو خم شده بود، بزاق خود را در مدت 10 دقیقه و در هر دقیقه 2-1 بار در لوله آزمایش تخلیه می کرد. بعد از جمع آوری 5 میلی لیتر بزاق، لولههای استریل کدگذاری و در ظرف یخ قرار داده شد تا در اسرع وقت به آزمایشگاه بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان فرستاده شود.

اسید سیالیک تام بزاق با استفاده از روش Skoza et al اندازه گیری شد.⁽¹⁵⁾ بدین صورت که نمونه به مدت یک ساعت در درجه حرارت 80 سانتیگراد تحت تاثیر اسید سولفوریک نرمال قرار گرفت. سپس به نمونه معرف پریدات (mm25 پریدیک اسید در اسید سولفوریک 125 نرمال) اضافه شد و به مدت 30 دقیقه در 37 درجه سانتی گراد انکوبه شد. واکنش با اضافه کردن آرسینیت سدیم متوقف شد و تیوباربیتوریک اسید به محلول اضافه گردید و به مدت 5/7 دقیقه در درجه حرارت جوش قرار داده شد. پس از سرد شدن، جذب نوری توسط دستگاه اسپکتروفوتومتر (Biowave2 ساخت کشور انگلستان) در طول موج nm532 اندازه گیری شد و منحنی استاندارد با استفاده از N-استیل نورامینیک اسید (Sigma,St.louis,MO,USA) به عنوان استاندارد آماده شد.

داده های به دست آمده توسط نرم افزار SPSS با ویرایش 20 در دو گروه محاسبه و برای توصیف داده ها از جداول فراوانی و آمار توصیفی شامل میانگین و شاخص های پراکندگی استفاده شد. در نهایت برای مقایسه سطح اسیدسیالیک تام بزاق در دو گروه با توجه به نرمال بودن توزیع داده ها، از آزمون t-test استفاده شد.

یافته ها

این مطالعه بر روی 60 نفر از مراجعه کنندگان به بخش بیمارهای دهان و فک و صورت دانشکده دندان پزشکی زاهدان (در دو گروه 30 نفر بیمار و کنترل)، با هدف تعیین سطح سیالیک اسید تام بزاق در بیماران مبتلا به لیکن پلان دهانی انجام گرفت. میانگین سنی افراد شرکت کننده در حدود 63/6±35/35 سال بود و 55 درصد (33 نفر) افراد را زنان تشکیل داده بودند. بین دو گروه از نظر سن (114/0P=) و جنس (445/0P=) اختلاف آماری معنی داری وجود نداشت (جدول 1).

جدول 1 : میانگین و انحراف معیار سن و توزیع فراوانی جنس در دو گروه تحت مطالعه

		بیمار	سالم	نتیجه آزمون
سن		3/5±43/36	3/7±3/34	114/0P=
جنس	زن	(50%)15	(60%)18	445/0P=
جنس	مرد	(50%)15	(40%)12	445/0P=

میزان اندازه گیری سطح سیالیک اسید تام بزاق در دو گروه مورد بررسی در جدول 2 آورده شده است. همانطور که مشاهده می شود میانگین سطح سیالیک اسید تام در گروه بیمار به طور معنی داری بیشتر از گروه سالم بوده و این مقدار به ترتیب برابر 89/48±63/85 mg/ml و 45/26±02/60 mg/ml اندازه گیری شد (002/0P=).

جدول 2 : میانگین و انحراف معیار سطح سیالیک اسید تام بزاق (mg/ml) در دو گروه تحت مطالعه

سطح سیالیک اسیدتام

کمترین

بیشترین

میانگین

انحراف معیار

نتیجه آزمون

گروه

سالم

135

02/60

45/26

002/0P=

52/2t=

بیمار

65/3

191

63/85

89/48

بحث

در این مطالعه سطح سیالیک اسید تام بزاقی در مبتلایان به لیکن پلان دهانی در مقایسه با افراد سالم بررسی گردیده است. براساس نتایج حاصل از این مطالعه، سطح این بیومارکر بزاقی به طور معنی داری در مبتلایان به لیکن پلان دهانی نسبت به افراد سالم بیشتر بوده است.

لیکن پلان دهانی بیماری التهابی مزمن مخاط دهان است که توسط سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک ضایعه پیش بدخیم طبقه بندی شده است.⁽¹⁶⁾ میزان تغییر شکل بدخیمی ضایعات لیکن پلان دهانی در مطالعات مختلف از 9-0 درصد گزارش گردیده است.⁽¹⁷⁾ تغییر شکل بدخیمی، اغلب در انواع اروزیو، آتروفیک و پلاک مانند رخ می دهد، اگرچه این احتمال در مورد انواع دیگر نیز وجود دارد.^(19و18) مکانیسم دقیق ایجاد بدخیمی در ضایعات لیکن پلان دهانی مشخص نشده است. اما به هم ریختگی کنترل رشد سلول های اپی تلیال بدنبال سیگنال های ناشی از سلول های التهابی و زمینه ای به علت تحریک مزمن همراه با استرس اکسیداتیو ناشی از تجمع محصولات اکسیداتیو و نیتراتیو، علت آسیب DNA و ایجاد تغییرات نئوپلاستیک بیان گردیده است.^(21و20و17)

با توجه به اینکه تشخیص زود هنگام، کلید درمان سرطان دهان است، کوشش در جهت بهره مندی از تست های بیوشیمیایی حساس و قابل اعتماد در تشخیص زود هنگام بیماری بسیار قابل توجه است.⁽⁷⁾ از طرفی گلیکوکونژوگیت ها از جمله سیالیک اسیدها به عنوان ترکیبات مهم غشاء سلول ها نقش مهمی در ایجاد رفتارهای نئوپلاستیک ایفا می نمایند.⁽⁶⁾ تغییر در گلیکوپروتئین ها در مراحل اولیه سرطانزایی شروع می شود.⁽⁸⁾ نقش این ماکرو مولکول ها در شناسایی و تأثیر سلول ها بر یکدیگر و ایجاد چسبندگی سلولی که در ظهور تغییرات بدخیمی اهمیت دارد، بسیار قابل توجه است. گلیکوزیلاسیون غیرعادی من جمله سیالیلاسیون در غشا سلول ها حوادث مهمی در ایجاد تغییرات بدخیمی محسوب می شوند.⁽⁷⁾ افزایش سیالیلاسیون به سلول های بدخیم در جهت مخفی کردن محل های ایمونوژنیک از جمله جایگاه های گیرنده IgM کمک می کند تا جایی که کشته شدن سلول های سرطانی با واسطه کمپلمان و لنفوسیت ها و ماکروفاژها دچار نقص می گردد.⁽⁸⁾ افزایش مقدار سیالیک اسید روی سطح سلول های تومورال و ترشح آن به وسیله بعضی از این سلول ها، غلظت آنها را در خون یا بزاق افزایش می دهد.^(22و6)

از سیالیک اسید تام سرمی به عنوان یک تومور مارکر در سرطان های مختلف از جمله سرطان های کولورکتال، پروستات و سینه استفاده شده است.⁽²²⁾ در مطالعات مختلف افزایش سطح سرمی و بزاقی سیالیک اسید در مبتلایان به سرطان دهان و ضایعات پیش بدخیم گزارش گردیده است.^{(12و9و8و3)}

در تمامی این مطالعات سطح سرمی و بزاقی سیالیک اسید در مبتلایان به ضایعات پیش بدخیم و سرطان دهان از گروه کنترل بیشتر بوده است که از این نظر با نتایج مطالعه ما همخوانی دارد، اگرچه مطالعه حاضر فقط در بزاق مبتلایان به لیکن پلان دهانی انجام گرفته است.

Dadhich⁽⁸⁾ و Vajaria⁽⁹⁾ در دو مطالعه جداگانه سطح بزاقی TSA را در مبتلایان به ضایعات پیش بدخیم بررسی نمودند که نتایج مطالعه حاضر کاملاً با این مطالعات همسو است. Joshi⁽¹²⁾ و Sawney⁽¹³⁾ نیز سطح سرمی TSA را در مبتلایان به ضایعات پیش بدخیم و سرطان دهان بررسی کردند. اگرچه نتایج این مطالعات با مطالعه حاضر همسو است. اما این محققین این بیومارکر را در سرم مبتلایان ارزیابی نموده اند.

تاکنون مطالعه ای در خصوص بررسی TSA بزاقی، صرفاً در مبتلایان به لیکن پلان دهانی انجام نشده است. در مطالعه حاضر بزاق مبتلایان مورد بررسی قرار گرفته است. بزاق حاصل تراوش سرم از عروق خونی تغذیه کننده غدد بزاقی است و تغییرات سرمی ناشی از بیماری ها در بزاق انعکاس می یابد. بنابراین استفاده از بزاق به عنوان یک مایع تشخیصی برای ارزیابی اولیه سرطان، به دلیل جمع آوری و نگهداری آسان تر، خطر کمتر انتقال عفونت های HIV و هپاتیت و مقرون به صرفه تر بودن منطقی به نظر می رسد.⁽⁸⁾

در مطالعه حاضر، بررسی هیستوپاتولوژیک 30 نمونه لیکن پلان اروزیو تنها در 4 نمونه دیسپلازی خفیف را نشان داد و لذا امکان بررسی ارتباط سطح سیالیک اسید بزاق و شروع روند بدخیمی میسر نگردید که این یکی از نقاط ضعف مطالعه حاضر محسوب می شود. پیشنهاد می گردد مطالعه ای با حجم نمونه بیشتر در مبتلایان به لیکن پلان دهان انجام گیرد و ارتباط سطح سیالیک اسید بزاقی و شروع روند بدخیمی بررسی گردد.

نتیجه گیری

سطح سیالیک اسید تام بزاق در افراد مبتلا به لیکن پلان دهان نوع اروزیو از افراد سالم بالاتر بود.

تشکر و قدردانی

از معاونت محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به دلیل حمایت مالی از این طرح تحقیقاتی تشکر می گردد. این مقاله حاصل پایان نامه دندانپزشکی عمومی با شماره ثبت 6317 و مصوبه شورای پژوهشی دانشکده دندانپزشکی زاهدان می باشد.

مراجع

Sharma P, Saxena S, Aggarwal P. Trends in the epidemiology of oral squamous cell carcinoma in western up: An institutional study. Indian J Dent Res 2010; 21(3): 316-9.
Zini A, Czerninski R, Sgan-cohen HD. Oral cancer over four decades: Epidemiology, trends, histology, and survival by anatomical sites. J Oral Pathol Med 2010; 39(4): 299-305.
Vajaria BN, Patel KR, Begum R, Shah F, Patel J, Shukla S, et al. Evaluation of serum and salivary total sialic acid and α-L-fucosidase in patients with oral precancerous conditions and oral cancer. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol 2013; 115(6): 764-71.
Mishra M, Mohanty J, Sengupta S, Tripathy S. Epidemiological and clinicopathological study of oral leukoplakia. Indian J Dermatol Venereol Leprol 2005; 71(3): 161-5.
Xing R, Chen R, Wang Z, Zhang Y. Serum Sialic Acid levels in patients with oral and maxillofacial malignancy. J Oral Maxillofac Surg 1991; 49(8): 843-7.
Kurtul N, Cil MY, Pacaci SD. Serum total sialic acid levels in smokers and users of smokeless tobacco in form of oral powder (Maras’s powder). J Biomed Sci 2005; 12(3): 559-63.
Trivedi DJ, Hallikeri K, Udupa R. Salivary sialic acid as marker of oral cancer. Int J Sci Innn Tech 2012; 1(1): 48-50.
Dadhich M, Prabhu V, Pai VR, D’Souza J, Harish S, Jose M. Serum and salivary sialic acid as a biomarker in oral potentially malignant disorders and oral cancer. Indian J Cancer 2014; 51(3): 214-8.
Vajaria BN, Patel KR, Patel JB, Shah FD, Patel PS. Salivary glyco-sialylation changes monitors’ oral carcinogenesis. Glycoconj J 2014; 31(9): 649-59.
Rasool M, Khan SR, Malik A, Khan KM, Zahid S, Manar A, et al. Comparative studies of salivary and blood sialic acid,lipid peroxidation and antioxidative status in oral squamous cell carcinoma. Pak J Med Sci 2014; 30(3): 466-71.
Dhkar N, Astekar M, Jain M, Saawarn S, Saawarn N. Total sialic acid, total protein and total sugar levels in serum and saliva of oral squamous cell carcinoma patients: A case control study. Dent Res J (Isfahan) 2013; 10(3): 343-7.
Joshi M, Patil R. Estimation and comparative study of serum total sialic acid levels as tumor markers in oral cancer and precancer. J Cancer Res Ther 2010; 6(3): 263-6.
Sawhney H, Kumar CA. Correletion of serum biomarkers (TSA & LSA) and epithelial dysplasia in early diagnosis of oral precancer and oral canser. Cancer Biomark 2011; 10(1): 43-9.
Sanjay PR, Hallikeri K, Shivashankara AR. Evaluation of salivary sialic acid, total protein and total sugar in oral cancer: a preliminary report. Indian J Dent Res 2008; 19(4): 288-910.
Skoza L, Mohos S. Stable thiobarbituric acid chromophore with dimethyl sulphoxide. Application tosialuic acid assay in analytical de-o-acetylation. Biochem J 1976; 159(3): 457-62.
Ismail SB, Kumar SK, Zain RB. Oral lichen planus and lichenoid reactions: Etiopathogenesis, diagnosis, management and malignant transformation. J Oral Sci 2007; 49(2): 89-106.
Casparis S, Borm J M, Tektas S, Kamarachev J, Locher MC, Damerau G, et al. Oral lichen planus (OLP), oral lichenoid lesions (OLL), oral dysplasia, and oral cancer: Retrospective analysis of clinicopathological data from 2002–2011. Oral Maxillofac Surg 2015; 19(2): 149-56.
Editorial. Why shoud I follow up my patients with oral lichen planus and lichenoid reactions? Br J Oral Maxillofac Surg 2014; 52(4): 291-3.
Drogoszewska B, Chomik P, Polcyn A, Michcik A. Clinical diagnosis of oral erosive lichen planus by direct oral microscopy. Postep Derm Alergol 2014; 31(4): 222-8.
Scully C, Carrozzo M. Oral mucosal disease: Lichen planus. Br J Oral Maxillofac Surg 2008; 46(1): 15-21.
Chaiyarit P, Ma N, Hiraku Y. Nitrative and oxidative DNA damage in oral lichen planus in relation to human oral carcinogenesis. Cancer Sci 2005; 96(9): 553-9.
Kurtul N, Gokpinar E. Salivary lipid peroxidation and total sialic acid levels in smokers and smokeless tobacco users as maras powder. Mediators Inflamm 2012; 2012: 619293.