درمان های ارتودنسی توسط دندانپزشکان عمومی - شیراز

ظریف نجفی, هومن; عشاق, مرتضی; پاکشیر, حمیدرضا; محبی, محمدتقی

doi:10.22038/jmds.2014.3149

درمان های ارتودنسی توسط دندانپزشکان عمومی - شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه ارتودنسی و مرکز تحقیقات ارتودنسی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، ایران.

² متخصص ارتودنسی

³ استاد گروه ارتودنتیکس و مرکز تحقیقات ارتودنسی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، ایران.

⁴ دانشجوی دندانپزشکی، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، ایران.

10.22038/jmds.2014.3149

چکیده

مقدمه: بخشی از درمان‏های ارتودنسی به ویژه در حیطه درمان‏های پیشگیرانه-مداخله‏ای به عهده دندانپزشکان می‏باشد. هدف از این مطالعه ارزیابی خدمات ارتودنسی ارائه شده توسط دندانپزشکان عمومی در شهر شیراز بود.
مواد وروش‏ها: در این مطالعه مقطعی و توصیفی، پرسشنامه‏ای شامل 12 سوال برای 115 دندانپزشک عمومی که به شکل تصادفی طبقه‏ای نمونه‏گیری شده بودند، ارسال گردید. پرسشنامه به گونه‏ای طراحی شد که اطلاعاتی را در زمینه ویژگی‏های دموگرافیک و درمان‏های ارتودنسی دندانپزشکان عمومی جمع‏آوری نماید. اطلاعات به دست آمده از طریق آزمون Chi-square مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‏ها: بیش از نیمی از شرکت‏کنندگان در مطالعه اعلام نمودند که درمان ارتودنسی انجام نمی‏دهند. شایع‏ترین مال‏اکلوژن‏هایی که توسط افراد مورد مطالعه درمان می‏شدند شامل نامرتبی دندان‏ها، اضافه فضا و فضانگهدارنده بود. کمی بیش از10درصد شرکت‏کنندگان از تکنیک‏های Edgewise و Straight wire جهت درمان‏های ارتودنسی ثابت استفاده می‏کردند. اکثر شرکت‏کنندگان گزارش دادند که عمده دانش ارتودنسی خود را در طی دوره دانشگاه فرا گرفته‏اند و اکثریت آنها کیفیت آموزش ارتودنسی در طی این دوره را «ضعیف» قلمداد نمودند. دندانپزشکانی که سابقه کاری کمتری داشتند، درمان‏های ارتودنسی را بیشتر از بقیه انجام می‏دادند.
نتیجه گیری: تغییر در سیستم آموزشی دوره دانشگاهی و برگزاری کارگاه‏ها می‏توانند به عنوان راه حلی جهت بهبود دانش و مهارت دندانپزشکان در ارتودنسی پیشگیرانه و مداخله‏ای به کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Orthodontic Treatments Provided by General Dentists in Shiraz, Iran

نویسندگان [English]

Hooman Zarif Najafi ¹
Morteza Oshagh ²
Hamid Reza Pakshir ³
MohammadTaghi Mohebbi ⁴

¹ DDS, MSc, Assistant Professor, Orthodontic Research Center, Dept of Orthodontic, School of Dentistry, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran.

² DDS, MSc, Orthodontist

³ DDS, MSc, Professor, Orthodontic Research Center, Dept of Orthodontic, School of Dentistry, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran.

⁴ Undergraduate Student, Student Research Committee, School of Dentistry, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran.

چکیده [English]

Introduction: Some parts of orthodontic treatments, especially in the field of prevention-intervention are defined as general practitioners' responsibility. The aim of this study was to evaluate orthodontic treatments provided by general practitioners in Shiraz.
Materials & Methods: In this cross-sectional and descriptive study, a 12-item questionnaire was sent to 115 general dentists selected through stratified random sampling. The questionnaire was designed for gathering the data about the demographic characteristics of the dentists and their orthodontic treatments. The data were analyzed using SPSS software and Chi-square test.
Result: More than half of the recipients reported that they have provided no orthodontic treatment. The most common malocclusions treated by the practitioners were crowding and spacing and space maintenance. A slightly more than 10% of the participants used Edgewise or Straight wire techniques for fixed treatments. The majority of the respondents reported that they received most of their orthodontic knowledge during undergraduate dental training and most of them evaluated the quality of orthodontic training as "Poor" during this course. Practitioners with fewer years of experience provided more orthodontic treatments than the others.
Conclusion: Changes in the undergraduate educational system and workshop set ups can be considered as solutions to improve dentists' orthodontic skill and knowledge in preventive - interceptive orthodontics.

کلیدواژه‌ها [English]

general dentist
orthodontic treatment
shiraz

اصل مقاله

مقدمه

انجمن دندانپزشکان آمریکا در سال 1950 علم ارتودنسی را به عنوان یکی از شاخه‏های تخصصی دندانپزشکی پذیرفت.⁽¹⁾ موارد متعددی از درمان‏های ارتودنسی به صورت بالقوه در محدوده کاری دندانپزشکان عمومی می‏باشد.⁽²⁾ خط مشی انجمن دندانپزشکان آمریکا نیز چنین بیان می‏کند که فارغ‏التحصیلان باید قادر به طراحی و تنظیم یک دستگاه فضانگهدارنده باشند و به علاوه با حرکات تک دندانی و یا قسمتی از قوس دندانی با استفاده از وسایل فعال درمانی آشنایی پیدا کنند.⁽³⁾ یکی از عوامل دخیل در فعالیت دندانپزشکان در حیطه ارتودنسی، سیر تکامل و توسعه تکنیک‏های ارتودنسی است. در حقیقت ارتودنسی در حال آسان شدن است و با ظهور بندهای پیش ساخته، براکت‏های قابل باند، سیم‏های نیکل- تیتانیوم میزان مداخله دندانپزشکان عمومی در حیطه ارتودنسی افزایش یافته است.⁽⁴⁾ در مطالعه Wolsky و همکاران⁽⁵⁾، درصد بالایی از دندانپزشکان عمومی ایالت میشیگان (3/76 درصد) درمان‏های ارتودنسی را به بیمارانشان ارائه می‏نمودند. این درصد در مورد درمان‏های جامع ارتودنسی 3/19 درصد و در مورد درمان‏های ارتودنسی محدود 57 درصد بود. در بررسی Jacobs و همکاران⁽⁶⁾، دو سوم دندانپزشکان عمومی Iowa به نوعی خدمات ارتودنسی را ارائه می‏نمودند. در میان دندانپزشکانی که خدمات ارتودنسی را ارائه می‏نمودند، 6/89 درصد درمان‏های پیش‏گیرانه و مداخله‏ای انجام می‏دادند.

در مطالعه Galbreath و همکاران⁽⁷⁾، حدود 3/1 از دندانپزشکان عمومی گزارش دادند که عمده آموزش ارتودنسی خود را در طی دوره تحصیل کسب نمودند و 22 درصد آن‏ها نیز عنوان کردند که عمده آموزش خود را در سمینارهای مدون باز آموزی کسب نموده‏اند. شایع‏‏ترین مشکلاتی که توسط دندانپزشکان تحت درمان قرار گرفت به ترتیب شامل فضانگهدارنده (57 درصد) و کراس‏بایت‏های قدامی (37 درصد) بود. در مطالعه شکفته‏راد و احمدی متمایل⁽⁸⁾، 1/58 درصد و در مطالعه ساعدی و سناوندی⁽³⁾، 6/44 درصد دندانپزشکان عمومی خدمات ارتودنسی را به بیماران خود ارائه می‏نمودند.

Mc Gann⁽⁹⁾ نیز در یک بررسی به این نتیجه رسید که دو سوم از دندانپزشکان عمومی آمریکا درمان‏های ارتودنسی را انجام می‏دهند. در مطالعه Koroluk و همکاران⁽¹⁰⁾ 92 درصد از متخصصان اطفال و 18 درصد از دندانپزشکان عمومی درمان‏های جامع ارتودنسی را انجام می‏دادند. Dugoni و همکاران⁽¹¹⁾ نیز گزارش کردند که 55 درصد درمان‏های ارتودنسی در کالیفرنیا توسط غیرمتخصصین انجام می‏گیرد. در یک بررسی در کانادا نیز مشخص شد که بین 20 تا 34 درصد از بیماران ارتودنسی ثابت جامع توسط دندانپزشکان عمومی درمان می‏شوند.⁽¹²⁾

شناخت دقیق از خدمات ارتودنسی ارائه شده توسط دندانپزشکان عمومی در هر منطقه‏ای ضروری به نظر می‏رسد تا با شناخت کمبودهای موجود در این زمینه برنامه ریزی مناسب جهت اعتلائ سطح دانش و مهارت این قشر وسیع درمانگر توسط مسئولین ذیربط صورت گیرد. از آن جایی که مطالعات محدودی^(8و3) در ارتباط خدمات ارتودنسی ارائه شده توسط دندانپزشکان عمومی در سطح کشور وجود دارد و با توجه به نقش مهم و گسترده دندانپزشکان در درمان‏های ارتودنسی پیشگیرانه، مطالعه حاضر به منظور بررسی نوع و میزان خدمات ارتودنسی ارائه شده و همچنین بررسی دلایل عدم ارائه این خدمات توسط دندانپزشکان شاغل در سطح شیراز طراحی شد.

مواد و روش‏ها

دراین پژوهش مقطعی- توصیفی با استفاده از اسامی و آدرس دندانپزشکان شهر شیراز و حجم نمونه در نظر گرفته شده، روش نمونه‏گیری طبقه‏ای مورد استفاده قرار گرفت، تا از مناطق مختلف شهر شیراز سهمی متناسب از حجم نمونه اختصاص یابد. ابتدا تعداد حدودی دندانپزشکان در هر یک از مناطق شیراز مشخص گردید. سپس به هر یک از دندانپزشکان یک کد اختصاص داده شد و نمونه‏گیری تصادفی توسط جدول اعداد تصادفی به گونه‏ای انجام شد که تعداد نمونه‏هایی که از مناطق مختلف انتخاب می‏شود متناسب با تعداد دندانپزشکان شاغل در مناطق مربوطه باشد. پرسشنامه‏ای خود ساخته با ایده‏ای کلی از مطالعه Galbreath و همکاران⁽¹⁰⁾ طراحی شد (ضمیمه) و روایی محتوایی آن توسط سه ارتودنتیست با تجربه مورد تایید قرار گرفت. این پرسشنامه علاوه بر ارزیابی اطلاعات دموگرافیک (شامل سال تولد، جنس، سال فارغ التحصیلی و ...) دارای یازده سئوال دیگر نیز بود که بخشی از این سوالات به دانشگاه محل تحصیل و محل ارائه خدمات دندانپزشکی اختصاص داشت. در بخشی دیگر میزان مهارت ارتودنسی کسب شده در دانشگاه و بهترین منبع کسب مهارت ارتودنسی از دیدگاه شرکت‏کنندگان مورد ارزیابی قرار گرفت. میزان و نوع خدمات ارتودنسی ارائه شده توسط دندانپزشکان و نوع مکانوتراپی استفاده شده نیز مورد پرسش واقع شد. در پرسشی نیز دلایل عدم ارائه خدمات ارتودنسی و راه حل‏های آن توسط شرکت‏کنندگان مورد ارزیابی قرار گرفت. از بین حدود 400 دندانپزشک شاغل در شهر شیراز، 115 نفر از دندانپزشکان عمومی مراکز درمانی خصوصی و دولتی مناطق مختلف طبق توضیح داده شده انتخاب شدند و پرسشنامه تهیه شده در محل کار به ایشان ارائه گردید. دندانپزشکانی که تمایل به همکاری در این طرح را نداشتند از مطالعه حذف شدند. اهداف طرح پژوهشی توضیح داده شد و اطمینان داده شد که پاسخ‏های داده شده محرمانه تلقی شده و بدون نام و آدرس، نگهداری و آنالیز خواهد گردید. شرکت‏کنندگان پرسشنامه‏های ارائه شده را مطالعه نمودند و بسته به دریافت خود به سؤالات آن پاسخ دادند. پرسشنامه‏های تکمیل شده یا در همان جلسه جمع‏آوری گردید و یا در صورت تمایل شرکت‏کننده تاریخ و ساعت دیگری برای جمع‏آوری آن تعیین گردید. از میان دندانپزشکانی که تحت مطالعه قرار گرفتند یازده دندانپزشک (5/9 درصد) پرسشنامه‏های خود را بازنگرداندند. هفت پرسشنامه (6 درصد) عودت داده شده نیز ناخوانا و یا ناقص تشخیص داده شد. لذا از 115 پرسشنامه توزیع شده تعداد 97 عدد (3/84 درصد) در مطالعه شرکت داده شد.

بعد از تکمیل و بررسی دقیق داده‏ها، اطلاعات با استفاده از نرم افزار آماری SPSS با ویرایش 18 وارد رایانه شده و تجزیه و تحلیل گردید. اطلاعات دموگرافیک و نیز توزیع پاسخ‏های داده شده به هر یک از سؤالات با استفاده از ابزارهای توصیفی مورد بررسی قرار گرفت. از آنالیز آماری Chi-square جهت بررسی تفاوت‏های آماری در گروه‏های مورد نظر استفاده شد. سطح معنی‏داری آنالیز آماری 05/0>P تعیین گردید.

یافته‏ها

دامنه سنی دندانپزشکان شرکت‏کننده از 24 تا 80 سال با میانگین سنی 6/8±2/43 سال بود. با وجود توزیع گسترده سنی، گروه سنی 42 تا 46 سال سهم بزرگی (34 نفر، 35 درصد) از شرکت‏کنندگان را به خود اختصاص داده بود. در زمان جمع‏آوری اطلاعات میزان تجربه شرکت‏کنندگان با توجه به سال فارغ التحصیلی بین 5/0 تا 43 سال با میانگین 3/8±3/15 سال بود. تعداد آقایان شرکت‏کننده (74 نفر، 3/76 درصد) بیش از تعداد خانم‏ها (23 نفر، 7/23 درصد) بود. بیشتر شرکت‏کنندگان (84 نفر، 6/86 درصد) دارای فعالیت خصوصی در مطب بودند و در یکی از دانشگاه‏های مادر (71 نفر، 1/73 درصد) تحصیل کرده بودند. تنها 9 نفر در دانشگاه‏های خارج از کشور تحصیل کرده بودند و 17 نفر باقی مانده نیز از سایر دانشگاه‏های کشور فارغ التحصیل شده بودند.

در جواب سؤال «بیشتر مهارت‏های ارتودنسی خود را از چه طریقی کسب کرده اید؟» بیشتر شرکت‏کنندگان دوره «تحصیلات دانشگاهی» را انتخاب کردند (جدول 1). بیش از نیمی از شرکت‏کنندگان (57 درصد) میزان مهارت‏های کسب شده خود در زمان تحصیلات دانشگاه را ضعیف توصیف کردند. براساس تست آماری
Chi-Square رتبه خود ارزشیابی مهارت‏های کسب شده بین فارغ‏التحصیلان دانشگاه‏های مختلف تفاوت معنی‏داری نداشت (52/0P=).

فراوانی انواع خدمات ارتودنسی ارائه شده توسط دندانپزشکان در جدول 2 ارائه شده است. 50 نفر (5/51 درصد) هیچ نوع از خدمات ارتودنسی را انجام نمی‏دادند. در مورد مراحل تکامل دندانی که توسط شرکت‏کنندگان تحت درمان قرار می‏گیرند، اوایل دوره دندانی مختلط بیش از سایر دوره‏های دندانی (24 نفر، 7/24 درصد) تحت درمان قرار می‏گرفت. در ارتباط با درصد ساعت کاری اختصاص یافته به ارتودنسی بیش از 3/1 شرکت‏کنندگان کمتر از 10 درصد ساعت کاری خود را به درمان‏های ارتودنسی اختصاص می‏دادند. در مورد دلایل عدم ارائه خدمات ارتودنسی، «عدم دریافت آموزش مناسب در این زمینه» به عنوان مهم‏ترین عامل توسط دندانپزشکانی که این نوع درمان‏ها را انجام نمی‏دادند، معرفی گردید (نمودار 1). در همین زمینه، ایجاد تغییر در سیستم آموزشی دانشگاه توسط 75 نفر (3/77 درصد) شرکت‏کنندگان به عنوان راهکاری جهت آموزش مناسب‏تر دندانپزشکان انتخاب شد. 50 نفر (5/51 درصد) از شرکت‏کنندگان برگزاری کارگاه‏های آموزشی توسط دانشگاه‏ها را جهت آموزش مناسب‏تر دندانپزشکان انتخاب نمودند و سمینارهای منظم بازآموزی تنها توسط 27 نفر (8/27 درصد) از شرکت‏کنندگان انتخاب شد. در مورد نوع مال‏اکلوژن تحت درمان دندانپزشکان، 40 نفر (2/41 درصد) از شرکت‏کنندگان هیچ نوع مال‏اکلوژنی را درمان نمی‏کردند. میزان مشارکت دندانپزشکان در درمان مواردی مانند وجود فضا بین دندان‏ها، شلوغی دندان‏ها Spacing، Crowding و تعبیه فضانگهدارنده بیش از بقیه موارد بود. (نمودار 2).

جدول 1 : توزیع فراوانی شرکت‏کنندگان بر اساس انتخاب بهترین منبع کسب مهارت‏های ارتودنسی

منبعی که بیش‏ترین مهارت از آن کسب شده است	تعداد شرکت کنندگان	درصد شرکت کنندگان
دوره تحصیلات دانشگاهی	77	3/79
دوره‏های کوتاه مدت ارتودنسی	17	5/17
دوره‏ها و سمینار‏های باز آموزی	3	1/3

جدول 2 : توزیع فراوانی شرکت‏کنندگان بر اساس انواع خدما ت ارتودنسی که ارائه می‏دهند.

نوع خدمات ارتودنسی ارایه شده	تعداد شرکت کنندگان	درصد شرکت کنندگان
هیچ نوع درمان	50	5/51
فقط درمان‏های متحرک	20	0/21
فقط درمان‏های ثابت جانبی (محدود)	7	2/7
همه نوع درمان ثابت	4	4/1
درمان‏های متحرک و ثابت جانبی	15	4/15
همه نوع درمان متحرک یا ثابت	1	0/1

نمودار 1 : توزیع فراوانی دلایل عدم ارائه خدمات ارتودنسی توسط شرکت کنندگان

نمودار 2 : توزیع فراوانی شرکت‏کنندگان بر اساس نوع مال‏اکلوژنی که درمان می‏کنند.

در ارتباط با نوع ابزارهای ارتودنسی (مکانوتراپی) مورد استفاده دندانپزشکان، بیش از 3/1 (38 نفر) شرکت‏کنندگان از دستگاه‏های متحرک شامل فنر جهت درمان‏های ارتودنسی استفاده می‏کردند که بیش از کاربرد پلاک‏های پیچ دار بود. (نمودار 3).

طبق نتایج این مطالعه 48 درصد (35 نفر از 73 نفر) از شرکت‏کنندگان مرد درمان‏های ارتودنسی را انجام می‏دادند و این میزان در مورد شرکت‏کنندگان زن 52 درصد (12 نفر از 23 نفر) بود. ارائه خدمات ارتودنسی بین شرکت‏کنندگان مرد و زن از نظر آماری فاقد تفاوت معنی‏دار بود (813/0=P).

از بین فارغ‏التحصیلان دانشگاه‏های مادر 52 درصد (36 نفراز 69 نفر) و سایر دانشگاه‏ها 50 درصد (8 نفر از 16 نفر) خدمات ارتودنسی را انجام می‏دادند که تفاوت آماری معنی‏داری نداشتند. (568/0=P) فارغ‏التحصیلان دانشگاه‏های خارج از کشور 22 درصد (2 نفر از 9 نفر) نسبت به سایر فارغ‏التحصیلان با درصد کمتری خدمات ارتودنسی را ارائه می‏دادند.

افرادی که سابقه کاری کمتری داشتند (کمتر از 15 سال) نسبت به افراد با سابقه کاری بیشتر (بیشتر از 15 سال) با درصد بیشتری به ارائه خدمات ارتودنسی می‏پرداختند ولی این تفاوت از نظر آماری معنی‏دار نبود. (103/0=P) جالب توجه است که درصد شرکت‏کنندگان با سابقه کاری بیش از 30 سال که خدمات ارتودنسی را ارائه می‏دادند به میزان چشم گیری کاهش نشان می‏داد (نمودار 4).

نمودار 3 : توزیع فراوانی شرکت‏کنندگان براساس نوع اپلاینسهای ارتودنسی (مکانوتراپی) که مورد استفاده قرار میدهند.

ارتدنسی انجام نمی دهد ارتدنسی انجام می دهد

نمودار 4 : توزیع فراوانی شرکت‏کنندگان که خدمات ارتودنسی انجام میدهند بر اساس سابقه کاری آنها

بحث

در این مطالعه عمده شرکت‏کنندگان مرد بودند و میانگین سنی آنها 6/8±2/43 سال بود. میانگین سابقه کاری شرکت‏کنندگان نیز 3/8±3/15 سال بود. اکثر شرکت‏کنندگان در این مطالعه فارغ‏التحصیل از دانشگاه‏های مادر بودند و دوره تحصیلات دانشگاهی را به عنوان مهم‏ترین منبع کسب مهارت ارتودنسی خود انتخاب نمودند. دوره‏ها و سمینارهای بازآموزی تنها توسط 3 نفر (3 درصد) از شرکت‏کنندگان به عنوان مهم‏ترین منبع کسب مهارت ارتودنسی انتخاب شد. این امر می‏تواند حاکی از نقش ضعیف این دوره‏ها و سمینارها در ارتقاء سطحی علمی و مهارتی دندانپزشکان باشد. در مطالعه Galbreath و همکاران⁽⁷⁾ عمده شرکت‏کنندگان تحصیلات دانشگاهی را به عنوان منبع اصلی آموزش ارتودنسی خود انتخاب کردند. در مطالعه آنان، جایگاه سمینارهای مدون بازآموزی در آموزش ارتودنسی شرکت‏کنندگان بسیار بالاتر از مطالعه ما بود که می‏تواند نشان‏دهنده جایگاه واقعی این سمینارها در صورت اجرای صحیح و منظم آن باشد. در مطالعه حاضر عمده شرکت‏کنندگان سطح مهارت ارتودنسی کسب شده در دوره تحصیلات دانشگاهی را ضعیف دانستند که با نتایج مطالعه Galbreath و همکاران⁽⁷⁾ مشابهت داشت. این امر ضرورت دقت بیشتر در ارائه آموزش مناسب ارتودنسی در دوره تحصیلات دانشگاهی را خاطر نشان می‏کند تا در دندانپزشکان توانایی لازم جهت ارایه خدمات ارتودنسی مورد نیاز جامعه به ویژه در بخش‏های درمانی مداخله‏ای و پیش‏گیرانه را فراهم نماید. برگزاری کارگاه‏های منظم با کیفیت محتوایی مناسب شاید بتواند خلاء موجود در این زمینه را برطرف نماید.

حدود نیمی از شرکت‏کنندگان در این مطالعه هیچ نوع

درمان ارتودنسی را انجام نمی‏دادند که در مقایسه با مطالعات مشابه صورت گرفته در خارج از کشور^(7-5) به میزان مشخص کمتر می‏باشد. در مطالعه‏ای که توسط احمدی متمایل⁽⁸⁾ صورت گرفت، میزان مداخله دندانپزشکان عمومی همدان در ارایه خدمات ارتودنسی بیشتر از مطالعه ما بود. در بررسی که توسط سناوندی⁽³⁾ صورت گرفت، کمتر از نیمی از دندانپزشکان درمان‏های ارتودنسی را انجام می‏دادند که به درصد مطالعه ما نزدیک‏تر می‏باشد. از بررسی مطالعات می‏توان دریافت که میزان مشارکت دندانپزشکان ایران در ارایه خدمات ارتودنسی به شکل مشخصی کمتر از دندانپزشکان ایالت متحده می‏باشد.^(7-5)

در مطالعه حاضر عمده شرکت‏کنندگانی که دست به درمان‏های ارتودنسی می‏زدند، تنها درمان‏های متحرک ارتودنسی را انجام می‏گرفت و انجام درمان‏های ثابت جانبی یا محدود در مقام بعدی قرار می‏گیرد. در مطالعات مشابه خارجی^(7و6) نیز ارائه درمان‏های متحرک توسط دندانپزشکان عمومی بیش از درمان‏های ثابت بوده است. بیش از یک سوم شرکت‏کنندگان مطالعه ما از دستگاه‏های متحرک شامل فنر، جهت درمان‏های ارتودنسی استفاده میکردند که میزان شیوع کاربرد آن بیش از دستگاه‏های متحرک پیچ‏دار بود. Galbreath و همکاران⁽⁷⁾ نیز گزارش کردند که دستگاه‏های متحرک شامل فنر بیشترین کاربرد را توسط دندانپزشکان دارد. در مطالعه احمدی متمایل⁽⁸⁾ نیز نتایجی مشابه به دست آمد.

بر طبق نتایج به دست آمده از این مطالعه درصدی از شرکت‏کنندگان که از دستگاه‏های فانکشنال استفاده می‏کردند بیشتر از شرکت‏کنندگانی بود که از دستگاه‏های هدگیر و فیس ماسک استفاده می‏کردند. در مطالعه Galbreath و همکاران⁽⁷⁾ نیز فانکشنال جزو دستگاه‏های پرکاربرد توسط دندانپزشکان بود. در مطالعه احمدی متمایل⁽⁸⁾ نیز بیش از نیمی از دندانپزشکان شهر همدان که ارتودنسی انجام می‏دادند، از دستگاه فانکشنال در درمان‏های خود استفاده می‏کردند. با توجه به شیوع بالاتر و نیز پیش آگهی مناسب‏تر درمان مال‏اکلوژن کلاس II نسبت به کلاس III این مساله دور از ذهن نمی‏باشد.

طبق گزارش Galbreath و همکاران⁽⁷⁾ و همینطور Jacobs و همکاران⁽⁶⁾ درصد بیشتری از دندانپزشکان از وسایل ارتودنسی ثابت نسبت به فانکشنال استفاده می‏کنند. در مطالعه ما و مطالعه احمدی متمایل⁽⁸⁾ میزان کاربرد فانکشنال توسط دندانپزشکان بیشتر از ارتودنسی ثابت بود.

میزان کاربرد تکنیک ثابت اج وایز و MBT در میان دندانپزشکان مطالعه ما تقریباً مشابه بوده و کمی بیشتر از 10 درصد جمعیت مورد مطالعه را شامل می‏شد. میزان مشارکت دندانپزشکان در این مطالعه در درمان مشکلات ارتودنسی دوره دندانی مختلط (به ویژه اوایل دوره) بیش از سایر دوره‏های دندانی بود. بر طبق مطالعه Galbreath و همکاران⁽⁷⁾ مداخله دندانپزشکان در دوره دندانی دائمی بیشتر می‏باشد که این امر می‏تواند متاثر از مداخله بیشتر دندانپزشکان مطالعه آنان در ارایه درمان‏های ثابت ارتودنسی نسبت به مطالعه ما باشد. بیش از 85 درصد (86 نفر) شرکت‏کنندگان در این مطالعه، کمتر از 10 درصد زمان کاری خود را صرف درمان‏های ارتودنسی می‏کنند و کمی بیشتر از 10 درصد (11 نفر) شرکت‏کنندگان نیز زمان کاری بیشتر از 10 درصد را صرف درمان‏های ارتودنسی می‏کنند که با درصدهای به دست آمده از مطالعه Galbreath و همکاران⁽⁷⁾ مشابهت دارد. بر طبق مطالعه Wolsky و همکاران⁽⁵⁾، 15 درصد شرکت‏کنندگان زمان کاری معادل 26 تا 50 درصد را به درمان‏های ارتودنسی اختصاص می‏دهند که صرف این زمان کاری در میان دندانپزشکان مطالعه ما تنها در 1 درصد شرکت‏کنندگان مشاهده شد. اکثر شرکت‏کنندگان در این مطالعه مهم‏ترین دلیل عدم ارایه درمان‏های ارتودنسی را عدم دریافت آموزش مناسب در این زمینه عنوان کردند و با اختلاف مشخصی بعد از آن دلایلی مانند ماهیت درمان‏های ارتودنسی و عدم علاقه به درمان‏های ارتودنسی به عنوان دلایل عدم انجام درمان‏های ارتودنسی انتخاب شدند. این مساله می‏تواند نقش آموزش مناسب در میزان ارائه خدمات ارتودنسی توسط دندانپزشکان عمومی را خاطر نشان سازد. بیشترین موارد درمانی انجام شده توسط دندانپزشکان این مطالعه شامل قرار دادن فضانگهدار و درمان وجود فضا یا شلوغی دندان‏ها بود. با این وجود تنها یک سوم (31 نفر) شرکت‏کنندگان ما از فضانگهدار در درمان‏های خود استفاده می‏کردند که نسبت به مطالعه Galbreath و همکاران⁽⁷⁾ که در آن بیش از 50 درصد دندانپزشکان از فضانگهدار استفاده می‏کردند، به طور مشخص پایین‏تر است. با این حساب می‏توان نتیجه گیری نمود که تاکید بر نقش فضانگهدار وآموزش مناسب‏تر آن در دوره‏های آموزشی از اهمیت خاصی برخوردار است. میزان مشارکت دندانپزشکان مطالعه حاضر در انجام درمان Serial extraction، تنها به میزان 4 درصد (4 نفر) بود، در حالی که این نوع مشارکت در مطالعه Jacobs و همکاران⁽⁶⁾ به میزان 3/72 درصد گزارش شد. موارد مذکور نشان‏دهنده نقش کم رنگ دندانپزشکان این مطالعه در انجام درمان‏های پیشگیرانه و مداخله‏گر می‏باشد. کمی بیش از 20 درصد شرکت‏کنندگان مطالعه ما، عادات دهانی (21 نفر) و کراس‏بایت قدامی (23 نفر) بیماران را درمان می‏کردند. این نوع درمان‏ها طبق مطالعه Galbreath و همکاران⁽⁷⁾ توسط بیش از 30 درصد شرکت‏کنندگان ارایه می‏گردد.

درصد بیشتری از شرکت‏کنندگان این مطالعه به درمان مشکلات اسکلتی و دندانی کلاس II نسبت به مشکلات اسکلتی و دندانی کلاس III پرداختند. این مساله با توجه به شیوع بالاتر و نیز قابل پیش‏بینی‏تر بودن درمان مشکل کلاس II نسبت به مشکل کلاس III قابل توجیه می‏باشد. در ضمن میزان مشارکت دندانپزشکان در درمان
اپن بایت، بیشتر از دیپ بایت می‏باشد.

درصد شرکت‏کنندگان مرد و زن که خدمات ارتودنسی را انجام می‏دادند فاقد تفاوت آماری معنی‏دار بود (813/0=P). بین شرکت‏کنندگانی که از دانشگاه‏های مادر و غیرمادر فارغ التحصیل شده بودند تفاوت آماری معنی‏دار در ارایه خدمات ارتودنسی وجود نداشت. اما درصد بسیار پایینی از فارغ‏التحصیلان دانشگاه‏های خارج کشور نسبت به فارغ‏التحصیلان دانشگاه‏های داخلی، درمان‏های ارتودنسی را انجام می‏دادند. این امر می‏تواند متأثر از تفاوت موجود در سطح آموزشی دانشگاه‏های داخل و خارج از کشور باشد.

در این مطالعه دندانپزشکان با سابقه کاری کمتر (زیر 15 سال) نسبت به دندانپزشکان باسابقه‏تر (بالای 15 سال) مشارکت بیشتری در درمان‏های ارتودنسی داشتند. در مطالعه سناوندی⁽³⁾ و همین طور مطالعه Galbreath و همکاران⁽⁷⁾ نیز گزارش شد که دندانپزشکان با سابقه کاری کمتر، به میزان بیشتری به درمان‏های ارتودنسی می‏پردازند که با مطالعه حاضر مشابهت دارد.

نتیجه گیری

نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که اکثر شرکت‏کنندگان دوره تحصیلات دانشگاهی را به عنوان مهم‏ترین منبع کسب مهارت ارتودنسی خود انتخاب نمودند. حدود نیمی از آنها هیچ نوع درمان ارتودنسی را انجام نمی‏دهند و عمده شرکت‏کنندگانی که دست به درمان‏های ارتودنسی می‏زنند، تنها درمان‏های متحرک ارتودنسی را انجام می‏دهند. بیش از یک سوم شرکت‏کنندگان از دستگاه‏های متحرک شامل فنر، جهت درمان‏های ارتودنسی استفاده میکنند. میزان کاربرد تکنیک ثابت اج وایز و MBT در میان دندانپزشکان تقریباً مشابه بوده و کمی بیشتر از 10 درصد جمعیت مورد مطالعه را شامل می‏شود. اکثر شرکت‏کنندگان در این مطالعه مهم‏ترین دلیل عدم ارایه درمان‏های ارتودنسی را عدم دریافت آموزش مناسب در این زمینه عنوان کردند.

تشکر و قدردانی

مقاله حاضر منتج از پایان نامه دانشجویی دکتر محمد تقی محبی با شماره پایان نامه 1355 در دانشگاه علوم پزشکی شیراز می‏باشد. مراحل آماری آن توسط دکتر وثوقی در مرکز توسعه پژوهش دانشکده دندانپزشکی انجام گرفته است که بدین وسیله قدردانی می‏گردد.

ضمیمه

کد پرسشنامه : ......................

لطفاً پاسخ مورد نظر هر سوال را در کنار گزینه مربوطه مشخص کنید. تاریخ تکمیل : / /

1. سال تولد : جنسیت : 1) مرد 2) زن سال فارغ التحصیلی :

2. عمده فعالیت شما جهت ارائه خدمات دندانپزشکی در کدامیک از مکان‏های زیر صورت می‏گیرد ؟

1) درمانگاه دولتی 2) درمانگاه خیریه 3) درمانگاه خصوصی 4) مطب

3. تحصیلات دانشگاهی خود را در کدام دانشگاه گذرانده اید ؟

1)دانشگاه مادر (تهران، شهید بهشتی، مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز) 2)دانشکاه غیرمادر 3)دانشگاه خارج از کشور

4. بیشتر مهارت‏های ارتودنسی خود را از چه طریق کسب کرده اید ؟

1) دوره تحصیلات دانشگاهی 2) دوره‏های کوتاه مدت ارتودنسی 3) دوره‏ها و سمینارهای باز آموزی

5. به میزان مهارت‏های ارتودنسی که در دوره تحصیل کسب نموده اید، چه رتبه‏ای می‏دهید ؟

1) عالی 2) معمولی 3) ضعیف

6. چه نوع خدمات ارتودنسی را ارائه می‏دهید ؟ (در صورت لزوم بیش از یک گزینه)

1) هیچ 2) درمان‏های متحرک 3) درمان‏های جانبی (ثابت محدود) 4) درمان‏های جامع (ثابت دو فک)

7. کدامیک از مراحل تکامل دندانی را جهت درمان ارتودنسی انتخاب می‏کنید (در صورت لزوم بیش از یک گزینه)

1) دوره دندان‏های دائمی 2) دوره دندان‏های شیری

3) اوایل دوره دندانی مختلط 4) اواخر دوره دندانی مختلط 5) هیچکدام

8. کدامیک از انواع درمان‏های ارتودنسی را در کار خود انجام می‏دهید (در صورت لزوم بیش از یک پاسخ)

1) هیچ نوع درمان 2) پلاک متحرک شامل فنر

3) پلاک expansion با پیچ 4) Fixed rapid palatal expander

5) فیس ماسک 6) فانکشنال

7) هدگیر 8) تکنیک ثابت اج وایز

9) تکنیک ثابت (MBT) straight wire 10) Invisalign

9. چند درصد از ساعات کاری خود را برای انجام درمان‏های اردتونسی صرف می‏کنید ؟

1) کمتر از 10 درصد 2) 25-10 درصد

3) 50-26 درصد 4) 75-51 درصد 5) بیش از 75 درصد

10. در صورتی که خدمات ارتودنسی را ارائه نمی‏کنید چه دلیلی را برای آن متصور هستید ؟ (در صورت لزوم بیش از یک پاسخ)

1) فشردگی سایر خدمات و فقدان وقت کافی 2) عدم دریافت آموزش مناسب در این زمینه

3) عدم وجود امکانات کافی و مناسب در محل کار 4) ماهیت درمان ارتودنسی (پیچیدگی و طولانی بودن)

5) عدم علاقه به ارائه درمان‏‏های ارتودنسی

در صورتیکه دلیل دیگری وجود دارد ذکر فرمایید ؟

11. در صورتیکه ارائه خدمات ارتودنسی توسط دندانپزشکان رالازم و مفید می‏دانید، چه راهکارهای را جهت آموزش مناسبتر این قشر پیشنهاد می‏کنید ؟

1) ایجاد تغییر در سیستم آموزشی دانشگاه 2) ارئه سمینار‏های باز آموزی به شکل منظم 3) برگزاری کارگاه‏ها توسط دانشگاه

در صورتی که راهکارهای دیگری مد نظر دارید مرقوم فرمایید ؟

12. کدامیک از حالات زیر را به طور کلی درمان می‏کنید ؟ (در صورت لزوم بیش از یک گزینه)

1) Anterior cross – bite 2) Crowding, Spacing

3) Deep bite 4) Open bite

5) Molar uprighing 6) Space maintenance

7) Posterior cross-bite 8) Dental class II malocclusion

9) Skeletal class II malocclusion 10) Rotation/minor malposition

11) Ectopic eruption guidance 12) Space regaining

12) Habits 14) Dental class III malocclusion

15) skeletal class III malocclusion 16) Alignment of impacted teeth

17) Serial extraction 18) None of them

مراجع

Christensen GJ. Orthodontics and the general practitioner. J Am Dent Assoc 2002; 133(3): 369-71.

Proffit WR, Fields HWJr, Sarver DM. Contemporary Orthodontics. 4^th ed. St. Louis: Mosby Co; 2007. P.
238-44.

1. Sanavandi N. Orthodontics and general dentistry. [Doctorate Thesis]. Dental School of Shahid Beheshti University of Medical Sciences; 1994. (Persian)

Huang GJ. Academy of General Dentistry master's level dentists provide little or no orthodontic care. J Evid Based Dent Pract 2007; 7(2): 88-9.

Wolsky SL, McNamara JA Jr. Orthodontic services provided by general dentists. Am J Orthod Dentofacial Orthop 1996; 110(2): 211-7.

1. Jacobs RM, Bishara SE, Jakobsen JR. Profiling providers of orthodontic services in general dental practice. Am J Orthod Dentofac Orthop 1991; 99(3): 269-75.

Galbreath RN, Hilgers KK, Silveira AM, Scheetz JP. Orthodontic treatment provided by general dentists who have achieved master's level in the Academy of General Dentistry. Am J Orthod Dentofac Orthop 2006; 129(5): 678-86.

Ahmadi Motamayel F. Evaluating the operation of Hamedan general dentists in the field of orthodontics (2003). [Doctorate Thesis]. Dental School of Hamadan University of Medical Sciences; 2004. (Persian)

McGann BD. Orthodontics in general practice: 1988. Gp Ortho News 1989; 1: 1-4.

Koroluk LD, Jones JE, Avery DR. Analysis of orthodontic treatment by pediatric dentists and general practitioners in Indiana. ASDC J Dent Child 1988; 55(2): 97-101.

Dugoni AA, Chambers DW, Roberts WE. The role of orthodontics in the predoctoral education of a dentist. Am J Orthod 1981; 79(5): 564-71.

Konchak PA, McDermott R. Orthodontic education and practice in Canada: Perceptions of the profession as shown in a recent survey. Can Scien J 1990; 56(6): 537-9.