بررسی اثر عمق نفوذ اسپریدرهای استنلس استیل و نیکل تیتانیوم روی ریزنشت اپیکالی کانال‏های پر شده به روش تراکم کناری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه اندودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران

2 دندانپزشک

3 استادیار گروه اندودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران

4 دستیار تخصصی گروه اندودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران

چکیده

مقدمه: هدف از انجام این مطالعه بررسی اثر عمق نفوذ اسپریدر و نوع آلیاژ آن بر میزان ریزنشت اپیکالی در روش پرکردن با تراکم کناری بود.
مواد و روش‏ها: جهت انجام این مطالعهآزمایشگاهی تعداد 68 دندان کشیده شده سانترال فک بالا با روش Step-back آماده سازی شد. دندان‏ها به طور تصادفی به 4 گروه آزمایشی شامل A) اسپریدر استنلس استیل با عمق نفوذ تا طول کارکرد B) اسپریدر نیکل تیتانیوم با عمق نفوذ تا طول کارکرد C) اسپریدر استنلس استیل با عمق نفوذ تا یک میلی‏متر کمتر از طول کارکرد D) اسپریدر نیکل تیتانیوم تا عمق نفوذ یک میلی‏متر کمتر از طول کارکرد تقسیم شدند. ارزیابی ریزنشت با استفاده از روش نفوذ رنگ انجام پذیرفت و از تست آماری ANOVA دوطرفه برای تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده استفاده گردید.
یافته‏ها:نتایج به دست آمده نشان داد که کمترین میزان نفوذ رنگ در گروه D بود. بین میانگین ریزنشت در گروه‏های مختلف اختلاف معنی‏دار آماری دیده شد (002/0P=).
نتیجه گیری:با توجه به نتایج به دست آمده به نظر می‏رسد نوع آلیاژ و عمق نفوذ اسپریدر مورد استفاده می تواند در میزان ریزنشت نقش داشته باشد. کمترین میزان ریزنشت مربوط به اسپریدر نیکل تیتانیوم با عمق نفوذ یک میلی متر کمتر از طول کارکرد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Effect of Stainless Steel and Nickel-Titanium Spreaders Penetration Depth on Apical Microleakage Using Lateral Compaction Method

نویسندگان [English]

  • Mahdi Tabrizizadeh 1
  • Masoud Mokhtari 2
  • Zahed Mohammedi 3
  • Hosein Mahmodizadeh 4
1 Associate Professor, Dept of Endodontics, School of Dentistry, Shahid Sadoughi University of Medical Sciences, Yazd, Iran
2 Dentist
3 Assistant Professor, Dept of Endodontics, School of Dentistry, Shahid Sadoughi University of Medical Sciences, Yazd, Iran
4 Postgraduate, Dept of Endodontics, School of Dentistry, Shahid Sadoughi University of Medical Sciences, Yazd, Iran
چکیده [English]

Introduction: The purpose of this study was to evaluate the effect of spreader penetration depth and its alloy on apical microleakage using lateral compaction method.
Materials & Methods: For conducting this in vitro lab study, 68 extracted maxillary central incisors were instrumented using the step-back method, and randomly divided into the following four experimental groups: A) stainless steel (S.S) spreader with penetration to the working length B) Nickel-titanium (Ni-Ti) spreader with penetration to the working length C) S. S spreader with penetration 1mm short of working length D) Ni-Ti sprader with penetration 1mm short of working length. Microleakage evaluation was conducted using dye penetration method. Data were statistically analysed by Two-Way ANOVA test.
Results:The data showed that the least dye penetration happened in group D. There were significant differences in mean microleakage among the groups (P=0.002).
Conclucsion:According the results of this study, it seems that spreader alloyand its penetration may have a role in the amount of apical microleakage. However, before recommending Ni-Ti spreaders, further in vivo and in vitro studies should be carried out.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spreader
  • Penetration depth
  • Nickel titanium
  • Stainless steel

مقدمه

پاکسازی و شکل دهی کانال نقش مهمی در موفقیت درمان ریشه ایفا می‏کند، اما بدون مهر و موم کردن سیستم کانال ریشه، نمی‏توان انتظار موفقیت طولانی مدّت داشت.(3-1)

بررسی‏های انجام شده نشان می‏دهد که پرکردگی ناقص کانال و ریزنشت آپیکالی علت اصلی شکست درمان ریشه دندان می‏باشد. با این توصیف باید سعی شود که سیستم کانال ریشه با حداکثر کیفیت ممکن از لحاظ طول، تقارب و تراکم مناسب پر شود.(3)

در طی سالیان گذشتــه روش‏های مختلفی بــرای پرکردن کانال‏ها معرفی و ابــداع شده‏اند(4)، که رایج‏ترین آنها روش پر کردن کانال با تراکم جانبی می‏باشد؛ این روش می‏تواند در بیشتر حالات کلینیکی به کار رود.(5) وسیله اصلی مورد استفاده برای تراکم جانبی اسپریدر می‏باشد.(6) این وسیله برای تراکم و تطابق گوتاپرکا و ایجاد فضایی برای مخروط‏های گوتاپرکای فرعی مورد استفاده قرار می‏گیرد. آنها در انواع دستی و انگشتی موجود هستند.(6) اسپریدرها از لحاظ نوع آلیاژ سازنده به دو گروه  (SS) Stainless steel و Nickel Titanium
(Ni-Ti)تقسیم می شوند.

اسپریدرهای ساخته شده توسط Ni-Ti دارای انعطاف‏پذیری بالاتری نسبت به وسایل Stainless steel هستند، که این مسئله می‏تواند باعث افزایش نفوذ آنها به داخل کانال‏های منحنی شود.

Berry و همکاران(7)در سال 1998 عمق نفوذ بیشتر اسپریدرهای Ni-Ti درکانال‏های انحنادار را نشان دادند، که این مسئله در حقیقت مزیت اصلی اسپریدرهای نیکل تیتانیوم نسبت به استنلس استیل می‏باشد.

مطالعه شاهی و همکاران(8) نشان داد که ریزنشت اپیکال در کانال‏های پر شده به کمک اسپریدر Ni-Ti به نحو معنی‏داری کمتر از موارد پر شده با اسپریدر Stainless steel می‏باشد.

Allisonو همکارانش(9) نشان دادند که مهمترین عامل تأثیرگذار روی کیفیت مهر و موم اپیکال، عمق نفوذ اسپریدر است و کیفیت مهر و موم کانال ارتباط مستقیمی با عمق نفوذ اسپریدر دارد. براساس این مطالعه رسیدن اسپریدربه 1 تا 2 میلی‏متری طول کارکرد در حضور گوتا پرکای اصلی باعث افزایش معنی‏دار مهر و موم کانال می‏گردد.

در مطالعه شاهی و همکاران(10) تفاوت معنی‏دار آماری در مقدار ریزنشت میان گروه‏هایی با نفوذ اسپریدر در حد طول کارکرد و گروه‏هایی با نفوذ اسپریدر در حد 1 میلی‏متر کمتر از طول کارکرد بدون توجه به وجود یا عدم وجود Tug back دیده شد، به طوری که در گروه‏های با نفوذ اسپریدر در حد طول کارکرد ریزنشت کمتری مشاهده شد.

یکی دیگر از مزایای اسپریدرهای نیکل تیتانیوم در کانال‏های انحنادار، ایجاد استرس کمتر در مقایسه با اسپریدرهای استنلس استیل می‏باشد. که این مسئله با توجه به در نظر گرفته شدن فشار اسپریدر به عنوان یکی از عوامل اصلی شکستگی‏های عمودی ریشه، حائز اهمیت است.(11)هدف از این مطالعه بررسی اثر عمق نفوذ اسپریدر روی کیفیت مهر و موم اپیکال کانال‏های پرشده با گوتاپرکا و سیلر AH-26 با دو نوع اسپریدر SS و Ni-Ti‌ بود.

مواد و روش‏ها

با توجه به مطالعات مشابه، تعداد 15 نمونه در هر گروه در نظر گرفته شد و جمعاً 60 نمونه مورد نیاز بود.

برای انجام این مطالعه آزمایشگاهی 68 دندان سنترال فک بالا با اپیکال فورامن بسته، فاقد پوسیدگی، ترک خوردگی و بدون تحلیل اپیکالی ریشه تهیه گردید. پس از آماده سازی حفره دسترسی استاندارد، طول کارکرد کانال‏ها در فاصلة 5/0 میلی متری اپیکال فورامن تعیین و ثبت گردید. روش تعیین طول به این صورت بود که ابتدا یک فایل شماره 10 (Maillefer- K. File, Switzerland)در داخل کانال قرار داده شد. وقتی که نوک فایل در انتهای ریشه مشاهده گردید، 5/0 میلی متر از این طول کم شده و به عنوان طول کارکرد در نظر گرفته شد. کانال‏ها با استفاده از تکنیک Step-back آماده سازی شدند. بدین صورت که Master Apical File شماره 35 برای تمام دندان‏ها در نظر گرفته شد و کانال‏ها تا شماره 60 مخروطی شدند. دندان‏ها قبل از پرکردن کانال‏ها به طور تصادفی به چهار گروه تقسیم شدند:

گروه A‌: اسپریدر استنلس استیل (SS‌) با عمق نفوذ تا طول کارکرد

گروه B‌: اسپریدر نیکل تیتانیوم (Ni-Ti‌) با عمق نفوذ تا طول کارکرد

گروه C‌: اسپریدر استنلس استیل (SS‌) با عمق نفوذ یک میلی متر کمتر از طول کارکرد

گروه D‌: اسپریدر نیکل تیتانیوم (Ni-Ti‌) با عمق نفوذ یک میلی متر کمتر از طول کارکرد

کانال‏ها در تمامی گروه‏ها با روش تراکم جانبی پر شدند. گوتاپرکای اصلی مورد استفاده برای پر کردن کانال‏ها شماره 35 و بدون Tug back‌ در نظر گرفته شد. برای پر کردن کانال گوتاپرکای اصلی ‌به سیلر AH-26(Dentsply, Germany)کاملاً آغشته شده و در داخل کانال قرار داده شد. برای متراکم کردن گوتاپرکا از اسپریدر انگشتی شماره 25 (Mani, Japan)استفاده شده و شماره گوتاپرکاهای فرعی 20 (Diadent, Canada)در نظر گرفته شد به طوری که تا طول اسپریدر در داخل کانال پایین برود. پس از پرکردن کامل کانال (به صورتی که اسپریدر از حد سرویکال پائین‏تر نرود) از دو جهت پروگزیمال و باکال دو رادیوگرافی پری اپیکال از هر دندان برای تأیید کیفیت پرکردگی کانال گرفته شد.

در هر گروه دو دندان به عنوان کنترل مثبت و دو دندان به عنوان کنترل منفی در نظر گرفته شدند. در کنترل‏های مثبت کانال‏ها اینسترومنت شده ولی پر نشدند. در کنترل‏های منفی دندان‏ها مشابه دندان‏های گروه‏های دیگر اینسترومنت و پر شدند اما کل سطح ریشه توسط دو لایه لاک ناخن پوشانده شد.

پس از پـرکردن تمامی کـانال‏ها تاج تمام دندان‏ها در

حد Cemento-enamel junction (CEJ) قطع گردید. کلیه نمونه‏ها به مدت هفت روز در درجه حرارت c°37 در رطوبت 100% نگهداری ­شدند. سپس سطح تمام نمونه‏ها به استثنای فورامن اپیکال توسط دو لایه لاک ناخن پوشانده شد.

در مرحله بعد نمونه‏ها به مدت 72 ساعت در داخل محلول 5/2% متیلن بلو قرار گرفتند. پس از بیرون آوردن از رنگ و شستشو در زیر آب با ایجاد شیارهای عمودی روی سطوح لبیال و پالاتال ریشه‏ها، نمونه‏ها به طور طولی به دو نیمه تقسیم شدند. نهایتاً از استرئومیکروسکوپZeiss, Munich, Germany)) با درشت نمایی x4 برای اندازه گیری میزان نفوذ رنگ در سطحی از کانال که بیشترین میزان نفوذ رنگ را داشت استفاده گردید (تصویر 1). نهایتاٌ نتایج به دست آمده با آزمون آماری ANOVA دوطرفه مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.

 

 

 

 

 

تصویر 1 : نفوذ رنگ در دندان پس از برش طولی

 

 

 

 

 

یافته‏ها

در گروه کنترل منفی هیچ نفوذ رنگی در کانال دیده نشد و در گروه کنترل مثبت، رنگ به طور کامل در کانال نفوذ کرد.

طبق نتایج به دست آمده بیشترین ریزنشت مربوط به گروه A (اسپریدر استنلس استیل با عمق نفوذ تا طول کارکرد) با میانگین 71/4 میلی‏متر و کمترین ریزنشت مربوط به گروه D (اسپریدر نیکل تیتانیوم با عمق نفوذ یک میلی‏متر کمتر از طول کارکرد) با میانگین 80/2 میلی‏متر بود. میانگین نفوذ رنگ در گروه C (اسپریدر استنلس استیل با عمق نفوذ تا یک میلی‏متر کمتر از طول کارکرد) 00/3 میلی‏متر و در گروه B (اسپریدر نیکل تیتانیوم با عمق نفوذ تا طول کارکرد) 93/2 میلی متر بود (جدول 1).

طبق نتایج به دست آمده بر اساس آزمون آماری  ANOVA دوطرفه اثر هر دو عامل آلیاژ و عمق نفوذ و اثرات همزمان آنها معنی‏دار بود (05/0P<) (جدول 1).

با توجه به معنی‏دار بودن اثر متقابل، عامل عمق نفوذ و نوع آلیاژ به طور جداگانه آنالیز واریانس یک عاملی انجام شد که نتایج به صورت زیر می‏باشد.

طبق نتایج به دست آمده بر اساس آزمون آماری آنالیز واریانس یک طرفه اختلاف بین گروه‏ها از لحاظ آماری معنی‏دار بود (002/0=P) (جدول 1). با توجه به آزمون Tukey اختلاف معنی‏دار آماری بین گروه A و B (008/0=PA و C (011/0=P) و همچنین A و D (004/0=P) مشاهده گردید. تفاوت میانگین ریزنشت بین گروه‏های دیگر از لحاظ آماری معنی‏دار نبود.

 در گروه کنترل منفی هیچ نفوذ رنگی در کانال دیده نشد و در گروه کنترل مثبت، رنگ به طور کامل در کانال نفوذ کرد.

 

جدول 1 : میانگین (میلی‏متر) و انحراف معیار ریزنشت برحسب نوع آلیاژ و عمق نفوذ

 

عمق نفوذ

 

تا طول کارکرد

تا یک میلی‏متری طول کارکرد

کل

اسپریدر استینلس استیل

87/0±71/4

00/1±00/3

29/1±8/3

اسپیریدر نیکل تیتانیوم

16/1±93/2

91/1±8/2

09/1±89/2

کل

43/1±78/3

97/0±91/2

 

نتیجه آزمون

002/0P=    7/10F=: اثر آلیاژ

003/0P=    6/9F=: اثر عمق نفوذ

017/0P=   1/6F=: اثر متقابل

 

 

 

جدول 2 : میانگین و انحراف معیار ریزنشت بین گروه‏های مختلف.

گروه‏ها

تعداد

میانگین± انحراف معیار

P.value

A

15

87/1±71/4

002/0

B

15

16/1±93/2

C

15

00/1±00/3

D

15

61/1±80/2

کل

60

62/1±36/3

 

A اسپریدر استنلس استیل با عمق نفوذ تا طول کارکرد

B اسپریدر نیکل تیتانیوم با عمق نفوذ تا طول کارکرد

C اسپریدر استنلس استیل با عمق نفوذ 1 میلی متر کمتر از طول کارکرد

D اسپریدر نیکل تیتانیوم با عمق نفوذ 1 میلی متر کمتر از طول کارکرد

 

 

 

 

بحث

پرکردن کانال با تراکم جانبی روش رایج مورد استفاده برای پرکردن کانال ریشه در درمان‏های اندودانتیک می‏باشد. مهمترین مزیت این روش امکان کنترل طول پرکردگی کانال است. علاوه بر این روش تراکم جانبی در مورد اغلب سیستم‏های کانال ریشه قابلیت کاربرد دارد. همچنین این روش به عـنوان استانـدارد طـلایی شـناخته

می‏شود.(2)

از نظر کلینیکی کیفیت پرکردگی کانال ریشه همواره توسط رادیوگرافی مورد بررسی قرار گرفته است و تاکنون روشی برای تعیین میزان ریزنشت در محیط In vivo وجود نداشته است. بنابراین دانش موجود در مورد چگونگی مهر و موم ناحیه اپیکال کانال همواره متکی بر روش‏های گوناگونی بوده که در محیط In vitro صورت گرفته است. این روش‏ها عبارتند از: نفوذ باکتریایی، ایزوتوپ، ماده رنگی و استفاده از میکروسکوپ الکترونی.(4)

بررسی نفوذ رنگ امروزه ساده‏ترین و متداول ترین روش تعیین میزان ریزنشت پرکردگی‏های کانال دندان است.(12) در ارتباط با نفوذ ماده رنگی هرچند که اندازه مولکول‏های رنگ بسیار کوچک‏تر از میکروارگانیسم‏هایی است که توانایی نفوذ به فضای بین پرکردگی و دیواره کانال را دارا می‏باشند، ولی این اندازه می‏تواند مشابه مولکول‏های مایعاتی باشد که در اثر پدیده Percolation وارد کانال شده و موجب فراهم آوردن محیطی برای فعالیت میکروارگانیسم‏های قبلی موجود در آن می‏گردند. مطالعات نشان دادند در صورتی که مهر و موم مناسبی در داخل کانال برقرار شود حتی چنان چه به هنگام پرکردن فضای کانال، باکتری‏های زنده در آن موجود باشند پس از مدتی نمی‏توان کشت زنده از این کانال تهیه نمود. بنابراین جلوگیری از به وجود آمدن محیط مناسب برای رشد و فعالیت باکتری‏ها، یکی از مهمترین اهداف برقراری مهر و موم اپیکال است و استفاده از روش نفوذ ماده رنگی خود می‏تواند تا حدود زیادی مهر و موم اپیکالی و امکان بروز Percolation را نشان دهد و از این بابت ارزشمند است. علاوه بر این با توجه به کوچکتر بودن ذرات رنگ نسبت به باکتری‏ها، اگر این ذرات نتوانند در فضای بین دیواره دندان و گوتاپرکا نفوذ کنند باکتری‏ها و اندوتوکسین آنها که قطر بیشتری دارد نیز، قادر به نفوذ نخواهند بود.(13)

در این مطالعه تاثیر دو فاکتور یعنی میزان نفوذ اسپریدر به داخل کانال (رسیدن تا طول کارکرد و یا یک میلی‏متر کمتر از آن) و نوع اسپریدر (نیکل تیتانیوم و یا استنلس استیل) بر روی میزان ریزنشت مورد بررسی قرار گرفت. استفاده از اسپریدر Ni-Ti بر اساس مطالعه Sobhi(14) امکان نفوذ بهتری را فراهم نموده و نتایج مناسب‏تری را ایجاد می کند. از طرف دیگر استرس‏های ایجاد شده در اثر ورود اسپریدر به داخل کانال بهتر به اطراف پخش شده و از تجمع آنها و امکان شکستن عمودی ریشه جلوگیری می شود. در مطالعه حاضر نیز کمترین میزان ریزنشت در گروه اسپریدر Ni-Ti بود. هرچند که تفاوت معنی‏داری با اسپریدر استنلس استیل نداشت. بنابراین با توجه به این که جنس آلیاژ اسپریدر تنها از لحاظ میزان نفوذ به داخل کانال می‏تواند تاثیرگذار باشد، شاید اثر اسپریدرهای Ni-Ti در کانال‏های منحنی که اسپریدرهای استنلس استیل در نفوذ به آنها دارای مشکل می‏باشند، بیشتر مشخص باشد. بنابراین می‏توان انجام مطالعه‏ای برای بررسی تفاوت میزان ریزنشت هنگام استفاده از اسپریدرهای نیکل تیتانیوم و استنلس استیل در کانال‏های منحنی و مستقیم، را در نظر گرفت.

در مورد تاثیر نفوذ اسپریدر در جلوگیری از ریزنشت اپیکال مطالعات چندانی انجام نشده است و تنها می‏توان به مطالعات علاءالدینی و پریرخ(15)، Shahi و همکاران(10) و Allison و همکاران(9) اشاره نمود. هرچند که این مطالعات از جهات مختلف تفاوت‏های عمده‏ای با یکدیگر دارند.

در مطالعه موجود و همچنین تحقیقات علاءالدینی(15) و شاهی(10) از اسپریدر انگشتی استفاده شده است ولی در مطالعه  Allison و همکاران(9) اسپریدر دستی (Hand spreader) نوع D-11 به کار رفته بود. مطالعه Evans و همکاران(16) نشان داد که استفاده از اسپریدرهای انگشتی باعث ایجاد پرکردگی با کیفیت بهتر و در نتیجه ریزنشت کمتری نسبت به اسپریدر D-11 می‏شود. مطالعه Lertchirakarn و همکاران(17) نیز نشان داد که هر چه میزان نفوذ اسپریدر D-11 بیشتر باشد احتمال شکستگی عمودی افزایش می یابد.

مسئله دیگری که در مطالعات فوق متفاوت می‏باشد وجود یا عدم وجود Tug back می باشد. در مطالعه موجود و همچنین مطالعه Allison و همکاران(9) گوتاپرکاهای اصلی فاقد Tug back بودند ولی علاءالدینی(15) از گوتاپرکاهای دارای Tug back استفاده نمود و شاهی و همکاران(10) نیز دو گروه دارای Tug back و فاقد  Tug backرا مقایسه نمود و تفاوت معنی‏دار آماری مشاهده نکرد.

طبق نتایج مطالعات علاء الدینی(15)، شاهی(10) و Allison(9) با نفوذ بیشتر اسپریدر در کانال (تا طول کارکرد) میزان ریزنشت کاهش می‏یابد. در مطالعه شاهی(10) در گروهی که فاقد Tug back بود ولی اسپریدر به طول کارکرد رسید، نفوذ رنگ کمتر از گروه‏های دیگر، حتی گروه دارای Tug back بود. این مسئله در مطالعه فوق چنین توجیه شده است که در صورت عدم وجود Tug back و رسیدن اسپریدر تا طول کارکرد فضای بیشتری برای قرار دادن مخروط‏های جانبی وجود خواهد داشت و تطابق بهتری بین گوتاپرکا و دیواره کانال به وجود می آید ولی در صورت وجود Tug back فضای خالی بین دیواره کانال و گوتاپرکا باقی می‏ماند و علت این مسئله عدم توانایی در ایجاد شکل گرد و یکنواخت در کانال هنگام آماده سازی آن ذکر شده که منجر به تطابق نامناسب گوتاپرکا با دیواره کانال خواهد شد. با توجه به اختلاف نظر در مورد نقش Tug back و توجه به این نکته که اکثریت مطالعات موجود، وجود Tug back را در کاهش ریزنشت موثر و مهم دانسته‏اند(18)، توجیه ذکر شده در مطالعه شاهی(10) چندان قابل قبول نبود و نیاز به مطالعات بیشتری برای اثبات آن می‏باشد. با توجه به اهمیت سیل کانال در موفقیت درمان‏های اندودانتیک و نقش نوع اسپریدر مورد استفاده در آن، پیشنهاد می‏شود مطالعات کلینیکی و لابراتواری بیشتری به خصوص در زمینه مقایسه کانال‏های مستقیم و منحنی انجام شود.

نتیجه گیری

با توجه به نتایج به دست آمده به نظر می‏رسد نوع الیاژ و عمق نفوذ اسپریدر مورد استفاده می‏تواند در میزان ریزنشت کانال دندان نقش داشته باشد.

تشکر و قدردانی

این مقاله نتیجه پایان نامه آقای دکتر مسعود مختاری مصوب معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد به شماره 364 می‏باشد که بدینوسیله تقدیر می‏گردد.

  1. Ingle JI, Bakland LK. Endodontics. 6th ed. Hamilton: B.C. Decker Inc; 2008. P. 1053.
  2. Walton RE. Current concepts of canal preparation. Dent Clin North Am 1992; 36(2): 309-26.
  3. Sobhnameyan F, Sahebi S, Moazami F, Borhanhaghighi M. Comparison of apical sealing ability of lateral condensation technique in room and body-simulated temperatures (An in vitro study). J Dent (Shiraz) 2013; 14(1): 25-30.
  4. Cobankara FK, Adanir N, Belli S, Pashley DH. A quantitative evaluation of apical leakage of four root-canal sealers. Int Endod J 2002; 35(12): 979-84.
  5. Walton RE, Torabinejad M. Principle and Practice of Endodontics. 4th ed. Philadelphia: W.B. Saunders Co; 2008. P. 323.
  6. Simons J, Ibanez B, Friedman S, Trope M. Leakage after lateral condensation with finger spreaders and D-11-Tspreaders. J Endod 1991; 17(3): 101-4.
  7. Berry KA, Loushing RJ, Primack PD, Runyan DA. Nickel-titanium versus stainless-steel finger spreaders in curved canals. J Endod 1998; 24(3): 752-4.
  8. Shahi S, Shakouie S, Rahimi S, Yavari HR, Mohammadi N, Abdolrahimi M. Comparison of apical microleakage using Ni-Ti with stainless steel finger spreaders. Iran Endod J 2009; 4(4): 149-51.
  9. Allison DA, Michelich RJ, Watton RE. The influence of master cone adaptation on the quality of the apical seal. J Endod 1981; 7(2): 61-5.
  10. Shahi S, Zand V, Oskoss SS, Abdolrahimi M, Rahnema AH. An in vitro study of the effect of spreader penetration depth on apical microleakage. J Oral Sci 2007; 49(1): 283- 6.
  11. Joyce AP, Loushine RJ, West LA , Runyan DA, Cameron SM. Photoelastics comparison of stress induced by using stainless – steel versus nickel-titanium spreaders in vitro. J Endod 1998; 24(3): 714- 5.
  12. Camps J, Pashley D. Reliability of the dye penetration studies. J Endod 2003; 29(9): 592-4.
  13. Ashraf H1, Faramarzi F, Paymanpour P. Sealing ability of resilon and mta as root-end filling materials: A bacterial and dye leakage study. Iran Endod J 2013; 8(4): 177-81.
  14. Sobhi MB, Khan I. Penetration depth of nickel- titanium and stainless-steel finger spreaders in curved root canals. Coll Physicians Surg Pak 2003; 13(2): 70-2.
  15. Alaaeldini M, Parirokh M. The effect of spreader penetration depth on apical seal. J Islamic Soc Dent 2003;17: 109-13. (Persian)
  16. Evans JT, Simon JH. Evaluation of the apical seal produced by injected thermoplasticized Gutta-percha in the absence of smear layer and root canal sealer. J Endod 1986; 12(3): 100-7.
  17. Lertchirakarn V, Palamara JE, Messer HH. Load and strain during lateral condensation and vertical root fracture. J Endod 1999; 25(2): 99-104.
  18. Sadeghin A, Farhadeian F. An in vitro study of the effect of Tug-Back on apical seal. Journal of Dental Medicine Tehran University of Medical Sciences 1998; 17(2): 8-15. (Persian)