نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه ارتودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان
2 استادیار گروه ترمیمی و زیبایی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان
3 دندانپزشک
4 دستیار تخصصی گروه ارتودانتیکس ، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان
چکیده
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: The purpose of this study was to assess orthodontic treatment needs of 14-18 year-old male students of Isfahan public schoolswhich were carried out in 2009-2010 via Index of Orthodontic Treatment Need (IOTN).
Materials & Methods: The study sample comprised 408 14-18 year-old male students selected by random clustering method. The subjects were examined clinically via IOTN which has two components: Dental Health Component (DHC) and Aesthetic Component (AC). Data were analyzed by chi-square test (α=0.05).
Results: Regarding DHC, 4.4% of samples had very severe need (DHC5), 16.2% had severe need (DHC4), 22.5% had moderate need (DHC3), and 56.9% had minimum or no need (DHC1, 2) to Orthodontic treatment. In those showing grade 5, the most common malocclusion was unerupted teeth (i). The most common malocclusion in grade 4 was hypodontia (h) and in grade 3 was, overjet less than 4 mm and more than 2 mm (a). The most common malocclusion in grade 2 was contact displacement (d) less than 2 and more than 1 mm. In addition, regarding AC, 76.5% of the subjects were classified as “no need”, 15.2% as “borderline need” and 8.4% as “definite need” for treatment.
Conclusion: 20.6% of 14-18 year-old male students in Isfahan needed orthodontic treatment (IOTN grades 4 and 5).
کلیدواژهها [English]
مقدمه
مالاکلوژن شایعترین ناهنجاری تکاملی است که جوامع بشری به آن مبتلا هستند. شیوع مالاکلوژن در کشورهای مختلف و میان نژادهای گوناگون متفاوت است. مالاکلوژن یک مشکل تکاملی است که بیشتر وابسته به فاکتورهای ارثی و محیطی است.(1) از آنجایی که تقاضا برای درمان ارتودنسی در کشورهای مختلف از جمله کشور ما در سالهای اخیر افزایش یافته است، برنامهریزی جهت درمانهای ارتودنسی پیشگیرانه برای هر جمعیت خاص ضروری است. لذا انجام مطالعات اپیدمیولوژیک جهت آگاهی از شیوع مالاکلوژنهای مختلف و نیاز به درمان ارتودنسی اهمیت بسیاری دارد. استفاده از شاخصها در ارتودنسی موجب همگونی بیشتر در تفسیر و کاربرد همسان خصوصیات خاص برای نیاز به درمان و تغییر آن میگردد. در سال 1994 Richmondو همکاران(2)با انجام مطالعهای در مورد گوناگونی برداشتهای دندانپزشکان از نیاز به درمان ارتودنسی تحقیق کردند. پس از اتمام معاینه مشخص شد که اختلاف نظر زیادی بین دندانپزشکان در ارتباط با نیاز به درمان ارتودنسی وجود داشت. براساس این مطالعه یکی از روشهای دستیابی به ارزیابی هماهنگ نیاز به درمانهای ارتودنسی، استفاده از یک شاخص اکلوزالی است.تعدادی شاخص اکلوزالی برای کمک به متخصصان در طبقهبندی شدت مالاکلوژن و فراهم نمودن معیاری برای الویتبندی نیاز بیماران معرفی شده است. در خصوصیات کاربردهای اپیدمیولوژیک، اعتبار، تکرارپذیری، سادگی در کاربرد، مقبولیت عمومی و حرفهای و نیز زمان سنجش کوتاهتر از شاخصهای مهم میباشد.(3) یکی از این شاخصها که با معیارهای مذکور سازگار است، شاخص نیاز به درمان ارتودنسی (IOTN یا Index of orthodontic treatment need) است که شامل دو جزء جداگانه، یعنی جزء سلامت دندانی (DHC یا Dental Health Component) و جزء زیبایی (AC یا Aesthetic Component) میباشد.(4) کاربرد IOTN از آنجایی که شدیدترین الگوهای مالاکلوژن را در نظر میگیرد و زیبایی را دخالت میدهد، به قضاوت کلینیکی نزدیکتر خواهد بود و کاربرد آن رو به افزایش است.(5)
شاخص IOTN در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشور خودمان برای بررسی میزان نیاز به درمانهای ارتودنسی مورد استفاده قرار گرفته است.(9-6) در سال 1377 جمال پور(9) طی مطالعهای نیازهای درمانی ارتودنسی دانشآموزان 13-12 ساله شهرستان بندر انزلی را مورد بررسی قرار داد و تفاوت قابل توجهی در میزان نیاز به درمان در مناطق شهری و روستایی یافت. صفوی و همکاران(6) نیز در سال1387 مطالعه مشابهی را روی 5200 دانشآموز تهرانی 16-14 ساله انجام دادند و میزان نیاز به درمان ارتودنسی را 20 درصد گزارش کردند. همچنین جمیلیان و همکاران(10) طی مطالعهای در تهران،نیازهای درمانی ارتودنسی دانشآموزان دختر 17-14 ساله را مورد بررسی قرار دادند و میزان نیاز به درمان را 2/5 تا 4/7 درصد گزارش کردند.
با توجه به کاربرد فراگیر IOTN، لزوم انتخاب آن به عنوان یک شاخص واحد برای پژوهشهای کشوری نمایان میشود. بررسی IOTN در دانشآموزان دختر شهر اصفهان انجام شده است ولی در دانشآموزان پسر این گروه سنی صورت نگرفته است.(11) لذا، در این پژوهش به بررسی میزان نیاز درمانی دانشآموزان پسر 18-14 ساله مدارس شهر اصفهان براساس شاخص IOTN پرداختیم.
مواد و روشها
این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی بود و به صورت مقطعی انجام شد. جمعیت مورد پژوهش، دانشآموزان پسر 18-14 ساله مدارس دولتی نواحی 5گانه آموزش و پرورش شهر اصفهان بودند که سابقه درمان ارتودنسی نداشتند. پس از گرفتن مجوز جهت ورود به مدارس شهر اصفهان و کسب رضایتنامه کتبی از والدین، اجرای پژوهش آغاز شد. در این پژوهش از روش نمونهگیری تصادفی استفاده شد. براساس مشاوره آماری انجام شده، 2 مدرسه از هر ناحیه به صورت تصادفی انتخاب شد و حدود 80 نفر معاینه شدند. در نهایت تعداد 408 نفر از دانشآموزان از 10 مدرسه انتخاب شدند و بر اساس شاخص IOTN معاینه شدند. معاینه توسط دانشجوی سال آخر دندانپزشکی که آموزشهای لازم را از ارتودنتیست دریافت کرده بود و با استفاده از وسایل یک بار مصرف و استریل، زیر نور طبیعی انجام گرفت.
همان گونه که اشاره شد این شاخص شامل دو جزء است: جزء سلامت دندانی (DHC) و جزء زیبایی AC)). جزء سلامت دندانی دارای 5 رتبه است که بیمار با توجه به بدترین ناهنجاری دندانی خود در یکی از این 5 رتبه قرار میگیرد. رتبه 1 و 2 بی نیاز یا نیاز جزئی به درمان، رتبه 3 حد مرزی نیازمند درمان و رتبه 4 و5 نیازمند متوسط و شدید به درمان ارتودنسی را نشان میدهد. جزئیات مربوط به DHC در جدول 1 مشاهده میشود. جزء زیبایی دارای 10 عکس میباشد، که بیمار با توجه به تجربه و آموزش لازمی که دیده است خود را در یکی از این گروهها قرار میدهد. عکسهای 1 تا 4 بی نیاز از درمان، 5 تا 7 نیازمند حد مرزی به درمان و عکسهای 8 تا 10 نیازمند قطعی به درمان در نظر گرفته میشوند.(5) پس از جمعآوری دادهها، از روشهای آمار توصیفی شامل محاسبه نسبتها، جداول، توزیع فراوانی و آمار تحلیلی شامل آزمون Chi-square استفاده شد.
یافتهها
بیشتر دانشآموزان در DHC درجه 2 افرادی بودند که جا به جایی نقطه تماس بیش از 1 و کمتر یا مساوی 2 میلیمتر داشتند. در DHC درجه 3 افرادی بودند که افزایش اورجت بیش از 5/3 و کمتر یا مساوی 6 میلیمتر داشتند. در DHC درجه 4 افراد مبتلا به هایپودنشیا بودند و در DHC درجه 5 افراد دچار نهفتگی (جدول 1) بودند.
جدول 1 : شاخص نیاز به درمان ارتودنسی جزء سلامت دندانی
|
(درصد) تعداد |
نام اختصاری |
رتبه 1 (بی نیاز) |
||
مال اکلوژن خیلی جزیی مثل جابه جایی کمتر از یک میلی متر |
(0/0) 0 |
-- |
رتبه 2 (نیاز جزیی) 116n= |
||
افزایش اورجت بیش از 5/3 و کمتر یا مساوی 6 میلی متر که لب ها به هم برسند |
(0/13) 16 |
2a |
اورجت معکوس بیش از صفر اما کمتر یا مساوی یک میلی متر |
(0/3) 4 |
2b |
کراس بایت قدامی یا خلفی با اختلاف یک میلی متر یا کمتر بین موقعیت تماس عقب رانده و تماس کامل کاسپی |
(0/16) 20 |
2c |
جابه جایی تماس دندانی بیش از یک و کمتر یا مساوی دو میلی متر |
(0/42) 52 |
2d |
Openbite قدامی یا خلفی به میزان بیش از یک و کمتر یا مساوی دو میلی متر |
(0/9) 12 |
2e |
افزایش اوربایت بیش از 5/3 میلی متر بدون تماس بر روی لثه |
(0/17) 22 |
2f |
اکلوژن Prenormal یا Postnormal بدون سایر آنومالیها که اختلالات تانیم کاسپ را هم شامل می شود |
(0/0) 0 |
2g |
رتبه 3 (نیاز متوسط) 92n= |
||
افزایش اورجت بیش از 5/3 و کمتر یا مساوی 6 میلی متر در حالی که لب ها به هم نمی رسند. |
(0/39) 36 |
3a |
کراس بایت قدامی یا خلفی با اختلاف بیش از یک و کمتر یا مساوی 2 میلی متر بین موقعیت تماس عقب رانده و تماس کامل کاسپی |
(0/2) 2 |
3b |
کراس بایت قدامی یا خلفی با فاصله بیش از 1 میلیمتر ولی کمتر یا مساوی با 2 میلیمتر |
(0/15) 14 |
3c |
جا به جایی نقاط تماس بزرگتر از 2 میلیمتر ولی کمتر یا مساوی با 4 میلیمتر |
(0/20) 18 |
3d |
Openbite قدامی یا طرفی به میزان بیش از 2 میلی متر ولی کمتر یا مساوی 4 میلی متر |
(0/13) 12 |
3e |
اوربایت افزایش یافته با تماس ولی بدون تروما به بافت نرم لثه یا کام |
(0/11) 10 |
3f |
رتبه 4 (نیاز شدید به درمان) 66n= |
||
هیپودنشیای محدود، که به ارتودنسی قبل از جایگزین یا برای بستن فضا نیاز داشته باشند. |
(0/25) 16 |
4H |
افزایش اورجت بیش از 6 ولی کمتر یا مساوی 9 میلی متر |
(0/18) 12 |
4a |
اورجت معکوس بیش از 5/3 میلی متر بدون اشکالی در تکلم یا جویدن |
(0/0) 0 |
4b |
اورجت معکوس بزرگ تر از یک و کمتر از 5/3 میلی متر همراه اشکال در بلع یا تکلم |
(0/0) 0 |
4m |
کراس بایت قدامی یا خلفی بیش از 2 میلی متر اختلاف بین موقعیت تماس عقب رانده وتماس کامل کاسپی |
(0/6) 4 |
4c |
کراس بایت لینگوال خلفی بدون تماس اکلوزال در یک یا هر دو بخش با کال |
(0/14) 10 |
4i |
جابه جایی شدید دندان ها به میزان بیش از 4 میلی متر |
(0/6) 4 |
4d |
بایت باز قدامی یا طرفی به میزان بیش از 4 میلیمتر |
(0/18) 12 |
4e |
افزایش اوربایت همراه تروما به بافت کام یا لثه |
(0/13) 8 |
4f |
حضور دندان های اضافی |
(0/0) 0 |
4t |
دندان نیمه رویش یافته که در مقابل دندان های مجاور خود منحرف شده و نهفته مانده باشد. |
(0/0) 0 |
4x |
رتبة 5 (نیاز بسیار شدید) 18n= |
||
اشکال در رویش دندان ها (جز مولر سوم) به علت شلوغی جابه جایی، حضور دندان های اضافی،دندان های باقی ماندة شیری و هر عامل پاتولوژیک دیگر |
(3/33) 6 |
5i |
هیپودنشیای وسیع که نیاز به جایگزینی داشته باشد و قبل از جایگزینی به ارتودنسی نیاز داشته باشند. |
(0/0) 0 |
5H |
اورجت بیش از 8 میلیمتر |
(3/33) 6 |
5a |
اورجت معکوس بیش از 5/3 میلی متر همراه با اشکال در تکلم و جویدن |
(0/0) 0 |
5m |
شکاف لب و کام |
(0/0) 0 |
5p |
دندان های شیری مدفون شده، انکلوتیک (Submerged) |
(3/33) 6 |
5s |
میانگین سنی شرکتکنندگان 89/0±15 بود (جدول 2). در بررسی DHC، شماره 2 و 1 به ترتیب بیشترین فراوانی را داشتند (جدول 3). فراوانی AC شماره 2 بیشتر از سایر شمارهها بود (جدول 4). همچنین براساس AC، 5/76 درصد در گروه بی نیاز از درمان، 2/15 درصد در گروه حد مرزی نیازمند به درمان و 4/8 درصد در گروه نیاز قطعی به درمان قرار گرفتند. در مجموع یافتهها نشان داد که براساس جزء DHC 9/56 درصد از دانشآموزان بدون نیاز و یا با نیاز جزئی به درمان بودند. 5/22 درصد نیاز متوسط و 6/20 درصد نیاز شدید و بسیار شدید به درمان داشتند. بین DHC و AC ارتباط معنیداری یافت نشد (134/0=P).
جدول 2 : توزیع فراوانی سن دانشآموزان مورد بررسی
سن (سال) |
تعداد |
درصد |
14 |
80 |
6/19 |
15 |
96 |
5/23 |
16 |
86 |
1/21 |
17 |
80 |
6/19 |
18 |
66 |
2/16 |
کل |
408 |
0/100 |
جدول 3 : توزیع فراوانی DHC در دانشآموزان مورد بررسی.
DHC |
تعداد |
درصد |
1 |
106 |
26 |
2 |
126 |
30.9 |
3 |
92 |
22.5 |
4 |
66 |
16.2 |
5 |
18 |
4.4 |
جدول 4 : توزیع فراوانی AC در دانشآموزان مورد بررسی
AC |
تعداد |
درصد |
1 |
70 |
2/17 |
2 |
102 |
25 |
3 |
78 |
1/19 |
4 |
62 |
2/15 |
5 |
16 |
9/3 |
6 |
18 |
4/4 |
7 |
28 |
9/6 |
8 |
24 |
9/5 |
9 |
10 |
5/2 |
10 |
0 |
0 |
کل |
408 |
0/100 |
بحث
از میان 408 دانشآموز مورد بررسی، 84 نفر آنان (6/20%) نیازمند شدید و بسیار شدید به درمان ارتودنسی شناخته شدند. برخی مطالعات صورت گرفته به نتایج مشابهی با آنچه در مطالعه ما حاصل شد، دست یافتهاند. Puertes-Fernandez و همکاران(12) در بررسی 248 نوجوان 12 ساله، 1/18 درصد آنها را نیازمند به درمان ارتودنسی یافتند. Manzanera و همکاران(13) میزان نیاز به درمان ارتودنسی را در گروه سنی 12 سال، 5/23 درصد و در گروه 16-15 سال، 5/18 درصد گزارش کردند. در پژوهش Bhardwaj و همکاران(14) روی 622 دانشآموز 16 و 17 ساله هندی میزان نیاز به درمان ارتودنسی، 42/20 درصد گزارش شد. همچنین در پژوهش صفوی و همکاران(6) که روی 5200 دانشآموز تهرانی 16-14 ساله صورت گرفت، میزان نیاز به درمان ارتودنسی 20 درصد گزارش شده است.
از سوی دیگر، برخی مطالعات به نتایجی متفاوت با آنچه در این مطالعه حاصل شد، دست یافتند. Ucuncu و همکاران(15) در سال 2001 در ترکیه 250 دانشآموز 14-11 ساله را مورد بررسی قرار دادند و میزان نیاز به درمانهای ارتودنسی بر اساس IOTN، 8/38 درصد گزارش شد. اختلاف سن افراد مورد پژوهش میتواند عامل اختلاف نتایج حاصله باشد. Otuyemi و همکاران(16)، در نیجریه 704 دانشآموز 18-12 ساله را مورد بررسی قرار دادند و میزان نیاز را بر اساس رتبه 4 و 5 DHC، 6/12 درصد به دست آوردند. در پژوهش Miguel و همکاران(3) روی 1182 کودک 12 ساله برزیلی، میزان نیاز به درمان ارتودنسی بر اساس IOTN، 26 درصد گزارش شد. Baubiniene و همکاران(17) در لیتوانی دو گروه سنی دانشآموزان 11-10 و 15-14 ساله را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که حدود نیمی از دانشآموزان 11-10 ساله و یک سوم دانشآموزان
15-14 ساله نیازمند به درمان ارتودنسی بودند. اختلاف سنی و تفاوت نژادی موجود بین گروههای پژوهش میتواند علتی برای تفاوت نتایج آنان و یافتههای ما باشد. نظری(8) در مطالعهای که روی دانشآموزان 13-12 ساله گرگانی انجام داد، میزان نیاز به درمان ارتودنسی براساس IOTN را 2/16 درصد گزارش کرد که این میزان در مناطق شهری تا 6/10 درصد میرسید. این اختلاف میتواند به دلیل تفاوت سنی جمعیت هدف باشد. جمیلیان و همکاران(10) نیز طی مطالعهای در تهران، نیازهای درمانی ارتودنسی 350 دانشآموز دختر 17-14 ساله را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که 2/5 تا 4/7 آنها نیازشدید و یا بسیار شدید به درمان ارتودنسی داشتند. این اختلاف میتواند به دلیل تفاوت جنسی جمعیت هدف باشد.
براساس توزیع عوامل ایجادکننده مالاکلوژن، مهمترین عوامل ایجادکننده نیازهای ارتودنسی، در مطالعه حاضر جابجایی نقطه تماس (d) دندان رویش نیافته (i) هایپودنشیا (h) و اورجت (a) میباشد.
در رتبه 5 بیشترین مالاکلوژن مربوط به دندان رویش نیافته، در رتبه 4 بیشترین مالاکلوژن مربوط به هایپودنشیا، در رتبه 3 مربوط به اورجت و در رتبه 2 مربوط به جابجایی نقاط تماس دندانها بود. این نتایج مشابه نتایجی است که در پژوهش جمال پور(9) و Burden(18) یافت شد. در این مطالعات نیز نظیر مطالعه حاضر مهمترین عوامل ایجادکننده نیازهای ارتودنسی عبارت بودند از: دندان رویش نیافته، جابجایی نقاط تماس و اورجت.
جزء دوم IOTN، AC میباشد. در بررسی جزء AC از دیدگاه خود دانشآموزان یعنی میزان تقاضای آنها برای درمان اعداد متفاوتی با DHC به دست آمد. بدین ترتیب که عدم نیاز یا نیاز جزئی به درمان، 5/76 درصد، میزان نیاز بینابینی 2/15 درصد و نیاز قطعی 3/8 درصد بود. نیاز به درمان بر اساس شاخص AC مقادیر کمتری را نسبت به DHC نشان داد. این نتایج بیان میکنند که بین درک فرد از زیبایی اکلوژن خود و نتایج حاصله از معاینه توسط ارتودنتیست تفاوت قابل ملاحظهای وجود دارد. این یافتهها مشابه نتیجه مطالعه Kolawole(19)در نیجریه است که در بررسی دانشآموزان 14-11 ساله نیاز قطعی به درمان را براساس شاخص AC، 8% گزارش کرد. مطالعات دیگر نیز نتایج مشابهی را نشان داده اند.(21و20)
لذا AC نمیتواند شاخص مناسبی برای ارزیابی نیاز به درمان ارتودنسی باشد. DHC شاخص مناسبتری برای این منظور میباشد.
نتیجه گیری
در مجموع تقریباً 6/20 درصد افراد مورد پژوهش نیاز شدید و بسیار شدید، 5/22 درصد دیگر نیاز متوسط و 9/56 درصد آنها عدم نیاز به درمان ارتودنسی داشتند. جابجایی نقطه تماس دندان رویش نیافته، هایپودنشیا و اورجت به ترتیب مهمترین عوامل ایجادکننده مالاکلوژن ارزیابی شدند. با توجه به درصد بالای نوجوانان نیازمند به درمان ارتودنسی، اجرای برنامههای دولتی برای ارزیابی دانشآموزان نیازمند به درمان ارتودنسی و آگاهسازی و ایجاد انگیزه در آنان جهت پذیرش درمان ارتودنسی توصیه میشود.
تشکر و قدردانی
این مقاله منتج از پایان نامه دانشجویی آقای سعید سرندی با شماره 454 می باشد. بدینوسیله از معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان و آموزش و پرورش شهرستان اصفهان تقدیر و تشکر میگردد.