پیش بینی اضطراب دندان‌پزشکی بر اساس اضطراب درد و درد ذهنی در بین افراد مراجعه کننده به کلینیک‌های دندانپزشکی شهر کرمانشاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روانشناسی بالینی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی بالینی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

3 دانشجوی دکترای مشاوره توانبخشی، گروه مشاوره، دانشکده علوم رفتاری، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: درد دندان یکی از رایج ترین شکایت­های مربوط به خدمات دندان­پزشکی است. ممکن است افراد هنگام مراجعه به دندان­پزشک اضطراب بالایی را تجربه کنند یا از دریافت خدمات اجتناب کنند. برای توصیف نوع خاص اضطراب ناشی از محیط دندان­­پزشکی، از اصطلاح اضطراب دندان­پزشکی استفاده می­شود. هدف این مطالعه تعیین عوامل روان­شناختی تاثیر گذار بر اضطراب دندان­پزشکی بود. 
مواد و روش ها: طرح مطالعه به روش توصیفی-مقطعی بود. شرکت کنندگان از طریق نمونه­گیری در دسترس انتخاب شدند. نمونه­ی مورد نظر در این مطالعه، شامل ۳۲۸ نفر از مراجعه کنندگان به کلینیک­های دندان­پزشکی شهر کرمانشاه در سال 99-1398 بود. ابزار مورد استفاده در این مطالعه، شامل پرسشنامه اضطراب درد (PASS-20)(Gorbalenya, 2020 #6)، اضطراب دندان­پزشکی (DAI) و درد ذهنی (OMMP) بود. در نهایت، داده ها با روش آماری همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه و از طریق نرم افزار SPSS نسخه ۲۴ مورد تحلیل قرار گرفت.
یافته ها: براساس نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین اضطراب درد با اضطراب دندان­پزشکی (۴۵/۰=r) و درد ذهنی (۲۵/۰=r) رابطه‌ی مثبت و معناداری وجود داشت (۰۰۱/۰=P). براساس نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوه‌ی همزمان (Enter) اضطراب درد (۳۵۶/۰=β) و درد ذهنی (۱۳۹/۰=β) پیش بینی کننده‌ی معنادار اضطراب دندان­پزشکی می‌باشند (۰۵/۰>P). 
نتیجه گیری: بر اساس نتایج بدست آمده در این پژوهش می­توان نتیجه گرفت که عوامل روان­شناختی از قبیل،­ اضطراب درد و درد ذهنی بر اضطراب دندان­پزشکی موثر هستند. همچنین مقدار زیادی از اضطراب درد به خاطر فاجعه انگاری درد و تصورات تحریف شده نسبت به خدمات دندان­پزشکی، می­تواند به اضطراب دندان­پزشکی منجر شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Prediction of Dental Anxiety Based on Pain Anxiety and Mental Pain Among People Referred to Dental Clinics in Kermanshah City

نویسندگان [English]

  • Aliakbar Parvizifard 1
  • Khatereh Heshmati 2
  • Amir Abbas Taheri 3
1 Assistant Professor, Department of Clinical Psychology, Faculty of Medicine, Kermanshah University of Medical Sciences, Kermanshah, Iran
2 Msc Student of Clinical Psychology, Department of Clinical Psychology, Faculty of Medicine, Kermanshah University of Medical Sciences, Kermanshah, Iran.
3 Ph.D Student in Rehabilitation Counseling, Department of Counseling, School of Behavioral Sciences, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Introduction: Toothache is one of the most common complaints related to dental services. People may experience high levels of anxiety when visiting a dentist or avoid receiving services. The term dental anxiety is used to describe a specific type of anxiety caused by the dental environment. The present study aimed to investigate the psychological factors affecting dental anxiety.
Materials & Methods: The present study was conducted based on a descriptive-cross-sectional design. Participants were selected via convenience sampling. ­The sample in this study included 328 patients referred to dental clinics in Kermanshah in 2020-2021. The instruments used in this study included the Pain Anxiety Questionnaire (PASS-20), Dental Anxiety Inventory (DAI), and Mental Pain (OMMP). Finally, after data collection, the data were analyzed in SPSS software (version 24) using Pearson correlation and multiple regression analysis.
Results: Based on the results of the Pearson correlation coefficient, pain anxiety showed a positive and significant correlation with dental anxiety (r=0.45) and mental pain (r=0.25) (P=0.001). Based on the results of multivariate regression analysis (Enter), pain anxiety (β=0.356) and mental pain (β=0.139) were significant predictors of dental anxiety (P<0.05).
Conclusion: As evidenced by the results of the current study, it can be concluded that psychological factors, such as pain anxiety and mental pain, are effective in dental anxiety. Furthermore, a great deal of pain anxiety can increase dental anxiety due to people’s distorted perceptions of dental services.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dental Anxiety
  • Pain Anxiety
  • Pain Perception

اصل مقاله

مقدمه

انجمن بین المللی مطالعات درد (The International Association for the Study of Pain)، درد را یک تجربه ناخوشایند هیجانی مرتبط با یک خطر واقعی یا بالقوه
می داند. درد به عنوان یک مکانیسم طبیعی بدن، هشداری است جهت شناسایی و رفع منبع دردی که امکان دارد سلامت انسان را به خطر اندازد. علاوه بر عوامل جسمانی که در بروز علایم درد موثر­ند، عوامل روان­شناختی نیز نقش انکارناپذیری در ایجاد و تداوم درد دارند.(2و1) افراد
مراجعه ­کننده به کلینیک های دندان­پزشکی که از مشکلات مربوط به دهان و دندان رنج می­برند، به خاطر عفونت و بیماری های مربوط به دهان و دندان دچار درد­های شدید می­شوند. علاوه برعوامل جسمانی از جمله تخریب عصب های دندان، عوامل روان­شناختی از جمله درد ذهنی بر رفتار بیمار نسبت به درد دندان اثر می­گذارد.(3و2) طبق دیدگاه Melzack شدت رنج کشیدن به طور عمده­ای تحت تأثیر معنا و مفهوم درد برای بیمار قرار دارد. این عوامل روان­شناختی شامل توانایی درک، ارزیابی درد و معنی و تعبیر شخصی از شرایط ایجاد محرک در چگونگی پاسخ به درد موثر می  باشد.(5و4)

مراجعه کنندگان دندان­پزشکی با شکایت درد­، از ناراحتی های متفاوتی رنج می­برند.(6) بر حسب نوع خدمات دریافتی میزان ادراک درد در مراجعه کنندگان و اضطراب ناشی از خدمات دریافتی متفاوت است. مراجعه کنندگان معمولا به خاطر محیط دندان­پزشکی و وسایل مورد استفاده دچار اضطراب و ترس می­شوند. اضطراب احساس ناخوشی، نگرانی یا تنشی است که در پاسخ به شرایط تهدیدکننده یا فشارزا ارائه می دهیم. شکلی از اضطراب که نگرانی فرد در خصوص درد و پیامدهای مربوط به آن است اضطراب درد (Pain Anxiety) نامیده می شود و مفاهیم اجتناب، ترس از درد و نشانگان جسمی را دربرمی­گیرد.(7) از سویی دیگر ترس از درمان­های دندان­پزشکی رایج است و حدود ۶ تا ۱۵ درصد افراد از اضطراب دندان­پزشکی رنج می­برند.(8) اضطراب دندان­پزشکی شروع زودرسی دارد و میانگین سن شروع آن ۱۲ سالگی است. پژوهش بر روی ۵۰۳ دانشجوی رشته­های مختلف نشان­دهنده شیوع اضطراب دندان­پزشکی شدید به میزان ۲۱/۶ درصد در پسران و ۲۴ درصد در دختران دانشجو بوده است.(9) برای توصیف نوع خاص اضطراب ناشی از محیط دندان­پزشکی از اصطلاح اضطراب دندان­پزشکی استفاده می شود که به ترس، اضطراب یا استرس در محیط دندان­پزشکی اشاره دارد.(10) ترس از مراجعه به دندان­پزشک می تواند منجر به تأخیر درمان یا جلوگیری از درمان شود. از جمله علائم مربوط به اضطراب دندان­پزشکی می­توان به تعریق، تاکی کاردی، گریه یا علائم وحشت، کنار کشیدن، استفاده از شوخ طبعی یا پرخاشگری برای پوشاندن اضطراب اشاره کرد.(11) سبب­شناسی اضطراب دندان­پزشکی شناخته شده نیست. با توجه به این­که اضطراب دندان­پزشکی یک پدیده چند بعدی و پیچیده است تنها یک عامل واحد را نمی­توان در ایجاد آن دخیل دانست. از جمله عوامل موثر در ایجاد و گسترش این اضطراب می­توان به ویژگی­های شخصیتی، ترس از درد، حساسیت­پذیری نسبت به درد(Sensitivity to pain)، تجربیات دردناک یا آسیب­زای دندان­پزشکی به ویژه تجربیات شرطی­شده (Conditional experiments) در دوران کودکی در محیط دندان­پزشکی، یادگیری مشاهده­ای (Observational learning) از طریق مشاهده ترس درد اعضای خانواده، ترس از جراحت و خون و سبک­های مقابله­ای (Coping styles) اشاره کرد.(12) پیامد مهم اضطراب دندان­پزشکی را می­توان ترس از محیط­های دندان­پزشکی و اجتناب از آن دانست. Sanikop و همکاران(13) در پژوهشی دریافتند که بین اضطراب دندانپزشکی و ادراک درد رابطه معناداری وجود دارد. در پژوهشی دیگر یاقوتی و همکاران(14) به بررسی اضطراب و ترس در بین دانشجویان علوم پزشکی رفسنجان پرداختند. نتایج نشان داد که ۸۳/۰ درصد دانشجویان، ترس و ۴۰/۰ درصد آن­ها اضطراب دندان­پزشکی داشتند. با توجه به سبب­شناسی اضطراب دندان­پزشکی و رابطه آن با ترس از درد می توان آن را عامل مهمی در تداوم درد نام برد. همچنین بر اساس مبانی نظری Melzack در مورد درد، عوامل روان­شناختی از جمله اضطراب در نوع ادراک درد موثر هستند.

در نوع روان­شناختی درد می­توان به مفهوم درد ذهنی (Mental pain) اشاره کرد. درد ذهنی یک تجربه روان­شناختی کلی و فراگیر است که شامل مفاهیم رنج و آسیب می­باشد اما مشروط به آسیب جسمانی واقعی نیست. به عبارت دیگر دامنه وسیعی از تجربه­های ذهنی است که مجزا از حالت های منفی هیجانی از قبیل افسردگی و اضطراب، تعریف می­شود. در نهایت تمامی هیجانات منفی زمانی که به صورت مزمن درآید، می­تواند به صورت درد ذهنی تبدیل شده و در فرآیند ادراک درد اثرگذار باشد.(15) اکثر تحقیقات صورت گرفته که در خصوص رابطه بین درد ذهنی با خودکشی و افسردگی بوده ­است، نشان داده­اند درد ذهنی می­تواند به عنوان عامل پیش بینی­کننده در بروز خودکشی و افسردگی عمل کند.(18-16)

مطالعات قبلی نشان داده اند بین اضطراب دندان­پزشکی با ادراک درد دندان رابطه وجود دارد.(13) همچنین در مطالعات گذشته به بررسی اضطراب و افسردگی با اضطراب دندان­پزشکی پرداختند.(20و19) اما هنوز پژوهشی به بررسی رابطه درد ذهنی و اضطراب درد با اضطراب دندان­پزشکی در محیط­های دندان­پزشکی نپرداخته است و این پژوهش قصد دارد به بررسی این روابط بپردازد.

مواد و روش ها

این مقاله از پروژه دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه استخراج شده است و کد اخلاق این مطالعه IR.KUMS.REC.1398.385 است. در هنگام تکمیل پرسشنامه ها برای مراجعین روند پژوهش و محرمانه بودن اطلاعات توضیح داده شد و افراد طبق رضایت آگاهانه فرآیند تکمیل پرسشنامه ها را انجام دادند.

 

 

 

ابزار

پرسش­نامه اضطراب دندانپزشکی که توسط استاترد، ملبرگ و هوگاستراتن[1] ساخته شده است، یک پرسشنامه خود گزارشی است دارای ۳۶ گویه که به شکل اظهارات ترسناک درباره موقعیت­های دندان­پزشکی هستند. گویه­ها در یک مقیاس لیکرت پنج درجه­ای قرار گرفتند. همسانی درونی از طریق آلفای کرونباخ در دامنه ۹۶/۰ تا ۹۸/۰ درصد قرار داشت. در ایران نیز یوسفی و همکاران(21) به بررسی ویژگی­های روان­سنجی این پرسش­نامه در جمعیت ایرانی بر روی ۳۰۰ دانشجو پرداختند. ساختار اکتشاف شده در جمعیت ایرانی  از طریق تحلیل عامل تائیدی، تایید شد و از ویژگی­های روان­سنجی قابل قبولی در جمعیت ایرانی برخوردار بود. همسانی درونی از طریق آلفای کرونباخ ۹۴/۰ درصد به­دست آمد.(22)

 پرسش­نامه درد ذهنی (OMMP) در سال ۲۰۰۳ توسط اورباخ[2] و همکاران ساخته شده­ است، دارای ۴۴ سؤال و ۹ خرده مقیاس می­باشد. ضریب آلفا در خرده مقیاس تغییرناپذیری ۹۵/۰، فقدان کنترل ۹۵/۰، خودشیفتگی/
بی ارزشی ۹۳/۰، آشفتگی هیجانی ۹۳/۰، خشک زدگی ۸۵/۰، از خودبیگانگی ۷۹/۰، سردرگمی ۸۰/۰، فاصله­گیری اجتماعی ۸۰/۰، پوچی ۷۵/۰ گزارش شد. در ایران بگیان کوله مرز و همکاران(23) به بررسی ویژگی­های روان­سنجی این پرسش­نامه در نمونه ۳۰۰ نفری دانشجویان در جمعیت ایرانی پرداختند. حاصل تحلیل عامل اکتشافی ۶ عامل بود که واریانس درد ذهنی را تبیین می­کردند و ضریب آلفا در خرده مقیاس پوچی و بی ارزشی 95/0، سردرگمی و آشفتگی هیجانی ۸۹/۰، فقدان کنترل ۸۷/۰، فاصله­گیری اجتماعی از خودبیگانگی ۸۶/۰، ترس از تنهایی ۶۱/۰ درصد گزارش شد. تحلیل عامل تاییدی نیز در ۶ عامل تایید شد.  در نهایت نتایج مطالعه ایرانی نشان داد این ابزار از روایی پایایی مناسب بر خوردار است.(24)

مقیاس نشانگان اضطراب درد PASS-20  برای سنجش ترس و اضطراب افراد مبتلا به انواع درد مزمن توسط مک کراکن[3] و دیهینگرا (۲۰۰۲) منتشر شده است. این مقیاس نسخه کوتاه از نسخه چهل سوالی توسعه یافته در سال ۱۹۹۲ است. به منظور هنجاریابی، مقیاس PASS-20 به همراه مقیاس های DASS-21، ترس از حرکت تمپا،
فاجعه آمیزی درد، خودکارآمدی درد و رفتار درد در بین ۳۱۰  نفر از کارگران سانحه دیده شغلی یک واحد تولیدی بزرگ پس از یک هفته (بطور متوسط) از سانحه شغلی اجرا شد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی مولفه های اصلی با چرخش متمایل ساختار سه عاملی را با ۳۰/۵۵ درصد از تبیین واریانس آشکار کرد. عامل ها به ترتیب فرار-اجتناب، ترس از درد و نشانگان جسمی نامیده شد. تحلیل عاملی تائیدی شاخص های نیکویی برازش مناسب تری برای ساختار سه عاملی در مقابل ساختار چهار عاملی نسخه اصلی و ساختار تک عاملی نشان داد. روایی همگرا مقیاس با مقیاس های افسردگی و اضطراب، ترس از حرکت،
فاجعه آمیزی درد و رفتار درد از نظری آماری معنی دار بود. وارسی روایی واگرای مقیاس با خودکارآمدی درد نشانگر همبستگی منفی معنی داری بود. ضریب همسانی درونی برای خرده مقیاس فرار- اجتناب=۹۱/۰، خرده مقیاس ترس از درد=۸۷/۰ و نشانگان جسمانی۸۱/۰ گزارش شد.(26و25)

روش اجرا

این پژوهش در قالب طرح توصیفی-همبستگی است که از طریق نمونه گیری در دسترس افراد با سابقه دردهای دندانپزشکی مراجعه کننده به کلینیک های دندانپزشکی شهر کرمانشاه در سال 99-1398 انتخاب شدند. نمونه مورد نظر برای این پژوهش ۳۵۰ نفر برآورد شد. در نهایت با توجه به پر نکردن صحیح تعدادی از پرسشنامه ها،  ۳۲۸ پرسشنامه وارد فرآیند تحلیل آماری شد. پس از معاینه توسط دندانپزشک و تشخیص مشکلات دندان، از آنها خواسته شد پرسشنامه اضطراب درد (PASS-20)، اضطراب دندان پزشکی (DAI)، درد ذهنی (OMMP) را پر کنند. در نهایت پس از جمع آوری داده های مورد نظر، تحلیل رگرسیون چندگانه از طریق نرم افزار  ۲۴SPSS- برای بررسی عوامل روان­شناختی و ارتباط مولفه­های روان­شناختی مربوط به درد بر شدت ادراک درد مربوط به دهان و دندان مراجعین انجام گرفت.

یافته‌ها

در این پژوهش ۳۲۸ نفر شرکت کردند که میانگین و انحراف معیار سن آن‌ها برابر ۱۹/۸±۲۷/۳۲ سال بود. در جدول ۱، ویژگی‌های جمعیت شناختی شرکت کنندگان ارائه شده است.

همانطور که در جدول ۱ نشان داده شده، دامنه سنی افراد شرکت کننده بین ۱۸ تا ۵۳ سال بود و ۱۸۵ نفر (۴/۵۶ درصد) از شرکت کنندگان زن، ۲۱۷ نفر (۲/۶۶ درصد) از شرکت کنندگان متأهل و ۱۷۶ نفر (۷/۵۳ درصد) از
شرکت کنندگان دارای سطح تحصیلات لیسانس و بالاتر بودند. در جدول ۱، شاخص‌های توصیفی برای متغیرهای اضطراب دندان­پزشکی، اضطراب درد و درد ذهنی با توجه به جنس، وضعیت تاهل و سطح تحصیلات ارائه شده است. بر اساس نتایج، میانگین زنان در متغیر اضطراب دندان­پزشکی، اضطراب درد و درد ذهنی بیشتر از مردان و افراد مجرد بیشتر از افراد متاهل بود. بر اساس تحصیلات، میانگین نمرات افراد دارای مدرک سوم راهنمایی در متغیر های اضطراب دندانپزشکی و درد ذهنی بالاتر بود، اما در متغیر اضطراب درد، افراد لیسانس و بالاتر میانگین نمرات بالاتری را گزارش کردند.

براساس نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین اضطراب درد با اضطراب دندانپزشکی (۴۵/۰=r) و درد ذهنی (۲۵/۰=r) رابطه‌ی مثبت و معناداری وجود داشت (۰۰۱/۰=P). در جدول ۲، نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوه‌ی همزمان (Enter) برای پیش بینی ادراک درد براساس متغیرهای پیش بین (اضطراب درد و درد ذهنی) ارائه شده است.

همانطور که در جدول ۲ نشان داده شده، براساس نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیری به شیوه‌ی همزمان (Enter)، اضطراب درد (۳۵۶/۰=β) و درد ذهنی (۱۳۹/۰=β) پیش بینی کننده‌ی معنادار اضطراب دندان­پزشکی می‌باشند (۰۵/۰>P). بنابراین؛ متغیرهای پیش بین پژوهش تبیین کننده‌ی حدود ۲۹ درصد از واریانس اضطراب دندان­پزشکی در مراجعه کنندگان به کلینیک‌های دندان­پزشکی کرمانشاه می‌باشند.

 

 

 

 

 

 

 

جدول ۱ : ویژگی‌های جمعیت شناختی شرکت کنندگان

درد ذهنی

اضطراب درد

اضطراب دندان پزشکی

(درصد) تعداد

متغیر

انحراف استاندارد

میانگین

انحراف استاندارد

میانگین

انحراف استاندارد

میانگین

 

۴۲/۱۳

۳۱/۱۲

 

۰۷/۱۷۲

۰۵/۱۷۴

 

۷۷/۱۰

۲۸/۱۱

 

۶۹/۵۷

۱۹/۵۸

 

۳۴/۱۳

۴۹/۱۲

 

۴۷/۱۵۲

۵۵/۱۵۴

 

(۶/۴۳) ۱۴۳

(۴/۵۶) ۱۸۵

جنس

 مرد

 زن

*۱۷/۰

*۶۸/۰

*۱۵/۰

P-value

 

۳۳/۱۳

۵۸/۱۲

 

۵۲/۱۷۳

۰۱/۱۷۳

 

۴۱/۱۱

۸۸/۱۰

 

۰۴/۵۸

۹۴/۵۷

 

۸۳/۱۳

۴۱/۱۲

 

۰۲/۱۵۴

۴۵/۱۵۳

 

(۸/۳۳) ۱۱۱

(۲/۶۶) ۲۱۷

وضعیت تاهل

 مجرد

 متاهل

*۷۳/۰

*۹۴/۰

*۷۰/۰

P-value

 

۰۹/۱۳

۰۸/۱۱

۳۲/۱۲

۴۷/۱۳

 

۴۶/۱۷۰

۰۵/۱۷۵

۳۱/۱۷۲

۴۳/۱۷۳

 

۹۷/۱۴

۲۱/۱۱

۷۴/۹

۳۲/۱۱

 

۶۹/۵۷

۳۳/۵۸

۰۸/۵۶

۹۵/۵۸

 

۰۴/۱۵

۹۱/۱۲

۳۰/۱۲

۰۶/۱۳

 

۸۵/۱۵۲

۲۱/۱۵۶

۶۳/۱۵۲

۶۴/۱۵۳

 

(0/۴) ۱۳

(۸/۱۲) ۴۲

(۶/۲۹) ۹۷

(۷/۵۳) ۱۷۶

وضعیت تحصیلی

بی سواد

سوم راهنمایی(سیکل)

دیپلم و فوق دیپلم

لیسانس و بالاتر

**۵۸/۰

**۲۳/۰

**۵۱/۰

P-value

* تی مستقل، ** آنالیز واریانس یک طرفه

 

 

بحث

درد پدیده چندی بعدی است و عوامل مختلفی در بروز درد و ادراک درد موثر است. یکی از انواع درد، درد مربوط به دندان است. افراد زیادی از درد دندان رنج می برند و بسیاری افراد به خاطر ترس های تحریف شده از دریافت خدمات دندان­پزشکی اجتناب می کنند. پژوهش حاضر قصد داشت به بررسی عوامل روان­شناختی موثر بر اضطراب دندان­پزشکی بپردازد. هدف اساسی این پژوهش مبتنی بر این فرض بود که عوامل روان­شناختی از جمله، اضطراب درد و درد ذهنی بر اضطراب دندان­پزشکی بیمار موثر است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد، اضطراب درد (۳۵۶/۰=β) و درد ذهنی (۱۳۹/۰=β) پیش بینی کننده‌ی معنی دار اضطراب دندان­پزشکی هستند.

 

 

جدول ۲ : نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوه‌ی همزمان (Enter) برای پیش بینی اضطراب دندان پزشکی براساس متغیرهای پیش بین

متغیر

B

β

T

P-value

مقدار ثابت (a)

۰۵۱/۶۹

---

۲۱۲/۷

۰۰۱/۰

اضطراب درد

۴۱۵/۰

۳۵۶/۰

۳۰۳/۷

۰۰۱/۰

درد ذهنی

۱۴۰/۰

۱۳۹/۰

۹۰۶/۲

۰۰۴/۰

خلاصه مدل

R

R2

Adjusted R

 

۵۴۴/۰

۲۹۴/۰

۲۹/۰

 

 

با توجه به پیشینه پژوهش مطالعات مختلفی نشان دادند که بین عوامل روان­شناختی و درد دندان رابطه وجود دارد.(29-27) در مطالعه­ای Yildirim و همکاران(19) به بررسی رابطه­ی بین اضطراب دندان­پزشکی با علائم روان­شناختی عمومی پرداختند. نتایج نشان داد بین اضطراب دندان­پزشکی با افسردگی و اضطراب حالت و صفت رابطه وجود دارد. در مطالعه­ای دیگر Halonen و همکاران(20) نیز به بررسی رابطه اضطراب دندان­پزشکی با افسردگی و اضطراب بالینی عمومی در بین دانشجویان کشور فنلاند پرداختند. پرسشنامه موردنظر، اضطراب و افسردگی بک بود. نتایج نشان داد در میان زنان، اضطراب دندانپزشکی بالاتر از نظر آماری به طور معنی داری با سطح بالاتری از اضطراب بالینی و افسردگی ارتباط داشت، در حالی که در مردان­، اضطراب دندانپزشک تنها با اضطراب بالینی همراه بود. از نظر عوامل اضطراب دندان، فقط اضطراب دندانپزشکی پیش بینی شده با اضطراب بالینی یا افسردگی در مردان ارتباط داشت.

طبق نتایج رگرسیون فاکتور اضطراب درد (۳۵۶/۰=β) بیشترین واریانس تغییرپذیری در اضطراب دندان­پزشکی را داشت. در تبیین این یافته می­توان به نوع شکل گیری اضطراب در افراد دچار دندان درد پرداخت. در مطالعه­ای Eli و همکاران(30) به بررسی مدل روان­شناختی افراد دچار اضطراب دندان­پزشکی پرداختند. نتایج نشان داد وجود تجربه های منفی و دردناک نسبت به محیط های دندان­پزشکی در کودکی و وجود صفت های شخصیتی پاتولوژیک مرتبط با سبک های دلبستگی در ادراک درد موثر است. افرادی که در کودکی تجربه­های ناخوشایندی را از محیط های دندان­پزشکی گزارش کردند در بزرگسالی نیز از اضطراب بیشتری شکایت داشتند. در این مطالعه نوع سبک دلبستگی والد-کودک نیز پیش بینی کننده مهمی در اضطراب بیمار در محیط های دندان­پزشکی می­باشد. افرادی که سبک دلبستگی ایمنی به والدین خود داشتند، رابطه ای ایمن تری را با دندان­پزشک خود ایجاد کردند و اضطراب کمتری را گزارش کردند. از طرف دیگر افراد دارای سبک دلبستگی ناایمن همراه با دوسوگرایی همانندسازی ناایمنی با دندان­پزشک خود داشتند و اضطراب بیشتری را تحمل می­کردند. در شرایط یکسان افرادی که طرحواره ایمنی در رابطه والد- فرزندی داشتند در مقایسه با افرادی که طرحواره ناایمنی داشتند اضطراب کمتری را گزارش کردند. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش می توان نتیجه گرفت که عوامل شخصیتی شکل گرفته در فرد در طی دوران رشدی می تواند به صورت الگویی روان­شناختی به اضطراب درد منجر شود.(31و30) در تبیین یافته های پژوهش به نحوه­ی اثرگذاری عوامل روان­شناختی بر اضطراب دندان­پزشکی پرداخته شد. نقش هیجانات مثبت و منفی یکی از مواردی هستند که در ادراک درد موثر است. طبق مطالعات انجام شده در خصوص هیجانات، افرادی که هنگام رویارویی با محیط های مرتبط با درد هیجانات مثبتی را تجربه می کردند درد کمتری را گزارش می­کردند.(3و29) از طرفی افرادی که هیجانات منفی بالاتری داشتند و درد ذهنی بیشتری را تحمل می­کردند، درد بالاتری را تجربه می کردند.(32) پژوهش­های تجربی به دستکاری وضعیت هیجانی و خلق و خوی بیماران در محیط های بالینی از طریق ایجاد یک موسیقی دلپذیر، رایحه خوش بو، عکس ها و فیلم های آرام بخش می پردازند. نتایج نشان داد بیشتر افراد به هنگام رویارویی با چنین محرک­هایی، از درد فاصله گرفته و ادراک درد کمتری را گزارش می­دهند.(33) بنابراین می­توان نتیجه گرفت که تنظیم هیجان یکی از عوامل موثر بر مدیریت درد است.(35و34)

خلق افراد نیز عامل موثر دیگری در ادراک درد افراد است. پژوهش ها نشان داده اند، افرادی که دچار خلق افسرده هستند شکایت بیشتری از درد دارند. با توجه به نقش مهم هیجان و خلق در ادراک درد دندان به هنگام بررسی شکایات بیماران، لزوم بررسی عوامل روان­شناختی مهم بنظر می­رسد.(36و33) ویژگی های شخصیتی نیز اثر مهمی در گزارش درد بیماری دارند. فاجعه انگاری درد، حساسیت به درد، آستانه تحمل پایین و تاب آوری کم نیز از جمله عوامل موثر بر ادراک درد هستند.(3) نوع درد ادراک شده تحت تاثیر تفسیر فرد از درد قرار دارد. افرادی که کوچکترین درد ایجاد شده در دندان را بزرگ نمایی می­کنند و نسبت به علایم درد حساسیت دارند، درد را بیش برآورد می­کنند و رنج بیشتری را تحمل می­کنند.(37و5) فاکتور مهم دیگر در مدیریت درد تاب آوری است. این بدین معناست با وجود درد و رنج ناشی از آن فرد چه میزان توانایی کنترل و مدیریت درد را دارد.(38) افرادی که تاب آوری کمتری دارند، آستانه تحمل پایینی نسبت به درد دارند و آن را غیرقابل تحمل می شناسند. آموزش تاب آوری و حل مسئله می­تواند در کنترل درد به این افراد کمک کند.(40و39) یک ویژگی روان شناختی دیگر که در اضطراب دندان­پزشکی بیماران موثر است همجوشی با درد است. افراد دچار درد ذهنی بالا و اضطراب شدید، همه چیز را از دریچه درد نگاه می­کنند و خود را به عنوان فردی که دارای درد بسیار است شناسایی می کنند. به عبارتی، درد به همه چیز زندگی افراد تبدیل شده و سایر ویژگی های فرد، دیده نمی شود. در این خصوص مداخلات روان­شناختی از قبیل درمان مبتنی بر پذیرش و پایبندی (Acceptance and commitment therapy) به افراد کمک می کند که فرد بین تمامیت خود و درد فاصله بگیرد و درد را به مثابه کل وجود خود در نظر نگیرد و به افراد تکنیک های خود مشاهده­گری (Self observation) درد آموخته می­شود.(41و39)

مهترین محدودیت مطالعه ما این بود که صرفا عوامل روان­شناختی بر اضطراب دندان­پزشکی مراجعین را قبل از دریافت خدمات سنجید. پیشنهاد می­شود در مطالعات آتی پس از دریافت خدمات دندان­پزشکی به بررسی نگرش بیماران نسبت به دریافت خدمات و اضطراب ادراک شده پرداخته شود. فرض می­شود مقداری زیادی از اضطراب درد و به دنبال آن فاجعه انگاری درد و تصورات تحریف شده نسبت به خدمات دندان­پزشکی، پس از دریافت خدمات اضطراب بیماران روند کاهشی پیدا کند. پیشنهاد می­شود در اشکال شدید ترس از دندان، دندان­پزشک به بیماران توصیه کند که از متخصصان بهداشت روان کمک بگیرند.

تشکر و قدردانی

در نهایت از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه بخاطر تأمین اعتبار این پروژه کمال تشکر را داریم. همچنین از شرکت کنندگان محترم که ما را در انجام این پژوهش یاری نمودند، سپاسگزاریم.

 

[1] Malberg and Hoogstraten

[2] Orbach

[3] Lance.McCracken

  1. Sluka KA, George SZ. A New Definition of Pain: Update and Implications for Physical Therapist Practice and Rehabilitation Science. Phys Ther 2021;101(4):1-3.
  2. Barke A, Korwisi B, Jakob R, Konstanjsek N, Rief W, Treede R-D, et al. Classification of chronic pain for the International Classification of Diseases (ICD-11): results of the 2017 International WHO Field Testing. Pain 2021;00:1-9.
  3. Loggia ML, Schweinhardt P, Villemure C, Bushnell MC. Effects of psychological state on pain perception in the dental environment. J Can Dent Assoc 2008;74(7):651-6.
  4. Chen JS, Kandle PF, Murray I, Fitzgerald LA, Sehdev JS. Physiology, pain StatPearls [Internet]. 2021.
  5. Melzack R, Casey KL. Sensory, motivational, and central control determinants of pain: a new conceptual model. skin senses 1968;1:423-39.
  6. Frencken JE, Peters MC, Manton DJ, Leal SC, Gordan VV, Eden E, et al. Minimal intervention dentistry for managing dental caries–a review: report of a FDI task group. Int Dent J 2012;62(5):223-43.
  7. Shanbehzadeh S, Salavati M, Tavahomi M, Khatibi A, Talebian S, Khademi-Kalantari K, et al. Reliability and validity of the pain anxiety symptom scale in Persian speaking chronic low back pain patients. Spine 2017;42(21):E1238-E44.
  8. Shim Y-S, Kim A-H, Jeon E-Y, An S-Y. Dental fear & anxiety and dental pain in children and adolescents; a systemic review. J Dent Anesth Pain Med 2015;15(2):53-61.
  9. Buchanan H. Assessing dental anxiety in children: the Revised Smiley Faces Program. Child Care Health Dev 2010;36(4):534-8.
  10. El Hajj HK, Fares Y, Abou-Abbas L. Assessment of dental anxiety and dental phobia among adults in Lebanon. BMC Oral Health 2021;21(48):2-10.
  11. Arora G, Humphris G, Lahti S, Richards D, Freeman R. Depression, drugs and dental anxiety in prisons: A mediation model explaining dental decay experience. Community Dent Oral Epidemiol 2020;48(3):248-55.
  12. Scandurra C, Gasparro R, Dolce P, Bochicchio V, Muzii B, Sammartino G, et al. The role of cognitive and non‐cognitive factors in dental anxiety: A mediation model. Eur J Oral Sci 2021:129(4):1-8.
  13. Sanikop S, Agrawal P, Patil S. Relationship between dental anxiety and pain perception during scaling. J Oral Sci 2011;53(3):341-8.
  14. Yaghooti KM, Sistani F. Dental fear and anxiety among students of Rafsanjan University of Medical Sciences. J Sabzevar Univ Med Sci 2014;21(1):183-91.
  15. Tossani E. The concept of mental pain. Psychother Psychosom 2013;82(2):67-73.
  16. Orbach I, Mikulincer M, Gilboa-Schechtman E, Sirota P. Mental pain and its relationship to suicidality and life meaning. Suicide Life Threat Behav 2003;33(3):231-41.
  17. Van Heeringen K, Van den Abbeele D, Vervaet M, Soenen L, Audenaert K. The functional neuroanatomy of mental pain in depression. Psychiatry Res 2010;181(2):141-4.
  18. Verrocchio MC, Carrozzino D, Marchetti D, Andreasson K, Fulcheri M, Bech P, et al. Mental pain and suicide: a systematic review of the literature. Front Psychiatry 2016;7:1-14.
  19. Yildirim TT, Dundar S, Bozoglan A, Karaman T, Dildes N, Kaya FA, et al. Is there a relation between dental anxiety, fear and general psychological status? PeerJ 2017;5:1-11.
  20. Halonen H, Salo T, Hakko H, Räsänen P. The association between dental anxiety, general clinical anxiety and depression among Finnish university students. Oral Health Dent Manag 2014;13(2):320-5.
  21. Yousefi R, Piri F. Psychometric properties of dental anxiety inventory. J Mashhad Dent 2017;41(1):69-78.
  22. Stouthard ME, Mellenbergh GJ, Hoogstraten J. Assessment of dental anxiety: a facet approach. Anxiety Stress Coping 1993;6(2):89-105.
  23. Guimarães R, Fleming M, Cardoso MF. Validation of the Orbach & Mikulincer Mental Pain Scale (OMMP) on a drug addicted population. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 2014;49(3):405-15.
  24. Karami J, Bagian MJ, Momeni K, Elahi A. Measurement of mental pain: Psychometric properties and confirmatory factor analysis of multidimensional mental pain questionnaire. J Health Psychol 2018;7(25):146-72.
  25. Paknejad M, Asghari A, Rahiminezhad A, Rostami R, Taheri A. Factorial structure and psychometric properties of the Pain Anxiety Symptoms Scale (PASS-20). J Pain Symptom Manage 2014;43(6):1131-40.
  26. Roelofs J, McCracken L, Peters ML, Crombez G, van Breukelen G, Vlaeyen JW, et al. Psychometric evaluation of the Pain Anxiety Symptoms Scale (PASS) in chronic pain patients. J Behav Med 2004;27(2):167-83.
  27. Jerjes W, Hopper C, Kumar M, Upile T, Madland G, Newman S, et al. Psychological intervention in acute dental pain. Br Dent J 2007;202(6):337-43.
  28. Maggirias J, Locker D. Psychological factors and perceptions of pain associated with dental treatment. Community Dent Oral Epidemiol 2002;30(2):151-9.
  29. Marsac ML, Funk JB. Relationships among psychological functioning, dental anxiety, pain perception, and coping in children and adolescents. J Dent Child (Chic) 2008;75(3):243-51.
  30. Eli I, Uziel N, Blumensohn R, Baht R. Modulation of dental anxiety—the role of past experiences, psychopathologic traits and individual attachment patterns. Br Dent J 2004;196(11):689-94.
  31. Gordon D, Heimberg RG, Tellez M, Ismail AI. A critical review of approaches to the treatment of dental anxiety in adults. J Anxiety Disord 2013;27(4):365-78.
  32. Glaros AG, Williams K, Lausten L. The role of parafunctions, emotions and stress in predicting facial pain. J Am Dent Assoc 2005;136(4):451-8.
  33. Villemure C, Bushnell CM. Cognitive modulation of pain: how do attention and emotion influence pain processing? Pain 2002;95(3):195-9.
  34. Meeus M. Are pain beliefs, cognitions, and behaviors influenced by race, ethnicity, and culture in patients with chronic musculoskeletal pain: a systematic review. Pain Physician 2018;21(6):541-58.
  35. Koechlin H, Coakley R, Schechter N, Werner C, Kossowsky J. The role of emotion regulation in chronic pain: A systematic literature review. J Psychosom Res 2018;107:38-45.
  36. Geisser ME, Roth RS, Theisen ME, Robinson ME, Riley III JL. Negative affect, self-report of depressive symptoms, and clinical depression: relation to the experience of chronic pain. Clin J Pain 2000;16(2):110-20.
  37. Sullivan MJ, Neish N. The effects of disclosure on pain during dental hygiene treatment: the moderating role of catastrophizing. Pain 1999;79(2-3):155-63.
  38. Hassett AL, Finan PH. The role of resilience in the clinical management of chronic pain. Curr Pain Headache Rep 2016;20(6):39.
  39. Hadoush H, Alruz S, Kassab M, Roy AN. Non-pharmacological Management of Burn-related Pain and Distress in Children: A Systematic Review and Meta-Analysis Study. Syst Rev Pharm 2021;12(3):376-392.
  40. Sturgeon JA, Zautra AJ. Resilience: a new paradigm for adaptation to chronic pain. Curr Pain Headache Rep 2010;14(2):105-12.
  41. Du S, Dong J, Jin S, Zhang H, Zhang Y. Acceptance and commitment therapy for chronic pain conditions on functioning: A systematic review protocol. J Adv Nurs 2021;77(1):417-26.

مراجع

  1. Sluka KA, George SZ. A New Definition of Pain: Update and Implications for Physical Therapist Practice and Rehabilitation Science. Phys Ther 2021;101(4):1-3.
  2. Barke A, Korwisi B, Jakob R, Konstanjsek N, Rief W, Treede R-D, et al. Classification of chronic pain for the International Classification of Diseases (ICD-11): results of the 2017 International WHO Field Testing. Pain 2021;00:1-9.
  3. Loggia ML, Schweinhardt P, Villemure C, Bushnell MC. Effects of psychological state on pain perception in the dental environment. J Can Dent Assoc 2008;74(7):651-6.
  4. Chen JS, Kandle PF, Murray I, Fitzgerald LA, Sehdev JS. Physiology, pain StatPearls [Internet]. 2021.
  5. Melzack R, Casey KL. Sensory, motivational, and central control determinants of pain: a new conceptual model. skin senses 1968;1:423-39.
  6. Frencken JE, Peters MC, Manton DJ, Leal SC, Gordan VV, Eden E, et al. Minimal intervention dentistry for managing dental caries–a review: report of a FDI task group. Int Dent J 2012;62(5):223-43.
  7. Shanbehzadeh S, Salavati M, Tavahomi M, Khatibi A, Talebian S, Khademi-Kalantari K, et al. Reliability and validity of the pain anxiety symptom scale in Persian speaking chronic low back pain patients. Spine 2017;42(21):E1238-E44.
  8. Shim Y-S, Kim A-H, Jeon E-Y, An S-Y. Dental fear & anxiety and dental pain in children and adolescents; a systemic review. J Dent Anesth Pain Med 2015;15(2):53-61.
  9. Buchanan H. Assessing dental anxiety in children: the Revised Smiley Faces Program. Child Care Health Dev 2010;36(4):534-8.
  10. El Hajj HK, Fares Y, Abou-Abbas L. Assessment of dental anxiety and dental phobia among adults in Lebanon. BMC Oral Health 2021;21(48):2-10.
  11. Arora G, Humphris G, Lahti S, Richards D, Freeman R. Depression, drugs and dental anxiety in prisons: A mediation model explaining dental decay experience. Community Dent Oral Epidemiol 2020;48(3):248-55.
  12. Scandurra C, Gasparro R, Dolce P, Bochicchio V, Muzii B, Sammartino G, et al. The role of cognitive and non‐cognitive factors in dental anxiety: A mediation model. Eur J Oral Sci 2021:129(4):1-8.
  13. Sanikop S, Agrawal P, Patil S. Relationship between dental anxiety and pain perception during scaling. J Oral Sci 2011;53(3):341-8.
  14. Yaghooti KM, Sistani F. Dental fear and anxiety among students of Rafsanjan University of Medical Sciences. J Sabzevar Univ Med Sci 2014;21(1):183-91.
  15. Tossani E. The concept of mental pain. Psychother Psychosom 2013;82(2):67-73.
  16. Orbach I, Mikulincer M, Gilboa-Schechtman E, Sirota P. Mental pain and its relationship to suicidality and life meaning. Suicide Life Threat Behav 2003;33(3):231-41.
  17. Van Heeringen K, Van den Abbeele D, Vervaet M, Soenen L, Audenaert K. The functional neuroanatomy of mental pain in depression. Psychiatry Res 2010;181(2):141-4.
  18. Verrocchio MC, Carrozzino D, Marchetti D, Andreasson K, Fulcheri M, Bech P, et al. Mental pain and suicide: a systematic review of the literature. Front Psychiatry 2016;7:1-14.
  19. Yildirim TT, Dundar S, Bozoglan A, Karaman T, Dildes N, Kaya FA, et al. Is there a relation between dental anxiety, fear and general psychological status? PeerJ 2017;5:1-11.
  20. Halonen H, Salo T, Hakko H, Räsänen P. The association between dental anxiety, general clinical anxiety and depression among Finnish university students. Oral Health Dent Manag 2014;13(2):320-5.
  21. Yousefi R, Piri F. Psychometric properties of dental anxiety inventory. J Mashhad Dent 2017;41(1):69-78.
  22. Stouthard ME, Mellenbergh GJ, Hoogstraten J. Assessment of dental anxiety: a facet approach. Anxiety Stress Coping 1993;6(2):89-105.
  23. Guimarães R, Fleming M, Cardoso MF. Validation of the Orbach & Mikulincer Mental Pain Scale (OMMP) on a drug addicted population. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 2014;49(3):405-15.
  24. Karami J, Bagian MJ, Momeni K, Elahi A. Measurement of mental pain: Psychometric properties and confirmatory factor analysis of multidimensional mental pain questionnaire. J Health Psychol 2018;7(25):146-72.
  25. Paknejad M, Asghari A, Rahiminezhad A, Rostami R, Taheri A. Factorial structure and psychometric properties of the Pain Anxiety Symptoms Scale (PASS-20). J Pain Symptom Manage 2014;43(6):1131-40.
  26. Roelofs J, McCracken L, Peters ML, Crombez G, van Breukelen G, Vlaeyen JW, et al. Psychometric evaluation of the Pain Anxiety Symptoms Scale (PASS) in chronic pain patients. J Behav Med 2004;27(2):167-83.
  27. Jerjes W, Hopper C, Kumar M, Upile T, Madland G, Newman S, et al. Psychological intervention in acute dental pain. Br Dent J 2007;202(6):337-43.
  28. Maggirias J, Locker D. Psychological factors and perceptions of pain associated with dental treatment. Community Dent Oral Epidemiol 2002;30(2):151-9.
  29. Marsac ML, Funk JB. Relationships among psychological functioning, dental anxiety, pain perception, and coping in children and adolescents. J Dent Child (Chic) 2008;75(3):243-51.
  30. Eli I, Uziel N, Blumensohn R, Baht R. Modulation of dental anxiety—the role of past experiences, psychopathologic traits and individual attachment patterns. Br Dent J 2004;196(11):689-94.
  31. Gordon D, Heimberg RG, Tellez M, Ismail AI. A critical review of approaches to the treatment of dental anxiety in adults. J Anxiety Disord 2013;27(4):365-78.
  32. Glaros AG, Williams K, Lausten L. The role of parafunctions, emotions and stress in predicting facial pain. J Am Dent Assoc 2005;136(4):451-8.
  33. Villemure C, Bushnell CM. Cognitive modulation of pain: how do attention and emotion influence pain processing? Pain 2002;95(3):195-9.
  34. Meeus M. Are pain beliefs, cognitions, and behaviors influenced by race, ethnicity, and culture in patients with chronic musculoskeletal pain: a systematic review. Pain Physician 2018;21(6):541-58.
  35. Koechlin H, Coakley R, Schechter N, Werner C, Kossowsky J. The role of emotion regulation in chronic pain: A systematic literature review. J Psychosom Res 2018;107:38-45.
  36. Geisser ME, Roth RS, Theisen ME, Robinson ME, Riley III JL. Negative affect, self-report of depressive symptoms, and clinical depression: relation to the experience of chronic pain. Clin J Pain 2000;16(2):110-20.
  37. Sullivan MJ, Neish N. The effects of disclosure on pain during dental hygiene treatment: the moderating role of catastrophizing. Pain 1999;79(2-3):155-63.
  38. Hassett AL, Finan PH. The role of resilience in the clinical management of chronic pain. Curr Pain Headache Rep 2016;20(6):39.
  39. Hadoush H, Alruz S, Kassab M, Roy AN. Non-pharmacological Management of Burn-related Pain and Distress in Children: A Systematic Review and Meta-Analysis Study. Syst Rev Pharm 2021;12(3):376-392.
  40. Sturgeon JA, Zautra AJ. Resilience: a new paradigm for adaptation to chronic pain. Curr Pain Headache Rep 2010;14(2):105-12.
  41. Du S, Dong J, Jin S, Zhang H, Zhang Y. Acceptance and commitment therapy for chronic pain conditions on functioning: A systematic review protocol. J Adv Nurs 2021;77(1):417-26.
مجله دانشکده دندانپزشکی مشهد
دوره 46، شماره 1
فروردین 1401
صفحه 25-34

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 خرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 06 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 06 بهمن 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار