بررسی فراوانی ابتلا به بدخیمی‏ های حفره دهان و بافت‏های اطراف در ساری- ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آسیب شناسی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری، ایران

2 استادیار گروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری، ایران

چکیده

مقدمه: علی رغم پیشرفت‏های متعددی که در زمینه درمان سرطان به وجود آمده است، سرطان دهان به جهت تشخیص دیرهنگام به دلایل متعدد مثل بدون علامت بودن در مرحله اولیه تشابه نمای بالینی با سایر ضایعات و تنوع در تظاهرات کلینیکی، جز ده علت اول مرگ‏و‏میر می‏باشد. با توجه به نقش شرایط محیطی و اقلیمی در سرطان‏ها، ضرورت انجام مطالعات اپیدمیولوژیک احساس می‏شود. از این رو مطالعه حاضر با هدف تعیین فراوانی 8 ساله موارد مبتلا به بدخیمی‏های حفره دهان و بافت‏های اطراف در بیماران مراجعه کننده به بیمارستان بوعلی سینا ساری (مرکز بدخیمی‏های سر و گردن) انجام شد.
مواد و روش‏ها: این مطالعه بر روی پرونده 43 بیمار مبتلا به بدخیمی دهان، فک و صورت و بافت‏های اطراف از اسفند 83 تا اسفند 91 صورت گرفت. ابتدا اطلاعات فردی، بالینی و هیستوپاتولوژیک مورد نیاز استخراج گردید. سپس با استفاده از آمار توصیفی، میزان فراوانی و درصد فراوانی محاسبه، جداول و نمودارها با استفاده از نرم افزار SPSS با ویرایش 18 ترسیم گردید.
یافته‏ها: کارسینوم سلول سنگفرشی شایع‏ترین بدخیمی بود (2/32 درصد) و بعد از آن بازال سل کارسینوما (2/30 درصد) و تومورهای متاستاتیک (9/6 درصد) قرار داشتند. نسبت مرد به زن 5/1 به 1 و میانگین سن 56/17±04/55 سال بود. کارسینوم سلول سنگفرشی بیشتر به صورت ضایعه برجسته (50 درصد) و سپس زخم (8/42 درصد) و بازال سل کارسینوما بیشتر به صورت زخم (5/61 درصد) و سایر بدخیمی‏ها به صورت ضایعه برجسته (1/51 درصد) بودند. شایع‏ترین محل ابتلا در کارسینوم سلول سنگفرشی در گردن (7/42 درصد) و تمام موارد بازال سل کارسینوما در پوست صورت (100 درصد) بود و در سایر بدخیمی‏ها شایع‏ترین محل ابتلا، گردن (5/37 درصد) بود.
نتیجه گیری: الگوی سرطان سلول سنگفرشی در مطالعه حاضرمتفاوت و کمتر از سایر مطالعات بود، تعداد مردان نسبت به زنان، بیشتر بود و نقش استعمال دخانیات به عنوان عامل خطر کمرنگ بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Epidemiologic Study of Oral and Paraoral Malignancies in Sari, Iran

نویسندگان [English]

  • Atena Shiva 1
  • Seyed Jaber Mousavi 2
1 DDS, MSc, Assistant Professor, Dept of Oral & Maxillofacial Pathology, School of Dentistry, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran.
2 PhD, MD, Assistant Professor, Dept of Community of Medicine, School of Medicine, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran.
چکیده [English]

Introduction: In spite of recent advances in cancer treatment, the oral cancer is still one of the top ten causes of death because of late diagnosis and due to various reasons such as being asymptomatic in early stages, similarity of its clinical presentation with other lesions and variety of clinical manifestations. Considering the role of environmental and geographical factors in cancer incidence, epidemiological studies are of great importance. The aim of this study was to determine eight year prevalence of oral and paraoral malignancies of the patients referred to Bou-Ali-Sina hospital as the center of head and neck malignancies in Sari, Iran.
Materials & Methods: In this study which was performed on 43 medical files of patients with oral, paraoral and maxillofacial malignancies from March 2005 to March 2013, necessary individual, clinical and histopathological information were extracted. SPSS 18 software was used to analize data and draw tables and charts.
Results: Squamous cell carcinoma (SCC) was the most common malignancy (32.2%) followed by Basal cell carcinoma (30.2%) and Metastatic tumors (6.9%). Male to female ratio was 1.5/1 and age average was 55.04±17.56. The most common clinical feature of SCC was exophytic lesion (50%), followed by ulcerous lesion (42.8%). Basal cell carcinoma mostly appeared with ulcer (62.5%) and other malignancies mostly appeared as exophytic lesions (%51.1). The most common site of SCC involvement was neck (42.7%) while BCC was totally observed on facial skin (100%), and the most common site in other malignancies was neck as well (37.5%).
Conclusion: Most of the epidemiological patterns of oral squamous cell carcinoma were different and less prevalent from other studies. Males had higher incidence rate than females and surprisingly using tobacco had a weak role as a risk factor.

کلیدواژه‌ها [English]

  • oral cancer
  • oral & maxillofacial malignancies
  • Prevalence

اصل مقاله

مقدمه

سرطان، یکی از 5 عامل عمده مرگ‏و‏میر در همه جوامع است. در آمریکا، سرطان بعد از بیماری‏های قلبی و عروقی، دومین علت اصلی مرگ‏و‏میر می‏باشد. در ایران، سرطان سومین عامل مرگ‏و‏میر می‏باشد و سالانه بیش از 30000 نفر از هموطنان در اثر این بیماری جان خود را از دست می‏دهند.(2و1) براساس اطلاعات منتشر شده، 55855 مورد سرطان در سال 2006 در ایران گزارش شده است. پنج درصد از کل سرطان‏ها در سر و گردن رخ می‏دهد و تقریباً نیمی از این موارد در حفره دهان است. سرطان دهان در کشور آمریکا و انگلستان در حدود 3 درصد بدخیمی‏ها را شامل شده و هشتمین سرطان شایع در مردان و پانزدهمین سرطان شایع در زنان محسوب می‏شود.(3و2) تنوع تظاهرات تا حدودی می‏تواند به عامل خطر و شرایط محیطی بستگی داشته باشد. لذا در جوامع مختلف با عادات متفاوت و روش‏های مختلف استفاده از تنباکو (به عنوان مهمترین عامل خطر برای سرطان دهان)می‏توان انتظار داشت که سرطان دهان به شکل‏های متفاوتی تظاهر یابد و اغلب افراد با سن بالاتر از 50 سال را گرفتار می‏کند. میزان بروز سالانه مرگ‏و‏میر ناشی از سرطان دهان در کشورهای مختلف تا بیست برابر متفاوت است و میزان حیات پنج ساله در ایران سی تا 62 درصد گزارش شده است.(3) در صورت عدم تشخیص به موقع بدخیمی‏های دهان در مراحل اولیه، این ضایعات گسترش یافته و موجب بدشکلی‏های غیرقابل ترمیم و اختلال در عملکرد عضو، همراه با ایجاد درد و ناراحتی شده و در نهایت به مرگ بیمار می‏انجامد.(1) بنابراین زیربنای کنترل سرطان، بررسی و تحلیل اطلاعات مربوط به موارد جدید سرطان در هر منطقه می‏باشد. همانطور که می‏دانیم شیوع سرطان بر حسب سن، جنس، نژاد، مکان جغرافیایی، تفاوت در نحوه زندگی و رژیم غذایی متفاوت است. انسیدانس سرطان دهان در مردان از 1 تا 10 در هر 100000 نفر در کشورهای مختلف، متفاوت است. در آسیای جنوبی و مرکزی این سرطان شایع است؛ اما این آمار 7/0 در چین، 6/4 در تایلند، 6/12 در هند و در ایران 25/1 در زنان و 08/1 در مردان می‏باشد؛ که بسیار وابسته به رفتارهای پرخطر می‏باشد، به طور مثال شیوع استعمال دخانیات در تایلند 60 درصد و در کشورما در مردان 29-20 درصد می‏باشد. در نقشه جهانی مربوط به شیوع سرطان دهان در سال 1997 ایران به همراه هند، پاکستان، بنگلادش، سریلانکا و افغانستان در یک منطقه جغرافیایی و تحت عنوان جنوب آسیا در نظر گرفته شده که شیوع آن بین 20 تا 3/36 در 000/100 عنوان شده است.(4)

 براساس اطلاعات منتشر شده وزارت بهداشت مربوط به سال 1382، درصد سرطان دهان در بین سایر سرطان‏ها در استان‏های سیستان و بلوچستان 9/5 درصد، چهارمحال و بختیاری 4/3 درصد و خراسان 1/3 درصد در زنان جزء ده سرطان شایع بوده است. در مردان در هفت استان، سرطان دهان جز ده سرطان شایع بوده است که عبارتند از: کهگیلویه و بویر احمد (3/6 درصد)، هرمزگان (6 درصد)، سیستان و بلوچستان (4 درصد)، کردستان و زنجان (6/2 درصد)، سمنان (2/2 درصد) و اردبیل (1/2 درصد). بنابرین در تنها استانی که سرطان دهان هم در میان مردان و هم در میان زنان جزء ده سرطان شایع است سیستان و بلوچستان است که می‏تواند به دلیل مصرف ناس در آن منطقه باشد.(5)

 مطالعات اپیدمیولوژیک در زمینه سرطان به بررسی تفاوت‏های جنسی، سنی، اجتماعی، اقتصادی و شغلی در افراد مبتلا به سرطان در مناطق جغرافیایی یک کشور و کشورهای مختلف می‏پردازد.(6) چنین مطالعات توصیفی یک طریقه قابل استفاده و سودمند در مورد دلایل بروز سرطان‏های مختلف است. با نگاهی اجمالی به مطالب ذکر شده مشخص می‏شود که با تمامی اهمیت انجام مطالعات اپیدمیولوژیک بر روی سرطان دهان متاسفانه به این نوع مطالعات در ایران بسیار کم پرداخته شده است. بنابراین در این مطالعه به بررسی 8 ساله موارد مبتلا به بدخیمی‏های دهان، فک و صورت و بافت‏های اطراف، در مراجعین به بیمارستان بوعلی سینا به عنوان مرکز سر و گردن شهر ساری پرداختیم به امید آنکه بتوانیم گامی هر چند کوچک در این زمینه برداریم.

مواد و روش‏ها

برای تعیین فراوانی انواع بدخیمی‏های دهان، فک و صورت و بافت‏های اطراف در مراجعین به بیمارستان بوعلی سینا شهر ساری مطالعه‏ای توصیفی طراحی گردید. بدین منظور ابتدا کلیه پرونده‏های بیمارستان از ابتدای اسفند 83 تا اسفند 91 مورد بررسی قرار گرفت و پرونده بیماران مبتلا به بدخیمی در ناحیه دهان، فک و صورت و بافت‏های اطراف جدا گردید. مواردی که دارای تایید پاتولوژی نبودند، از مطالعه حذف گردیدند و فقط بیمارانی که در گزارش پاتولوژی آنها یکی از انواع بدخیمی در ناحیه دهان، فک و صورت و بافت‏های اطراف ذکر شده بود، تحت مطالعه قرار گرفتند. اطلاعات مورد نیاز در پرونده‏ها استخراج و در فرمی که جهت این بیماران تهیه گردیده بود ثبت گردید. این فرم حاوی اطلاعات فردی بیماران از قبیل سن، جنس، عادات (مصرف سیگار حداقل 10 عدد سیگار در روز به مدت 3 سال)(7) و اطلاعاتی مربوط به ضایعه شامل شکایت اصلی، طول مدت شکایت (از ابتدای ایجاد ضایعه تا مرحله مراجعه)، توصیف بالینی، محل، ابتلاء لنفاوی، تهاجم استخوانی، نمای رادیوگرافی، درمان‏های قبلی، تشخیص بالینی و پاتولوژی بود. سپس با استفاده از روش‏های آماری، میزان فراوانی و درصد فراوانی محاسبه و جداول فراوانی تهیه و نمودارهای مربوط ترسیم گردید. از آنجایی که SCC[1] شایع‏ترین بدخیمی در ناحیه دهان و BCC[2] شایع‏ترین سرطان پوست است، میزان فراوانی و درصد فراوانی به صورت جداگانه برای SCC و BCC محاسبه گردید. جهت مقایسه میانگین سن از آزمون
t-student استفاده شد. سطح معنی‏داری 05/0= α در نظر گرفته شد.

یافته‏ها

در این مدت برای 45 بیمار تشخیص بالینی بدخیمی مطرح شده بود که در 43 مورد گزارش پاتولوژی نیز بدخیمی بود. گزارش پاتولوژی در یک مورد غیربدخیمی بود و در یک مورد دیگر نیز، جواب پاتولوژی وجود نداشت. بنابرین در این مدت 43 پرونده بدخیمی در ناحیه دهان، فک و صورت با تایید پاتولوژی وجود داشت که مبنای بررسی این تحقیق قرار گرفت.

از 43 مورد بدخیمی گزارش شده، SCC با 14 مورد (2/32 درصد) و بعد از آن بازال سل کارسینوما با 13 مورد (2/30 درصد) شایع‏ترین آنها بود. (جدول 1)

 

 

جدول 1 : توزیع فراوانی افراد تحت مطالعه بر حسب نوع بدخیمی

نوع بدخیمی

تعداد

درصد

کارسینوم سلول سنگفرشی

14

5/32

بازال سل کارسینوما

13

2/30

آدنوکارسینوم بزاقی

1

3/2

رابدو میو سارکوم

3

9/6

سارکوم اوینگ

1

3/2

لنفوم هوچکین

1

3/2

لنفوم سلول بزرگ منتشر

1

3/2

کارسینوم مرکل

1

3/2

کارسینوم مدولاری تیروئید

2

6/4

تومور متاستاتیک

3

9/6

کارسینوم اندیفرانسیه

1

3/2

نوروبلاستوم

1

3/2

کارسینوم اگرین

1

3/2

کل

43

0/100

از 14 مورد SCC گزارش شده، 12 نفر مرد (7/85 درصد) و 2 نفر زن (3/14 درصد) بودند. همچنین از 13 مورد BCC گزارش شده، 8 نفر مرد (5/61 درصد) و 5 نفر زن (5/38 درصد) بودند. اما از مجموع کل بدخیمی‏ها، 26 نفر مرد (5/60 درصد) و 17 نفر زن (5/39 درصد) بودند. (جدول 2)

میانگین سن مبتلایان به بدخیمی‏های دهان، فک و صورت 26/20±04/55 سال بود که برای SCC، 24/15±78/64 سال و برای BCC 93/12±15/65 سال و در مورد سایر بدخیمی‏ها 97/23±93/37 سال بود.
(جدول 2)

تورم و توده با 2/51 درصد موارد، شایع‏ترین شکایت بیماران از بدخیمی‏های دهان، فک و صورت بود و زخم، با 5/32 درصد شیوع، دومین شکایت بیمار بود.
(جدول 3)

میانگین طول مدت شکایت در مردان 53/8±38/11 ماه (با دامنه یک ماه تا 36 ماه) و در زنان 95/8±76/10 ماه (با دامنه 1 ماه تا 34 ماه) بود. در مجموع میانگین طول مدت شکایت 63/8±13/11 ماه بوده است و کمتر از 17 درصد از مبتلایان در کمتر از 3 ماه با بروز علایم به بیمارستان مراجعه کرده بودند.

2/51 درصد بدخیمی‏های دهان، فک و صورت به صورت یک ضایعه برجسته بروز کرده بودند. در مورد SCC، نمای زخم در 6 مورد (8/42 درصد) و نمای برجسته و تورم، در 7 مورد (50 درصد) مشاهده گردید. در مورد BCC، نمای زخم در 8 مورد (6/61 درصد) و در 4 مورد (8/30) همراه با تغییر رنگ بود (جدول 4).

 

 

جدول 2 : توزیع فراوانی، میانگین و انحراف معیار سن افراد تحت مطالعه بر حسب جنس و نوع بدخیمی

بدخیمی

جنس

تعداد

درصد

میانگین سن

انحراف معیار

کارسینوم سلول سنگفرشی

مرد

12

7/85

75 /61

62/14

زن

2

3/14

00/83

31/18

کل

14

0/100

78/64

24/15

کارسینوم سلول بازال

مرد

8

5/61

75/64

81/12

زن

5

5/38

8/65

19/15

کل

13

0/100

15/65

93/12

سایر بدخیمی‏ها

مرد

6

5/37

83/37

83/22

زن

10

5/62

00/39

8/27

کل

16

0/100

93/37

97/23

کل بدخیمی‏ها

مرد

26

5/60

84/54

29/20

زن

17

5/39

35/55

81/26

کل

43

0/ 100

04/55

26/20

 

جدول 3 : توزیع فراوانی افراد تحت مطالعه بر حسب شکایت اصلی و نوع بدخیمی

شکایت اصلی

کارسینوم سلول سنگفرشی

کارسینوم سلول بازال

سایر بدخیمی‏ها

کل بدخیمی‏ها

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

زخم

6

8/42

8

5/61

0

0/0

14

5/32

تورم و توده

7

0/50

0

0/0

15

7/93

22

2/51

درد

1

2/7

0

0/0

1

3/6

2

6/4

سوزش

0

0/0

1

8/7

0

0/0

1

3/2

تغییر رنگ

0

0/0

4

7/30

0

0/0

4

4/9

کل

14

0/100

13

0/100

16

0/100

43

0/100

 

جدول 4 : توزیع فراوانی افراد تحت مطالعه بر حسب نمای بالینی و نوع بدخیمی

نمای بالینی

کارسینوم سلول سنگفرشی

کارسینوم سلول بازال

سایر بدخیمی‏ها

کل بدخیمی‏ها

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

زخم

6

8/42

8

5/61

0

0/0

14

5/32

ضایعه برجسته

7

0/50

0

0/0

15

7/93

22

2/51

تغییر رنگ

1

2/7

4

8/30

0

0/0

5

7/11

تغییر قوام

0

0/0

1

7/7

1

3/6

2

6/4

کل

14

0/100

13

0/100

16

0/100

43

0/100

 

40 ضایعه به صورت محیطی و 3 ضایعه به صورت مرکزی بود که شامل سارکومای اوینگ و 2 مورد SCC استخوان فک بود. گردن با 7/42 درصد موارد، شایع‏ترین محل ابتلا برای SCC بود. پوست صورت با 4/21 درصد در مرتبه بعدی قرار داشت. در مورد BCC هم تمامی 13 مورد (100 درصد) در پوست صورت مشاهده گردید. (جدول 5)

در مجموع 6 نفر از کل افراد سیگاری بودند که 5 نفر از آنها مبتلا به SCC و 1 نفر باقیمانده نیز مبتلا به آدنوکارسینوم بزاقی بود. هر 6 نفر سیگاری مرد بودند. درجه میکروسکوپی SCC در 1 مورد درجه I و در 4 مورد درجه II بود. از نظر درجه میکروسکوپی کارسینوم سلول سنگفرشی، 4 مورد (5/28 درصد) درجه I، 4 مورد (5/28 درصد) درجه II و 8 مورد (43 درصد) درجه III بود. میانگین سن در درجه I از 06/17±07/56 سال و در درجه III 54/16±78/68 سال بود که با توجه به آزمون
t-test این اختلاف معنی‏دار بود (014/0P=).

بحث

بدخیمی‏ها یا تومورها، گروه بزرگی از بیماری‏های انسان را تشکیل داده و شیوع آنها روز به روز بیشتر می‏شود. علیرغم پیشرفت‏های متعددی که در درمان سرطان به وجود آمده است، سرطان دهان به دلیل تشخیص دیرهنگام به علل متعددی مثل بدون علامت بودن در مراحل اولیه، تشابه نمای بالینی با سایر ضایعات و تنوع در تظاهرات کلینیکی، جز ده علت اول مرگ‏ومیر می‏باشد.(8) SCC شایع‏ترین بدخیمی دهان به ویژه در افراد مسن می‏باشد که در مردان 4 درصد و در زنان 2 درصد همه سرطان‏های دهان را شامل می‏شود.(9) BCC شایع‏ترین سرطان پوست (و شایع‏ترین همه سرطان‏ها) یک بدخیمی اپی‏تلیالی اولیه می‏باشد که در حدود 80 درصد موارد این کارسینوم در پوست سر و گردن یافت می‏شود.(1)

 

 

 

 

جدول 5 : توزیع فراوانی افراد تحت مطالعه بر حسب محل ابتلا و نوع بدخیمی

محل ابتلا

.SCC

(درصد) تعداد

.BCC

(درصد) تعداد

سایر بدخیمی

(درصد) تعداد

کل

(درصد) تعداد

پوست صورت

(4/21) 3

(0/100) 13

(0/0) 0

(3/37) 16

گردن

(7/42) 6

(0/0) 0

(5/37) 6

(9/27) 12

تحت فکی

(2/7) 1

(0/0) 0

(7/18) 3

(3/9) 4

گونه

(2/7) 1

(0/0) 0

(6/12) 2

(9/6) 3

کف دهان

(2/7) 1

(0/0) 0

(6/12) 2

(9/6) 3

استخوان فک

(3/14) 2

(0/0) 0

(2/6) 1

(9/6) 3

وستیبول

(0/0) 0

(0/0) 0

(2/6) 1

(4/2) 1

زبان

(0/0) 0

(0/0) 0

(2/6) 1

(4/2) 1

 

 

در بررسی حاضر SCC 2/32 درصد بدخیمی‏ها را شامل می‏شد که بسیار کمتر از سایر تحقیقات بود. چنان که در تحقیق اندیشه تدبیر و همکاران(10) و تحقیق سرگران(11) این کارسینوم با شیوع 70 درصد و در تحقیقات یعقوبی(12) و قپانچی(13) با شیوع 75 درصد و رضوی(14) با شیوع 77 درصد گزارش شده است. Elter(15) میزان SCC را 93 درصد بدخیمی‏های دهان در آمریکا اعلام کرد و Sugerman(16) میزان SCC را در استرالیا 98 درصد گزارش کرده است. این میزان در مطالعه Kayembe(17) در کنگو 58 درصد و در مطالعه Arotiba(18) در نیجریه 43 درصد بوده است. بنابرین نتایج به دست آمده در این تحقیق بسیار پایین‏تر از سایر تحقیقات صورت گرفته در داخل ایران، آفریقا و حتی کشورهای آمریکا و استرالیا بود که می‏تواند به علت مراجعه بیماران به سایر مراکز درمانی و مراکز درمانی شهرهای بزرگ اطراف و عدم شناخت این مرکز به عنوان مرکز سر و گردن باشد.

سرطان دهان در مردان بیشتر از زنان رخ می‏دهد به طوری که نسبت مرد به زن در سال 1950 به صورت 6 به 1 بوده است ولی امروزه به کمتر از 2 به 1 رسیده است.(3) نسبت مرد به زن در مطالعه ما، در بیماران مبتلا به SCC، مشابه سال 1950 برابر 1:6 بوده است که گرچه بسیار بالاتر از سایر مطالعات مشابه است، ولی همچون تحقیق Arotiba(18) 65/1:1، AL-Rawi(19) 1:2 و Jovanovic(20) 8/1:1 نسبت مردان بیشتر از زنان مبتلا بوده است اما در مطالعه حسین پور(21) با نسبت 78:1/0 تعداد زنان مبتلا از مردان بیشتر بوده است. در مطالعه ما نسبت مرد به زن در کل بدخیمی‏ها 5/1:1 بودکه تا حدودی نزدیک به تحقیق Shenoi(22) در هندوستان می‏باشد که نسبت ابتلا به بدخیمی‏های دهان را در مردان 1/1 برابر زنان اعلام کرد. اما از تحقیق امین زاده(2) که این نسبت را در مردان، 2/2 برابر زنان بیان کرد، کمتر است. همچنین نسبت ابتلای مرد به زن در مورد BCC معادل 6/1:1 بود. این که در تحقیق حاضر نسبت مردان مبتلا به بدخیمی بیشتر از زنان ذکر گردید را می‏توان مرتبط با بروز بیشتر بدخیمی‏های دهان در مردان دانست که مطابق با نظر Neville(1) می‏باشد.

در مطالعه ما، 5/60 درصد از مراجعین مبتلا به بدخیمی‏های دهان و بافت‏های اطراف را مردان و 5/39 درصد را زنان تشکیل دادند ولی در مطالعه دلاوریان(23) 8/61 درصد از مراجعین به بخش بیماری‏های دهان دانشکده دندانپزشکی مشهد، زن و 2/38 درصد مرد بودند. شایع‏ترین سن برای مبتلایان به SCC در این مطالعه سنین 79-50 سال با میانگین سنی 24/15±78/64 سال بود، که مشابه مطالعه Chidzonga(24) و فهمی(25) بود. در مطالعه ما، 2/64 درصد مبتلایان به SCC بالاتر از 60 سال بودند که تقریباً مشابه به تحقیق اندیشه تدبیر بود(26) و فقط 1 نفر از مبتلایان به SCC زیر 40 سال سن داشتند. میانگین سن مبتلایان به بدخیمی‏های دهان، فک و صورت در مطالعه ما 26/20±04/55 سال بود که به تحقیق حسین پور(21) (5/52 سال) و فهمی(25) (55 سال) نزدیک و از تحقیق سرگران(11) (8/58 سال) و Gervasio(27) در برزیل (6/58 سال) کمتر بود. در مطالعه حاضر در SCC، کلیه بدخیمی‏ها و حتی BCC میانگین سن زنان از میانگین سن مردان بیشتر بوده است که این میزان در مورد SCC برخلاف مطالعه فلکی(28) بود در حالی که در مطالعات Sankaranarynan(29) و Jovanovic(20) و Arotibia(18) مشابه مطالعه ما، میانگین سن زنان از میانگین سن مردان بیشتر بوده است.

در ابتدای ایجاد ضایعه، تورم و توده با 2/51 درصد موارد شایع‏ترین شکایت بیماران از بدخیمی‏های دهان، فک و صورت بود. همچنین شایع‏ترین شکایت بیماران در مورد SCC نیز، تورم بود که 50 درصد موارد را شامل می‏شد. در مورد BCC شایع‏ترین شکایت، زخم با 5/61 درصد موارد بود.

بدخیمی در 14 بیمار در زمان تشخیص، به صورت زخم بروز کرده بود که شامل 6 بیمار مبتلا به SCC و 8 بیمار مبتلا به بازال سل کارسینوما بود. تورم در 22 بیمار مشاهده گردید که 7 مورد مربوط به SCC و مابقی مربوط به سایر بدخیمی‏ها بود. تغییر رنگ نیز در 5 بیمار مشاهده شد که 1 مورد آن مربوط به SCC و 4 مورد بازال سل کارسینوما بود. در مطالعه ما زخم و ضایعه برجسته بیشتر از تغییر رنگ مشاهده گردید که مشابه تحقیق
AL-Rawi(19) بود. نتیجه این که تمامی بدخیمی‏هایی که به صورت زخم و یا تغییر رنگ بروز کرده بودند SCC یا بازال سل کارسینوما بوده‏اند. یافته‏های این تحقیق در مورد BCC، مشابه Neville می‏باشد که بیان می‏کند شایع‏ترین نمای کلینیکی BCC به صورت ندولواولسراتیو است و در 80 درصد موارد در پوست سرو گردن ظاهر می‏شود چنانچه در مطالعه حاضر پوست صورت شایع‏ترین محل ابتلا (2/37 درصد) برای کل بدخیمی‏ها بوده است که از این مقدار تنها 3 مورد SCC بوده است و مابقی مربوط به BCC با حضور 100 درصد در پوست صورت بوده است. در مطالعه ما، شایع‏ترین مکان برای SCC، گردن (رتبه دوم با 9/27 درصد در کل بدخیمی‏ها) با 6 مورد بود. در مطالعات AL-Rawi(19)، فهمی(20)، جوادی(30) و یعقوبی(11) شایع‏ترین جایگاه ابتلاء لب بود. همچنین در مطالعه دلاوریان(23)، سرگران(11)، فلکی(28)، Lzarzagaza(31) و Jovanovic(20) نیز شایع‏ترین مکان زبان شناخته شد که در مطالعه ما زبان تنها 1 مورد (3/2 درصد) از SCC را شامل می‏شد. Shenoi(22) نیز شایع‏ترین محل ابتلا به سرطان دهان را در هند استخوان مندیبل ذکر کرد. از آنجایی که شیوع بدخیمی‏ها بین جوامع و حتی در یک جامعه بر اساس محل و زمان متفاوت می‏باشد(2)، می‏توان این تفاوت را در محل ابتلا نیز مشاهده کرد.

متاسفانه 7/83 درصد بیماران بیش از 3 ماه بعد از ظهور علایم اولیه مراجعه کرده بودند. در مطالعه Dimitroulis(32) 38 درصد بیماران مبتلا به سرطان دهان بیش از 3 ماه بعد از این که توسط پزشک یا دندانپزشک عمومی از وجود ضایعه مشکوک به بدخیمی آگاه شدند به متخصص بیماری‏های دهان مراجعه کرده بودند. همچنین این میزان تاخیر در مراجعه در مطالعه سرگران(11) هفت ماه و نیم گزارش شد که نسبت به موارد گزارش شده در کشورهای پیشرفته بالاتر است. در این تحقیق، بیماران به طور میانگین، 63/8±13/11 ماه و بعد از بروز علایم به بیمارستان مراجعه داشته‏اند. این مدت برای مردان 53/8±38/11 ماه و برای زنان 95/8±76/10 ماه بوده است که این ارقام نشان‏دهنده عدم مراجعه به موقع آنها به مراکز درمانی مربوطه و همچنین عدم توجه بیماران به ضایعات مشکوک می‏باشد.

مجموعاً 6 نفر از کل افراد سیگاری بودند که 5 نفر از آنها مبتلا به SCC و 1 نفر باقیمانده نیز مبتلا به آدنوکارسینوم بزاقی بود. هر 6 نفر سیگاری مرد بودند که کمتر از مطالعات فلکی(28)، حسین پور(21)، Chidzonga(33)، Chandu(34) و Dias(35) بوده است. سیگار و تنباکو از عوامل خطر شناخته شده در سرطان دهان می‏باشد و تعداد افراد مصرف‏کننده سیگار و تنباکو کمتر از میزان مورد انتظار بود. اما نکته قابل توجه این بود که از نظر محل ابتلا بین افراد مصرف‏کننده سیگار با افراد غیرسیگاری تفاوت وجود دارد، به نحوی که گردن در افرادی که استعمال دخانیات نداشتند به عنوان شایع‏ترین مکان و در افراد با استعمال دخانیات داخل دهان (کف دهان و ناحیه تحت فکی) مکان شایع درگیری محسوب می‏شد.

نتیجه گیری

براساس مطالعه حاضر میزان سرطان سلول سنگفرشی که شایع‏ترین سرطان دهان می‏باشد، در مراجعین به بیمارستان بوعلی سینا شهر ساری بسیار کمتر از سایر مطالعات بود که احتمالاً به خاطر عدم شناخت مرکز درمانی مربوطه، مراجعه به سایر مراکز درمانی در استان‏های مجاور و عدم مراجعه به موقع بیماران مبتلا به بدخیمی‏های فک و صورت به مراکز مربوطه می‏باشد.

 آشنا کردن مردم با علائم سرطان دهان، پیگیری به موقع و آگاهی از نقش عوامل خطر توصیه می‏شود. همچنین آموزش‏های راهکارهای تشخیص زود رس سرطان دهان در کنگره‏های باز آموزی به منظور توجه پزشکان و دندانپزشکان به علائم و نشانه‏های اولیه در هنگام معاینه معمول حفره دهان توصیه می‏گردد.

تشکر و قدردانی

این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی مصوب دانشکده دندانپزشکی و معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مازندران به شماره (66-92) می‏باشد و با حمایت مالی دانشگاه به مرحله اجرا در آمده است. بدینوسیله از همکاری فراوان تمامی عوامل تقدیر و تشکر می‏گردد.


[1]. Squamous Cell Carcinoma

[2]. Basal Cell Carcinoma

مراجع

  1. Neville B, dam DD, Allen CM, bouquet JB. Oral and Maxillofacial Pathology. 3rd ed. New York: Elsevier 2009: P. 400-16.
  2. Aminzadeh A, Motaghi A, Mohammadi E. Epidemiologic study of oral and paraoral malignancies in one cancer referral center in Isfahanduring 5 year period. J Isfahan Dent Sch 2013; 8(6): 560-6. (Persian)
  3. Mousavi M, Gouya M, Ramazani R, Davanlou M, Hajsadeghi N, Seddighi Z. Cancer incidence and mortality in Iran. Ann Oncol 2009; 20(3): 556-63.
  4. Rodriguez T, Altieri A, Chatenoud L, Gallus S, Bosetti C, Negri E, et al. Risk factors for oral and pharyngeal cancer in young adults. Oral Oncol 2004; 40 (2): 207-13.
  5. Delavarian Z, Pakfetrat A, Mahmoudi SM. Five year’s retrospective study of oral and maxillofacial malignancies in patients referred to oral medicine department of Mashhad dental school-Iran. J Mash Dent Sch 2009; 33(2): 129-38. (Persian)
  6. Iranian annual cancer registration report 2003. Non- communicable disease surveillance. Ministry of Health & medical education. 1st ed. Tehran 2005. P. 13. (Persian)
  7. Arbabi-Kalati F, Nosratzehi T, Salimi S, Sadeghi Sabzevari R, Arbabi-Kalati P. Comparasion of total antioxidant capacity of saliva in smokers and non-smokers. J Mash Dent Sch 2014; 38(2): 93-8. (Persian)
  8. Shiva A, Mousavi SJ. Evaluation of dentist’s knowledge about oral cancer in Sari-Iran in 2013. J Mazand Univ Med Sci 2014; 24(109): 177-84. (Persian)
  9. Mohtasham N, Babakoohi Sh, Shiva A, Shadman A, Hesari K. Immunohistochemical study of p53, Ki-67, MMP-2 and MMP-9 expression at invasive front of squamous cell and verrucous carcinoma in oral cavity. J Pathol Res Pract 2013; 209(2): 110.
  10. AndishehTadbir A, Mehrabani D, Heydari ST. Primary malignant tumors of orofacial origin in Iran. Craniofac Surg 2008; 19(6): 1538-41.
  11. Yaghoobi R, Aliari AA, Emad Mostovfi N, Latifi SM. Epidemiologic study of oral cancer in khouzestan province in a ten years period (1992-2002). Iran J Dermatol 2004; 8(1): 24-31.
  12. Sargeran K, Mortoma H, Safavi SM, Vehkalahti M, Teronen O. Malignant oral tumors in Iran: Ten-year analysis on patient and tumor characteristics of 1042 patients in Tehran. J Craniofac Surg 2006; 17(6): 1230-3.
  13. Ghapanchi J, Mortazavi M, Parhiz H. Analytic evaluation of the prevalence of head and neck cancers among patients with different kinds of cancers visited in radiotherapy department of Namazi hospital, 2003-2004. Journal of Dentistry Shiraz University of Medical Sciences 2004; 5(1-2): 97-105. (Persian)
  14. Razavi SM, Sajadi S. Epidemiological study of oral and perioral cancers in Isfahan. DRJ 2007; 4(2): 25-78.
  15. Elter J, Patton L, Strauss R. Incidence rates and trends for oral and pharyngeal cancer in North Carolina: 1990-1999. Oral Oncol 2005; 41(5): 470-9.
  16. Sugerman PB, Savage NW. Oral cancer in Australia: 1983-1996. Aust Dent J 2002; 47(1): 45-56.
  17. Kayembe MK, Kalengayi MM. Histological and epidemiological profile of oral cancer in Congo (Zaire). Odontostomatoal Trop 1999; 22(88): 29-32.
  18. Arotiba GT, Ladeinde AL, Oyeneyinjo, Nwawolo CC, Banjo AA, Ajayi OF. Malignant orofacial neoplasms in lagos, Nigeria. East Afr Med J 2006; 83(3): 62-8.
  19. Al-Rawi NH, Talabani NG. Squamous carcinoma of the oral cavity: A case series analysis of clinical presentstion and histological grading of the 1425 cases from Iraq. Clin Oral Investing 2008; 12(1): 15-8.
  20. Jovanovic A, Schulten EA, Kostense PG, Snow GB, Vande waal I. Squamous cell carcinoma of lip and oral cavity in the Netherlands: An epidemiological study of 740 patients. J Craniomaxillofac Surg 1993; 21(4):
    149-52.
  21. Hoseinpour Jajarm H, Ghodsi K. The assessment of chromosomal abnormalities in patients with oral cancer. J Mash Dent Sch 2005; 29 (1&2): 51-6. (Persian)
  22. Shenoi R, Devvrukhkar V, Sharma BK, Sapre SB, Chikhale A. Demographic and clinical profile of oral squamous cell carcinoma patients: A retroseptive study. Indian J Cancer 2012; 49(1): 21-6.
  23. Delavarian Z, Zavar S. Referral pattern, lesion prevalence, and patient care parameters in an oral medicine department, Mashhad Dental School, Iran. J Islamic Dent Assoc Iran 2003; 6(2): 62-70.
  24. Chidzonga MM, Mahomva L. Squamous cell carcinoma of the oral cavity, maxillary antrum and lip in a Zimbabwean population: A descriptive epidemiological study. Oral Oncol 2006; 42(2): 184-9.
  25. Fahmy MS, Sadeghi A, Behmard S. Epidemiologic study of oral cancer in Fars province, Iran. Community Dent Oral Epidemiol 1983; 11(1): 50-8.
  26. Andishe-Tadbir A, Mehrabani D, Heydari ST. Epidemiology of squamous cell carcinoma of the oral cavity in iran. J Craniofac Surg 2008; 19(6): 1699-702.
  27. Gervasio OL, Dutra RA, Tartaglia SM, Vasconcellons WA, Barbosa AA, Aguiar MC. Oral squamous cell carcinoma: A retrospective study of 740 cases in a Brazilian population. Braz Dent J 2001; 12(1): 57-61.
  28. Falaki F. Prevalence of patients referred to ENT department of Qheam hospital, Mashhad Iran. (Doctorate Thesis). Iran. Dental School of Mashhad University of Medical Sciences; 2002. (Persian)
  29. Sankarnarayanan R. Oral cancer in India: An epidemiologic and clinical review. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1990; 69(3): 325-30.
  30. Javadi A. Evaluation of treatment results and prognosis in oral malignancies patients referred to Omid hospital from 1995-2002. (Doctorate Thesis) Iran. Dental School of Mashhad University of Medical Sciences; 2007. (Persian)
  31. Izarzugaza MI, Esparza H, Aguirre JM. Epidemiological aspects of oral and pharyngeal cancer in the Basque country. J Oral Pathol Med 2001; 30(9): 521-6.
  32. Dimitroulis G, Read P, Wiesenfeld D. Referral patterns of patients with oral squamous cell carcinoma, Australia. Eur J Cancer B Oral Oncol 1992; 28(1): 23-7.
  33. Chidzonga MM. Oral malignant neoplasia: A survey of 428 cases in two Zimbawea hospitals. Oral Oncol 2006; 42(2): 177-83.
  34. Chandu A, Smith AC. Patterns of referral of patients undergoing surgical management for oral cancer. Aust Dent J 2002; 47(4): 309-13.
  35. Dias GS, Almedia AC. A histological and clinical study on oral cancer: Descriptive analyses of 365 cases. Med Oral Pathol Oral Cir Bucal 2007; 12(7): 474-8.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 مهر 1393
  • تاریخ پذیرش: 06 مهر 1393

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار