نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه رادیولوژی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی،دانشگاه علوم پزشکی مشهد ،ایران
2 استادیار گروه درمان ریشه، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
3 کارشناس آمار، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
4 دستیار تخصصی دندانپزشکی کودکان، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Most dental traumas occur in the maxillary anterior region, and the related complications can be observed as root and crown fractures or luxation injuries. Root fracture indicates cementum, dentin, and pulp fractures that may be extended longitudinally or horizontally across the tooth root. This study aimed to investigate the accuracy of two different voxel sizes in cone beam computed tomography (CBCT) and the effect of filtration and artifact reductionalgorithm (AR) in the diagnosis of horizontal root fracture (HRF) in the presence and absence of intracanal metallic post (IMP).
Methods and Materials: Artificial HRF was created randomly in 15 endodontically treated teeth at mid-root and coronal areas. Moreover, 15 intact teeth served as the control group. The cast posts were made for 30 teeth before fracture. The teeth were inserted in artificial casts for imaging and the images were prepared by CBCT system in 0.075 mm and 0.15 mm voxel sizes and were subjected to filtration and AR systems. An experienced radiologist analyzed the radiographic images. The sensitivity, specificity, and accuracy of the HRF diagnosis condition were calculated.
Results: Sensitivity values ranged from 46.7% in 0.15 mm voxel size in the presence of IMP to 100% in 0.075 mm voxel size in the absence of IMP. The specificity rate for all the studied techniques was 100%. The most negative effect of IMP was observed in the diagnosis of one-third of the coronal root and cervical area fractures.
Conclusion: The highest sensitivity and accuracy (100%) in the Promax 3DMax system was observed in 0.075mm voxel size in the absence of IMP. This result was in line with the results obtained with real samples. Filtration and AR systems were ineffective in the diagnose the HRF.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
بیشتر تروماهای دندانی در گروه سنی 7 تا 10 سال، به دلیل افتادن و حوادث در خانه یا مدرسه رخ می‌دهند؛ و به طور اولیه در ناحیه قدامی دهان و بیشتر در فک بالا اتفاق می‌افتند؛ که به شکل شکستگی‌های تاج و ریشه یا صدمات جابجایی می‌باشند.(1)
در بین شکستگی‌های دندانی، شکستگی‌های ریشه نسبتا ناشایع هستند؛ که 5/0 تا 7 درصد در دندان دائمی و 2 تا 4 درصد در دندان های شیری رخ می‌دهد، که از این بین ریشه‌های ناکامل با پالپ زنده به ندرت به طور کامل می شکنند. شکستگی افقی ریشه می‌تواند در ناحیه سرویکال، میانی یا اپیکالی رخ دهد. که در ناحیه میانی شیوع بیشتری دارد. اگر شکستگی در حد کرست آلوئول یا بالاتر از آن باشد پیش‌آگهی ضعیف است و التیام خود به خودی تقریبا رخ نمی‌دهد.(2و1)
زمانی که ریشه به طور افقی می‌شکند قطعه تاجی به درجات مختلف دچار جابجایی می‌شود؛ اما قطعه اپیکالی معمولا جابجا نمی‌شود. اگر حرکت یا جابجایی در قسمت تاجی وجود نداشته باشد یا مختصر باشد، بیمار ممکن است هیچ شکایتی نداشته باشد.(1)
التیام شکستگی ریشه به محل شکستگی، میزان تکامل ریشه و میزان جابجایی قطعات بستگی دارد. این التیام می‌تواند به چهار صورت التیام با بافت سخت، بافت گرانولیشن، التیام با استخوان و بافت همبندی و یا با بافت همبندی رخ دهد. التیام اغلب رخ می‌دهد ولی اگر نکروز رخ دهد مانع التیام محل شکستگی است و در صورت عدم مداخله باعث جدایی بیشتر قطعات و لقی قطعه تاجی می‌شود. از آنجایی که خونرسانی قطعه اپیکالی مختل نمی‌شود، نکروز پالپ آن بسیار نادر است. در مطالعات، نکروز پالپ قطعه تاجی با شیوع 18 تا 55 درصد اتفاق می‌افتد، ولی در بیشتر مطالعات در حدود 20 درصد بوده است.(2و1)
جهت تشخیص به موقع شکستگی ریشه، بررسی رادیوگرافی بسیار اهمیت دارد تا دندان به طور مناسب بررسی شود و در صورت علائم نکروز درمان سریع‌تر انجام شود. همچنین رادیوگرافی جهت تشخیص افتراقی بین صدمات لوکسیشن و شکستگی افقی ریشه کمک کننده است. از آنجایی که شکستگی افقی ریشه معمولا مایل است؛ یک ریشه شکسته در صورتی قابل رویت است که پرتو اشعه x از میان خط شکستگی عبور کند. اگر جهت اشعه مرکزی رادیوگرافی پری اپیکال (PA) موازی یا تقریبا موازی با خط شکستگی نباشد ممکن است حضور آن را نشان ندهد. به همین دلیل هر زمان به شکستگی ریشه مشکوک بودیم؛ ضروری است که حداقل 3 رادیوگرافی پری اپیکال با زاویه‌های عمودی متفاوت تهیه شود تا حداقل در یک زاویه، اشعه به طور مستقیم از خط شکستگی عبور کند و بتوان شکستگی را بر روی رادیوگرافی مشاهده کرد.(3و1)
در مواردی که روش تصویربرداری معمول نتایج غیرقابل قضاوتی ارائه می‌دهد، روش تصویربرداری CBCT کارآمد خواهد بود. سیستم‌های CBCT با میدان دید ( field of view ) کوچک می‌تواند ارزش فراوانی در تعیین شکستگی دندانی داشته باشد و کاربر را قادر می‌سازد شکستگی را در پلن‌های متعدد مشاهده کند.(6-3) از طرفی امکان بررسی سه بعدی ساختار آناتومیک با این تصویربرداری وجود دارد که می‌تواند از سوپرایمپوزیشن ساختارها که مانعی در تشخیص است، جلوگیری کند.(7)
به هر حال CBCT نیز با چالش‌هایی همچون رزولوشن پایین‌تر در مقایسه با فیلم‌های داخل دهانی و آرتیفکت حاصل از حذف فوتو‌ن‌های کم انرژی از دسته فوتو‌ن‌های تابیده به هنگام عبور از جسمی مثل پست فلزی همراه می‌باشد.(9و8)
در سیستمCBCT با تغییر سایز voxel کیفیت تصاویر تغییر می‌کند. هرچه سایز آن کوچکتر باشد کیفیت تصویر بهتر خواهد شد.(10) آرتیفکت اطراف اجسام فلزی در CBCT به اصطلاح beam hardening (سخت شدن پرتو) گفته می‌شود.(11) به این منظور روش‌هایی برای بهبود کیفیت تصاویر رادیوگرافی دندان‌های درمان ریشه شده و دارای پست فلزی وجود دارد، مانند الگوریتم‌های حذف آرتیفکت و سیستم‌های فیلتراسیون، در کنار حذف نویزها، که باعث حذف سیگنال‌های مفید نیز می‌شوند.(13و12) لذا بررسی دقیق هرکدام از این عوامل با درجاتی که بهترین کیفیت تشخیصی را دارا باشد ضروری بنظر می‌رسد. مد اندو این تکنیک، دارای کوچکترین سایز وکسلی است (75 میکرون) که به بازار معرفی شده است. در این مطالعه، هدف بررسی دو سایز وکسل مختلف و نیز سیستم‌های فیلتراسیون و حذف آرتیفکت در CBCT برای تشخیص شکستگی افقی ریشه در حضور و یا عدم حضور پست فلزی بود.
مواد و روش‌ها
جهت بررسی شکستگی‌های افقی ریشه از دندان سانترال ماگزیلای تک ریشه استفاده شد. سانترال های جمع آوری شده، با استریومیکروسکوپ بررسی شدند تا از نبود شکستگی عمودی ریشه ( vertical root fractureیا VRF) یا خطوط ترک (Craze line) در آنها اطمینان حاصل شود. در نهایت بعد از این بررسی، 50 عدد دندان انتخاب شد. برای اطمینان ازPatency هر کانال، یک فایل شماره 15 تا ناحیه فورامن اپیکال وارد کانال شد. همچنین با رادیوگرافی پری آپیکال عدم وجود کلسیفیکاسیون و تحلیل ریشه بررسی شد.از سیستم پروتیپر یونیورسال جهت آماده سازی کانال دندان استفاده شد. سپس تمامی کانال‌ها با استفاده از روتاری پروتیپر یونیورسال تا سایز F4 آماده‌سازی و با گوتاپرکا پر شدند. دو سوم طول کانالبا پیزوریمر برای پست خالی شد و برای هر کانال پست فلزی ریختگی ساخته شد ولی داخل کانال سمان نشد. سپس دندان‌ها به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش جهت ایجاد شکستگی افقی ریشه (A) و کنترل (B) تقسیم شدند. در 15 دندان گروه آزمایش، با واسطه یک ابزار با لبه تیز مثل انبر و اصابت ضربه ناگهانی چکش، شکستگی عرضی در ریشه دندان ایجاد گردید. از 50 دندان وارد شده به مطالعه، 20 دندان به دلیل شکستگی در چند ناحیه خارج شدند. دو تکه شکسته به درستی در کنار هم قرار داده شده و با چسب به هم متصل شدند. سپس تاج دندان‌ها با دیسک باریک قطع شد.
کل نمونه‌های دندانی در تمام مراحل به جز ایجاد شکستگی و اسکن رادیوگرافی در آب نگهداری شدند.
قبل از انجام تصویربرداری ، تمامی نمونه‌ها به صورت تصادفی (Randomized) توسط فردی که در مشاهده هیچ دخالتی نداشت، کد گذاری شده و به صورت 5 تایی،در کست از قبل آماده شده قرار داده شدند. انتخاب دندان‌ها برای قرار گیری داخل کست کاملا تصادفی بود و نمونه‌ها بطور تصادفی از هر یک از دو گروه کنترل و آزمایش انتخاب می‌شدند. بنابراین نمونه‌ها در چهار زیرگروه شامل بدون پست و بدون شکستگی، بدون پست و با شکستگی، با پست و با شکستگی، با پست و بدون شکستگی تقسیم شدند.
تصویربرداری توسط شخصی که در مشاهده رادیوگرافی‌ها نقشی نداشت انجام شد. تصاویر CBCT توسط دستگاه Promax 3Dmax (Planmeca Helsinki Finland) با خروجی حداکثر 94 کیلوولت (KVP) و fov 25×25 میلی متر تهیه شدند. دو سایز وکسل (voxel) 75 میکرون و 150 میکرون جهت تصویربرداری از نمونه‌ها استفاده شد. شرایط اکسپوژر برای سایز وکسل 150 میکرون (رزولوشن پایین) 90KVP= ، 9mA= و 12T= و برای سایز وکسل 75 میکرون (رزولوشن بالا) 90KVP=، 10mA= و 15T= بود و برای همه نمونه‌ها از fov یکسان 5×4 میلی متر استفاده شد.
در مجموع در این مطالعه، 24 بار تصویربرداری انجام شد. بدین ترتیب که یکبار با سایز وکسل 75 ازکست شامل 5 دندان بدون پست تصویر گرفته؛ سپس پست را داخل کانال قرار داده و مجدد تصویر گرفته شد و این عمل 6 بار تکرار شد (30 نمونه). بنابراین 12 تصویر با استفاده از سایز وکسل 75 میکرون بدست آمد. سپس هر یک از این 12 تصویر تحت سیستم‌های حذف آرتیفکت و فیلتراسیون قرار گرفتند (تصویر 1).
با سایز وکسل 150 نیز به همین روش عمل شد. در مجموع پس از 24 بار تصویربرداری، 96 تصویر از نمونه‌ها بدست آمد( تصویر 2).
|
الف |
|
ب |
تصویر 1 : تصویر ساژیتال CBCT با سایز وکسل 75 میکرون از دندان سانترال دارای پست الف : بدون شکستگی ب : دارای شکستگی
|
الف |
|
ب |
تصویر 2 : تصویر ساژیتال CBCT با سایز وکسل 150 میکرون از دندان سانترال دارای پست الف: بدون شکستگی دو: دارای شکستگی
تمامی تصاویر توسط یک مشاهده‌گر که متخصص رادیولوژی با تجربه بوده و از نمونه‌ها و شکستگی آنها اطلاعی نداشت، بررسی شد و نظر ایشان نسبت به وجود شکستگی ثبت شد. در صورت شک به وجود شکستگی یا عدم وجود آن، تشخیص شکستگی گذاشته می‌شد. مشاهده‌گر مجاز بود تا کنتراست و شفافیت تصاویر را به صورت اختیاری تغییر دهد. جهت جلوگیری از سوگیری، تمامی نمونه‌ها با فاصله زمانی یک هفته در هر یک ازشرایط تصویربرداری مختلف (96 تصویر) مشاهده و بررسی شدند. در ضمن محدودیت زمانی برای مشاهده تصاویر وجود نداشت. مشاهده‌گر پاسخ خود را با نمره صفر و یک ثبت نمود. بدین صورت که صفر، نشانه عدم وجود شکستگی و 1 نشانه وجود شکستگی بود.
0: شکستگی دیده نمی شود، 1: شکستگی دیده می شود
تحلیل داده ها با استفاده از آزمون مک نمار انجام گردید. سطح معنی داری در آزمونهای آماری برابر 5 درصد در نظر گرفته شد و برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS نسخه 21 و جهت تعیین فاصله اطمینان از نرم افزار Medcale نسخه 13 استفاده گردید.
یافته ها
در 96 تصویر به دست آمده ویژگی در همه روش‌ها 100 درصد بود.
حساسیت و دقت با سایز وکسل 75 میکرون (075/0 میلی متر) بدون حضور پست، با و بدون حذف آرتیفکت و فیلتراسیون 100 درصد بود. حساسیت و دقت با سایز وکسل 75 میکرون با حضور پست، با و بدون حذف آرتیفکت و فیلتراسیون به ترتیب 7/66 و 3/83 درصد بود.
حساسیت و دقت با سایز وکسل 150 میکرون بدون حضور پست، با و بدون حذف آرتیفکت و فیلتراسیون به ترتیب 60 و 80 درصد بود. حساسیت و دقت با سایز وکسل 150 میکرون با حضور پست، با و بدون حذف آرتیفکت و فیلتراسیون به ترتیب 7/46 و 3/73 درصد بود.
در مقایسه بین گروه ها آزمون مک نمار نشان داد که تعداد شکست ها در گروههای وکسل 150 میکرون با و بدون پست، گروه های وکسل 75 میکرون با و بدون پست، گروه های وکسل 150 میکرون و وکسل 75 میکرون با پست، اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند (به ترتیب 500/0P= و 063/0P= و 250/0P=) اما در گروه وکسل 150 میکرون بدون پست نسبت به وکسل 75 میکرون بدون پست بطور معنی داری کمتر بود (031/0P=).
نتایج مربوط به فراوانی شکست و حساسیت و ویژگی در جدول 1 آورده شده است.
با توجه به نتایج و اعداد به دست آمده در هر یک از وکسل‌ها چه در شرایط با پست و چه بدون پست، سیستم فیلتراسیون و الگوریتم‌های حذف آرتیفکت تأثیری در تشخیص شکستگی افقی ریشه نداشتند.
فراوانی محل شکست‌ها با تکنیک‌های مورد مطالعه در جدول 2 ثبت گردیده است که در این بین شکستگی در ناحیه اپیکال ایجاد نشده بود.
بحث
شکستگی ریشه بر شکستگی سمنتوم، عاج و درگیری پالپ دلالت دارد؛ که ممکن است به صورت عمودی یا افقی در عرض ریشه گسترش یابد.(2و1)
برای تشخیص شکستگی‌های ریشه، رادیوگرافی در کنار بررسی بالینی کمک کننده خواهد بود و روش تصویربرداری روتین، رادیوگرافی پری اپیکال (PA) می باشد که بدلیل دو بعدی بودن، معمولا باید در زوایای مختلف تهیه شود این روش در موارد بسیاری مخصوصا اگر جداشدگی قطعات وجود نداشته باشد، با شکست روبرو است.(5و4)
علاوه بر دو بعدی بودن تصاویر PA، ظرفیت تشخیصی آنها تحت تأثیر متغیرهای مختلفی از جمله زاویه تیوب اشعه، زمان اکسپوژر، حساسیت گیرنده، پروسسینگ و شرایط مشاهده تصاویر است.(5)
جدول 1 : تعداد شکست ها و حساسیت و ویژگی در گروههای با وکسل های 75 و 150 میکرون با و بدون پست
|
گروه |
شکستگی |
شکستگی واقعی |
حساسیت (فاصله اطمینان) |
ویژگی (فاصله اطمینان) |
|
|
دارد |
ندارد |
||||
|
وکسل 150 میکرون با پست |
دارد |
7 |
0 |
7/46 (41/73-27/21) |
100 (100-2/78) |
|
ندارد |
8 |
15 |
|||
|
کل |
15 |
15 |
- |
- |
|
|
وکسل 150 میکرون بدون پست |
دارد |
9 |
0 |
60 66/83-29/32) |
100 (100-2/78) |
|
ندارد |
6 |
15 |
|||
|
کل |
15 |
15 |
- |
- |
|
|
وکسل 75 میکرون با پست |
دارد |
10 |
0 |
7/66 (18/88-38/38) |
100 (100-2/78) |
|
ندارد |
5 |
15 |
|||
|
کل |
15 |
15 |
- |
- |
|
|
وکسل 75 میکرون بدون پست |
دارد |
15 |
0 |
100 (100-2/78) |
100 (100-2/78) |
|
ندارد |
0 |
15 |
|||
|
کل |
15 |
15 |
- |
- |
|
جدول 2 : فراوانی تشخیص‌های محل شکستگی توسط چهار تکنیک مورد مطالعه
|
محل شکستگی |
تکنیک |
|||
|
وکسل 150 میکرون با پست |
وکسل 150میکرون بدون پست |
وکسل 75 میکرون با پست |
وکسل 75 میکرون بدون پست |
|
|
(درصد) تعداد |
(درصد) تعداد |
(درصد) تعداد |
(درصد) تعداد |
|
|
ترک سرویکال بدون جداشدگی |
0(0/0) |
0(0/0) |
0(0/0) |
2(0/100) |
|
یک سوم میانی افقی |
7(0/100) |
7(0/100) |
7(0/100) |
7(0/100) |
|
سرویکال مایل و نیمه امتداد یافته |
0(0/0) |
0(0/0) |
0(0/0) |
(0/100) |
|
یک سوم کرونال مایل |
0(0/0) |
2(0/100) |
2(0/100) |
2(0/100) |
|
سرویکال افقی |
0(0/0) |
0(0/0) |
0(0/0) |
1(0/100) |
|
یک سوم میانی مایل و نیمه امتداد یافته |
0(0/0) |
0(0/0) |
1(0/100) |
1(0/100) |
|
کل |
7(7/46) |
9(0/60) |
10(7/66) |
15(0/100) |
با وجود این محدودیت‌ها گاهی تشخیص شکستگی با کمک سیستم‌های CBCT آسان‌تر خواهد بود. CBCT نسبت به رادیوگرافی‌های داخل دهانی با فیلم معمولی یا با سنسورهای دیجیتال و نیز نسبت به MDCT (Multi Detect of Computed Tomography) (توموگرافی کامپیوتری با مولتی دتکتور) حساسیت و ویژگی بالاتری در تشخیص شکستگی افقی ریشه دارد؛ اما نیاز به بررسی بیشتر می باشد.(14و10و5و4)
سیستم‌های CBCT با چندین میدان دید کوچک می‌توانند ارزش فراوانی در تعیین شکستگی دندانی داشته باشند و کاربر را قادر می‌سازند شکستگی را در پلن‌های متعددی مشاهده کند.(5-3)
بسیاری از دندان‌هایی که برای شکستگی ریشه مورد بررسی قرار گرفته‌اند درمان اندو شده و دارای مواد پرکننده ریشه و پست‌های فلزی بوده‌اند. این مواد با دانسیته بالا و توانایی بالا در تضعیف اشعه آرتیفکت‌های تصویری قابل ملاحظه‌ای ایجاد می کنند، که می‌توانند کیفیت تصویر را کاهش داده و تشخیص شکستگی را اگر نه غیر ممکن، اما بسیار سخت نمایند.(15و11) یکی از دلایل شک راجع به دقت CBCT مربوط به ماهیت مخروطی و آرتیفکت‌های این تصویربرداری است.(16)
در این مطالعه برای ایجاد ترک افقی از ضربه استفاده شد که علت آن شبیه سازی هر چه بیشتر به ترک های ایجاد شده در صدمات دندانی است. از طرفی در ناحیه شکستگی، عاج از دست نرفته و قطعات مجددا با حداکثر تطابق در کنار هم قرار می گرفتند. در مقابل در صورتیکه اگر برای شبیه سازی ترک از برش با حتی نازک ترین دیسک استفاده شود، تطابق اولیه در هنگام قرار گیری مجدد قطعات در محل خود، به خوبی روش ایجاد ترک با ضربه نخواهد بود.
جهت افزایش کیفیت تصاویر می‌توان از کاهش سایز وکسل استفاده کرد.(18و17) در یک مطالعه که دستگاه‌های متفاوت CBCT با fov متفاوت در بررسی شکستگی افقی ریشه مورد ارزیابی قرار گرفته بود، سایزهای وکسل 76، 80 ،100، 120 و 125 بررسی شدند، نتایج این مطالعه، نشان داد که در سیستم کداک (Kodak) با سایز وکسل 76 و سیستمAccuitomo با سایز وکسل 125 میکرون، تقریبا نزدیک به دو سایز وکسل بکار رفته در مطالعه ما، حساسیت به دست آمده در محدوده 95 تا 98 درصد برای وکسل 76 و 88 تا 95 درصد برای وکسل 125 بود که دلیل این حساسیت بالا را عدم حضور پست فلزی بیان کرده بود. حساسیت پایین در رابطه با وکسل 150 بدون پست در مطالعه ما در مقایسه با وکسل 125 سیستم Accuitomo ، به هر حال می تواند به دلیل اختلاف سایز بین این دو وکسل و نیز تفاوت دو دستگاه باشد.(3)
مطالعه مروری دیگری به این نتیجه رسیده بود که سایز وکسل در تشخیص شکستگی حائز اهمیت نیست، اما استفاده از CBCT برای تشخیص شکستگی ریشه قابل اطمینان است.(19)
تاکنون مطالعات بسیاری در زمینه بررسی شکستگی ریشه توسط CBCT انجام شده است که شرایط مختلفی از جمله تأثیر سایز وکسل متفاوت، fov های مختلف، اثر سیستم‌های فیلتراسیون و حذف آرتیفکت و یا مقایسه سیستم‌های مختلف CBCT تحت بررسی قرار گرفتند.(21و20و13و12)
در یک مطالعه دیگر همانند مطالعه حاضر، از سیستم ProMax3D استفاده شده بود و صحت تشخیص شکستگی افقی ریشه توسط آن نسبت به دستگاه دیگر در آن مطالعه بیشتر بود و سیستم حذف آرتیفکت باعث کاهش صحت تشخیص شده بود.(21) ولی در یک بررسی دیگر این سیستم باعث افزایش تشخیص درست شده بود که البته در رابطه با شکستگی ریشه نبود.(20) همچنین در مطالعه انجام شده برای تشخیص شکستگی عمودی، این سیستم باعث افزایش تشخیص شده بود.(13) اما در مطالعه ما نه سیستم حذف آرتیفکت و نه فیلتراسیون تاثیری در تشخیص نداشتند.
در مطالعات گذشته حساسیت و ویژگی در حضور پست فلزی کاهش یافته و تشخیص شکستگی با وجود پست مشکل بود.(3) در مطالعه ما نیز بطور مشابه حساسیت CBCT در هر دو سایز وکسل بکار گرفته شده در حضور پست کاهش یافته بود که این اختلاف در وکسل 75 میکرون بارزتر بود.
ویژگی تمامی تکنیک‌های بکار رفته در مطالعه ما در تشخیص شکستگی ریشه 100 درصد بود که بیانگر عدم تشخیص مثبت کاذب در این مطالعه بوده است. این مسئله می تواند مرتبط با تجربه بالای مشاهده‌گر در زمینه تشخیص شکستگی ریشه باشد. در سایر مطالعات بررسی شده هم که از سایز وکسل‌های تقریبا مشابه استفاده کرده بودند، محدوده ویژگی بالا و بین 88 تا 100 درصد بود.(22و3)
واضح است نتایج حاصل از شرایط بالینی ممکن است با این نتایج متفاوت باشند و بهتر است این نتایج پس از انجام کارآزماییهای بالینی مورد تفسیر قرار گیرد، تا بتوان تحلیل کاملتر و جامع‌تری از نتایج داشت.
نتیجهگیری
حساسیت و دقت سیستم 3Dmax درشرایط با یا بدون پست در سایز وکسل 75 بیشتر از 150میکرون بوده است و در هر دو سایز وکسل وجود پست باعث کاهش حساسیت و دقت شده بود. بیشترین تاثیر پست در تشخیص شکستگی‌های یک سوم کرونال ریشه وناحیه سرویکال بود. میزان ویژگی برای تکنیک‌های مختلف مورد مطالعه برابر 100 درصد بوده است. سیستم حذف آرتیفکت و فیلتراسیون تأثیری در تشخیص شکستگی افقی ریشه نداشتند.
تشکر و قدردانی
با تشکر از اساتید راهنما و مشاور در گروههای رادیولوژی و اندو دانشکده دندانپزشکی مشهد و معاونت پژوهشی که حداکثر همراهی را در طول این مطالعه داشتند.
)