بررسی دردهای دهانی - صورتی در دانشجویان دوره دکترا (پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی) دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال تحصیلی 91-1390

ابراهیمی, معصومه; شاهرخی, فهیمه; خوراکیان, فاطمه

doi:10.22038/jmds.2015.3633

بررسی دردهای دهانی - صورتی در دانشجویان دوره دکترا (پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی) دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال تحصیلی 91-1390

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار دندانپزشکی کودکان، مرکز تحقیقات دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران

² دستیار تخصصی گروه ترمیمی و زیبایی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، ایران

³ استادیار دندانپزشکی کودکان، مرکز تحقیقات بیماری‏های دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران

10.22038/jmds.2015.3633

چکیده

مقدمه: مطالعات مختلف نشان داده‏ اند که دردهای دهانی - صورتی شایع بوده و حدود یک چهارم جمعیت را در هر زمانی مبتلا می‏کند. این مطالعه به منظور بررسی دردهای ناحیه دهانی - صورتی در بین دانشجویان رشته‏های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال تحصیلی 91-1390 انجام گرفت.
مواد و روش‏ها: این مطالعه تحلیلی – مقطعی، بر روی 430 نفر از دانشجویان دوره دکترای دانشگاه علوم پزشکی مشهد (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) انجام گرفت. پرسشنامه‏‏ای براساس پرسشنامه Von Korff&Macfarlane در اختیار دانشجویان قرار گرفت. داده‏ها با استفاده از آزمون‏های کای دو، من-ویتنی و کروسکال والیس تجزیه و تحلیل شدند.
یافته‏ ها: 9/24 درصد از افراد تحت مطالعه، درد‏های دهانی - صورتی را گزارش کردند. بیشترین شیوع مربوط به درد در داخل یا اطراف چشم‏ها (9/10 درصد) بود. فاکتورهای روحی، عامل درد در 8/30 درصد دانشجویان با درد‏های دهانی - صورتی بوده است. جستجوی حرفه‏ ای جهت درمان درد‏های دهانی - صورتی در 85/87 درصد از دانشجویان وجود داشت. شدت ناتوانی‏های مرتبط با سمپتوم‏های ناشی از درد در بین مقاطع تحصیلی مختلف، گروه‏های سنی مختلف، رشته‏های تحصیلی مختلف و هم چنین بین دو جنس تفاوت معنی‏داری نداشت.
نتیجه گیری: حدود یک چهارم افراد تحت مطالعه دارای درد‏های دهانی - صورتی بوده اند. درد در داخل یا اطراف چشم‏ها بیشترین شیوع را داشته است، که می‏تواند ناشی از مطالعه زیاد باشد. جستجو حرفه‏ ای برای درمان درد‏های دهانی - صورتی در تعداد قابل توجهی از دانشجویان، صورت گرفته بود که می‏تواند بیانگر تاثیر این درد‏ها بر کیفیت زندگی افراد (شامل از دست دادن شغل، مشکل در غذا خوردن و نگرانی در مورد سلامت دهان و دندان) باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Orofacial Pain in Doctorate Students (Medical¸ Dentistry¸ Pharmacy) in Mashhad University of Medical Sciences in 2012-2013

نویسندگان [English]

Masoumeh Ebrahimi ¹
Fahimeh Shahrokhi ²
Fatemeh Khorakian ³

¹ Associate Professor of Pediatric Dentistry, Dental Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran

² Postgraduate of Restorative Dentistry, School of Dentistry, Kerman University of Medical Sciences, Kerman, Iran

³ Assistant Professor of Pediatric Dentistry, Oral and Maxillofacial Diseases Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Introduction: Several studies have shown that orofacial pains are common and affect about a quarter of the population at any time. This study was performed to survey orofacial pain among doctoral students (medical, dental, pharmacy) of Mashhad University of Medical Sciences in 2012-2013.
Materials & Methods: This cross - sectional study was performed on 430 doctoral students from Mashhad University of Medical Sciences (Medicine, Dentistry and Pharmacy). A questionnaire based on the Von Korff & Macfarlane questionnaire was provided to the students. Data were analyzed, using Mann-Whitney, Kruskal-Wallis and Chi-Square tests.
Results: 24.9 percent of the participants reported orofacial pains. The highest frequency of orofacial pains were in or around the eyes (10.9%). Psychological factors were the cause of the pain in 30.8% of the students. 75.7percent of the students were seeking treatment for orofacial pain. Severity of disability among different educational levels, different age groups, different fields of study and between the sexes was not statistically different.
Conclusion: Approximately a quarter of students were affected by orofacial Pain. The highest frequency of orofacial pain was in or around the eyes, which could be the result from studying. A significant number of students had professional seek for orofacial pain treating. This could indicate the effect of oral pain on people's quality of life including job loss, difficulty in eating and concerns about oral health

کلیدواژه‌ها [English]

Orofacial pain
Student
Frequency

اصل مقاله

مقدمه

یکی از مشکلات دردی که با صورت و دهان در ارتباط می‏باشد، تحت عنوان درد دهانی- صورتی[1] نامیده می‏شود. درد صورتی (فاسیال) شامل دردهایی است که منشا آن‏ها از زیر خط اوربیتومئاتال، بالای گردن و جلوی گوش می‏باشد، در عین حال، درد دهانی (اورال) بیان‏کننده دردی داخل حفره دهان است. عوامل مکانیکی موضعی، فاکتورهای سایکولوژیک و ناراحتی در سایر نواحی بدن به عنوان عوامل اتیولوژیک درد دهانی- صورتی بیان شده‏اند.⁽¹⁾ بیشتر موارد درد دهانی- صورتی ناشی از علل دندانی هستند که غالباً ماهیت حاد دارند.⁽²⁾ در مبتلایان به دردهای دهانی- صورتی، تاریخچه‏‏ای از ضربه به فک، سایش دندان‏ها، سردرد، درد در دیگر نواحی بدن، درجات بالای استرس‏های سایکولوژیک، اعتماد به نفس پایین، رضایت کم از زندگی و سطح بالای استرس گزارش شده است.⁽³⁾

مطالعات مختلف نشان داده‏اند که علایم دردهای دهانی- صورتی شایع بوده و حدود یک چهارم جمعیت را در هر زمانی مبتلا می‏کند که در این بین بالغین جوان و خانم‏ها در ریسک بالاتری از ابتلا قرار دارند.⁽^7-4⁾ علائم دردهای دهانی- صورتی در جوامع مختلف گسترده بوده و می‏تواند آثار سوئی بر عملکرد فیزیکی، اجتماعی و روانی افراد داشته باشد.^(9و8-6و4⁾ هزینه اقتصادی بیماری برای جامعه شامل یکسری هزینه‏ های مستقیم مانند فراهم کردن مراقبت و یکسری هزینه‏های غیرمستقیم مانند مواردی که به علت غیبت از محل کار و کاهش تولید در کار اتفاق می‏افتد، می‏باشد.⁽⁶⁾ بسیاری از مطالعات، عدم استخدام و کاهش بازده کاری را در بین بیماران گزارش کرده‏اند.⁽^6و4)

تبعات ناشی از درد دهانی- صورتی بر جنبه‏های مختلف زندگی روزانه تاثیرگذار است و شامل از دست دادن شغل، مشکل در غذا خوردن و نگرانی در مورد سلامت دهان و دندان می‏باشد.^(10و6⁾ شایع‏ترین آثار ناشی از دردهای دهانی- صورتی عبارتند از مشاوره با پزشک یا دندانپزشک، پرهیز از بعضی غذاهای خاص، مصرف دارو و اختلال خواب. تاثیرات رفتاری جدی از قبیل ناتوانی شغلی، نیاز به استراحت در رختخواب و کاهش برخوردهای اجتماعی نیز توسط برخی افراد مبتلا به درد دهانی- صورتی گزارش شده‏اند.⁽¹¹⁾ میزان تاثیر درد دهانی- صورتی بر زندگی روزمره با مشخصات درد (نوع و شدت درد) و خصوصیات اجتماعی- دموگرافیک فرد (جنس، سن و محل تولد) رابطه دارد.⁽¹⁰⁾

اندازه‏گیری‏های دقیق وقوع بیماری برای تعیین تاثیر آن بر جامعه ضروری می‏باشد.⁽⁶⁾ سه روش برای سنجش درد وجود دارد: روش فیزیولوژیک (برای مثال، رابطه بین تخریب بافت و درد)، روش مشاهده‏ای (درد ارزیابی شده توسط فرد دیگر)، و روش گزارش توسط خود فرد. در یک مطالعه با حجم نمونه بزرگ، استفاده از اندازه گیری‏های فیزیولوژیک یا مشاهده‏ای درد غیر عملی است. پرکاربردترین روش برای دریافت اطلاعات اپیدمیولوژیک، استفاده از پرسشنامه برای دریافت داده‏ها به صورت مستقیم از خود فرد می‏باشد.

تاکنون مطالعه‏ای راجع به شیوع درد دهانی- صورتی در مشهد مخصوصاً بر روی دانشجویان انجام نشده است و با توجه به تبعات ناشی از دردهای دهانی- صورتی و اهمیت برخورداری از سلامت کافی برای دانشجویان علوم پزشکی به عنوان تیم سلامت درگیر با اقشار مختلف جامعه، در این مطالعه شیوع انواع درد‏های دهانی – صورتی و برخی فاکتورهای مرتبط با آن مورد بررسی قرار گرفت.

مواد و روش‏ها

در این مطالعه تحلیلی – مقطعی، پرسشنامه‏ای راجع به وجود یا عدم وجود دردهای دهانی- صورتی حاد و مزمن در اختیار افراد تحت مطالعه (248 نفر دانشجوی پزشکی، 101 نفر دانشجوی دندانپزشکی و 81 نفر دانشجوی داروسازی) قرار گرفت. پرسش نامه مذکور بر اساس پرسشنامه Von Korff که به ارزیابی شدت درد، مدت زمان اپیزودهای درد و فرکانس درد می‏پردازد⁽¹²⁾ و پرسشنامه Macfarlane که تبعات درد‏های دهانی- صورتی و میزان جستجو برای درمان را بررسی می‏کند⁽⁶⁾، تدوین شد. با توجه به تفسیر پرسشنامه وانکورف، بر اساس فرمول‏هایی، مشخصه شدت درد و میزان و شدت ناتوانی افراد به صورت کمی و نمایش یک عدد محاسبه می‏گردد و به صورت ناتوانی خفیف- شدت خفیف، ناتوانی خفیف- شدت زیاد، ناتوانی زیاد-محدودیت متوسط و ناتوانی زیاد - محدودیت زیاد تفسیر می‏شود. روایی و پایایی پرسشنامه فوق در مطالعات قبلی به اثبات رسیده است.^(14-13) همچنین روایی و پایایی فرم ترجمه شده دو پرسشنامه مورد نظر نیز مورد ارزیابی و تایید قرار گرفت. به این صورت که جهت بررسی روایی، پرسشنامه‏ها توسط اساتید خبره این رشته بررسی و تایید شد؛ همچنین پرسش‏نامه‏های مذکور توسط تعدادی از دانشجویان و به صورت تصادفی در دو زمان مختلف تکمیل و بعد از بررسی مجدد پایایی، پرسشنامه‏ها هم مورد تایید قرار گرفت. داده‏های مورد بررسی شامل انواع، ویژگی ها و اتیولوژی دردهای دهانی-صورتی، نحوه تاثیر بر فعالیت روزمره، اقدامات مرتبط با درد، شیوع ناتوانی‏های مرتبط با سمپتوم‏های ناشی از درد بر حسب فاکتورهای مختلف (سن، جنس، رشته تحصیلی و مقطع تحصیلی) بود. داده‏ها با استفاده از نرم افزارSPSS با ویرایش 5/11 و به صورت جداول فراوانی و با استفاده از آزمون‏های کای‏دو، من ویتنی و کروسکال والیس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته‏ ها

جدول 1، توزیع فراوانی انواع درد‏های دهانی- صورتی در افراد تحت مطالعه را نشان می‏دهد.

در جدول 2، ویژگی‏های درد‏های دهـانی - صورتی شامل اولین زمان شروع درد، تکرر درد طی ماه گذشته و طول مدت درد را در افراد تحت مطالعه آورده شده است.

جدول 1 : توزیع فراوانی انواع درد‏های دهانی - صورتی در افراد تحت مطالعه

نوع عارضه	ندارد		دارد		کل
نوع عارضه	تعداد	درصد	تعداد	درصد	تعداد	درصد
درد در ناحیه مفاصل فکی	414	3/96	16	7/3	430	0/100
درد در ناحیه جلوی گوشها	405	2/94	25	8/5	430	0/100
درد در داخل یا اطراف چشم ها	383	1/89	47	9/10	430	0/100
درد حین بازکردن دهان	421	9/97	9	1/2	430	0/100
درد تیز و تیرکشنده در صورت یا گونه‏ها	417	0/97	13	0/3	430	0/100
درد در مفاصل فکی حین جویدن غذا	426	1/99	4	9/0	430	0/100
درد درون و اطراف نواحی گیجگاهی	403	7/93	27	3/6	430	0/100
درد عضلات در طرفین صورت	400	0/93	30	0/7	430	0/100
احساس سوزش طولانی مدت در زبان یا سایر نواحی دهان	421	9/97	9	1/2	430	0/100

جدول 2 : توزیع فراوانی ویژگی‏های درد در افراد تحت مطالعه

ویژگی‏های درد		تعداد	درصد
اولین زمان شروع درد	کمتر از سه ماه	13	1/12
اولین زمان شروع درد	بیشتر از سه ماه	94	9/87
تکرر درد طی ماه گذشته	هر روز	39	4/36
	4 تا 5 بار در هفته	30	0/28
	2 تا سه بار در هفته	19	8/17
	1 بار در هفته	12	2/11
	کمتر از یک بار در هفته	7	5/6
طول مدت درد	نیم ساعت و کمتر	50	7/46
	حدود یک ساعت	32	9/29
	یک تا چهار ساعت	17	9/15
	پنج تا هشت ساعت	3	8/2
	نه تا دوازده ساعت	5	7/4
	بیشتر از 12 ساعت	0	0/0

عامل درد در 8/30 درصد دانشجویان دارای دردهای دهانی - صورتی با فاکتورهای روحی، در 3/24 درصد با تحصیل، در 7/4 درصد با مشکلات خانوادگی مرتبط می بود. از طرفی 7/32 درصد موارد، عامل درد ناشناخته و در 5/7 درصد هیچ یک از موارد فوق نمی‏باشد.

میانگین نمره درد و نحوه تاثیر آن بر حرفه و فعالیت‏های روزمره بر اساس مطالعه Von Korff در افراد تحت مطالعه مورد بررسی قرار گرفت.⁽¹²⁾ جدول 3 میانگین درد و نحوه تاثیر آن بر حرفه و فعالیت‏های روزمره افراد تحت مطالعه را بر حسب تعداد روزها نشان می‏دهد.

یافته‏ های مطالعه در رابطه با نحوه جستجو جهت درمان نشان داد که 2/25 درصد افراد تحت مطالعه، برای تسکین درد از دارو (استامینوفن، بروفن، غیره) استفاده کرده بودند، 15/12 درصد افراد تحت مطالعه مراجعه به پزشک یا دندانپزشک داشتند، 5/50 درصد افراد تحت مطالعه مصرف دارو و مراجعه همزمان به پزشک یا دندانپزشک داشتند و در 15/12 درصد افراد تحت مطالعه هیچ گونه اقدامی انجام نشده بود.

در مورد سایر فاکتورهای مورد بررسی در افراد تحت مطالعه، نتایج نشان داد که 4/22 درصد دانشجویان با درد‏های دهانی - صورتی مصرف سیگار، 2/25 ویزیت‏های مرتب (سالانه) دندانپزشکی و 8/17 درصد سابقه مصرف داروهای ضدبارداری خوراکی را داشتند.

شیوع شدت ناتوانی‏های مرتبط با سمپتوم‏های ناشی از درد برحسب گروه‏های سنی، جنسیت، رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی افراد مورد مطالعه با توجه به پرسشنامه وانکورف⁽¹²⁾تفسیر شد که براساس آن درصد فراوانی افراد دارای ناتوانی خفیف - شدت خفیف 3/81 درصد، افراد دارای ناتوانی خفیف - شدت زیاد و همچنین ناتوانی زیاد - محدودیت متوسط هر یک 35/9 درصد بود.

فراوانی شدت ناتوانی‏های مرتبط با سمپتوم‏های ناشی از درد بر حسب گروه‏های سنی، جنسیت، رشته تحصیلی و مقطع تحصیلی در جدول 4 آورده شده است

جدول 3 : میانگین درد و نحوه تاثیر آن بر حرفه و فعالیت‏های روزمره

متغیر مورد بررسی	انحراف معیار±میانگین
میزان درد در حال حاضر	488/1±26/2
میزان درد در بدترین حالت طی شش ماه گذشته	962/1±00/5
متوسط شدت درد طی شش ماه گذشته	482/1±36/2
میانگین تعداد روزهای ناتوانی طی شش ماه گذشته	160/3±07/2
تغییر در فعالیت‏های روزمره به دلیل درد طی شش ماه گذشته	423/2±64/2
تغییر در فعالیت‏های اجتماعی به دلیل درد طی شش ماه گذشته	382/2±07/2
تغییر در فعالیت‏های کاری منزل و فعالیت‏های کاری به دلیل درد طی شش ماه گذشته	459/2±73/2

. جدول 4 : فراوانی شدت ناتوانی های مرتبط با سمپتوم های ناشی از درد بر حسب فاکتورهای مختلف

ناتوانی خفیف

شدت خفیف

ناتوانی خفیف

شدت زیاد

ناتوانی زیاد

محدودیت متوسط

نتیجه آزمون

(درصد) تعداد

گروه سنی (سال)

زیر 20

22-20

بالای 22

(0/9) 8

(0/45) 39

(0/46) 40

(0/0) 0

(0/70) 7

(0/30) 3

(0/0) 0

(0/60) 6

(0/40) 4

856/0

جنسیت

زن

مرد

(0/62) 54

(0/38) 33

(0/100) 10

(0/0) 0

(0/60) 6

(0/40) 4

441/0

رشته تحصیلی

پزشکی

دندانپزشکی

داروسازی

(0/47) 41

(0/28) 24

(0/25) 22

(0/80) 8

(0/20) 2

(0/0) 0

(0/70) 7

(0/0) 0

(0/30) 3

169/0

مقطع تحصیلی

علوم پایه

استاژر

انترن

(0/16) 14

(0/61) 53

(0/23) 20

(0/40) 4

(0/50) 5

(0/10) 1

(0/80) 8

(0/10) 1

207/0

بحث

مطالعات مختلف نشان داده‏اند که علایم دردهای دهانی- صورتی شایع بوده و حدود یک چهارم جمعیت را در هر زمانی مبتلا می‏کند که در این بین بالغین جوان و خانم‏ها در ریسک بالاتری از ابتلا قرار دارند.⁽^7-4⁾ علائم دردهای دهانی- صورتی در جوامع مختلف، گسترده بوده و می‏تواند آثار سوئی بر عملکرد فیزیکی، اجتماعی و روانی افراد داشته باشد.^(9-6و4) هزینه اقتصادی بیماری برای جامعه شامل یکسری هزینه‏های مستقیم مانند هزینه فراهم کردن مراقبت و یکسری هزینه‏های غیرمستقیم مانند مواردی که به علت غیبت از محل کار و کاهش تولید در کار اتفاق می‏افتد، می‏باشد.⁽⁶⁾ بسیاری از مطالعات، عدم استخدام و کاهش بازده کاری را در بین بیماران گزارش کرده‏اند.^(6و4) از جمله پیامدهای شایع بیماری می‏توان به مشاوره با پزشک، پرهیز از بعضی غذاهای خاص، مصرف دارو، اختلالات خواب، ناتوانی در کار کردن، نیاز به استراحت و کاهش روابط اجتماعی اشاره کرد.⁽⁶⁾

این مطالعه توصیفی مقطعی بر روی 430 نفر از دانشجویان دوره دکتری دانشگاه علوم پزشکی مشهد به منظور بررسی میزان شیوع درد‏های دهانی - صورتی انجام گردید. در این قسمت نتایج حاصل از مطالعه فوق به تفصیل در قسمت‏های ذیل مورد بحث قرار می‏گیرد:

نتایج حاکی از آن بود که در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد، درد اطراف چشم‏ها بیشترین شیوع را در بین انواع درد‏ها داشت که دلیل این امر می‏تواند مطالعات درسی فراوان دانشجویان باشد.

در مطالعه Locker و همکاران⁽⁴⁾ شایع ترین انواع درد و ناراحتی گزارش شده، دردهایی در دندان‏ها حین مصرف مایعات داغ یا سرد (8/28 درصد)، لثه‏های زخمی و خونریزی‏دهنده (3/26 درصد) و دندان درد (1/14 درصد) بودند. درد در فک‏ها، صورت و مخاط دهان توسط کمتر از 10 درصد موارد گزارش شده بودند. مطالعه Riley و همکاران⁽⁸⁾ نشان داد که در جمعیت ایالات متحده شیوع شش ماهه درد در مفصل فک (3/8 درصد)، درد صورتی (1/3 درصد)، دندان درد (0/12 درصد)، زخم‏های دهانی دردناک (6/15 درصد) و دهان سوزان (6/1 درصد) می‏باشد. به علاوه، شیوع درد در هنگام جویدن و حساسیت حرارتی به ترتیب حدود 23 و 24 درصد گزارش شد که بیان می‏کند این دو تجربه دردناک شایع هستند. پاسخ دهندگان خانم شیوع شش ماهه بالاتری برای علائم چندگانه و زخم‏های دهانی دردناک گزارش نمودند. بررسی‏های Macfarlane و همکاران⁽⁶⁾ نشان داد که 12 درصد افراد شرکت کننده در مطالعه درد در اطراف چشم‏ها، 10 درصد درد در اطراف گیجگاه، 6 درصد درد در جلوی گوش‏ها و 6 درصد درد در مفاصل فک را گزارش کردند.

در مطالعات Locker⁽⁴⁾ و Riley⁽⁸⁾ دندان درد هم جز درد‏های دهانی- صورتی در نظر گرفته شده است و درصد بالایی به خود اختصاص داده است. با مقایسه مطالعه ما و مطالعات Locker و Riley به نظر می‏رسد که نمی‏توان نوع خاصی از دردهای دهانی- صورتی را به عنوان شایع‏ترین انتخاب کرد و در هر مطالعه‏‏ای نتایج متفاوتی نسبت به مطالعات دیگر به دست آمده است. اما نتایج مطالعه Macfarlane و همکارانش⁽⁶⁾ تا حدودی با نتایج مطالعه حاضر یکسان بود و دلیل این یکسانی می‏تواند طبقه بندی یکسان انواع دردها باشد.

مطالعات بسیاری، ارتباط قوی بین فاکتورهای سایکولوژیک و دردهای دهانی- صورتی را گزارش کرده‏‏اند.^(17-15و1) در دو مطالعه مجزا که در ایالات متحده و بریتانیا انجام شدند مشاهده شد که ارتباطی بین دیسترس سایکولوژیک و درد وجود دارد. همچنین در این مطالعات مشاهده شد که سطوح بالای دیسترس سایکولوژیک در ابتدا فاکتور پیش‏بینی کننده‏ای برای بروز درد در آینده بوده و بالعکس وجود درد در ابتدا با دیسترس سایکولوژیک در آینده همراه بوده است.^(19-18) مطالعات دیگر عوامل دیگری چون عوامل مکانیکی موضعی (بسته نشدن مناسب دندان‏ها و به تبع آن اشکال در جویدن غذا- اشکال در باز کردن دهان- در رفتن یا قفل شدن فک- ضربه به فک- کلنچینگ- ساییدن دندان‏ها به هم)^(20و3و1)، درد و ناراحتی در سایر نواحی بدن⁽^24-21⁾ را نیز جز اتیولوژی درد‏های دهانی - صورتی در نظر گرفته‏اند.

مطالعه Garro و همکاران⁽¹¹⁾ نشان داد که شایع‏ترین آثار ناشی از دردهای دهانی- صورتی عبارت بودند از مشاوره با پزشک یا دندانپزشک، پرهیز از بعضی غذاهای خاص، مصرف دارو و اختلال خواب. تاثیرات رفتاری جدی از قبیل ناتوانی شغلی، نیاز به استراحت در رختخواب و کاهش برخوردهای اجتماعی نیز توسط برخی افراد مبتلا به درد دهانی- صورتی گزارش شده‏اند. Macfarlane و همکارانش⁽²⁵⁾ متوجه شدند که کمتر از نیمی از افرادی که مبتلا به دردهای دهانی- صورتی بودند، به جستجو برای مراقبت حرفه‏ای پرداخته بودند. Locker و Grushka⁽⁴⁾ مشاهده کردند که بیش از نیمی از افراد مبتلا به درد دهانی- صورتی آن را به صورت نسبتاً شدید یا شدید توصیف کرده، و با این وجود تنها 40 درصد آنان به دنبال دریافت توصیه از پزشک یا دندانپزشک بوده‏‏اند. اختلالات خواب ناشی از درد، یک اثر کلیدی در تعیین احتمال جستجو برای درمان حرفه‏‏ای می‏باشد.⁽²⁶⁾ مطالعه McMillan و همکاران⁽⁷⁾ که بر روی یک جمعیت هنگ‏کنگی صورت گرفت نشان داد که تنها 3/2 درصد افراد دارای علائم درد، تحت درمان حرفه‏ای قرار گرفته بودند و استفاده از داروهای تجویز شده توسط خود فرد بسیار اندک بود (4/12 درصد). جست و جوی درمان حرفه‏ای بسیار پایین بود و ممکن است به علت رفتار ویژه درد و استراتژی سازگاری مؤثر در این نژاد باشد. در مطالعه Zheng و همکارانش⁽²⁷⁾ 27 درصد افراد به دنبال توصیه‏های حرفه‏ای بودند. اکثریت افراد با یک پزشک عمومی (7/66 درصد) یا دندانپزشک (7/40 درصد) مشورت کرده و 7/16 درصد به پزشک طب سنتی چینی مراجعه کرده بودند. 60 درصد افراد از داروهای ضددرد استفاده کرده بودند. در این مطالعه توصیه شده است که در هنگام تنظیم برنامه توسعه سلامت اجتماعی فاکتورهای کلیدی مرتبط با جستجوی درمان در نظر گرفته شوند. همچنین محققان به منظور تایید اعتبار یافته‏های این مطالعه، تکرار آن را در حجم نمونه بزرگتر پیشنهاد کردند. احتمالاً مهم‏ترین علت جستجوی حرفه‏‏ای و مصرف دارو می‏تواند شدت درد و تکرر درد تجربه شده باشد.

مطالعه Von Korff و همکارانش⁽⁵⁾ نشان داد که شرایط درد به طور عمده برای مدت طولانی، مراجعه، با شدت‏های خفیف تا متوسط، و معمولاً بدون ایجاد محدودیت در فعالیت‏های فرد بودند. با این وجود، بسته به شرایط درد، 40-9 درصد عنوان کردند که در شش ماه گذشته به دلیل مشکل درد قادر به انجام فعالیت‏های معمول خود به مدت یک یا چند روز نبوده‏اند. مطالعات متعددی بر روی درد دهانی- صورتی نشان‏دهنده بیکاری و کاهش کارآیی شغلی در بین افراد مبتلا بوده‏اند.^(30-28و14) با توجه به نتایج مطالعه حاضر و دیگر مطالعات بررسی شده به وضوح می‏توان نتیجه گرفت که این درد‏ها بر روی کیفیت زندگی افراد تاثیر بسزایی دارد، به همین علت بهتر است به صورت جدی‏تری پیگیری شوند و مطالعات وسیع‏تری بر روی آن‏ها انجام گیرد تا علت عمده آن‏ها پیدا شود و بتوان روش‏های پیشگیری و درمان موثرتری ارائه کرد.

نتیجه آزمون کروسکال والیس نشان داد که ناتوانی‏های مرتبط با سمپتوم‏های ناشی از درد در بین گروه‏های سنی مختلف، اختلاف قابل توجهی از لحاظ آماری نداشت (856/0=P). نتایج مطالعه Locker و Grushka⁽¹⁰⁾ نشان داد که میزان تاثیر درد دهانی- صورتی بر زندگی روزمره با مشخصات درد و خصوصیات اجتماعی- دموگرافیک فرد از جمله سن رابطه دارد. تفاوت نتایج مطالعه حاضر با مطالعه Locker می‏تواند به این دلیل باشد که در مطالعه ما فقط گروه سنی نسبتاً جوان بررسی بود.

در مطالعه حاضر، نتیجه آزمون کای دو نشان داد که شیوع ناتوانی‏های مرتبط با سمپتوم‏های ناشی از درد در بین دو جنس اختلاف قابل توجهی نداشت. (441/0=P)

مطالعه Locker در مغایرت بود. می‏توان دلیل معنی‏دار نبودن تفاوت بین دو جنس را به شرایط نسبتاً یکسان و نزدیک افراد شرکت کننده در مطالعه مرتبط دانست. (سن و رشته‏های تحصیلی و دغدغه‏های نسبتا مشترک و یکسان)

نتیجه گیری

حدود یک چهارم افراد تحت مطالعه دارای درد‏های دهانی - صورتی بوده‏اند. درد در داخل یا اطراف چشم‏ها بیشترین شیوع را داشته است. جستجوی حرفه‏ای برای درمان درد‏های دهانی - صورتی در تعداد قابل توجهی از دانشجویان، صورت گرفته بود که می‏تواند بیانگر تاثیر این درد‏ها بر کیفیت زندگی افراد (شامل از دست دادن شغل، مشکل در غذا خوردن و نگرانی در مورد سلامت دهان و دندان) باشد.

تشکر و قدردانی

با تقدیر و تشکر از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علـوم پزشکی و دانـشکده دندانپزشکی مشهد که ما را درانجام پژوهش حاضر یاری نموده‏اند. قابل ذکر است که این مقاله برگرفته از پایان نامه با شماره 2627 از دانشکده دندانپزشکی مشهد می‏باشد.

[1]. Orofacial Pain ) OFP)

مراجع

Macfarlane TV, Glenny AM, Worthington HV. Systematic review of population-based epidemiological studies of oro-facial pain. J Dent 2001; 29(7): 451-67.
Leung WS, McMillan AS, Wong MC. Chronic orofacial pain in southern Chinese people: Experience, associated disability, and help-seeking response. J Orofacial Pain 2008; 22(4): 323-30.
Macfarlane TV, Kenealy P, Kingdon HA, Mohlin B, Pilley JR, Mwangi CW, et al. Orofacial pain in young adults and associated childhood and adulthood factors: Results of the population study, Wales, United Kingdom. Community Dent Oral Epidemiol 2009; 37(5): 438-50.
Locker D, Grushka M. Prevalence of oral and facial pain and discomfort: Preliminary results of a mail survey. Community Dent Oral Epidemiol 1987;15(3): 169-72.
Von Korff M, Dworkin SF, Le Resche L, Kruger A. An epidemiologic comparison of pain complaints. Pain 1988; 32(2): 173-83.
Macfarlane TV, Blinkhorn AS, Davies RM, Kincey J, Worthington HV. Orofacial pain in the community: Prevalence and associated impact. Community Dent Oral Epidemiol 2002; 30(1): 52-60.
McMillan AS, Wong MC, Zheng J, Lam CL. Prevalence of orofacial pain and treatment seeking in Hong Kong Chinese. J Orofac Pain 2006; 20(3): 218-25.
Riley JL, 3rd, Gilbert GH. Orofacial pain symptoms: An interaction between age and sex. J Pain 2001; 90(3): 245-56.
Chung JW, Kim JH, Kim HD, Kho HS, Kim YK, Chung SC. Chronic orofacial pain among Korean elders: Prevalence, and impact using the graded chronic pain scale. J Pain 2004; 112(1-2): 164-70.
Locker D, Grushka M. The impact of dental and facial pain. J Dent Res 1987; 66(9): 1414-7.
Garro LC, Stephenson KA, Good BJ. Chronic illness of the temporomandibular joints as experienced by support-group members. J Gen Intern Med 1994; 9(7): 372-8.
Von Korff M, Miglioretti D. A prospective approach to defining chronic pain. In: Flor H, editor. Proceedings of the 11^th World Congress on Pain of the International Association for the Study of Pain. IASP Press; 2006; 761-9.
Dunn KM, Croft PR, Main CJ, Von Korff M. A prognostic approach to defining chronic pain: Replication in a UK primary care low back pain population. J Pain 2007; 135(1-2): 48-54.
Linzette DM, Grimmer-Somers RA, Louw QA, Sullivan MJ. Cross-cultural adaptation and validation of the South African Pain Catastrophizing Scale (SA-PCS) among patients with fibromyalgia. J Health Quality Life Outcomes 2012; 10: 137.
Macfarlane TV, Gray RJM, Kincey J, Worthington HV. Factors associated with the temporomandibular disorder, pain dysfunction syndrome (PDS): Manchester case-control study. J Oral Dis 2001; 7(6): 321-30.
Macfarlane TV, Kincey J, Worthington HV. The association between psychological factors and oro-facial pain: A community-based study. J Pain 2002; 6(6): 427-34.
Velly AM, Gornitsky M, Philippe P. Contributing factors to chronic myofascial pain: A case-control study. J Pain 2003; 104(3): 491-9.
Hotopf M, Mayou R, Wadsworth M, Wessely S. Temporal relationships between physical symptoms and psychiatric disorder. Results from a national birth cohort. J Psychiatry 1998; 173: 255-61.
Magni G, Moreschi C, Rigatti-Luchini S, Merskey H. Prospective study on the relationship between depressive symptoms and chronic musculoskeletal pain. J Pain 1994; 56(3): 289-97.
Macfarlane TV, Blinkhorn AS, Davies RM, Worthington HV. Association between local mechanical factors and orofacial pain: Survey in the community. J Dent 2003; 31(8): 535-42.
Maixner W, Diatchenko L, Dubner R, Fillingim RB, Greenspan JD, Knott C, et al. Orofacial pain prospective evaluation and risk assessment study--the OPPERA study. J Pain 2011; 12(11): 4-11.
Wandera M, Kayondo J, Engebretsen IM, Okullo I, Astrom AN. Factors associated with caregivers’ perception of children’s health and oral health status: A study of 6- to 36-month-olds in Uganda. J Paediatr Dent 2009; 19(4): 251-62.
Macfarlane T, Worthington H. Association between orofacial pain and other symptoms: A population-based study. J Oral Biosciences and Medicine 2004; 1(1): 45-54.
Wanman A. The relationship between muscle tenderness and craniomandibular disorders: A study of 35-year-olds from the general population. J Orofacial Pain 1995; 9(3): 235-43.
Macfarlane TV, Blinkhorn AS, Davies RM, Kincey J, Worthington HV. Factors associated with health care seeking behaviour for orofacial pain in the general population. J Community Dent Health 2003; 20(1): 20-6.
Locker D. The symptom iceberg in dentistry. Treatment-seeking in relation to oral and facial pain. J Can Dent Assoc 1988; 54(4): 271-4.
Zheng J, McMillan AS, Wong MC, Luo Y, Lam CL. Investigation of factors associated with treatment-seeking in Southern Chinese with orofacial pain. J Orofacial Pain 2010; 24(2): 181-8.
Wong HM, McGrath CP, King NM, Lo EC. Oral health-related quality of life in Hong Kong preschool children. Caries Res 2011; 45(4): 370-6.
Kramer PF, Feldens CA, Ferreira SH, Bervian J, Rodrigues PH, Peres MA. Exploring the impact of oral diseases and disorders on quality of life of preschool children. J Community Dent Oral Epidemiol 2013; 41(4): 235-7.
Gomes MC, Pinto-Sarmento TC, Costa EM, Martins CC, Granville-Garcia AF1, Paiva SM. Impact of oral health conditions on the quality of life of preschool children and their families: A cross-sectional study. J Health Quality Life Outcomes 2014; 12(1): 55.