نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، مرکز تحقیقات دندانپزشکی، گروه دندانپزشکی کودکان، موسسه تحقیقات دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران
2 دندانپزشک، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction:Autism is a congenital neurological disorder characterized by impaired social interaction, communication, and behavior. Due to the special condition of these children and their inability to observe oral hygiene, patients depend on their caregivers. In this regard, the present study aimed to evaluate the clinical consequences of untreated dental caries based on the pufa/PUFA index in autistic children aged 6-12 years old In Isfahan.
Materials and Methods: This descriptive-analytical study was conducted on 90 children in autistic centers based on clinical examination. The examination was performed using a mirror, explores, and headlight. The pufa/PUFA checklist and severity of the autism were documented for each child. The data were analyzed in SPSS software using the Mann-Whitney U test.
Results: The majority of children had mild autism. The mean of pufa and PUFA indices in the autistic children were obtained at 3.43±2.46 and 0.62±0.29, respectively. Among all the pufa/PUFA index parameters, the exposed pulp) was higher. In the current study, there was no significant difference between males and females in terms of autism severity (P=0.205). Moreover, the autism severity had no significant relationship with pufa/PUFA index in deciduous and permanent teeth (P>0.05).
Conclusion: The results of the current study pointed out that the rate of caries was relatively high in autistic children, and oral hygiene in primary dentition was worse than permanent dentition.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
پوسیدگی دندانی شایعترین بیماری در بین کودکان دارای عقب ماندگی ذهنی در سرتاسر جهان است و درمان دندانپزشکی بزرگترین نیاز نادیده گرفته شده در این بیماران است.(1) در این کودکان به خاطر نیازهای خاص درمانی که لازم دارند مراقبت روزانه دندانی از بچه‌های ناتوان و سایر کودکان متفاوت است زیرا آنها بر خلاف کودکان نرمال کاملا یا اکثرا به شخص دیگری برای مراقبت‌های روزانه خود نیاز دارند که منجر به مشکلاتی برای والدین آنها میشود.(3و2) بعضی از مهمترین دلایل عدم اطلاع والدین از سیستم مراقبت دهان و دندان شامل سختی‌های کلینیکی، شرایط اقتصادی، دست کم گرفتن نیاز به درمان، مشکلات برقراری ارتباط و همکاری با کودکان با اختلالات ذهنی می‌باشد.(4)
اوتیسم یا اختلال اوتیسمی یک بیماری-عصبی تکاملی است که با تعاملات و ارتباطات اجتماعی ضعیف و رفتارهای محدود و تکرار شونده شناخته میشود. این بیماری با چند مشخصه اصلی شناخته میشود: ناتوانی در برقراری ارتباطات اجتماعی، علایق محدود و رفتارهای تکراری. دیگر نشانه‌ها مانند اختلال در تغذیه نیز رایج هستند ولی برای تشخیص ضروری نیستند.(6و5) مهمترین ویژگی افراد مبتلا به اوتیسم، مشکل در تعاملات اجتماعی است. اختلالاتی که با بیماری همراه هستند، اثرات داروهای تجویز شده، افزایش یا کاهش بزاق در دهان، عادتهای غذایی ناسالم، عادتهای دهانی زیانبار مثل براکسیسم و مراقبت دهانی ضعیف میتواند ریسک پوسیدگی و بیماریهای پریودنتال را در کودکان مبتلا به اوتیسم افزایش دهد.(7)
شاخص dmft برای ارزیابی شرایط دندانی در جوامع مختلف و گروه‌های سنی متفاوت است. به هرحال این شاخص اطلاعاتی در مورد آثار زیان بار پوسیدگی‌های درمان نشده نمی دهد بلکه فقط پوسیدگی ها، ترمیم‌ها و فقدان‌های دندانی را ارزیابی میکند.(۸) درگیری پالپ به عنوان نتیجه‌ای از پوسیدگی‌های دندانی در این محاسبه دخیل نمی باشد. در سال 2010 شاخص جدیدی به نام PUFA/pufa (Pulp, Ulcer, Fistula) معرفی شد که شیوع و شدت آثار کلینیکی پوسیدگی‌های درمان نشده را محاسبه می کند. این شاخص پالپ‌های اکسپوز شده، زخم‌های مخاط ریشه‌ای باقیمانده، فیستول‌ها و آبسه‌ها را گزارش میدهد.(۹)
PUFA/pufa شاخصی است که شرایط دهانی و عفونت‌های ناشی از پوسیدگی‌های درمان نشده در دندان‌های شیری(pufa) و دایمی (PUFA) را ارزیابی میکند؛ این شاخص به طور مجزا از شاخص‌های DMFT/dmft ثبت میشود.(۱۰)
با توجه به اینکه در مطالعات میزان بالای شیوع و شدت پوسیدگی دندانی، بخصوص در دندان های شیری و درصد بالای کودکان محتاج به درمان گزارش شده است(۱۱)، بنابراین بررسی شیوع پوسیدگی در کودکان اوتیسمی با توجه به ناتوانی های آنها ضروری به نظر می رسد. در مطالعات مختلف نتایج متناقضی در مورد پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم دیده می شود. برخی مطالعات شیوع بالایی از پوسیدگی و بهداشت دهانی ضعیف در بچه های مبتلا به اوتیسم، گزارش کردند.(14-12) با وجود این، مطالعات دیگر اظهار می دارند تجربه پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم نسبت به معیارهای جهانی کمتر است، در حالی که جرم و پلاک زیادی در این بیماران یافت می شود.(1۵)
یک مرور سیستماتیک نشان میدهد سلامت دهان افراد ناتوان ذهنی نسبت به جمعیت عمومی، نشان دهنده بهداشت دهانی ضعیف و شیوع و شدت بالاتر بیماریهای پریودنتال است.(1۶)
در برخی مطالعات در میزان تجربه پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم و کودکان سالم تفاوتی یافت نشد.(18و17)، در حالی که در مطالعات دیگر میزان تجربه پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم بالاتر از گروه کنترل گزارش شده است.(21-19)
با توجه به تناقض در نتایج مطالعات و اینکه dmft نمیتواند وضعیت دهان و دندان را به طور دقیق تفسیر کند و در ایران مطالعه‌ای از شاخص pufa جهت بررسی وضعیت دهانی کودکان با اختلالات ذهنی استفاده نکرده است، هدف از این پژوهش بررسی نتیجه پوسیدگی‌های درمان نشده در کودکان با اختلالات ذهنی با کمک شاخص pufa بود تا از این طریق بتوان بهتر به نیازهای کودکان پی برد و گامی در راستای بهبودی وضعیت دهان و دندان در این کودکان برداشت.
مواد و روش ها
این مطالعه ی مقطعی، توصیفی -تحلیلی توسط کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با کد اخلاق IR.MUI.RESEARCH.REC.1399.372 تایید شد و بر روی 90 کودک مبتلا به اوتیسم در مراکز نگهداری این کودکان در اصفهان انجام شد. با تعداد 90 نمونه میانگین‌های pufa و PUFA با خطای به ترتیب 06/0 و 33/0 و اطمینان 95% برآورد شد. (96/1 =Z و σ برابر با 15/1 و 78/2 به ترتیب برای PUFA و pufa و میزان حد اشتباه (d) برابر با 9/0 و 37/0 به ترتیب برای PUFA و pufaو توان 8/0) معیار ورود، کودکان 12-6 ساله با اختلال اوتیسم ساکن اصفهان بود و رضایت آگاهانه والدین برای شرکت در مطالعه کسب شد. معیار خروج، شامل کودکان بسیار غیر همکار که امکان معاینه را نمی دادند و عدم رضایت والدین یا کودک برای شرکت در معاینه بود و نیز کودکان با هر گونه تاریخچه از بیماری های زمینه ای یا سندرومی غیر از اختلال اوتیسم و کودکان با ناهنجاری های شدید دندانی و هر گونه اختلال مینایی و عاجی و بی نظمی های شدید دندانی از مطالعه خارج شدند. با توجه به محدودیت نمونه‌ها روش نمونه گیری به صورت آسان انجام شد.بعد از تایید و تصویب پروپوزال تحقیقاتی، پژوهشگر به مراکز کودکان با اختلال ذهنی اوتیسم در شهر اصفهان (مرکز اوتیسم اصفهان و خمینی شهر و مرکز یاوران زینب) مراجعه کرد، و فرم رضایت آگاهانه از والدین آنها اخذ شد.
برای هر کودک یک چک لیست تنطیم شد که در آن سن و جنس کودک ثبت و در ادامه با کمک آینه، سوند و چراغ قوه، معاینه دندان کودکان انجام شد. شاخص pufa/PUFA برای هر کودک مطابق چک لیست تنظیم و ثبت گردید. تمام معاینات توسط یک نفر (محقق) انجام شد. همچنین شدت اوتیسم کودکان (شامل سطح 1، سطح 2 و سطح 3)(22) در چک لیست ثبت شد.
داده‌های بدست آمده با استفاده از روشهای آمار توصیفی نظیر درصد، میانگین، انحراف معیار، آزمون‌های آماری من ویتنی (مقایسه شاخص ها بر حسب جنس) و ضریب همبستگی اسپیرمن (بررسی ارتباط شاخص PUFA و pufa با شدت اوتیسم و سن کودکان) تحلیل آماری شدند. داده‌ها با استفاده از نرم افزار SPSS ویرایش 22 در سطح معنی داری 05/0 = تحلیل آماری شدند.
یافته ها
در تحقیق حاضر به منظور مطالعه پوسیدگی دندانی به بررسی کودکان مبتلا به اوتیسم در مراکز اوتیسم اصفهان و خمینی شهر و مرکز یاوران زینب پرداخته شد. براساس حجم نمونه تعیین شده، تعداد 90 کودک مبتلا به اوتیسم وارد مطالعه شدند. تعداد 55 پسر (1/66 درصد) و 35 دختر (9/38 درصد) در تحقیق شرکت کردند.
بیشترین فراوانی سن در بین کودکان مورد بررسی مربوط به سن 6 سال (1/21 درصد) و کمترین فراوانی مربوط به سن 10 سال (9/8 درصد) بود. همچنین حداقل سنی کودکان شرکت کننده در تحقیق 6 سال و حداکثر 12 سال با میانگین 15/2 ± 72/8 بود.
حداقل میزان pufa در دندان‌های شیری کودکان 0 مورد و حداکثر نمره pufa در کودکان مبتلا به اوتیسم 14 بود. میانگین pufa 46/2±43/3 بود. حداقل میزان PUFA در دندان‌های دائمی کودکان 0 مورد و حداکثر نمره PUFA در کودکان مبتلا به اوتیسم نمره 4 بود. میانگین PUFA 29/0±62/0 بود. میانگین اجزای pufa و PUFA به تفکیک در جدول 1 مشاهده می شود.
حداقل میزان پوسیدگی شدید همراه با درگیری پالپ یا ریشه باقیمانده در دندان‌های شیری کودکان 0 و حداکثر 9 دندان گزارش شد. حداقل میزان زخم‌های ناشی از قطعات دندان باقیمانده در دندان‌های شیری کودکان 0 مورد و حداکثر نمره u در کودکان مبتلا به اوتیسم 4 بود. اکثر کودکان بدون نشانه‌هایی از زخم‌های ناشی از قطعات دندان باقیمانده (8/47 درصد) بودند.
حداقل میزان فیستول در دندان‌های شیری کودکان 0 مورد و حداکثر نمره آن در کودکان مبتلا به اوتیسم 1 بود. در اکثر موارد (2/92 درصد) فیستول مشاهده نشد. حداقل میزان آبسه در دندان‌های شیری کودکان 0 مورد و حداکثر نمره آن در کودکان مبتلا به اوتیسم، 1 بود. اکثر کودکان (7/96 درصد) هیچ آبسه دندانی نداشتند.
حداقل نمرهی پوسیدگی شدید همراه با درگیری پالپ یا ریشه باقیمانده در دندان‌های دائمی کودکان 0 و حداکثر نمره پوسیدگی شدید همراه با درگیری پالپ 3 دندان گزارش شد. اکثر کودکان مورد بررسی، بدون دندان پوسیده (7/76 درصد) بودند.
حداقل نمره ی زخم‌های ناشی از قطعات دندان باقیمانده در دندان‌های دائمی کودکان 0 و حداکثر 1 گزارش شد. دراکثر کودکان (9/98 درصد) هیچ زخم مخاطی ناشی از دندان دائمی مشاهده نشد.
هیچگونه علائم فیستول یا آبسه دندانی در دندان‌های دائمی در دهان کودکان با اختلالات اوتیسم مشاهده نگردید. اکثر کودکان مورد بررسی از میزان خفیف (1/61 درصد) اوتیسم برخوردار بودند و میزان شدید اوتیسم تنها در 1/11 درصد از کودکان مشاهده گردید.
فراوانی دختران دارای میزان اوتیسم شدید نسبت به پسران بیشتر بود. نوع خفیف اوتیسم در پسران بیشتر دیده می شد. ولی با این حال اختلاف معناداری بین دختران و پسران مورد بررسی از نظر شدت اوتیسم مشاهده نگردید (205/0P=). (جدول ۲)
براساس آزمون من ویتنی، از نظر شاخص pufa (668/0 P= ) و PUFA (339/0 p= ) بین دختران و پسران اختلاف معناداری مشاهده نگردید.(جدول 3)
براساس ضریب همبستگی اسپیرمن، ارتباط معناداری بین شاخص pufa (085/0 p= و 183/0 r=) و PUFA (877/0 p= و 017/0 r=)برحسب شدت اوتیسم در کودکان مورد بررسی مشاهده نگردید. (جدول 4)
براساس ضریب همبستگی اسپیرمن، بین شاخص pufa (006/0 P= و 286/0 r=) و PUFA (001/0 P= و 649/0r=) با سن کودکان ارتباط معنی داری وجود داشت. به این معنی که با افزایش سن، میانگین شاخص ها در دندان های شیری و دائمی افزایش می یافت.
جدول 1 : میانگین و انحراف معیارشاخص pufa/PUFA و اجزای آن در سیستم دندان های شیری و دائمی در کودکان مبتلا به اوتیسم
|
|
pufa |
P |
u |
f |
a |
PUFA |
P |
U |
|
میانگین± انحراف معیار |
46/2±43/3 |
35/2±46/2 |
01/1±85/ |
26/0± 07/0 |
18/0± 3/0 |
29/0±62/0 |
56/0±27/0 |
1/0±01/0 |
جدول 2 : ارتباط جنس با شدت اوتیسم در کودکان
|
شدت اوتیسم |
تعداد پسر(درصد) |
تعداد دختر(درصد) |
P.value |
|
خفیف |
۳۶(5/65) |
۱۹(3/54) |
205/0 |
|
متوسط |
۱۵(3/27) |
۱۰(6/28) |
|
|
شدید |
۴(3/7) |
۶(1/17) |
جدول 3 : میانگین و انحراف معیار شاخص pufa و PUFA به تفکیک جنسیت
|
|
شاخص |
جنس |
میانگین |
انحراف معیار |
P.value |
|
دندان شیری |
pufa |
دختر |
25/3 |
86/2 |
688/0 |
|
پسر |
54/3 |
81/3 |
|||
|
دندان دائمی |
PUFA |
دختر |
28/0 |
78/0 |
339/0 |
|
پسر |
29/0 |
49/0 |
جدول 4 : همبستگی شاخص pufa/PUFA با شدت اوتیسم در کودکان
|
|
شدت اوتیسم |
تعداد(درصد) |
میانگین |
انحراف معیار |
ضریب همبستگی |
P.value |
|
دندان شیری |
خفیف |
۵۵(1/61) |
09/3 |
53/3 |
183/0 |
085/0 |
|
متوسط |
۲۵(8/27) |
16/4 |
77/3 |
|||
|
شدید |
۱۰(1/11) |
50/3 |
84/1 |
|||
|
|
خفیف |
۵۵(1/61) |
29/0 |
65/0 |
017/0 |
877/0 |
|
دندان دائمی |
متوسط |
۲۵(8/27) |
24/0 |
52/0 |
||
|
|
شدید |
۱۰(1/11) |
40/0 |
69/0 |
1) همبستگی اسپیرمن
بحث
اوتیسم، بیماری همراه با مشکل در تعاملات اجتماعی است. در این بیماران ریسک پوسیدگی دندانی و بیماری های پریودنتال به دلایلی مانند اثرات داروهای تجویز شده، افزایش یا کاهش بزاق در دهان، عادتهای غذایی ناسالم، عادت های دهانی زیانبار مثل براکسیسم و مراقبت دهانی ضعیف میتواند افزایش یابد. مشکلات دهان و دندان می تواند با اختلال در غذا خوردن، خواب، مشکلات حین صحبت کردن و حتی دردهای دندانی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان را تحت تاثیر قرار دهد.(2۳)
در مطالعه حاضر اکثر کودکان مبتلا به اوتیسم از نوع خفیف بودند. میانگین شاخص pufa در کودکان مبتلا به اوتیسم 42/3 بوده است که نشان دهنده این است که این کودکان به صورت میانگین حداقل 3 دندان شیری بدون درمان و رها شده داشته اند که منجر به بروز پوسیدگی‌های شدید همراه با درگیری پالپ، فیستول، آبسه یا زخم‌های مخاطی ناشی از قطعات دندانی باقیمانده شده بود.در بین اجزای مختلف شاخص pufa، دندان‌های با درگیری پالپ بیشترین میزان را شامل می شد که میانگین آن در کودکان مبتلا به اوتیسم 46/2 بوده است؛ در حالی که میانگین زخم‌های ناشی از قطعات دندانی، فیستول و آبسه به ترتیب 85/، 07/، 03/ بوده است که میزان کمتری از کل pufa را شامل میشد. این موضوع میتواند به این علت باشد که اولین علایم بروز درد و حساسیت‌های عاجی حین غذا خوردن و مصرف ترکیبات شیرین با پوسیدگی‌های عمیق در دندان‌های شیری و درگیری پالپ دندان‌ها شروع میشود و میتواند ترغیب کننده والدین یا نگهدار کودک برای مراجعه به دندانپزشک و درمان دندان‌ها باشد و زمانی که در این مرحله اقدام درمانی صورت بگیرد بروز شرایط وخیم‌تر که شامل آبسه، فیستول و زخم‌های مخاطی ناشی از قطعات باقیمانده است، کمتر خواهد بود.
با توجه به هدف سازمان بهداشت جهانی در سال 2010، کودکان 5ساله بایستی 90 درصد بدون پوسیدگی باشند و کودکان 12 ساله انتظار میرود که 1>DMFT داشته باشند.(2۴)
مطالعه غفورنیا و همکاران(2۵) نیز میزان نتیجه کلینیکی پوسیدگی های درمان نشده pufa و PUFA در کودکان اصفهانی و سالم را به ترتیب ۱/۲±۶۹/۱ و ۰۲۱/۰±۰۸/۰ بیان کردند.
در تحقیق حاضر میزان پوسیدگی کلینیکی درمان نشده در دندان های شیری کودکان مبتلا به اوتیسم بیشتر از 3 دندان بود که در مقایسه با نتایج بدست آمده ازکودکان سالم، نسبتا زیاد بود. به احتمال زیاد، علت آن شرایط ویژه‌ی این کودکان از جهت وضعیت جسمی و توانایی در رعایت بهداشت در آنها است چرا که این کودکان توانایی کافی برای مسواک زدن و رعایت بهداشت دهانی ندارند و برای این کار به کمک والدین یا نگهدار کودک وابسته هستند. با توجه به درگیری زیاد والدین با سایر مشکلات جسمی روانی در این کودکان شاید والدین نتوانند به صورت کامل به این بعد از بهداشت دهانی بپردازند.
میانگین شاخص PUFA در کودکان مبتلا به اوتیسم 62/0 بود. در بین اجزای مختلف شاخص PUFA دندان‌های با درگیری پالپ با میانگین 27/0 بیشترین میزان را شامل میشد و میانگین زخم‌های ناشی از قطعات دندانی 01/0 بود. هیچ گونه آبسه یا فیستول هم مشاهده نمی شد. بنظر میرسد وضعیت سلامت دهان در دندان‌های دایمی به علت زمان دیرتر رویش این دندان‌ها و درنتیجه اکسپوز کمتر به عوامل پوسیدگی زا و همچنین تعداد کمتر دندان‌های دایمی در دهان این کودکان در این گروه سنی نسبت به دندان‌های شیری بهتر بوده است.
مطالعات مختلفی بر روی شیوع پوسیدگی در کودکان اوتیسمی انجام شده است .در مطالعه موحد و همکاران(2۶) با بررسی بر روی 70 کودک 12-8 ساله مبتلا به اوتیسم، میانگین dmft و DMFT به ترتیب 84/2 و 44/1 ارزیابی شد. مشابه با مطالعه حاضر، کودکان مبتلا به اوتیسم نیازهای دندانی برآورده نشده بیشتری در سیستم دندان‌های شیری و نسبت به کودکان سالم داشتند و به صورت کلی میزان dmft در کودکان اوتیسمی نسبتا بالا بوده است. Du و همکاران (2۷)به بررسی سلامت دهان در کودکان پیش دبستانی مبتلا به اوتیسم پرداختند و به این نتیجه رسیدند که کودکان مبتلا به اوتیسم سلامت لثه‌ای بهتری نسبت به کودکان سالم داشتند و میانگین شاخص dmft پوسیدگی دندانی در کودکان مبتلا به اوتیسم 73/3 و کمتر از کودکان سالم بود. در مطالعات Loo و همکاران (7) و Namal و همکاران(2۸) نیز به طور مشابهی شیوع کمتری از پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم نسبت به کودکان سالم گزارش شده است.
Rekha و همکاران(۲۱) میزان بالای پوسیدگی دندانی در دوره دندانی شیری در کودکان مبتلا به اوتیسم گزارش کردند. Jaber و همکاران(1۲) نیز میانگین DMFT در کودکان 16-6 ساله را 2/4 گزارش کردند که نشانگر شیوع بالای پوسیدگی در این کودکان است.
Yashoda و همکاران(2۳) به ارزیابی سلامت دهان در کودکان 15-4 ساله مبتلا به اوتیسم پرداختند و میزان DMFT و dmft در این کودکان به ترتیب 86/0 و 4/1 گزارش شد. مشابه با مطالعه حاضر میزان پوسیدگی در سیستم دندان‌های شیری بیشتر از دایمی بوده است. Marshall و همکاران(۲۹) نیز گزارش کردند که وضعیت پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم نامناسب است و بیماری اوتیسم را به عنوان عاملی برای ریسک بالای پوسیدگی در نظر گرفتند.
تفاوت در نتایج مطالعات بدست آمده میتواند به علت تفاوت در گروه سنی مورد مطالعه، شاخص مورد استفاده در ارزیابی پوسیدگی و بررسی افراد در جوامع مختلف باشد؛ چرا که در سنین بالاتر دندان‌ها زمان بیشتری تحت تاثیر عوامل پوسیدگی زا قرار میگیرند و تعداد دندان‌های درگیر پوسیدگی بیشتر خواهد بود. همانطور که در نتایج بدست آمده از مطالعه نیز دیده می شود با افزایش سن کودکان میانگین شاخص pufa و PUFA در کودکان افزایش می یابد. از سوی دیگر مراکز نگهداری کودکان مبتلا به اوتیسم و مراقبان کودک نیز نقش بسزایی در شیوع پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم دارند.هرچه مراکز بهداشت دهان اهمیت و پرسنل آموزش دیده بیشتری داشته باشند و نظارت منظم بر سلامت دهان و دندان وجود داشته باشد، قطعا میزان پوسیدگی کمتر خواهد بود؛ زیرا این کودکان به علت ناتوانی‌های جسمی و روانی توانایی رعایت بهداشت شخصی را ندارند و به مراقبان خود از این جهت وابسته هستند. همچنین برنامه غذایی و میان وعده‌های غذایی سالم در مراکز نگهداری کودکان حائز اهمیت است.
از جهت دیگر در اکثر مطالعات بررسی شده برای ارزیابی ریسک پوسیدگی از شاخص DMFT استفاده شده است که به علت اینکه در این شاخص دندان پرشده و کشیده شده از یک ارزش نمره برخوردار هستند نمیتواند به خوبی وضعیت فعلی سلامت دهان کودک را ارزیابی کند؛ در حالی که شاخص مورد استفاده در این مطالعه با بررسی دندان‌های پوسیده با درگیری پالپی، زخم‌های مخاطی ناشی از ریشه‌های باقیمانده، فیستول و آبسه به خوبی وضعیت کلینیکی پوسیدگی‌های درمان نشده و بهداشت دهانی فعلی کودک را نشان میدهد، ولی نشان دهنده درمان‌های انجام شده نمی باشد. بنابراین به نوعی این دو شاخص معایبی دارند و در کنار هم میتوانند مکمل یکدیگر باشند. چنانچه در مطالعه موحد و همکاران(2۶) جهت ارزیابی درمان‌های انجام شده از نسبت دندان‌های پوسیده به DMFT استفاده کردند. همچنین در برخی مطالعات گروه کنترل از افراد سالم جهت مقایسه پوسیدگی با افراد مبتلا به اوتیسم در نظر گرفته شده است. بنابراین بنظر می رسد در مطالعاتی که شیوع پوسیدگی را در کودکان اوتیسم کم گزارش کرده اند آن را در مقایسه با کودکان سالم مطرح کرده اند، در حالی که در این مطالعات DMFT در گروه کودکان مبتلا به اوتیسم به خودی خود و در مقایسه با گایدلاین‌های سازمان بهداشت جهانی بالا و قابل توجه می باشد.
در مطالعه حاضر تفاوتی بین دختران و پسران از نظر شدت اوتیسم مشاهده نشد ولی اوتیسم خفیف در پسران و اوتیسم شدید در دختران فراوانی بیشتری داشت. این در حالی است که در برخی مطالعات(30و26و23و19) شیوع اوتیسم در پسران بیشتر از دختران گزارش شده است. علت این تفاوت میتواند تفاوت در جوامع مورد مطالعه باشد.
در مطالعه حاضر در مورد نمره شاخص pufa در سیستم دندان‌های شیری و دائمی بین دختران و پسران تفاوتی نبود. در مطالعه Rekha و همکاران(۲۱) میزان پوسیدگی در پسران بیشتر گزارش شد، در حالی که در مطالعه Jaber و همکاران(۱۲) میزان پوسیدگی بر اساس شاخص DMFT در دختران بیشتر از پسران بود و همچنین در مطالعه Marshall و همکاران(۲۹) ارتباطی بین دو جنس و پوسیدگی دیده نشد. تفاوت در نتایج حاصل در مورد تاثیر جنس در شدت پوسیدگی‌ها می تواند به علت تفاوت در شاخص مورد استفاده در ارزیابی پوسیدگی‌ها باشد.
همچنین نبود تفاوت معنی دار در پوسیدگی در سیستم دندان‌های دایمی و شیری در دختر و پسر را می توان به وابستگی این کودکان به والدین و مراقبین آنها در انجام مراقبت‌های بهداشت دهان و دندان نسبت داد.
در مطالعه حاضر شدت اختلال اوتیسم بر نمره pufa و PUFA در سیستم دندان‌های شیری و دایمی تاثیری نداشت. Lai و همکاران(۳۱) نیز به طور مشابه بیان کردند که نوع اختلال اوتیسم تاثیری در نیازهای دندانی برآورد نشده در کودکان نداشت.
سلامت دهان یکی از ارکان مهم سلامت هر فرد می باشد و مراقبت از دهان و دندان برای حفظ سلامت و بهداشت ضروری است. اما در کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم، به دلیل وجود اختلال در مهارت های ارتباطی و کلامی و مشکلات رفتاری؛ رعایت بهداشت دهان و دندان می تواند به یک چالش بین خانواده ها، مربیان و مراقبین تبدیل شود.والدین یا مراقبان از نظر انگیزه و کمک به آنها برای پیروی از روشهای موثر بهداشت دهان و دندان و اطمینان از شرکت در معاینات منظم بهداشت دندان نقش مهمی در ارتقا سلامت دندان و دهان کودکان دارند. بنابراین اهمیت یک رویکرد پیشگیرانه و نقش حیاتی دندانپزشک در ارائه آموزش دندانپزشکی مناسب به والدین افراد دارای معلولیت به خوبی احساس می شود. علاوه بر این، با نظارت دقیق و معاینات دوره ای دندانپزشکی می توان عادات بهداشت دهان و دندان افراد معلول را بهبود بخشید.
از محدودیت‌های این مطالعه میتوان به نداشتن اطلاعات در مورد رژیم غذایی و برنامه روزانه مسواک زدن در مراکز اشاره کرد. انجام مطالعات جدید با در نظر گرفتن این فاکتورها و مقایسه کودکان سالم و نیز شاخص DMFT پیشنهاد می شود.
نتیجه گیری
در تحقیق حاضر میزان پوسیدگی کلینیکی درمان نشده در دندان های شیری کودکان مبتلا به اوتیسم بیشتر از 3 دندان و نسبتا زیاد بود. سلامت دهان در کودکان مبتلا در سیستم دندان‌های شیری نسبت به دندان‌های دایمی وضعیت نامناسب‌تری داشت. پوسیدگی با درگیری پالپ دندان‌ها در بین دندان‌های شیری و دایمی بیشترین فراوانی را بین سایر پارامترهای شاخص pufa در کودکان مبتلا به اوتیسم داشت. همچنین شدت اوتیسم با شاخص PUFA/pufa ارتباطی نداشت.
تشکر و قدردانی
بدینوسیله از همکاری دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان جهت همکاری در این تحقیق، همچنین از مشارکت مراکز نگهداری کودکان مبتلا به اوتیسم شهر اصفهان، تقدیر و تشکر می گردد.
)