نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد، گروه آسیب شناسی، مرکز تحقیقات ایمپلنت های دندانی، پژوهشکده علوم دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران
2 استادیار، گروه آسیب شناسی، مرکز تحقیقات مواد دندانی، پژوهشکده علوم دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران
3 دندانپزشک، کمیته پژوهش های دانشجویی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: The lifestyle of people is influenced by various factors, such as common beliefs in society. Analysis of the oral health behaviors of people helps to set the correct behavioral correction strategies. In order to establish a proper relationship between healthcare providers and patients, it is necessary to have a correct understanding of peoples' beliefs in this regard. This study aimed to investigate the attitudes of patients referring to dental centers towards some common beliefs in the field of oral health.
Materials and Methods: This descriptive cross-sectional study included 392 patients referring to different dental treatment centers in Isfahan, Iran, during 2020. The patients were then selected using the two-stage random cluster sampling method. A researcher-made questionnaire was prepared by reviewing previous studies and professors' opinions. After obtaining the reliability and validity of the tool, it was used to assess the patients' attitudes. The questionnaire was then completed by the patients in person. The collected data were statistically analyzed in SPSS software (version 22) using t-test, Pearson correlation coefficient, Spearman correlation coefficient, one-way analysis of variance, and Tukey test. A p-value less than 0.05 was considered statistically significant.
Results: The mean score of the patients' attitude was obtained at 3.15±0.29. There was no significant difference between males and females regarding the mean score of attitudes. Furthermore, no significant relationship was observed between the mean score of the patients' attitudes and their age (P=0.486). However, there was a significant relationship between the mean score of the patients' attitude and their education level (P=0.001).
Conclusion: According to the results, half of the patients had a moderate level of attitude. This indicates the need to inform and educate people, as well as change their attitude towards receiving oral health services. In addition, national media can play a more prominent role in achieving this goal.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
بهداشت دهان و دندان امری ضروری و بخشی از سلامت عمومی است که با تأثیر بر میزان رشد جسمی، رشد اجتماعی، اعتماد به نفس و حتی توانایی یادگیری، برکیفیت زندگی افراد تأثیر می گذارد.(1) سلامت دهان زیر بنای سلامت عمومی بدن بوده و کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد.(2) نقش فرهنگ در دندانپزشکی همانند هر رشته دیگری از سلامـت، انکارناپذیر است؛ چرا که الگوهای رفتاری مرتبط با فرهنگ و جامعه بر سلامت عمومی مؤثر است.(3)فرهنگ مجموعه ای از رفتارهایی است که یک فرد از اجتماع می آموزد. به همین دلیل است که اعتقادات، باور ها و نگرش به شیوه های بهداشتی با تأثیرپذیری از فرهنگ شکل می گیرند.(4)باورها، عقاید و اندیشه هایی هستند که فرد به درستی و حقانیت آنها اعتقاد دارد. تجربیات هرفرد، اطلاعات دریافتی از محیط و نهایتاً نتیجه گیری، باورهای هر فرد را شکل می دهند. برخی محققین بر این باورند که باورهایی رفتار فرد را تغییر می دهند که به نگرش تبدیل شده باشند.(5) تجزیه و تحلیل رفتارهای بهداشتی دهان و دندان مردم جامعه به تنظیم صحیح استراتژی های اصلاح رفتار کمک می کند.(6) چرا که وقتی درک صحیحی از عوامل تأثیرگذار بر باورها و رفتارهای بهداشتی مردم وجود نداشته باشد، ارتباط مناسبی بین ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی و بیماران برقرار نمی شود. وجود اعتقادات بهداشتی متناقض و تصورات غلط در بین مردم این ارتباط را دچار مشکل می کند.(7)با وجود تمام پیشرفت هایی که درحیطه سلامت از جمله تشخیص، درمان و پیشگیری شکل گرفته، هنوز هم افرادی هستند که زندگی آنها بر پایه باورها، اعتقادات، آداب و رسوم و تمایلات سنتی است.(3) صاحب نظران دندانپزشکی معتقدند تنها راه کاهش بیماری های دهان و دندان، امر پیشگیری است و اولین قدم در پیشگیری، ارتقای فرهنگ در بین مردم است.(8) این امر ضرورت اطلاع رسانی، افزایش آگاهی، آموزش مردم و تغییر نگرش آنها در زمینه دریافت خدمات بهداشت دهان و دندان را بیان می کند.(9)
در مطالعه Batra و همکاران(10) بیان شد اقدامات پیشگیرانه آموزشی دندانپزشکی به شدت تحت تأثیر جنس، مذهب و شیوه های سنتی قرار دارد و توسعه برنامه ها بدون در نظر گرفتن فرهنگ و مذهب افراد، کم اهمیت می باشد.
بطور کلی با وجود مطالعات اپیدمیولوژیک بسیاری که ارتباط بین تفاوت های قومی-نژادی و بهداشت دهان و دندان را بررسی کرده اند، اعتقادات فرهنگی و باورهایی که بر تصمیمات حوزه سلامت دهان و دندان تأثیرگذار هستند، به ندرت گزارش شده اند.(11) با توجه به اینکه در این زمینه پژوهش های معدودی در ایران انجام شده است؛ در این مطالعه به بررسی نگرش بیماران مراجعه کننده به مراکز دندانپزشکی شهر اصفهان در خصوص برخی از باورهای رایج در زمینه سلامت دهان و دندان در سال 1398 پرداخته شد.
مواد و روش ها
در این مطالعه توصیفی- مقطعی، 392 نفر از بیماران مراجعه کننده به مراکز مختلف دندانپزشکی در سال 1398 شرکت کردند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه ای حاوی سؤالات دموگرافیک (سن، جنس، میزان تحصیلات و شغل) و 25 مورد از باورهای رایج در خصوص سلامت دهان و دندان بود که برای تعیین این گروه ها، از مطالعات مشابه و تجربیات دندانپزشکان متخصص استفاده شد. جهت بررسی روایی به صورت کیفی، پرسشنامه به تعدادی از متخصصین (5 نفر متخصص آسیب شناسی، 4 نفر متخصص بیماری های دهان، 1 نفر متخصص دندانپزشکی اجتماعی، 2 نفر متخصص پروتز، 2 نفر متخصص بیماریهای لثه و 1 نفر متخصص درمان ریشه) داده شد و توضیحات، پیشنهادات و نقص های موجود در پرسشنامه از نظر این افراد مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت ابهامات، نارسایی ها و دشواری معانی، شناسایی و تغییرات لازم در پرسشنامه اعمال شد. به منظور بررسی پایایی، پرسشنامه به تعداد 10 درصد از جمعیت مورد مطالعه، شامل 37 نفر از بیماران یک مرکز دندانپزشکی، به صورت تصادفی توزیع و جمع آوری شد. در نهایت پایایی پرسشنامه با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ، 83 درصد تأیید شد. در پرسشنامه مذکور 11 پرسش صحیح و 14 پرسش غلط وارد شده بود.
روش نمونه گیری در این پژوهش، خوشه ای دومرحله ای تصادفی بود. به این صورت که مناطق 15 گانه شهر اصفهان به 5 خوشه شمال (مناطق 2،7،12،14)، جنوب (مناطق 13،6،5)، شرق (مناطق 4،15)، غرب (مناطق 9،11) و مرکز (مناطق 1،2،3،8،10) تقسیم شدند. سپس از خوشه های شرق و غرب هر کدام یک منطقه و از سایر خوشه ها هر کدام دو منطقه به تصادف انتخاب گردید. اسامی مراکز هر منطقه به دسته های خصوصی، دولتی عمومی، دولتی تخصصی و خیریه تفکیک شدند. سعی گردید از بین هر دسته از مراکز درمانی واقع در هرکدام از مناطق انتخاب شده، یک مرکز با روش قبل به تصادف انتخاب شود تا به این صورت هر مرکز انتخاب شده متناظری در سایر مناطق داشته باشد. پرسشنامه به صورت حضوری در دانشکده دندانپزشکی و مراکز درمانی انتخاب شده تکمیل شد. مراجعه به مراکز درمانی برای توزیع و تکمیل پرسشنامه ها در نوبت های صبح و بعد از ظهر صورت گرفت. پس از هماهنگی و کسب اجازه از مسئول مرکز، از بین بیماران 65-25 ساله حاضر در سالن انتظار، افراد به صورت یکی در میان انتخاب شدند. چنانچه فرد منتخب، تمایلی به همکاری نداشت، یک نفر قبل یا بعد از آن بیمار انتخاب می شد. به تمام شرکت کنندگان از جهت محرمانه ماندن اطلاعات، اطمینان داده شد. از بیمارانی که نوبت ویزیت آنها نزدیک بود درخواست می شد تا پس از اتمام کار، پرسشنامه را تکمیل کنند. لازم به ذکر است به هیچ یک از شرکت کنندگان قبل از تکمیل پرسشنامه از نادرست یا درست بودن باورهای پرسشنامه اطلاعی داده نشد. پاسخ دهی شرکت کنندگان بر اساس مقیاس لیکرت (کاملاً موافقم، موافقم، نظری ندارم، مخالفم، کاملاً مخالفم) بود. در نهایت داده ها با نرم افزار 22SPSS و توسط T-test، ضریب همبستگی پیرسون، ضریب همبستگی اسپیرمن، آنالیز واریانس یکطرفه و Tukey test تحلیل آماری و گزارش شدند. میزان 05/0 P< معنی دار تلقی شد.
یافته ها
از میان 392 نفر شرکت کننده در این پژوهش، 182 نفر (4/46 درصد) مرد و 210 نفر (6/53 درصد) زن بودند. میانگین سن شرکت کنندگان 79/9±5/40 سال بود. افراد با تحصیلات دیپلم و فوق دیپلم (6/37 درصد) بالاترین میزان مشارکت را به خود اختصاص دادند و بیشترین فراوانی شغلی مربوط به کارمندان (38 درصد) بود. بیشترین میزان مشارکت مربوط به بیماران مراکز درمانی دولتی عمومی (2/22 درصد) و مراکز درمانی خصوصی (9/21 درصد) بود.با بررسی 25 مورد از باورهای رایج در زمینه سلامت دهان و دندان، میانگین نمره نگرش افراد مورد بررسی (از 1تا5)، 29/0±15/3 به دست آمد. میانگین نمره نگرش افراد به چهار گروه خیلی ضعیف (2-1)، ضعیف (3-01/2)، متوسط (4-01/3) و خوب (5-01/4) تقسیم شد. 67 درصد از بیماران دارای سطح نگرش متوسط، 5/32 درصد دارای سطح نگرش ضعیف و 5/0 درصد دارای سطح نگرش خوب بودند. در جدول 1، میانگین و مقایسه نمره نگرش افراد شرکت کننده نسبت به باورها براساس متغیرهای مورد پژوهش نشان داده شده است.
آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین میانگین نمره نگرش افراد نسبت به باورها و سن بیماران، ارتباط معنی داری (486/0=P و 035/0-=r) وجود نداشت. براساس T-test تفاوت معنی داری بین میانگین نمره نگرش زنان (29/0±17/3) و مردان (3/0±13/3) دیده نشد (155/0=P). همچنین بین میانگین نمره نگرش افراد شرکت کننده و شغل آنها، تفاوت معنی داری مشاهده نشد (792/0=P ). طبق نتایج حاصل، بیماران در شغل کارمند و سایر مشاغل بیشترین میانگین نمره نگرش و بیماران با شغل آزاد کمترین نمره نگرش را داشته اند.
جدول 1 : میانگین و مقایسه نمره نگرش افراد شرکت کننده نسبت به باورها براساس متغیرهای مورد پژوهش
|
متغیر |
انحراف معیار± میانگین |
P value |
|
|
گروه های سنی (سال)
|
25-29 |
3/0±15/3 |
486/0 |
|
30-39 |
29/0±18/3 |
||
|
40-49 |
3/0±14/3 |
||
|
50-59 |
28/0±12/3 |
||
|
60-69 |
21/0±22/3 |
||
|
جنس |
زن |
29/0±17/3 |
155/0 |
|
مرد |
3/0±13/3 |
||
|
تحصیلات |
زیر دیپلم و دیپلم |
27/0±96/2 |
001/0
|
|
فوق دیپلم |
26/0±15/3 |
||
|
لیسانس |
31/0±22/3 |
||
|
فوق لیسانس و بالاتر |
28/0±21/3 |
||
|
شغل |
سایر مشاغل |
38/0±23/3 |
792/0 |
|
کارمند |
28/0±18/3 |
||
|
کارگر |
35/0±16/3 |
||
|
بازنشسته |
22 /0±16/3 |
||
|
بیکار |
29/0±14/3 |
||
|
آزاد |
31 /0±13/3 |
||
|
مرکز درمانی |
خصوصی |
28/0±22/3 |
027/0 |
|
خیریه |
28/0±19/3 |
||
|
دولتی تخصصی |
29/0±16/3 |
||
|
دانشکده دندانپزشکی |
28/0±12/3 |
||
|
دولتی عمومی |
31/0±08/3 |
||
|
دفعات مراجعه |
2-1 مرتبه |
3/0± 18/3 |
11/0 |
|
بیش از 2 مرتبه |
31/0±16/3 |
||
|
به ندرت |
26/0± 10/3 |
||
جدول 2 : توزیع فراوانی، میانگین و انحراف معیار نمره نگرش افراد شرکت کننده نسبت به باورها به ترتیب نمره
|
اولویت |
باور ها |
فراوانی پاسخ ها تعداد (درصد) |
میانگین±انحراف معیار |
||||
|
کاملاً موافق (5) |
موافقم
(4) |
نظری ندارم (3) |
مخالفم
(2) |
کاملاً مخالفم (1) |
|||
|
1 |
معاینات دوره ای دهان به ویژه در سنین بالای 40 سال می تواند از بروز یا گسترش بسیاری از ضایعات دهانی از جمله بدخیمی ها پیشگیری نماید. |
154 (3/39) |
174 (4/44) |
47 (12) |
15 (8/3) |
2 (5/0) |
82/0±18/4 |
|
2 |
سرطان دهان اگر به موقع و در مراحل اولیه تشخیص داده شود، با موفقیت بیشتری درمان می شود. |
120 (6/30) |
208 (1/53) |
50 (8/12) |
10 (5/2) |
4 (1) |
7/0±09/4 |
|
3 |
کشیدن قلیان نسبت به سیگار در ایجاد ضایعات دهانی خطر بیشتری دارد. |
125 (32) |
170 (4/43) |
69 (6/17) |
21 (4/5) |
6 (6/1) |
02/1±01/4 |
|
4 |
هر گونه تغییر طولانی مدت در میزان ترشح بزاق(کاهش یا افزایش)، نیاز به مراجعه به پزشک را ضروری می کند. |
76 (4/19) |
204 (52) |
86 (9/21) |
21 (4/5) |
5 (3/1) |
84/0±82/3 |
|
5 |
مصرف دخانیات یا الکل ممکن است موجب بروز سرطان دهان گردد. |
82 (9/20) |
189 (2/48) |
85 (7/21) |
26 (6/6) |
10 (6/2) |
93/0±78//3 |
|
6 |
نوشیدن مایعات داغ، خوردن غذاهای داغ و یا پرادویه میتواند در بروز سرطان دهان مؤثر باشد. |
50 (7/12) |
196 (50) |
108 (6/27) |
34 (7/8) |
4 (1) |
84/0±64/3 |
|
7 |
همه زخم های داخل دهان که بی دلیل بوجود آمده اند، زخم های آفتی محسوب نمی شوند |
48 (2/12) |
179 (7/45) |
112 (6/28) |
48 (2/12) |
5 (3/1) |
9/0±55/3 |
|
8 |
بروز تغییرات رنگی و پیدایش لکه های سفید، قرمز یا تیره در سطح حفره دهان اهمیت چندانی نداشته و با مصرف دهان شویه یا در مواقعی خودبخود بهبود خواهد یافت. |
12 (1/3) |
44 (2/11) |
110 (1/28) |
187 (7/47) |
39 (9/9) |
92/0±5/3 |
|
9 |
فلوراید ماده ای سرطان زاست. |
15 (8/3) |
48 (2/12) |
185 (2/47) |
109 (8/27) |
35 (9) |
92/0±25/3 |
|
10 |
برای آنکه انطباق دندان مصنوعی به هم نخورد بهتر است شبانه روز آنها را در دهان نگه داشت و از دهان خارج نکرد. |
28 (1/7) |
79 (2/20) |
112 (6/28) |
129 (9/32) |
44 (2/11) |
1/1±2/3 |
|
11 |
ضایعات ایجاد شده در کام، گونه و صورت، منشأ دندانی داشته و ربطی به غدد بزاقی یا سایر بافت های دهان ندارد. |
16 (1/4) |
63 (1/16) |
207 (8/52) |
97 (7/24) |
9 (3/2) |
33/1±1/3 |
|
12 |
بوی بد دهان به دلیل ناراحتی های معده، دستگاه گوارش و یا بیماری های تنفسی ایجاد می شود نه به دلیل مشکلات دهان و دندان. |
54 (7/13) |
103 (3/26) |
32 (2/8) |
162 (3/41) |
41 (5/10) |
28/1±08/3 |
|
13 |
جراحی یا نمونه برداری از ضایعات مشکوک به بدخیمی در دهان باعث پخش شدن آن در بدن نخواهد شد. |
21 (3/5) |
92 (5/23) |
179 (7/45) |
89 (7/22) |
11 (8/2) |
88/0±05/3 |
|
14 |
بروز زخم یا برجستگی در زیر دست دندان نشانه لاغرشدن فرد بوده و تعویض دست دندان مشکل را حل خواهد کرد. |
11 (8/2) |
80 (4/20) |
206 (6/52) |
75 (1/19) |
20 (1/5) |
84/0±03/3 |
|
15 |
بهترین روش کاهش درد دندان استفاده از اسپری بی حسی یا قرار دادن قرص مسکن در داخل یا کنار دندان می باشد. |
29 (4/7) |
131 (4/33) |
76 (4/19) |
123 (4/31) |
33 (4/8) |
13/1±3 |
|
16 |
خونریزی از لثه به هنگام مسواک زدن صرفأ نشان دهنده کمبود ویتامین C بدن است. |
39 (10) |
93 (7/23) |
137 (9/34) |
101 (8/25) |
22 (6/5) |
05/1±93/2 |
|
17 |
مهمترین دلیل پوسیدگی دندانها، به ارث رسیدن جنس دندانها از والدین است. |
48 (2/12) |
134 (40) |
69 (6/17) |
114 (1/29) |
28 (1/7) |
52/1±89/2 |
|
18 |
سرطان دهان به صورت توده ای سفت در دهان نمایان میشود. |
13 (3/3) |
78 (20) |
249 (5/63) |
48 (2/12) |
4 (1) |
69/0±87/2 |
|
19 |
استفاده از قطره آهن در کودکان باعث خرابی و پوسیدگی دندان های کودک نمی شود. |
36 (2/9) |
104 (5/26) |
64 (3/16) |
147 (5/37) |
41 (5/10) |
18/1±86/2 |
|
20
|
کیست های داخل دهان یا داخل فک مقدمه پیدایش یک ضایعه بدخیم در دهان یا فک هستند. |
22 (6/5) |
97 (7/24) |
198 (5/50) |
70 (9/17) |
5 (3/1) |
82/0±84/2 |
|
21 |
روکش کردن دندان ها، از پوسیدگی یا خرابی دندان جلوگیری می کند. |
62 (8/15) |
153 (39) |
80 (4/20) |
85 (7/21) |
12 (1/3) |
08/1±57/2 |
|
22 |
گاز گرفتگی یا جویدن مکرر لب یا گونه،ارتباطی با بروز سرطان دهان ندارد. |
38 (7/9) |
152 (8/38) |
170 (4/43) |
28 (1/7) |
4 (1) |
8/0±51/2 |
|
23 |
بروز جوش های چرکی بر روی لثه مجاور دندان با مصرف آنتی بیوتیک یا دهان شویه درمان می شود. |
48 (2/12) |
185 (2/47) |
94 (24) |
59 (1/15) |
6 (5/1) |
94/0±46/2 |
|
24 |
دندان های عقل نهفته (رویش نیافته در دهان) تا زمانی که درد، تورم و یا مشکلی برای فرد بوجود نیاورد، نیازی به خارج کردن نخواهد داشت. |
75 (1/19) |
176 (9/44) |
59 (1/15) |
63 (1/16) |
19 (8/4) |
11/1±42/2 |
|
25 |
در دوران بارداری به دلیل مصرف کلسیم دندان و استخوان های مادر توسط جنین، دندان های مادر ممکن است دچار پوسیدگی شوند. |
99 (2/25) |
152 (8/38) |
76 (4/19) |
55 (14) |
10 (6/2) |
07/1±29/2 |
بین میانگین نمره نگرش و دفعات مراجعه به دندانپزشکی در سال اختلاف معناداری به دست نیامد (11/0=P). اگرچه بیماران با دفعات مراجعه کمتر از یک بار در سال (در صورت ضرورت)، کمترین میانگین نمره و بیماران با مراجعه 2-1 بار در سال، بیشترین میانگین نمره نگرش را داشته اند. همچنین بین میانگین نمره نگرش افراد و مرکز درمانی که به آن مراجعه می کردند، تفاوت معنی داری وجود داشت (027/0=P ). به نحوی که بالاترین نمره نگرش مربوط به افراد مراجعه کننده به مراکز خصوصی بود و افراد مراجعه کننده به مراکز دولتی عمومی، پایین ترین نمره را کسب کردند. طبق آزمون تعقیبی Tukey بین بیماران مراجعه کننده به مراکز دولتی عمومی و مراکز خصوصی بیشترین تفاوت در نمره نگرش وجود داشته است (022/0=P ) اما بین سایر مراکز تفاوت معنی دار مشاهده نشد (05/0 <P ). در مطالعه حاضر افراد ارتباطات اجتماعی را به عنوان بیشترین منبع اطلاعاتی و دندانپزشکان را کمترین منبع اطلاعاتی معرفی کرده اند، همچنین افرادی که هیچ منبعی را جهت کسب اطلاعات مربوط به بهداشت دهان و دندان معرفی نکردند، نسبت به افرادی که حداقل یک مورد از منابع را اعلام کردند، پایین ترین نمره نگرش را به خود اختصاص دادند. محاسبه ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد ارتباط بین میانگین نمره نگرش افراد نسبت به باورهای مورد پرسش و تعداد منابع اطلاعاتی مورد استفاده آنها معنادار بوده است (019/0=P و 118/0=r). آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که بین میانگین نمره نگرش و میزان تحصیلات بیماران ارتباط معنی دار وجود داشت (001/0=P و 253/0=r).
به منظور بررسی نگرش بیماران به طور اختصاصی نسبت به سرطان دهان و ضایعات بدخیم، گزاره هایی که با ضایعات بدخیم یا سرطان دهان مرتبط
بودند(22و20و18و13و8-5و3-1) به صورت مجزا از سایر باورها نیز، تحلیل آماری شدند. میانگین نمره نگرش بیماران (31/0±41/3) به دست آمد. طبق T-test، میانگین نمره نگرش نسبت به باورهای مربوط به سرطان دهان بین دو جنس تفاوت معنی دار نداشت (26/0= P). همچنین آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن بین سن بیماران و میانگین نمره نگرش آنها نسبت به سرطان دهان و ضایعات بدخیم، رابطه معنی داری را گزارش نکرد (643/0=P و023/0=r). آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه معنی داری بین تحصیلات بیماران و میانگین نمره نگرش آنها نسبت به سرطان دهان و ضایعات بدخیم، نشان داد (003/0=P و 150/= r). طبق نتایج آزمون Tukey بین بیماران زیر دیپلم و دیپلم با سطح تحصیلات فوق دیپلم، لیسانس و فوق لیسانس و بالاتر ارتباط معنادار یافت شد (001/0 > P ) اما بین فوق دیپلم با لیسانس (153/0=P )، فوق دیپلم با فوق لیسانس و بالاتر (533/0=P) و بین لیسانس با فوق لیسانس و بالاتر (997/0=P ) ارتباط معنادار بدست نیامد.
بحث
طیف گسترده ای از فعالیت های دندانپزشکی وجود دارد که با عمل به آنها سطح سلامت دهان و دندان افزایش می یابد. مهمترین نکته این است که در کنار گسترش مراقبت های بهداشتی، افراد جامعه نگرشی صحیح به این مراقبت ها داشته باشند و از فلسفه عادات بهداشتی آگاه باشند.(13)در مطالعه حاضر بین جنس افراد و میانگین نمره نگرش ارتباط معنی داری وجود نداشت، اگر چه میانگین نمره نگرش زنان اندکی بیشتر از مردان بود. شاید به دلیل اینکه زنان به سلامتی، ظاهر و زیبایی خود بیش از مردان اهمیت می دهند، مراجعات بیشتری نیز به مراکز دندانپزشکی دارند و این ارتباط باعث شده نگرش صحیح تری نسبت به سلامت دهان و دندان پیدا کنند. نتایج مطالعه ما با نتایج مطالعه طباطبایی و همکاران(5) و Sharma و همکاران(14) همسو بوده است. اگرچه در مطالعه طباطبایی و همکاران، نمره نگرش مردان از زنان بالاتر بود.(5)
در مطالعه حاضر بین سن افراد و میانگین نمره نگرش آنها رابطه معنی داری به دست نیامد که مشابه نتایج مطالعه پورهاشمی و همکاران(8) بوده است. برخلاف نتایج مطالعه حاضر، در مطالعه طباطبایی و همکاران(5) این رابطه معنی دار و مثبت گزارش شده بنحوی که افراد با سن بالاتر به باورهای غلط کمتری اعتقاد داشتند. از دلایل نتیجه این مطالعه میتوان به عدم ارتقای برنامه های آموزشی، فرهنگی و بهداشتی در طی سالیان مختلف اشاره کرد.
میزان تحصیلات بر میزان میانگین نمره نگرش نسبت به باورهای مربوط به سلامت دهان و ضایعات دهانی تأثیر مثبت داشته است. در مطالعه Nasir و همکاران(15) و Nagaraj و همکاران(4) افراد با سطح تحصیلات پایین تر، بیشتر به باورهای غلط اعتقاد داشتند. شاید از دلایل آن بتوان به واقع گرایانه تر بودن افراد با تحصیلات بالاتر اشاره کرد. این افراد همانطور که بیشتر تمایل به کسب علم دارند، به پذیرش حقیقت بجای آنچه تاکنون تصور میکردند، بیشتر اشتیاق دارند.
براساس نتایج این مطالعه، بین میانگین نمره نگرش افراد نسبت به باورها و شغل افراد ارتباط معنی دار یافت نشد که همسو با مطالعه کاملی و همکاران(1) و Lawal و همکاران(16) بوده است. اما با نتایج مطالعه طباطبایی و همکاران(5) که بین شغل و نمره نگرش افراد نسبت به باورها رابطه معنی دار گزارش شده است، متناقض می باشد. از دلایل این نتیجه می توان گفت که باورهای هر گروهی از فرهنگ آن نشأت می گیرد و تفاوت در شغل افراد هم باعث تفاوت در فرهنگشان می شود.
در پژوهش حاضر، نگرش افراد با مرکز درمانی که به آن مراجعه کردند، رابطه معنی دار داشت که همسو با مطالعه طباطبائی و همکاران(5) می باشد. در مطالعه Batista و همکاران(17) بین سواد بهداشتی بیماران و مرکز درمانی مراجعه کنندگان رابطه معنی داری گزارش نشد. در حالیکه در مطالعه Parker و Jamieson(18)رابطه تمایل افراد به پرداخت هزینه برای درمان های دندانپزشکی با انجام مراقبت و رفتارهای بهداشتی مرتبط با سلامت دهان، معنی دار و مثبت گزارش شد.
در مطالعه حاضر بین میانگین نمره نگرش بیماران و منبع اطلاعاتی مورد استفاده آنها ارتباط معنی داری یافت نشد. اولین منبع انتخاب شده، دندانپزشکان بودند و کمترین منبع، برنامه های رادیو و تلویزیون بود. در مطالعه جعفری و ناصری(19) دندانپزشکان به عنوان اولین منبع بودند. اگرچه برخلاف نتایج این مطالعات، در مطالعه Peker و Alkurt(20)، Nagarajappa و همکاران(21)و Babiker و همکاران(22)، اولین منبع ذکر شده رادیو و تلویزیون و آخرین منبع اطلاعاتی دندانپزشکان بوده اند. این مشابهت در میان مطالعات خارجی و نتیجه متفاوت در مطالعه ما می تواند حاکی از آن باشد که محتوای برنامه های رادیو و تلویزیون در بعضی از کشورهای دیگر از لحاظ برنامه های آموزشی، فرهنگی و بهداشتی غنی تر از کشور ما می باشد. همچنین در مطالعه حاضر، بین میانگین نمره نگرش بیماران و تعداد منابع اطلاعاتی مورد استفاده آنها ارتباط معنی دار و مثبتی یافت شد. بنظر می رسد بهره مندی از منابع متنوع تر موجب می گردد افراد به طور گسترده تری با مسائل بهداشتی آشنا گردند و به دنبال آن نگرش آنها نسبت به باورهای بهداشتی ارتقا یابد.
طبق پژوهش حاضر، بین میانگین نمره نگرش بیماران و دفعات مراجعه آنها به دندانپزشک ارتباط معنی داری گزارش نشد. البته افزایش دفعات مراجعه به دندانپزشکی سبب می گردد، افراد فرصت بیشتری برای کسب اطلاعات بهداشتی از دندانپزشک خود (به عنوان اولین منبع اطلاعاتی انتخاب شده توسط افراد) داشته باشند.
نگرش اکثر افراد نسبت به کل این باورها در سطح متوسط بود و نگرش تنها 5/0 درصد از افراد در سطح خوب بود. در مطالعه طباطبایی و همکاران(5)، نگرش نیمی از افراد نسبت به باور های مورد بررسی با میانگین (63/0±87/2)، در سطح متوسط گزارش شد. در این مطالعه 7/14 درصد از بیماران نگرشی در سطح بالا داشتند. در پژوهش پورهاشمی و همکاران(8)نیز نگرش کارکنان شبکه بهداشت، در حد قابل قبول و نه مطلوب بود.
نتیجه گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد نگرش اکثر بیماران دندانپزشکی شهر اصفهان در خصوص باورهای رایج در زمینه بهداشت دهان و دندان در سال 1398، در حد متوسط بود. لذا به منظور بهبود باورها و افزایش سطح آگاهی مردم و همچنین دندانپزشکان به عنوان اولین منبع اطلاعاتی، لازم است اقدامات مورد نیاز صورت گیرد. همچنین به نظر می رسد رسانه های ملی همچون صدا و سیما می توانند نقش پررنگ تری را در افزایش آگاهی و بهبود باورهای بهداشتی جامعه ایفا کنند.
تشکر و قدردانی
این پژوهش برگرفته از پایان نامه به شماره 398673 در معاونت تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بوده است. بدینوسیله از تمامی همکاران گرانقدر در دانشکده دندانپزشکی اصفهان، بیماران و مراکز درمانی که در این پژوهش ما را یاری کردند، تقدیر و تشکر می گردد.
)