مقایسه میزان موفقیت یک ساله کلینیکی و رادیوگرافی دندان‏های مولر شیری پالپوتومی شده با فریک‏سولفات و هیپوکلریت سدیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دندانپزشکی کودکان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان)

2 دستیار تخصصی دندانپزشکی کودکان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان)

چکیده

مقدمه: علیرغم استفاده از فرموکروزول در پالپوتومی دندان‏های شیری در گذشته، به خاطر معایب آن، جایگزین‌هایی برای آن مطرح شده است. یکی از این مواد هیپوکلریت سدیم است که علیرغم مطالعات کمی که در مورد آن انجام شده، نتایج قابل قبولی داشته است. هدف از این مطالعه، مقایسه ‌میزان موفقیت کلینیکی و رادیوگرافی پالپوتومی هیپوکلریت سدیم 5% با فریک‏سولفات 5/15% بود.
مواد و روش‌ها: 60 دندان مولر دوم شیری فک پایین که دارای معیارهای لازم برای پالپوتومی بودند، مورد مطالعه قرار گرفتند. در هر بیمار به طور تصادفی یک دندان در گروه پالپوتومی با هیپوکلریت سدیم و یک دندان در گروه پالپوتومی با فریک‏سولفات قرار گرفت. پالپ چمبر دندان‏ها با زینک اکساید اوژنول پر شد. سپس با روکش استیل ترمیم شدند. نتایج کلینیکی و رادیوگرافی پس از 6 و 12 ماه ثبت شد. نتایج با تست مک نمار ارزیابی شد (05/0α=).
یافته‏ها: موفقیت کلینیکی 6 ماهه پالپوتومی در هر دو گروه 100% (30) بود. موفقیت رادیوگرافی 6 ماهه گروه هیپوکلریت سدیم 7/96% (29) و گروه فریک‏سولفات 100% (30) بود )67/0P=). موفقیت کلینیکی 12 ماهه گروه هیپوکلریت سدیم و گروه فریک‏سولفات به ترتیب 100% (30) و 3/93% (28) بود (22/0P=). موفقیت رادیوگرافی 12 ماهه گروه هیپوکلریت سدیم و فریک‏سولفات به ترتیب 3/93% (28) و 7/96% (29) بود (67/0(P=. از نظر کلینیکی و رادیوگرافی تفاوت معنی‏داری بین دو گروه در فراخوانی 6 و 12 ماهه وجودنداشت.
نتیجه گیری: هیپوکلریت سدیم موفقیت کلینیکی و رادیوگرافی قابل مقایسه‏ای با فریک‏سولفات در درمان پالپوتومی دندان‏های مولر شیری نشان داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

One Year Comparison of Clinical and Radiographic Success Rate of Ferric Sulfate and Sodium Hypochlorite for Primary Molar Teeth Pulpotomy

نویسندگان [English]

  • Davood Ghasemi 1
  • Zahra Dehghan 2
1 Assistant Professor, Dept of Pediatric Dentistry, School of Dentistry, Islamic Azad University of Khorasgan, Isfahan, Iran
2 Postgraduate Student, Dept of Pediatric Dentistry, School of Dentistry, Islamic Azad University of Khorasgan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Introduction: Formocresol has been used for primary molar pulpotomy in the past but numerous alternatives have been introduced because of its disadvantages. One of these substitutes is hypochlorite sodium (Naocl) which has shown satisfactory results in spite of few studies on it. The aim of this study was to compare clinical and radiographic success rates pulpotomy treatment in primary molars using 5% sodium hypochlorite versus ferric sulfate (FS) 15.5%.
Materials & Methods: In this study, pulpotomies were performed in mandibular second primary molars in 60 teeth which had sufficient indications for pulpotomy. In each Patient, one tooth was randomized into FS pulpotomy group and one tooth in Naocl group. The teeth were pulpotomised and treated with FS or Naocl. Fallowing treatment, the pulp chamber was Filled with zinc oxide eugenol (ZnOE) and restored with a stainless steel crown. Clinical and radiographic outcomes were recorded at 6 and 12 months. Outcomes were evaluated with Fishers exact test.
Results: Both groups (FS as control group and Naocl as experimental group demonstrated 100% clinical success rates at 6 months. But at 12 months clinical success rate for Naocl was 100% compared with 93.3% for FS (P=0.22). Radiographic success rates for Naocl and FS were 96.7% and 100% respectively at 6 months (P=0.5) and 93.7% and 97.3% at 12 months (P=0.5). No significant differences were found in the radiographic and clinical outcomes between the two groups at 6 and 12 months.
Conclusion: Naocl demonstrated clinical and radiographic success rate comparable to FS in primary molar pulpotomy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pulpotomy
  • hypochlorite
  • ferric sulfate
  • primary teeth

مقدمه

علیرغم پیشرفت‏های زیاد در پیشگیری و کنترل پوسیدگی دندان‏ها، پوسیدگی شایع‏ترین بیماری مزمن دوران کودکی است(1) و هنوز هم دندان‏هایی هستند که زودتر از موعد از دست می‏روند و این منجر به ایجاد مال‏اکلوژن، اختلال در زیبایی، تکلم و نیز عملکرد موقتی یا دائمی دندان‏ها می‏شود.(2)

یکی از اهداف اولیه برای بیماران اطفال حفظ دندان‏های شیری است تا دندان‏های دائمی جانشین به طور طبیعی رویش پیدا کنند.(3)

با توجه به تفاوت‏های ساختمانی دندان‏های شیری در مقایسه با دندان‏های دائمی، مانند وجود پالپ چمبر وسیع، شاخک‏های بلند و ضخامت کم عاج، پوسیدگی در این دندان‏ها سریع‏تر پیشرفت کرده و به پالپ می‏رسد و در نتیجه اقدام مؤثر و زودهنگام را ضروری می‏سازد.(2) عفونت باکتریایی بافت پالپ به علت پوسیدگی دندانی یا ضربات تروماتیک دندان‏های شیری یک چالش درمانی در دندانپزشکی اطفال باقی مانده است.(4) پالپوتومی درمانی به عنوان مرحله کلینیکی برداشتن پالپ عفونی به منظور حفظ حیات و فانکشن پالپ ریشه‏ای تعریف شده است.(5) در پالپوتومی، بافت پالپ آماسی تاج حذف می‏شود، براین اساس که بافت پالپ ریشه‏ای سالم بوده یا بعد از قطع پالپ تاجی درگیر یا عفونی قادر به التیام باشد.(6)

در 100 سال گذشته فرموکروزول استاندارد طلایی برای درمان پالپ بوده است و به طور وسیعی توصیه می‏شده است؛ ولی در 20 سال گذشته استفاده از آن به دلیل انتشار سیستمیک، پاسخ‏های التهابی و کارسینوژن بودن مورد سؤال قرار گرفته است.(7) فریک‏سولفات به عنوان جایگزین درمانی فرموکروزول مطرح شده است(8) علیرغم موفقیت‏های کلینیکی فرموکروزول و سولفات‏فریک مطالعات هیستولوژیک پاسخ‏های التهابی شدیدی را با پالپوتومی فرموکروزول و فریک‏سولفات نشان داده اند.(9)

همچنین در ارزیابی مواد مختلف جهت پالپوتومی دندان‏های شیری که طی سالیان اخیر به کار رفته‏اند، بهترین نتایج با MTA[1] در مقایسه با پالپوتومی فرموکرزول و سولفات‏فریک دیده می‏شود اما با توجه به قیمت گران این ماده و سمیت فرموکرزول، Fuks، سولفات‏فریک رابه عنوان ماده مناسب برای پالپوتومی پیشنهاد می‌کند.(9) یک جایگزین مطرح شده برای پالپوتومی با فرموکرزول، هیپوکلریت سدیم است که یک آنتی میکروبیال خوب و بدون تحریک و بندآورنده خون می‏باشد. تحقیقات کلینیکی اولیه در مورد درمان پالپوتومی در مولرهای شیری گزارش کرده‏اند که هیپوکلریت سدیم 5% نتایج درمانی مشابه فریک‏سولفات 15/5% دارد. علیرغم این که فریک‏سولفات به عنوان عامل هموستاتیک عمل می‌کند هیپوکلریت سدیم خاصیت مطلوب آنتی‌سپتیک بودن را نیز دارا است و تحریک بافتی قابل توجهی نیز ایجاد نمی‏کند.(10) مطالعات آزمایشی به وسیله Vargas و همکاران(7) موفقیت‏های امیدوارکننده‏ای را با هیپوکلریت سدیم بعد از دوره 12 ماهه نشان دادند. همچنین یک مطالعه گذشته نگر که اخیراً چاپ شده است این یافته‏ها را تایید می‏کند. هر دو مطالعه نتیجه‏گیری می‏کنند که موفقیت رادیوگرافی و کلینیکی پالپوتومی هیپوکلریت سدیم قابل مقایسه با پالپوتومی فریک‏سولفات و فرموکرزول است.(2)

در مقایسه با سایر مواد به کار رفته در پالپوتومی دندان‏های شیری، مطالعات کمی کاربرد بالینی هیپوکلریت سدیم را مورد بررسی قرار داده‏اند. هدف از این مطالعه مقایسه میزان موفقیت کلینیکی و رادیوگرافی هیپوکلریت سدیم درمقایسه با فریک‏سولفات درپالپوتومی دندان‏های شیری بود.

مواد و روش‏ها

این مطالعه یک کارآزمایی بالینی تصادفی با استفاده از پرتاب سکه و دو سویه کور می‏باشد که با شماره N12012100711028 (شماره ثبت کمیته اخلاقی 91022309404) در مرکز ثبت کارآزمایی بالینی ایران به ثبت رسیده است. طی این مطالعه به روش نمونه گیری آسان تعداد 30 کودک 8-5 ساله مراجعه کننده به بخش کودکان دانشکده‌ دندانپزشکی دانشگاه خوراسگان و تعدادی کلینیک‏های شهر اصفهان که حداقل دو دندان مولر دوم شیری نیازمند پالپوتومی در فک پایین داشتند وارد مطالعه شدند. حجم نمونه 28 نفر بر اساس برآورد نتایج دو مورد از مطالعات قبلی(10و7) در سطح اشتباه 5% و توان آزمون 80% به دست آمد. با توجه به ریزش، 50 بیمار (100 دندان) در دور اول مورد درمان پالپوتومی قرار گرفتند. در بررسی 6 ماهه هر 50 (100%) بیمار برای بررسی کلینیکی و رادیوگرافی مراجعه کردند ولی در بررسی 12 ماهه تنها 30 (60%) بیمار مجدداً مراجعه کردند. که همین 30 بیمار مورد تجزیه تحلیل آماری قرار گرفتند. معیار‏های ورود به این مطالعه شامل سلامت عمومی و فقدان بیماری‏های سیستمیک، همکاری مناسب کودک و والدین، رشد و تکامل فیزیکی و روانی مناسب در کودک، فقدان نشانه‏های نامطلوب کلینیکی در دندان‏های مورد نظر مثل درد مداوم یا درد شبانه، تورم، لقی، آبسه، فیستول، حساسیت به دق، کلسیفیکاسیون پالپ، خروج چرک در محل باز شدگی پالپ، نکروز ناقص یا کامل پالپ، پولیپ پالپ، فقدان نشانه‌های نامطلوب رادیوگرافی در دندان‏های مورد نظر مثل تحلیل ریشه‌ی داخلی، تحلیل ریشه‌ی خارجی، لوسنسی پری‏آپیکال یا ناحیه فورکا و داشتن دو دندان مولر دوم شیری در فک پایین با شرایط فوق بود. در شروع کار بعد از تزریق بی حسی با محلول لیدوکایین 2% با اپی‌نفرین یک صدهزارم (داروپخش-تهران-ایران)، بلاک اینفریورآلوئولار و بستن رابردم، پوسیدگی با یک فرز روند انگل (Brasseler USA, Savanna, Ga) برداشته، سپس سقف پالپی با فرز الماسی با دور بالا و خنک کننده آب برداشته شد. برای خارج کردن نسج پالپ از یک اکسکاویتور قاشقی استفاده شد و روی آن به مدت 5 دقیقه پنبه آغشته به نرمال سالین قرار داده شد. در صورت ادامه خونریزی، بیمار از مطالعه حذف می‏گردید و در صورت قطع خونریزی درمان در دو گروه ادامه پیدا می‏کرد. در یک گروه فریک‏سولفات 5/15%  (Astringident, ultradent products, salt lake city Utah). به مدت 15 ثانیه استفاده شد و در گروه هیپوکلریت سدیم (صحت، تهران، ایران(، از پنبه آغشته به هیپوکلریت سدیم 5% در حفره پالپ چمبر به مدت 30 ثانیه استفاده شد.(10و7) قرارگیری دندان در هر یک از گروه‌ها به طور تصادفی و با استفاده از پرتاب سکه تعیین شد. در هر دو گروه محلول‌ها شسته شد. در صورتی که خونریزی پالپ بعد از این مراحل ادامه پیدا می‏کرد دندان‏ها از مطالعه حذف می‏شدند. سپس در هر دو گروه بیس زینک‏اکسایداوژنول (زونالین) (Kemdent, UK) در حفره قرار داده و دندان با روکش استیل زنگ نزن (3M/ESPE, St. Paul, Minn) ترمیم دائم شد. از آنجا که در هر کودک پالپوتومی با فریک‏سولفات روی یک دندان مولر دوم فک پایین و پالپوتومی با هیپوکلریت سدیم روی مولر دوم فک پایین سمت دیگر انجام شد بیمار در دو جلسه برای انجام کار مراجعه کرد. اطلاعات به وسیله معاینات کلینیکی، ارزیابی رادیوگرافی و تفسیر و مقایسه قبل و بعد از درمان و پرسش از والدین در مورد وجود یا عدم وجود علائم کلینیکی مثل درد خودبخود یا تورم در طی فراخوانی 6 ماهه و 12 ماهه جمع آوری شد. موفقیت کلینیکی در دوره‌های فراخوانی با فقدان درد خودبخود، ترمیم مناسب، عدم لقی، تورم و فیستول مشخص می‏شد. مشخصات رادیوگرافی نشان دهنده وجود تحلیل داخلی، عدم وجود تحلیل خارجی و عدم وجود تخریب استخوان بین ریشه‌ای است. همه‌ رادیوگرافی‏ها با یک نمای یکسان به روش موازی تهیه شدند و توسط یکی از اساتید بخش خوانده شدند. این کار به صورت دوسویه‏کور انجام گرفت و در آن بیمار و استاد بخش که گرافی را خواند از نوع درمان انجام گرفته روی هر دندان بی‏اطلاع بودند. در پایان هر یک از جلسات فراخوانی اطلاعات به دست آمده از معاینات کلینیکی و رادیوگرافی در فرم مخصوص ثبت گردیـد. جهت تـجزیه و تـحلیل آماری از آزمون مک‏نمار استفاده شد.

یافته‏ ها

در این مطالعه، 60 دندان مولر دوم فک پایین در 30 بیمارکه شامل 17 نفر (56/7%) دختر و 13 نفر (43/3%) پسر بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. محدوده‌ سنی مورد مطالعه 8-5 سال با میانگین و انحراف معیار سنی 6/0±5/6 سال بود.

این 60 دندان به طور تصادفی در دو گروه پالپوتومی با هیپوکلریت سدیم و فریک‏سولفات قرار گرفتند؛ به طوری که در هر بیمار هم پالپوتومی فریک‏سولفات و هم هیپوکلریت سدیم انجام شد. نتایج حاصل از دو مرحله فراخوانی کلینیکی و رادیوگرافی در دو زمان 6 ماهه و 12 ماهه مورد بررسی قرار گرفت.

از 60 دندان پالپوتومی شده در فراخوانی 6 ماهه، همه‌ی نمونه‏های گروه هیپوکلریت سدیم و گروه فریک‏سولفات موفقیت کلینیکی داشتند و هیچ دندانی علائمی از درد خودبخود، لقی فیستول و تورم نشان نداد. در فراخوانی 12 ماهه، دندان‏های درمان شده با هیپوکلریت سدیم علائم کلینیکی نداشتند ولی در گروه فریک‏سولفات 2 دندان (6/7%) دارای آبسه بود. سایر دندان‏ها علائمی از شکست کلینیکی نشان ندادند.

یافته‏های کلینیکی در گروه فریک‏سولفات در پیگیری 12 ماهه اندکی بیشتر از گروه هیپوکلریت سدیم بود. ولی آزمون مک‏نمار اختلاف بین دو گروه را معنی‏دار نشان نداد (جدول 1). در بررسی رادیوگرافی 6 ماهه، 1 دندان (3/3%) از دندان‏های پالپوتومی شده با هیپوکلریت سدیم تحلیل داخلی نشان داد. ولی در گروه فریک‏سولفات هیچ شکست رادیوگرافی مشاهده نشد (22/0P=) (جدول 2).

در فراخوانی 12 ماهه 2 دندان (7/6%) از دندان‏های پالپوتومی شده با هیپوکلریت سدیم تحلیل داخلی نشان داد (که 1 مورد آن جدید بود) و در گروه فریک‏سولفات 1 دندان (3/3%) تحلیل داخلی نشان داد (جدول 3). دراین مطالعه تنها تحلیل داخلی مشاهده شد و سایر علائم شکست رادیوگرافی مثل تحلیل خارجی و درگیری استخوان بین ریشه‌ای مشاهده نشد. بنابر نتایج حاصله اختلاف آماری معنی‏داری بین کاربرد دو ماده‌ هیپوکلریت سدیم و فریک‏سولفات در یافته‌های کلینیکی و رادیو گرافی وجود نداشت.

 

 

جدول 1 : توزیع فراوانی یافته‏های کلینیکی در دو گروه هیپوکلریت سدیم و فریک‏سولفات در پیگیری 12 ماهه

یافته‏های کلینیکی

هیپوکلریت سدیم

تعداد (درصد)

فریک‏سولفات

تعداد (درصد)

P-value

درد

0 (0/0)

0 (0/0)

--

آبسه یا فیستول

0 (0/0)

2 (7/6)

22/0

لقی پاتولوژیک

0 (0/0)

0 (0/0)

--

کل

0 (0/0)

2 (7/6)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 2 : توزیع فراوانی یافته‏های رادیو گرافی در دو گروه هیپوکلریت سدیم و فریک‏سولفات در پیگیری 6 ماهه

یافته‏های رادیولوژی

هیپوکلریت سدیم

تعداد (درصد)

فریک‏سولفات

تعداد (درصد)

P-value

تحلیل داخلی

1 (3/3)

0 (0/0)

67/0

تحلیل خارجی

0 (0/0)

0 (0/0)

--

درگیری فورکا (تخریب استخوان بین ریشه ای)

0 (0/0)

0 (0/0)

--

کل

1 (3/3)

0 (0/0)

 

 

 

 

جدول 3 : توزیع فراوانی رادیوگرافی در دو گروه هیپوکلریت سدیم و فریک‏سولفات در پیگیری 12 ماهه

یافته‏های رادیولوژی

هیپوکلریت سدیم

تعداد (درصد)

فریک‏سولفات

تعداد (درصد)

P-value

تحلیل داخلی

2 (7/6)

1 (3/3)

67/0

تحلیل خارجی

0 (0/0)

0 (0/0)

--

درگیری فورکا (تخریب استخوان بین ریشه ای)

0 (0/0)

0 (0/0)

--

کل

2 (7/6)

1 (3/3)

 

 


بحث

درمان پالپ یک مرحله‌ی درمانی شامل قطع پالپ تاجی ملتهب است. برطبق راهکارهای آکادمی دندانپزشکی اطفال آمریکا برای درمان پالپ دندان‏های شیری، پالپوتومی به عنوان قطع پالپ تاج دندان عفونی یا مبتلا و حفظ حیات و فانکشن پالپ ریشه‏ای باقیمانده توصیف شده است.(5)به منظور سرعت بخشیدن به بهبود بافت یا ثابت کردن بافت زیرین، سطح مجروح پالپ ریشه، با دارو یا ماده‌ پوشاننده درمان می‏شود.(11)در پالپوتومی پس از قطع پالپ تاجی یک گلوله‌ پنبه‏ای آغشته به نرمال سالین روی محل قطع شدگی گذاشته و پس از ایجاد هموستاز پانسمان مناسب روی پالپ قرار داده می‏شود. پانسمان ایده‌آل برای پالپ ریشه‏ای باید باکتری کش باشد، برای پالپ و ساختار احاطه کننده بی‏ضرر باشد و با روند فیزیولوژیک تحلیل ریشه تداخل نداشته باشد.(2)

درمان پالپ مولرهای شیری شدیداً پوسیده به طور موفقیت آمیزی با استفاده از فرموکرزول انجام شده است. شک و تردید در استفاده از آن به علت پتانسیل موتاژنیک و کارسینوژنیک بودن آن وجود داشته است و به همین دلیل داروهای بسیار دیگر معرفی شده اند که از لحاظ موفقیت و هزینه متفاوتند. در سال 2011 دپارتمان سرویس سلامتی و انسان در امریکا، اظهار داشتند که فرمالدئید براساس شواهد کافی از مطالعات انجام شده در انسان سرطان‌زا است.(4)ترکیب دیگر مورد استفاده در سالیان اخیر سولفات‏فریک است که برخلاف فرموکرزول به عنوان یک ماده‌ بی‏خطر مطرح شده است و در مطالعات مختلف استفاده از آن همراه با درصد بالایی از موفقیت بوده است.(14-12)براساس مطالعات، فریک‏سولفات می‏تواند جایگزین فرموکروزول برای یک دوره درمانی 36 ماهه شود.(15)اگرچه گفته می‏شود که فریک‏سولفات به علت خاصیت بندآوردن خون ممکن است درگیری پالپ زیرین را بپوشاند ولی از نظر کلینیکی موفق است و برای دندانپزشک و بیمار مناسب است.(16)

معرفی مواد جدید جهت پالپوتومی دندان‏های شیری طی سالیان اخیر همچنان ادامه داشته است که یکی از این موارد هیپوکلریت سدیم است که در مطالعه حاضر با فریک‏سولفات مقایسه شده است.

مطالعه‌ Vargas(7)و مطالعه تحقیقی دانشگاه Iowa توسط Vostatek(10) نیز حاکی از درصد بالای میزان موفقیت کلینیکی و رادیوگرافی برای کاربرد هیپوکلریت سدیم است. در هر دو این مطالعات (مشابه تحقیق حاضر) هیپوکلریت سدیم 5 درصد با سولفات‏فریک مقایسه شده بود. در مطالعات Ruby(4) و Al-Mutairi(17)هرچند برخلاف تحقیق حاضر هیپوکلریت سدیم با فرموکرزول مقایسه شده است اما باز هم میزان درصد موفقیت بالاتری در بررسی‌های کلینیکی و رادیوگرافی یک ساله نسبت به فرموکرزول به دست آمده است. بنابراین بر اساس این مطالعات چنین به نظر می‌رسد که هیپوکلریت سدیم می‏تواند قابل مقایسه با فرموکرزول هم باشد. در مطالعه حاضر موفقیت کلینیکی 6 و 12 ماهه پالپوتومی هیپوکلریت سدیم 100% بود که مشابه تحقیقات Vargas می‌باشد.(7)در بررسی هیستولوژیک نیز مطالعه حق گو(18) حاکی از درصد بیشتری از حفظ حیات پالپ و تشکیل سد عاجی در کاربرد هیپوکلریت سدیم نسبت به فرموکرزول بود. البته لازم به ذکر است که این تحقیق به صورت هیستولوژیک و در دندان‏های کانین شیری انجام شده بود. همچنین در مطالعه‏ای که توسط شب زنده دار و همکاران(19) انجام شد موفقیت یک ساله پالپوتومی هیپوکلریت سدیم با فرموکرزول مقایسه شد که در این بررسی موفقیت کلینیکی 6 ماهه هیپوکلریت سدیم 100% بوده و موفقیت رادیوگرافی 6 و 12 ماهه آن به ترتیب 98% و 92% بوده است. در این مطالعه نیز تفاوت معنی‏دار بین دو ماده مشاهده نشده است. نتایج به دست آمده از این تحقیق برای پالپوتومی هیپوکلریت سدیم از نظر کلینیکی و رادیوگرافی تقریباً مشابه تحقیق حاضر بوده است.

در بررسی موارد شکست رادیوگرافی در کاربرد هیپوکلریت سدیم، می‏توان بر این نکته اشاره کرد که هر دو مورد شکست در تحقیق حاضر به علت تحلیل داخلی بودکه این یافته مشابه نتیجه‌ مطالعه Vargas(7)می‌باشد. از محدودیت‏های این مطالعه می‏توان به دوره فراخوانی یک ساله آن اشاره کرد؛ چراکه در این مطالعات نیاز به دوره‏های فراخوانی طولانی‏تر می‏باشد.

اطلاعات نشان دهنده این هستند که هیپوکلریت سدیم دارای خواص درمانی ایجاد هموستاز، تسریع دبریدمان بافت نکروتیک، ضدعفونی کنندگی ناحیه جراحی وعدم سمیت طولانی مدت برای بافت پالپ دندانی باقیمانده است که ترمیم پالپ را بهبود می‏بخشد.(4)

نتیجه گیری

نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از درصد بالای موفقیت کلینیکی و رادیوگرافی در کاربرد هیپوکلریت سدیم برای پالپوتومی دندان‏های شیری بود. استفاده از هیپوکلریت سدیم در مقایسه با کاربرد فریک‏سولفات اختلاف معنی‏دار در یافته‏های رادیولوژیکی و کلینیکی نشان نداد.

تشکر و قدردانی

این مقاله برگرفته از پایان‏نامه با کد شناسایی 23810201911001 می‏باشد. بدینوسیله نویسندگان این مقاله از همکاری سرکار خانم دکتر شهرزاد جوادی نژاد استادیار دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان که در ارائه موضوع این پژوهش یاری نموده‏اند تقدیر و تشکر به عمل می‏آورند.



[1]. Mineral trioxide aggregate

  1. Mc Donald RE, Avery DR. Dentistry for the Child and Adolescent. 9th ed. St. Louis: Mosby Co; 2011. P. 177.
  2. Casamassimo PS, Fields HW, McTigue DJ, Nowak AJ. Pediatric Dentistry: Infancy through Adolescence. 5th ed. St. Louis: Mosby Co; 2013. P. 309, 333, 341, 343.
  3. Fuks AB. Current concepts in vital primary pulp therapy. Eur J Paediatr Dent 2002; 3(3): 115-20.
  4. Ruby JD, Cox CF, Mitchell SC, Makhija S, Chompu-Inwai P, Jackson J. A randomized study of sodium hypochlorite versus formocresolpulpotomy in primary molar teeth. Int J Paediatr Dent 2013; 23(2): 145-52.
  5. American Academy of Pediatric Dentistry. Clinical guideline on pulp therapy for primary and young permanent teeth. Reference Manual 2008-09. Pediatr Dent 2008; 30(7): 171.
  6. Fuks AB. Pulp therapy in the primary and young permanent dentitions. Dent Clin North Am 2000; 44(3): 571.
  7. Vargas KG, Packham B, lowman D. Preliminary evaluation of sodium hypochloritef or pulpotomies in primary molars. Pediatr Dent 2006; 20(6): 511-7.
  8. Bunett, Walker J. Comparisonof ferric sulfate, formocresol and a combination of ferric sulfate/formocresol in primary tooth vital pulpotomies. ASDC 2002; 27(3): 44-8.
  9. Fuks AB, Eidelman E, Cleaton-Jones P, Michaeli Y. Pulp response to ferric sulfate, diluted formocresol, and IRM in pulpotomized primary baboon teeth. J Dent Child 1997; 64(4): 254-9.
  10. Vostatek SF, Kanellis MJ, Weber-Gasparonik G. Sodium hypochlorite pulpotomies in primary teeth: A retrospective assessment. Pediatr Dent 2011; 33(4): 327-32.
  11. Salako N, Joseph B, Ritwik P, Salonen J, John P, Junaid TA. Comparison of bioactive glass, mineral trioxide aggregate, ferric sulfate, and formocresol as pulpotomy agents in rat molar. Dent Traumatol 2003; 19(6): 314-2.
  12. Odabaş ME, Alaçam A, Sillelioğlu H, Deveci C. Clinical and radiographic success rates of mineral trioxide aggregate and ferric sulphate pulpotomies performed by dental students. Eur J Paediatr Dent 2012; 13(2):
    118-22.
  13. Huth KC, Hajek-Al-Khatar N, Wolf P, Ilie N, Hickel R, Paschos E. Long-term effectiveness of four pulpotomy techniques: 3-year randomised controlled trial. Clin Oral Investig 2012; 16(4): 1243-50.
  14. Erdem AP, Guven Y, Balli B, Ilhan B, Sepet E, Ulukapi I, et al. Success rates of mineral trioxide aggregate, ferric sulfate, and formocresol pulpotomies: A 24-month study. Pediatr Dent 2011; 33(2): 165-70.
  15. Hargreaves KM, Cohen S. Cohen’s Pathways of the Pulp. 10th ed. St. Louis: Mosby Co; 2010. P. 811.
  16. Patchett CL, Srinivasan V, Waterhouse PJ. Is there life after Buckley's formocresol? Part II-Development of a protocol for the management of extensive caries in the primary molar. Int J Paediatr Dent 2006; 16(3): 199-206.
  17. Al-Mutairi MA, Bawazir OA. Sodium Hypochlorite versus Formocresol in primary molars pulpotomies: a randomized clinical trial. Eur J Paediatr Dent 2013; 14(1): 33-6.
  18. Haghgoo R, Abbasi F. A histopathological comparison of pulpotomy with sodium hypochlorite and formocresol. Iran Endod J 2012; 14(1): 33-6.
  19. Shabzendedar MMazhari FAlami MTalebi M. Sodium hypochlorite vs formocresol as pulpotomy medicaments in primary molars: 1-year follow-up. Pediatr Dent 2013; 35(4): 329-32.