نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار اندودانتیکس، گروه اندودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران
2 دندانپزشک، مشهد، ایران
3 دانشیار باکتری شناسی، مرکز تحقیقات بیماری های عفونی، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Effective cleaning of the canal is one of the most important biological goals of root canal treatment. Enterococcus faecalis is one of the most resistant bacteria following root canal treatment. The aim of this study was to compare the effect of EndoActivator and XP‐Endo Finisher File to the usual method in the cleaning of the infected canals with Enterococcus faecalis.
Materials and Methods: The present study was carried out on a total of 56 teeth. In order to induce infection, Enterococcus faecalis was cultured and incubated. The teeth were divided into four groups (with 14 teeth in each group). The XP‐Endo Finisher File, EndoActivator, 5.25% sodium hypochlorite, and normal saline were used in the first, second, third, and fourth groups, respectively. Finally, the number of grown colonies was counted and reported in the CFU/ml unit.
Results: The mean number of colonies before using XP-Endo Finisher, EndoActivator, sodium hypochlorite, and normal saline were 169.7×104, 156.5×104, 193.2×104, and 215.9×104 CFU/ml, respectively, with no significant difference. After using XP-Endo Finisher, EndoAvactivator, sodium hypochlorite, and normal saline, the mean number of colonies were reported as 0.71×104, 4.78×104, 0.14×104, and 123.7×104 CFU/ml, respectively, indicating the clearance rates of 99.7%, 96.2%, 99.9%, and 42.9%, respectively. After the intervention, the studied groups were significantly different (p < /em><0.001) in terms of the contamination. The number of colonies in the XP-Endo Finisher group was significantly (p < /em>=0.04) lower than that of the EndoAvactivator group. These values were significantly (p < /em><0.001) lower in the three groups of EndoActivators, XP-Endo Finisher, and sodium hypochlorite than that of the normal saline group. There was no significant difference between the two groups of XP-Endo Finisher and sodium hypochlorite (p < /em>=0.608) and two groups of EndoActivator and sodium hypochlorite (p < /em>=0.507). The use of XP‐Endo Finisher, EndoActivator, and sodium hypochlorite resulted in significantly higher clearance than that reported for normal saline.
Conclusion: The highest rates of Enterococcus faecalis clearance were observed in the application of sodium hypochlorite, XP-Endo Finisher, and EndoActivator, respectively.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
هدف نهایی درمان ریشه دندان، پیشگیری یا درمان پریودنتیت اپیکالی میباشد.(1) پاکسازی کامل سیستم کانال ریشه به علت وجود پیچیدگی هایی همچون ایسموسها، کانالهای فرعی، دلتاها و غیره که میتوانند مکانهای مناسبی برای پنهان شدن و باقی ماندن دبری ها باشند، مشکل است.(2) دبریهای باقیمانده در سیستم کانال ریشه می توانند با باکتریها، محصولات باکتریایی و بافت پالپی زنده و نکروز ترکیب شوند. اگرچه آمادهسازی مکانیکی و کاربرد شستشودهندههای داخل کانال اثربخشی خوبی را نشان دادهاند، اما دست یافتن به پاکسازی کامل این مناطق غیر قابل دسترسی، کار دشواری است.(6-3)مطالعات نشان دادهاند که دبریدمان ناکامل کانال ریشه میتواند منجر به کاهش درصد موفقیت درمان ریشه شود.(8و7)
باکتریها از علل اصلی شکست درمان ریشه هستند. یکی از باکتریهای شایع، انتروکوک فکالیس می باشد.(9) از جمله فاکتورهای بیماریزایی این باکتری که میتواند مرتبط با عفونت های اندودنتیک و پاسخهای التهابی
پری رادیکولار باشد میتوان به چسبندگی به سطوح، هورمونهای جنسی، لیپوتایکوئیکاسید، تولید سوپراکسید خارج سلولی، آنزیمهای ژلاتیناز و هیالورونیداز و توکسین سیتولیزین اشاره کرد.(10) بقای طولانی مدت انتروکوک فکالیس در سیستم کانال ریشه میتواند به علت توانایی آن در اتصال به عاج، تهاجم به توبولهای عاجی و تشکیل تجمعات سازمان یافته در بیوفیلمها باشد که این تجمعات میتوانند باعث مقاومت باکتریایی در مقابل کاربرد روشهای ضد میکروبی داخل کانال گردند.(9) برای کمک به برداشتن دبریها، ضد عفونی کردن سیستم کانال و کاهش بار میکروبی، استفاده از محلولهای شستشودهنده مختلف نظیر هیپوکلریت سدیم(11) و کلرهگزیدین با غلظتهای متفاوت(12)، تکنیکهای مختلف از جمله لیزرها با طول موجهای متفاوت(13)، سونیک و اولتراسونیک و غیره مورد استفاده قرار گرفته است.(15و14)
هیپوکلریت سدیم پرکاربردترین محلول شستشودهنده در اندودانتیک می باشد که در غلظتهای مختلفی از 5/0 تا 7 درصد استفاده میشود. این ماده یک عامل
آنتی میکروبیال قوی است که می تواند بر انتروکوک فکالیس موثر باشد و بقایای پالپی و اجزای آلی عاج را به طور موثری حل میکند.(11)
اندواکتیویتور نیز جهت بهبود بخشیدن به مرحله شستشوی داخل کانال معرفی شده است. این دستگاه توسط امواج صوتی کار میکند و میتواند مواد شستشودهنده داخل کانال را نیز فعال کند.(16) نشان داده شده است که این سیستم در مقایسه با روشهای شستشوی معمولی با سرنگ، میتواند بهتر کانالهای فرعی را پاکسازی کند(17) و گزارش شده است که می تواند لایه اسمیر را به کمک یک ماده دمینرالیزه کننده مثل اتیلن دی آمین تترا استیک اسید (EDTA) در کانالهای انحنادار دندانهای مولر بردارد.(18) در یک مطالعه دیگر نیز نشان دادهشد که هیپوکلریت سدیم 25/5 درصد نسبت به اندواکتیویتور و لیزر دیود دارای اثر ضدباکتریایی مؤثرتری در پاکسازی کانالهای آلوده به انتروکوک فکالیس میباشد و از اندواکتیویتور و لیزر دیود میتوان به عنوان روشهای مکمل در ضدعفونی کردن کانال های دندانی استفاده کرد.(19)
یک فایل روتاری نیکل تیتانیوم به نام XP‐Endo Finisher برای استفاده به عنوان گام نهایی در بهبود تمیز کردن کانال ریشه پیشنهاد شده است. این فایل دارای یک هسته کوچک ساخته شده از یک آلیاژ اختصاصی نیکل تیتانیومی می باشد. طبق گفته سازنده، هنگامی که دستگاه درون کانال در حالت چرخش قرار میگیرد، شکل خاص فاز آستنیتیک (A-phase) به فایلها این اجازه را می دهد تا برای دسترسی و تمیز کردن مناطقی که ابزار های دیگر بدون آسیب رساندن به عاج یا تغییر شکل کانال اصلی توانایی انجام آن را ندارند مورد استفاده قرار گیرند.(21و20)
در مطالعات انجام شده تاکنون، اثربخشی فایل
XP‐Endo Finisherو اندواکتیویتور بر پاکسازی سیستم کانال ریشه به طور جداگانه بررسی شده و اثربخشی آن ها در برداشن لایه اسمیر، خارج کردن مواد پر کننده ریشه(22)، خمیر کلسیم هیدروکساید، کاهش تعداد کلونی های کاندیداآلبیکانس(23) و غیره تایید شده است، ولی مقایسهای بین آنها و روش معمول صورت نگرفته است. در نتیجه هدف کلی این مطالعه آزمایشگاهی، مقایسه اثر اندواکتیویتور و فایل XP‐Endo Finisher با روش معمول در پاکسازی کانالهای آلوده به انتروکوک فکالیس بود.
مواد و روش ها
56دندان (با توجه به مطالعه Elnaghy و همکاران(24) و با در نظر گرفتن اطمینان 95/0، حجم نمونه در هر گروه 14 دندان در نظر گرفته شد) تک ریشه تک کانال قدامی انسان که به دلایل ارتودنسی یا بیماری پریودنتال کشیده شده بودند، انتخاب شدند. روش نمونهگیری بهصورت غیرتصادفی آسان از بین بیماران مراجعهکننده به
درمانگاههای سطح شهر بیرجند بود. پس از تکمیل رضایتنامه آگاهانه، دندانها جمع آوری شدند. دندان های انتخاب شده با استفاده از رادیوگرافی با تکنیک موازی ارزیابی شدند که فاقد پوسیدگی، تحلیل داخلی و خارجی ریشه، ترمیم باشند. اتصالات الیاف لثهای و الیاف لیگامان پریودنتال از سطح خارجی ریشه توسط کورت به طول کامل برداشته شد. سپس تمامی دندانها به منظور ضدعفونی در محلول هیپوکلریت سدیم 5/0 درصد به مدت یک شبانه روز قرار داده شدند. بعد از آن تا زمان استفاده در محلول سالین نگهداری شدند. جهت یکسان سازی طول ریشه دندان ها، تاج تمامی آنها توسط یک دیسک (Warrior) در حضور اسپری آب قطع شد تا به طول یکسانی (14 تا 16 میلی متر) برسند. با استفاده از K فایل (Mani, INC, Japan) شماره 10، آپیکال فورامن دندان ها بررسی و دندانهایی انتخاب شدند که K فایل شماره 15 استاپ آپیکالی داشته باشد و بتوان با K فایل شماره 10، Patency را برقرار نمود. یک میلی متر از طول به دست آمده کم و به عنوان طول کارکرد در نظر گرفته شد. سپس تمامی کانالها با استفاده از سیستم چرخشی به روش کراون داون تا فایل پروتیپر 3F (Ballaiges, Switzerland, Dentsply Maillefer) آمادهسازی شدند. طبق دستورالعمل کارخانه سازنده Sx، 1S، 2S، 1F، 2F و 3F به طور غیر فعال با حرکات بالا و پایین و به ترتیب در کانال با استفاده از موتور روتاری (ENDO-Mate DT,NSK,Japan) استفاده شدند. بین استفاده از هر فایل از 1 میلی لیتر محلول هیپوکلریت سدیم 25/1 درصد (Cerkamed) به عنوان شستشودهنده توسط سرنگ با سرسوزن شستشو با گیج شماره 30 استفاده شد. در نهایت همه کانال ها با 5 میلی لیتر آب مقطر شست و شو داده شدند. بعد از آماده سازی کانالها، سوراخ آپیکال همه کانال ها با استفاده از سمان گلاس آینومر لایت کیور (GC, Tokyo, Japan) سیل شد. نمونه ها در آکریل قرار داده شدند و کانال های جانبی سطح ریشه با لاک ناخن، سیل و سپس با استفاده از اتوکلاو (مدت زمان 20 دقیقه در درجه حرارت 121 درجه سانتیگراد و تحت فشار psi 20) استریل شدند. جهت اطمینان از استریل شدن، نمونه ها به مدت 48 ساعت در انکوباتور تحت دمای 37 درجه سانتیگراد قرار گرفتند و به صورت تصادفی از 5 کانال با استفاده از فایل هدستروم شماره 50، نمونه گیری شد و نمونه ها کشت داده شدند. هیچ گونه رشد باکتریایی مشاهده نشد. سپس هر دندان در یک لوله آزمایش حاوی محیط BHI (Brain Heart Infusion) براث قرار گرفت. برای ایجاد عفونت، انتروکوکوس فکالیس (ATCC 29212) در محیط BHI براث کشت داده شد و به مدت 24 ساعت در دمای 37 درجه سانتی گراد انکوبه شد. پس از تهیه سوسپانسیون باکتریایی، معادل 5/0 مک فارلند (CFU/ml 108×5/1)، 100 میکرولیتر از سوسپانسیون با استفاده از سرنگ انسولین استریل به هر کانال دندانی تلقیح شد. به منظور تشکیل بیوفیلم باکتریایی دندان ها به مدت 2 هفته در دمای 37 درجه سانتی گراد انکوبه و در این دوره زمانی، روزانه سوسپانسیون باکتریایی تازه به کانال های دندانی تلقیح شد. پس از دوره انکوباسیون، دندان ها به صورت تصادفی به 4 گروه آزمایش 14 تایی به شرح زیر تقسیم شدند:
گروه 1، استفاده از فایل XP‐Endo Finisher (FKG Dentaire, La Chaux-de-Fonds, Switzerland) : فایل بر روی هندپیس کنترا انگل قرار داده شد. هر کانال با 1
میلی لیتر محلول هیپرکلریت سدیم 25/5 درصد پر شد و فایل بدون حرکت چرخشی به آن وارد شد. سپس حرکت چرخشی با فرکانس 800 دور بر دقیقه به مدت 1 دقیقه در دامنه 1 یا 2 میلی متری (بر اساس دستورالعمل کارخانه سازنده) از طول کارکرد به صورت ملایم و آهسته به کار گرفته شد. فایل با حرکت مسواکی به دیوارههای هر کانال کشیده شد. پس از کاربرد فایل XP‐Endo Finisher، کانال ها با 5 میلی لیتر آب مقطر با سوزن گیج 30 به مدت 30 ثانیه، شست و شوی نهایی داده شدند. هر XP-File تنها برای دو کانال به کار گرفته شد و پس از آن دور انداخته شد.
گروه 2، استفاده از اندواکتیویتور (Ballaigues, Switzerland, Dentsply maillefer) طبق دستورالعمل کارخانه سازنده : داخل کانال ها با 1 میلی لیتر محلول هیپوکلریت سدیم 25/5 درصد پر شد. سپس نوک آبی اندواکتیویتور (با اندازه 35 و تقارب 4 درصد) 2 میلی متر کوتاه تر از طول کارکرد درون کانال قرار گرفت و با جابه جایی عمودی به سمت بالا و پایین به اندازه 3-2 میلی متر در داخل کانال به مدت 60 ثانیه، محلول شستشودهنده فعال شد (cpm 10000). پس از کاربرد اندواکتیویتور، کانال ها با 5 میلی لیتر آب مقطر با سوزن گیج 30 به مدت 30 ثانیه، به عنوان شست و شوی نهایی، شست و شو داده شدند.
گروه 3، شست و شو با 5 میلی لیتر محلول هیپوکلریت سدیم 25/5 درصد (Cerkamed) با سوزن 30 گیج به مدت 1 دقیقه: پس از کاربرد هیپوکلریت سدیم، کانال ها با 5 میلی لیتر محلول آب مقطر با سوزن گیج 30 به مدت 30 ثانیه، شست و شوی نهایی داده شدند.
گروه 4، شست و شو با 5 میلی لیتر محلول نرمال سالین استریل با سوزن گیج 30 به مدت 1 دقیقه: این گروه به عنوان کنترل مثبت در نظر گرفتهشد.
پس از آن، تمامی کانال ها با آب مقطر پر شدند و بعد از آن برای انتقال نمونه ها، هر کانال با سه عدد مخروط کاغذی استریل شماره 35 با فاصله زمانی 30 ثانیه بین استفاده از هر مخروط کاغذی، کاملا خشک شد. سپس مخروط های کاغذی به لولههای آزمایش حاوی 1 میلی لیتر نرمال سالین منتقل شد و به مدت 20 ثانیه ورتکس شد. پس از تهیه رقت های 1-10 تا 3-10، میزان 100 میکرولیتر از سوسپانسیون روی محیط BHI آگار کشت داده شد و به مدت 48 ساعت در دمای 37 درجه سانتی گراد انکوبه شد. در پایان میزان باکتری در گروه کنترل و مداخله به صورت CFU/ml گزارش شد. اطلاعات با استفاده از شاخصهای مرکزی و پراکندگی برای داده های کمی و جداول فراوانی برای داده های کیفی و کمی دسته بندی و با نمودارهای مناسب توصیف شد. آزمون کولموگراف اسمیرنوف با هدف بررسی نرمالیتی دادهها انجام گرفت. در ادامه جهت مقایسه گروهها، در دادههای با توزیع نرمال از آنالیز واریانس ANOVA و در دادههای با توزیع غیرنرمال از آزمون کروسکال والیس استفاده شد.
یافته ها
میانگین تعداد کلونی انتروکوک فکالیس قبل و بعد از کاربرد XP-Endo Finisher، اندواکتیویتور، هیپوکلریت سدیم 25/5 درصد و نرمال سالین و نیز درصد پاکسازی در هر یک از گروههای مورد مطالعه به ترتیب در جدول 1 گزارش شده است.
جدول 1 : میانگین کلونی انتروکوک فکالیس (CFU/Ml) و درصد پاکسازی کانال ریشه در گروههای مورد مطالعه
|
|
XP-Endo Finisher |
اندواکتیویتور |
هیپوکلریت سدیم 25/5% |
نرمال سالین |
P-value |
||||
|
میانگین |
انحراف معیار |
میانگین |
انحراف معیار |
میانگین |
انحراف معیار |
میانگین |
انحراف معیار |
||
|
قبل از پاکسازی |
104×8/169 |
104×25/51 |
104×50/156 |
104×25/51 |
104×2/193 |
104×2/84 |
104×9/215 |
104×99/60 |
001/0> |
|
بعد از پاکسازی |
104×71/0 |
104×67/2 |
104×78/4 |
104×67/2 |
104×14/0 |
104×36/0 |
104×37/12 |
104×44/51 |
001/0> |
|
درصد پاکسازی |
7/99 |
0289/1 |
2/96 |
8/1093 |
9/99 |
12382/0 |
9/42 |
17/26074 |
001/0> |
|
P-value |
001/0> |
001/0> |
001/0> |
001/0> |
|
||||
آنالیز واریانس ANOVA نشان داد که گروههای تحت مطالعه قبل از انجام مداخله از نظر میزان آلودگی تفاوت معناداری با هم نداشتند. نتایج آزمون کروسکال والیس نشان داد که گروههای تحت مطالعه بعد از انجام مداخله از نظر میزان آلودگی تفاوت معناداری با هم داشتند (001/0P=).نتایج آزمون تعقیبی من ویتنی با تصحیح بن فرونی نشان داد که بعد از انجام مداخله تعداد کلنیهای انتروکوک فکالیس در گروه XP-Endo Finisher بهطور معناداری (04/0P=) کمتر از گروه اندواکتیویتور بود. همچنین تعداد کلنیهای انتروکوک فکالیس در سه گروه اندواکتیویتور، XP-Endo Finisher و هیپوکلریت سدیم به طور معناداری (001/0P<) کمتر از گروه نرمال سالین (کنترل مثبت) بود. (شکل 1)
جدول 2 نشان داد که سه روش مورد آزمون شامل کاربرد اندواکتیویتور، XP‐Endo Finisher و هیپوکلریت سدیم به طور معناداری پاکسازی بیشتری در مقایسه با نرمال سالین (گروه کنترل مثبت) از خود نشان دادند. با توجه به مقدار ضرایب استاندارد شده، بیشترین تاثیر به ترتیب در کاربرد هیپوکلریت سدیم، XP-Endo Finisher و اندواکتیویتور مشاهده شد.
|
XP-Endo Finisher |
شکل 1 : مقایسه درصد پاکسازی در گروه های مورد مطالعه (*: اختلاف معنی دار با نرمال سالین، #: اختلاف معنی دار با اندواکتیویتور)
جدول 2 : رگرسیون نهایی جهت مقایسه کلی گروههای مورد مطالعه
|
P-value |
t |
متغیر |
|
|||
|
ضرایب رگرسیونی استاندار |
ضرایب رگرسیونی غیر استاندار |
|||||
|
ضریب |
خطای معیار |
ضریب |
||||
|
033/0 |
195/2 |
135/0 |
052/0 |
115/0 |
تعداد کلنی قبل از پاکسازی (CFU/ml) |
|
|
001/0> |
913/11- |
871/0- |
998/98798 |
177/1- |
XP‐Endo Finisher |
گروه های مطالعه (سطح مبنا: نرمال سالین) |
|
001/0> |
129/11- |
829/0- |
901/100727 |
121/1- |
اندواکتیویتور |
|
|
001/0> |
530/12- |
895/0- |
775/96532 |
210/1- |
هیپوکلریت سدیم |
|
بحث
تمیز کردن موثر سیستم کانال ریشه، از مهمترین اهداف بیولوژیک درمان ریشه است. هدف از این مرحله این است که تمام بافت پالپ، باکتری ها و محصولات سمی آنها حذف شود و در عین حال فضایی در کانال ایجاد شود که امکان پر کردن ایده آل را فراهم نماید.(14و6و3) انتروکوکوس وکالیس قسمتی از فلور نرمال انسان است و مطالعات متعدد نشان دادهاند که این باکتری بیشترین جزء در کانال ریشه با عفونت مقاوم بعد از درمان اندو می باشد.(12و10و9) از این رو در این مطالعه کشت این میکروارگانیسم انجام شد.
به منظور ضدعفونی کردن سیستم کانال ریشه و کاهش بار میکروبی تکنیک های مختلفی از جمله استفاده از
محلول های شستشودهنده مختلف با درصدهای متفاوت، سونیک و اولتراسونیک، لیزر و غیره ارائه شده است.(13و5و4و2) شایع ترین ماده شستشودهنده که در درمان های اندودانتیک مورد استفاده قرار می گیرد هیپوکلریت سدیم می باشد. این محلول می تواند جز آلی پالپ زنده و نکروز را حل کند، و خواص آنتی میکروبیال خوبی دارد.(16و11) بررسی ها نشان داده اند، اندواکتیویتور در حذف باکتریها و لایه اسمیر از کانالهای ریشه نسبت به شستشودهندههای معمولی با سرنگ موثرتر است و نسبت به سایر دستگاههای شستشودهنده، کمتر باعث خروج ماده شستشودهنده از فورامن آپیکال میشود.(26و25) فایل
XP‐Endo Finisher به منظور دسترسی و تمیز کردن مناطقی که تکنیک های دیگر بدون آسیب رساندن به عاج یا تغییر شکل کانال اصلی توانایی انجام آن را ندارند، میتواند مورد استفاده قرار گیرد.(23و22و20) Al-Obaida و همکارانش(27) چهار روش مختلف (شست و شو با سوزن معمولی، EndoUltra Ultrasonic Activator، اندواکتیویتور و
فعال کننده سونیک EDDY) را در کاهش تعداد انتروکوک فکالیس از توبول های عاجی بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که فعال کردن هیپوکلریت سدیم با سیستم های سونیک و اولتراسونیک به طور قابل توجهی تعداد
باکتری ها را کاهش می دهد. در نتیجه مطالعه آزمایشگاهی حاضر با هدف مقایسه اثر اندواکتیویتور و فایل XP‐Endo Finisher با محلول هیپوکلریت سدیم به عنوان روش معمول در پاکسازی کانالهای آلوده به انتروکوک فکالیس انجام شد.
اندازه گیری کمی اثر پروتکل های ضدعفونی کردن سیستم کانال ریشه نسبت به اندازه گیری کیفی ارجحیت دارد، این امر به خصوص زمانی اهمیت پیدا می کند که تعداد کلی کلونی ها در نمونه کم باشد. در نتیجه در این مطالعه از روش CFU/ml به منظور شمارش تعداد باکتری های باقیمانده در کانال استفاده شد.(28)
Carvalho و همکارانش(29) به این نتیجه رسیدند که فایل XP‐Endo Finisher به عنوان یک روش فعال کردن ماده شستشودهنده می تواند تعداد باکتری انتروکوک فکالیس را در کانال های بیضی شکل کاهش دهد که نتیجه مطالعه آنها همسو با نتایج این مطالعه است.
Uroz-Torres و همکارانش(30) نشان دادند که سیستم اندواکتیویتور برداشت لایه اسمیر را در مقایسه با روش شستشوی معمول Max-I-Probe با هیپوکلریت سدیم و EDTA بهبود نمیبخشد. هرچند این مطالعه کارایی سیستم اندواکتیویتور در برداشت لایه اسمیر را مورد بررسی قرار داده است اما نتیجه کلی آن با یافتههای مطالعه ما همراستا میباشد، چرا که در مطالعه حاضر نیز پس از انجام مداخله تفاوت معناداری در تعداد کلنیهای انتروکوک فکالیس بین دو گروه اندواکتیویتور و هیپوکلریت سدیم مشاهده نشد.
با وجود محدودیت های این مطالعه آزمایشگاهی بین سه روش کاهش تعداد کلونی های انتروکوک فکالیس از سیستم کانال ریشه، بیشترین تاثیر به ترتیب در کاربرد هیپوکلریت سدیم، XP-Endo Finisher و اندواکتیویتور مشاهده شد. با این حال مطالعات بیشتری لازم است صورت گیرد تا نتایج این مطالعه تایید شوند.
نتیجهگیری
مطالعه آزمایشگاهی حاضر نشان داد که سه روش ضد عفونی سیستم کانال ریشه شامل کاربرد XP‐Endo Finisher، اندواکتیویتور و هیپوکلریت سدیم در مقایسه با نرمال سالین به طور معناداری موجب حذف بیشتر انتروکوک فکالیس میشوند و بیشترین میزان پاکسازی به ترتیب در کاربرد هیپوکلریت سدیم، XP-Endo Finisher و اندواکتیویتور مشاهده شد.
تشکر و قدرانی
این مقاله برگرفته از پایان نامه مصوب به شماره 78 از دانشکده دندانپزشکی بیرجند می باشد. بدین وسیله از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه جهت تصویب و پرداخت هزینه های این مطالعه و سرکار خانم دکتر فاطمه سلمانی جهت آنالیز داده ها تقدیر و تشکر می گردد.
)