نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه دندانپزشکی کودکان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران
2 دانشیار گروه دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران
3 دندانپزشک، یزد، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Fissure sealing is considered one of the most important preventive methods of caries in dentistry. This study aimed to investigate the effect of universal bonding on fissure sealing of permanent molars.
Materials and Methods: This experimental study was performed on 30 healthy human molar teeth that were divided into three groups, namely 1) fissure sealing by total bonding and acid etching, 2) fissure sealing by universal bonding and acid etching, and 3) fissure sealing by universal bonding without acid etching. After the preparation of the buccolingual section of the teeth, the microleakage was evaluated quantitatively. The collected data were analyzed in SPSS software (version 20) using Kruskal-Wallis and Dan tests.
Results: In this microleakage study with the dye penetration method, the highest and lowest degrees were observed in the groups of universal bonding without etching and the total bonding with etching, respectively. It must be noted that the difference was significant between these two groups (P=0.001). There was also a significant difference between the two groups of universal bonding without etching and universal bonding with etching (P=0.003)
Conclusion: Regarding the microleakage in the universal bonding group, it is better to use a combination of acid etching and universal bonding in fissure sealant. The degree of microleakage was lower in the two groups of fissure sealing by total bonding with acid etching and universal bonding with acid etching, compared to the group of fissure sealing by universal bonding alone.
کلیدواژه‌ها [English]
با وجود اینکه وقوع پوسیدگی در هر سنی امکان پذیر است، پوسیدگی دندان کماکان به عنوان شایعترین مشکل درمانی مزمن در کودکان مطرح می‌باشد(1)فیشورسیلانت به عنوان یکی از روش های پیشگیری از پوسیدگی به خصوص برای کودکان و بعد از رویش دندان‌های مولر دایمی به کار گرفته می‌شود. سیلانت یک پوشش بسیار نازک از رزین پلیمریزه شده می‌باشد که با پوشاندن شیارهای دندانی مانع از تشکیل پلاک و مواد غذایی بر روی سطوح دندان می‌گردد.(2-7)
حفره‌ها و شیارهای سطوح دندان مولر به دلیل پیچیدگی بافت شناختی، 5/12% از کل سطح دندان را تشکیل می‌دهد(9و8)، اطلاعات اپیدمیولوژیکی حاکی از وقوع مقدار قابل ملاحظه‌ای از پوسیدگی در این حفره‌ها و شیارها در کودکان مدرسه‌ای می‌باشد.(11و10) ازآنجاکه مسواک زدن و استفاده موضعی از فلوراید اثربخشی محدودی به عنوان اقدامات پیشگیرانه برای پوسیدگی‌های پیت و فیشور دارند، استفاده از شیار پوش‌ها به عنوان سدهای فیزیکی، مؤثرترین راهکار پیشگیرانه که در حال حاضر ممکن است، در نظر گرفته می‌شود.(13و12) در استفاده از تکنیک فیشورسیلانت جهت نفوذ کاملتر سیلانت به حفره‌ها و شیارهای سطح دندانی از تدابیری همچون آماده سازی سطوح مینایی به وسیله اسید اچینگ و باندینگ استفاده می‌شود تا در نهایت پیوند محکمی بین دندان و ماده شیارپوش برقرار شود و دندان ترمیم شود. یکی از روشها جهت نفوذ کاملتر به حفره‌ها و شیارهای سطح دندانی استفاده از کامپوزیت فلو است که از آن به عنوان فیشورسیلانت استفاده می‌شود.(13و12)
علیرغم این که در دندانپزشکی ترمیمی از باندینگ‌ها استفاده فراوان می‌گردد، هنوز هم موارد شکستی دیده می‌شود، که به طور عمده به علت انقباض پلیمریزاسیون و عدم چسبندگی کافی کامپوزیت به دیواره‌های حفره می‌باشد، که منجر به ریزنشت می‌شود. از جمله نسل هایی که به منظور رفع این مشکل مورد استفاده قرار گرفته است، باندینگ‌های نسل هشتم هستند. باندینگ‌های نسل ۸ (تک بطری)(14) شامل مواردی همچون کاندیشنر/پرایمر و ادهزیو هیدروفوب می‌باشد. در استفاده از این نوع باندینگ ها بعد از نفوذ کاندیشنر حفره شسته نمی شود و فقط خشک می‌گردد، که مانع از تبخیر حلال (که بطور عمده یک مشکل شایع در انواع سیستم‌های باندینگ دیگر است) می‌شود و موجبات محافظت در برابر حساسیت را نیز فرآهم می‌آورد.(19-15)
با توجه به اهمیت کاربرد ماده مناسب جهت پیشگیری از پوسیدگی‌های پیت و فیشورها، هدف این مطالعه بررسی آزمایشگاهی اثر کاربرد باندینگ یونیورسال در فیشورسیلانت دندان‌های مولر دائمی بود.
این مطالعه از نوع تحلیلی بود که به روش آزمایشگاهی و با طرح موازی انجام شد. مطالعه پس از تایید کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با کد IR.SSU.REC.1397.097 انجام شد.
در این مطالعه‌ی آزمایشگاهی با توجه به روش کار مطالعات پیشین و همچنین دستورالعمل استفاده از هر کدام از مواد دندانی به کار رفته در مطالعه(20و13)و هم چنین با در نظر گرفتن سطح معنی داری 5% و توان آزمون 80% و برای رسیدن به اختلاف معنی دار حداقل 5/1 واحد اختلاف بین گروه ها و مقدار s=1 واحد، تعداد 10 نمونه در هر گروه در مجموع 30 نمونه در نظر گرفته شد. نمونه ها تا زمان انجام مطالعه در نرمال سالین نگهداری شدند. سطح اکلوزال قبل از اجرای مطالعه با پودر پامیس بدون فلوراید و برس تمیز شده و سپس شسته شد و نمونه ها به طور مساوی به سه گروه تقسیم شدند. دندان های ماگزیلا و مندیبل به نسبت مساوی بین گروه های مورد مطالعه تقسیم شد.
گروه اول: سطح اکلوزال نمونه‌ها با اسیدفسفریک 37% (DiaEtch, DiaDent Int., Canada) به مدت 20 ثانیه اچ و به مدت 20 ثانیه با آب شسته شد. سپس به مدت 20 ثانیه با پوار هوا خشک شد و پس از شستشو و خشک کردن، بر روی سطح اکلوزال نمونه‌ها بوسیله میکروبراش موجود در بسته‌بندی باندینگ به صورت حرکت مالشی یک لایه باندینگ توتال اچ Gluma 2 bond (Kulzer, Germany) قرار گرفت و پس از 15 ثانیه و گرفتن پوار هوا به مدت 5 ثانیه، باندینگ به مدت 20 ثانیه کیور گردید. کامپوزیت فلو Charisma (Kulzer, Germany) بصورت فیشورسیلانت بر روی شیارها قرار داده شد و به مدت 40 ثانیه (طبق دستورالعمل کارخانه سازنده) با دستگاه لایت کیور LED بی سیم (Litex696, Dentamerica, Taiwan) باشدت Mw/cm2 600 کیور شدند.
گروه دوم: سطح اکلوزال نمونه‌ها با اسید فسفریک 37٪ به مدت 20 ثانیه اچ شدند، سپس به مدت 20 ثانیه با آب شسته شده و 20 ثانیه با پوار هوا خشک شدند. پس از شستشو و خشک کردن، بر روی سطح اکلوزال نمونه‌ها دو لایه باندینگ Universal (3M / ESPE, USA) طبق دستورالعمل خود ماده قرار گرفت و پس از 20 ثانیه به مدت 5 ثانیه پوار هوا گرفته شد. سپس باندینگ به مدت 10 ثانیه کیور گردید. کامپوزیت فلو Charisma Kulzer (Germany) به صورت فیشورسیلانت بر روی شیارها قرار داده شد و به مدت 40 ثانیه (طبق دستورالعمل کارخانه سازنده) با دستگاه لایت کیور با شدت Mw/cm2 600 کیور شدند.
گروه سوم: در شیارهای دندان پس از تمیز و خشک کردن باندینگ (3M / EPE, USA) Universal به مدت 20 ثانیه گذاشته شد؛ به مدت 5 ثانیه پوار هوا گرفته شد، سپس 10 ثانیه کیور گردید، فیشورسیلانت کامپوزیت فلو Charisma Kulzer (Germany) بر روی شیارها قرار داده شد و به مدت 40 ثانیه (طبق دستورالعمل کارخانه سازنده) با دستگاه لایت کیور با شدت Mw/cm2 600 کیور شد.
تمام نمونه‌ها 24 ساعت در آب مقطر در دمای اتاق نگهداری شدند و بدون مداخله دیگری در دستگاه ترموسایکل (کارخانه وفایی، ایران) تحت چرخه حرارتی 500 سیکل بین 5 درجه و 55 درجه سانتیگراد با زمان توقف 30 ثانیه در هر حمام آب و زمان انتقال 30 ثانیه بین هر حمام ترموسایکل شدند.(9)
بعد از این مرحله، آپکس ریشه‌ها با موم چسب سیل شد و دندان‌ها با دو لایه لاک ناخن به جز 1 میلی متری اطراف سیلانت پوشانده شد. سپس تا زمان آماده شدن تمام نمونه ها و به منظور یکسان سازی زمان نگهداری تمام نمونه ها، به مدت 7 روز در آب مقطر نگهداری شدند. بعد از 7 روز نمونه‌ها از آب مقطر خارج و به مدت 24 ساعت در محلول متیلن بلو 2 درصد (Merck, Germany) غوطه‌ور شدند. پس از گذشت زمان مورد نظر نمونه‌ها از محلول خارج و با آب شسته شدند. بعد از مانت در آکریل خود سخت شونده، با استفاده از دستگاه برش نان استاپ (نموفناوران پارس، مشهد، ایران) به وسیله دیسک‌های الماسی با ضخامت تیغه 2/0 میلیمتر، به موازات محور طولی دندان از وسط بعد باکولینگوال یک برش به ضخامت 2/0 میلیمتر داده شد. درجه‌ی نفوذ رنگ در زیر استریو میکروسکوپ (MJC IO,Moscow,Russia) و با بزرگنمایی حدود X4 بررسی شد. میزان نفوذ رنگ در زیر سیلانت بر طبق Score زیر به صورت کیفی درجه بندی شد.
0- عدم نفوذ رنگ
1- نفوذ رنگ در 2/1 خارجی سیلانت
2- نفوذ رنگ در 2/1 داخلی سیلانت
3- نفوذ رنگ به زیر سیلانت
داده ها با استفاده از توزیع فراوانی و آزمون کروسکال-والیس تجزیه و تحلیل شدند. نرم افزار مورد استفاده SPSS و سطح معنی داری 05/0 بود.
فراوانی ریزنشت گروه‌ها با آزمون کروسکال-والیس مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتیجه آزمون ریزنشت کلی در سه گروه دارای تفاوت معنادار بوده است. (001/0P=) (جدول 1)
در این مطالعه 30 دندان مولر کشیده شده انسان در سه گروه از نظر ریزنشت با تکنیک نفوذ رنگ مورد مطالعه قرار گرفتند.
جدول 1 : توزیع فراوانی سطوح ریزنشت در گروه های تحت مطالعه
|
ریزنشت |
گروه‌ها |
|||||
|
توتال اچ |
یونیورسال باند بعلاوه اچ انتخابی مینا |
یونیورسال باند سلف اچ |
||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
|
|
0 |
6 |
0/60 |
4 |
0/40 |
0 |
0/0 |
|
1 |
3 |
0/30 |
5 |
0/50 |
1 |
0/10 |
|
2 |
1 |
0/10 |
1 |
0/10 |
6 |
0/60 |
|
3 |
0 |
0/0 |
0 |
0/0 |
3 |
0/30 |
|
کل |
10 |
0/100 |
10 |
0/100 |
10 |
0/100 |
|
میانگین رتبه ای |
25/12 |
23/16 |
75/28 |
|||
001/0P-value=
در مقایسه‌ی ریزنشت دو به دو گروه‌ها با آزمون دان – تست، تفاوت بین گروه باندینگ یونیورسال و اسید اچ با گروه باندینگ توتال و اسید اچ معنادار نبود.
(1P=) (جدول 2)
ولی تفاوت گروه باندینگ یونیورسال بدون اسید اچ با گروه باندینگ توتال و اسید اچ (001/0P=) و گروه باندینگ یونیورسال بدون اسید اچ با گروه باندینگ یونیورسال و اسید اچ با (003/0P=) معنادار بود. (جدول 2)
جدول 2 : مقایسه‌ی ریزنشت دو به دو گروه‌ها
|
گروه‌ها |
P-value |
|
توتال اچ و یونیورسال با اچ |
1 |
|
توتال اچ و یونیورسال بدون اچ |
001/0 |
|
یونیورسال با اچ و یونیورسال بدون اچ |
003/0 |
قرار دادن فیشورسیلانت روش موثری برای پیشگیری از ایجاد پوسیدگی روی سطوح اکلوزال است. گیر سیلانت و آماده سازی سطح تماس مینا و سیلانت تعیین کننده قدرت کاهش پوسیدگی و تاثیر فیشورسیلانت است. شانس موفقیت فیشورسیلانت‌ها غالبا به ویژگی‌های سطح مینا، مدت اسید اچینگ، نوع اسید استفاده شده و تکنیک قرار دادن آن بستگی دارد.(16)
به دنبال پیشرفت علوم، بحث ادهزیوها از جمله نسل‌های مختلف باندینگ نسل ۴ و ۵ به نسل سلف اچ ۶ و ۷ تکامل یافت و این تکامل نه تنها باعث بهبود خواص فیزیکی بلکه سبب راحتی کار نیز شد . ادهزیوهای یونیورسال با هدف باندینگ به همه ی لایه‌های دندان مانند مینا، عاج، فلز، پرسلن، سرامیک، زیرکونیا و به صورت single application (تک بطری) عرضه گردید.
علیرغم این که در دندانپزشکی ترمیمی از باندینگ‌ها استفاده فراوان می‌گردد، هنوز هم موارد شکست دیده می‌شود، که به طور عمده به علت انقباض پلیمریزاسیون و عدم چسبندگی کافی کامپوزیت به دیواره‌های حفره می‌باشد، که منجر به ریزنشت می‌شود. از جمله نسل هایی که به منظور رفع این مشکل مورد استفاده قرار گرفته است، باندینگ‌های نسل هشتم هستند.
با توجه به اهمیت پیشگیری از پوسیدگی در دندانپزشکی و جلوگیری از ایجاد پوسیدگی‌های پیت و فیشورها، هدف این مطالعه بررسی آزمایشگاهی اثر کاربرد باندینگ یونیورسال در فیشورسیلانت دندان‌های مولر دائمی بوده است.
در بررسی ریزنشت، کمترین میزان ریزنشت مربوط به گروه باندینگ توتال اچ و بیشترین میزان ریزنشت مربوط به گروه باندینگ یونیورسال بدون اچ بود.
در مطالعه Muller و همکاران(21) استدلال شد که باندینگ سلف اچ لایه‌ای متخلخل و ناهمگن در سطح مینا ایجاد می‌کند. وجود حلال آب در این ماده موجب پلیمریزاسیون ناکامل آن شده و حتی شرایط بهبود دهنده مانند کاربرد دو لایه‌ای این باندینگ نیز قادر به حفاظت از ضایعه اولیه پوسیدگی نمی باشد. بر خلاف این ماده، Excite (توتال اچ) پس از یک بار استفاده بر سطح دندان، لایه یکنواخت و ضخیم مهارکننده اکسیژن را تشکیل می‌دهد که به طرز قابل توجهی مانع از پیشرفت ضایعه می‌گردد و بر این اساس توتال اچ قادر است نه تنها در بدنه ضایعه پوسیدگی بلکه در بخش پیشرونده آن نیز که مواد معدنی کمتری از دست داده نفوذ نماید و باعث جلوگیری از پیشرفت ضایعه پوسیدگی شود.
این نتایج از نقطه نظر برتری توتال اچ نسبت به باندینگ یونیورسال به تنهایی با مطالعه حاضر همسو بوده است و دلیلی برای این برتری می‌باشد.
همچنین در مطالعه حشمت و همکاران(22) نتایج نشان داد که میزان ریزنشت در باندینگ های توتال اچ در اکلوزال و سرویکال به طور معنا داری کمتر از سمان‌های سلف ادهزیو بود.
Salem و همکاران(23) نیز در مطالعه‌ای به نتایج مشابه با مطالعه حاضر دست یافتند. در این مطالعه که به روش کارآزمایی بالینی بر روی 4 مولر اول فک بالا و پایین در 56 کودک 7-6 ساله انجام شد، گزارش گردید که باندینگ اگزایت که از جمله توتال اچ‌های نسل پنجم شامل دو مرحله اسید اچینگ، باندینگ و پرایمینگ توام می‌باشد، از نظر گیر و پیشگیری از پوسیدگی، برتری معنیداری را در هر دو فک نشان داد.
نتایج مطالعات بررسی شده در بالا نیز تایید کننده و همسو با نتایج مطالعه حاضر بوده اند. در مطالعه حاضر از نقطه نظر آماری بین دو گروه باندینگ یونیورسال بعلاوه اچ انتخابی مینا و توتال اچ از نظر ریزنشت تفاوت معنی داری بدست نیامد؛ هرچند تفاوت هر دو گروه با گروه باندینگ یونیورسال سلف اچ و جداگانه معنی دار ارزیابی شد، که نشان دهنده ریزنشت بیشتر در گروه باندینگ یونیورسال سلف اچ به تنهایی است. بهره مندی از تکنیک اسیداچ در کنار خواص مطلوب باندینگ یونیورسال نسل هشت، به طرز چشمگیری، میزان ریزنشت را در سطح مینایی دندان کاهش می‌دهد.
با وجود اینکه از خصوصیات مطلوب باندینگ نسل هشت، داشتن چسبندگی مناسب به مینا و عاج توامان می‌باشد ولی از آنجایی که اسید موجود در بطری قدرت ذاتی کمتری نسبت به ترکیب اسیدفسفریک 37% دارد، قاعدتا نمی‌تواند آماده‌سازی مناسب سطح مینایی را فراهم آورد.
da Rosa و همکاران(19) در یک مطالعه مرور سیستماتیک و متاآنالیز، با عنوان ارزیابی و مقایسه استحکام اتصال به عاج دندان و یا مینا توسط دو تکنیک etch-and-rinse و سلف اچ با بررسی مطالعات مختلف به این نتیجه رسیدند که هیچ تفاوت آماری معنی داری بین دو تکنیک etch-and-rinse و سلف اچ در زمینه استحکام باند وجود ندارد. با این حال، برای ادهزیو، تفاوت تکنیک etch-and-rinse از نظر استحکام کششی میکروسکوپی در مقایسه با حالت سلف اچ معنی دار و بالاتر بود.
با این حال با توجه به مطالعات متناقض، مطالعاتی هم با مقایسه گروه‌ها در مورد برتری باندینگ یونیورسال سلف اچ و یا توتال اچ به عنوان فیشورسیلانت به تفاوت معنی داری نرسیده اند که در ادامه بررسی می‌شوند.
در مطالعه McLean و همکاران(24) گزارش شد که استحکام برشی باندینگ و قدرت باندشوندگی ادهزیو سلف اچ به طرز قابل توجهی بیشتر از ادهزیو توتال اچ بود.
در مطالعات Elif Ataol و همکاران(13) و Bahari و همکاران(25) گزارش شد که درگروه etch & rinse به طور قابل توجهی ریزنشت کمتر از گروه‌های سلف اچ بود.
یکی از معایب باندینگ‌های سلف اچ از جمله باندینگ‌های نسل ٨، خنثی شدن تمام اسید های هیدروفوب و باقی ماندن آن در سطح تماس سیلانت و دندان و تمایل به جذب آب است که یک دلیل در توجیه بالاتر بودن ریزنشت روش سلف اچ در مقایسه با روش توتال اچ است.(26و23) هرچند نتایج مطالعه حاضر همسو با سایر مطالعات ذکر شده در بالا(23-21) نشان دهنده برتری توتال اچ به عنوان فیشورسیلانت می‌باشد، اما همانطور که در بالا ذکر شد مطالعاتی هم برای توتال اچ برتری قائل نشده اند(27و24و19) که این تفاوت در نتایج میتواند به دلیل نحوه آماده سازی متفاوت و تاثیر فاکتورهای مختلف مانند سیکل حرارتی و نوع کیور ماده سیلانت رزینی باشد.(29و28)
با توجه به میزان ریزنشت در گروه باندینگ یونیورسال به تنهایی، بهتر است جهت حصول ریزنشت کمتر در فیشورسیلانت از ترکیب اسید اچ به همراه باندینگ یونیورسال استفاده نمود. میزان ریزنشت در گروه باندینگ توتال اچ و باندینگ یونیورسال بعلاوه اچ انتخابی مینا کمتر از گروه باندینگ یونیورسال سلف اچ به تنهایی بود.
تشکر و قدردانی
این مطالعه حاصل پایان نامه دانشجویی به شماره 943 که در شورای پژوهشی دانشکده دندانپزشکی شهید صدوقی یزد به تصویب رسیده، می باشد. نویسندگان از کمک و مساعدت معاونت پژوهشی دانشکده دندانپزشکی شهید صدوقی یزد قدردانی و امتنان فراوان دارند.
)