نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه دندانپزشکی کودکان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
2 دندانپزشک، یزد، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Bruxism in children negatively affects the quality of life. The present study aimed to evaluate theprevalence of bruxism and its associated factors among 3-6-year-old children in Yazd in 2018.
Materials and Methods: This cross-sectional (descriptive-analytical) study was conducted on 270 3-6-year-old children who were selected via cluster sampling in Yazd. The needed data were collected through parent questionnaire (demographic characteristics of child and parents, as well as child's medical history) and the children's assessment form (muscle examination, occlusion, temporomandibular joint (TMJ), and decayed, missing, and filled teeth (dmft)). The validity of the questionnaires was validated by experts' opinions, and the reliability of the questionnaires was confirmed rendering a Cronbach's alpha coefficient of 0.87. Data were analyzed in SPSS software.
Results: As evidenced by the obtained results, the prevalence of bruxism in 3-6-year-old children in Yazd was obtained at 46.7%. The relationship between bruxism in these children and gender was not significant, while the association between bruxism and age was significant (p < /em>=0.0001). There was no statistically significant relationship between parental education and bruxism in children; nonetheless, the relationship between parents' occupation and the prevalence of bruxism in children was significant. Children with bruxism have a family history of bruxism among their families. Furthermore, a statistically significant relationship was detected between bruxism and sleep talking, restless sleep, child dysthymia, prognosis, complaints of temporal pain, complaints of dental pain without signs of decay, type of occlusion, and limitation in mouth opening of children.
Conclusion: Based on the results of the current study and the effect of such factors as parental occupation, sleep disorders, and dysthymia on the development of bruxism in children, it is necessary to increase parental knowledge through educational programs in an attempt to prevent and reduce the prevalence of bruxism in community.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
هدف از دندانپزشکی کودکان، پیشگیری، درمان و ارتقا سلامت دهان و دندان از دوره نوزادی تا نوجوانی میباشد. مشکلات کودکان در این بازه سنی شامل از دست رفتن دندان شیری و اولین آسیای دائمی، کراس بایت، مشکلات رویشی، دندان اضافه و نیز عادات دهانی از جمله براکسیسم میباشد. براکسیسم یک سایش و فشردن بدون عملکرد دندانها میباشد که این عادت در طول روز و شب به صورت خود آگاه یا نا خودآگاه می تواند اتفاق بیفتد.(1)
عقیده بر این است که براکسیسم در هنگام خواب در دوران کودکی خیلی رایج است و شیوعی بین 5/8 تا 3/55 درصد دارد، اگرچه در بزرگسالان این حالت خیلی شایع نیست.(2) اتیولوژی براکسیسم تاکنون به درستی شناخته نشده است و این وضعیت یک اختلال چند عاملی و پیچیده شناخته میشود. مطالعات، شاخصهای خطر متفاوتی را همراه با براکسیسم ذکر کردهاند که شامل فاکتورهای موضعی، فاکتورهای فیزیولوژیک، ژنتیک، نورولوژیک و فاکتورهای سیستمیک و اجتماعی میباشد.(4و3) سردرد، اختلالات تمپورومندیبولار، درد مفاصل و درد هنگام جویدن، تظاهرات براکسیسم در خواب میباشد.(8-5) در یک دوره طولانی براکسیسم ممکن است نتیجه هایپرتروفی عضلات ماستر و تمپورال باشد.(8)
درمان شامل جهت دادن والدین روی جنبه های رفتاری، فالوآپ های دندانی، روانشناسی و نیز دارودرمانی است.(9) رویکرد بلندمدت جهت درمان، کاهش استرس، تغییر سبک زندگی، کنترل عادات و استفاده از نایت گارد برای محافظت از دندانها و سیستم جونده در نظر گرفته شده است.(10)
با توجه به مطالب بیان شده و شیوع بالای براکسیسم در کودکان، این مطالعه با هدف بررسی فراوانی براکسیسم کودکان در محدوده سنی 3 تا 6 سال شهرستان یزد در سال 1397 به انجام رسیده است و امید است با مشخص شدن فراوانی کودکان دچار براکسیسم و عوامل و عادات همراه آن، با استفاده از آموزش های لازم به والدین و نیز برنامه ریزیهای آموزشی و درمانی لازم، از عوارض ناشی از براکسیسم در زندگی کودکان جلوگیری شود و شرایط کیفی زندگی آنها بهبود یابد.
مواد و روش ها
این طرح با رعایت کلیه ی اصول آیین نامه ی اخلاق در پژوهش مصوب وزارت بهداشت و درمان انجام شد. لازم به ذکر است که این مطالعه در «کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد» به شماره IR.SSU.REC.1397.033 به تصویب رسیده است.
برای انجام این مطالعه، کودکان با محدوده سنی 6-3 سال و والدین آنها جهت تکمیل پرسشنامه وارد مطالعه شدند. تعداد کلی مهد کودکها و پیش دبستانی های موجود در استان با کمک بهزیستی و سازمان آموزش و پرورش مشخص شد که از مجموع 300 مهدکودک و 100 پیش دبستانی با نظر متخصص آمار به روش نمونه گیری خوشه ای (تصادفی ساده)، تعداد 9 خوشه 30 نفری در نظر گرفته شد و متناسب با حجم نمونه تعداد 7 خوشه از مهدکودکها و 2 خوشه از پیش دبستانی ها به صورت تصادفی انتخاب شدند.
معیار ورود به مطالعه عدم سابقه شکستگی فک و رضایت والدین برای انجام مطالعه و معیار خروج از مطالعه، کودکان با ناتوانی ذهنی و جسمی بود.
برای بررسی روایی مطالعه، پرسشنامه ها در اختیار پنج نفر از اعضا هیئت علمی قرار گرفت. برای ارزیابی پایایی مطالعه پرسشنامه ها در اختیار 15 نفر از والدین قرار گرفت. ضریب آلفای کرونباخ یافت شده برابر با 87/0 بود که نشاندهنده پایایی مناسب پرسشنامه بود.
پس از مراجعه به مهد کودکها و پیش دبستانی های مشخص شده، فرم رضایتنامه به همراه پرسشنامه توسط مسئولین مهدکودک و پیش دبستانی به والدین ارسال شد. در صورت رضایت والدین به شرکت در مطالعه و انجام معاینه فرزندشان (امضا کردن فرم رضایتنامه و پرکردن پرسشنامه) جهت انجام معاینه کودکان اقدام شد.
پرسش نامه شامل دو قسمت فرم ارزیابی کودکان و فرم مربوط به والدین (بررسی تاریخچه کودک) بود.
ابتدا پرسشنامه مخصوص به والدین داده شد که شامل دو بخش مشخصات فردی کودک، والدین و تاریخچه بود. سوالات (2-1) و (14-11) به صورت چهارگزینه ای بود که به صورت همیشه (نمره 4)، گاهی اوقات (نمره 3)، به ندرت (نمره 2) و هرگز (نمره 1) نمره گذاری شدند. سوالات (10،9،7،6،5) نیز به صورت بلی (نمره 1) و خیر (نمره صفر) نمره گذاری شدند.
تاریخچه شامل موارد زیر بود:
سابقه ابتلا به دندان درد، استفاده از فضا نگه دار، سابقه ابتلا به مشکلات گوش، عادات پارافانکشنال مثل براکسیسم (دندان قروچه)، آلرژی، خواب، مصرف داروی خاص، بیماری های انگلی روده ای، عوامل روحی و روانی، زندگی کودک با هر دو والد یا یکی از والدین به علت جدائی یا فوت، سابقه ضربه به ناحیه سر و صورت و دندانها و سابقه خانوادگی اختلالات مفصلی
معیارهای تشخیصی براکسیسم شامل موارد زیر بود:
گزارش والدین، وجود سایش در بیش از یک دندان، درد عضلانی یا مشکلات مربوط به مفصل TMJ به همراه حداقل یک دندان دارای سایش.
فرم ارزیابی کودکان شامل معاینه عضلات، اکلوژن، مفصل گیجگاهی فکی و dmft بود.
الف) شرح این معاینه به تفصیل عبارت بود از:
1- بررسی dmft در تمامی دندان ها که میانگین آنها با استفاده از استاندارد WHO انجام گرفت، به طوری که دندان پوسیده=d، دندان کشیده شده=m، دندان پرشده=f، دندان=t بود.
2- بررسی وجود سایش در دندانها (به صورت کوتاه شدگی و مسطح شدن تاج)
3-معاینه مفصل گیجگاهی- فکی به کمک لمس با انگشتان حین حرکت فک و یا در حالت ثابت و بدون حرکت انجام گرفت و شامل مراحل زیر بود:
حساسیت مفصل TMJ در لمس، محدودیت در باز کردن دهان (مقدار طبیعی باز شدن دهان 40-35 میلی متر به اندازه عرض 4 انگشت) و درد یا انحراف فک حین باز کردن دهان.
4- بررسی عضلات ماستر و تمپورال
معاینه عضلات جونده ماستر و تمپورالیس که با لمس مستقیم بوسیله انگشتان میانی، اشاره و انگشت سوم و لمس عضلات بصورت حرکت چرخشی کم دامنه با فشاری نرم و مداوم بصورت قرینه همزمان صورت گرفت و هر گونه حساسیت و دردی ثبت شد.
5-بررسی انواع اکلوژن: دندان های شیری (مزیال استپ، دیستال استپ، فلش ترمینال)، دندان های دائمی (کلاسI، کلاس II، کلاس III)
داده ها با استفاده از پرسشنامه و معاینه گردآوری شده و سپس با استفاده از نرمافزار آماری SPSS نسخه 17 و آزمون آماری Chi-square و Fishers_exact test تجزیه و تحلیل شد. سطح معنیداری در این مطالعه 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها
در این مطالعه تعداد 270 کودک در محدوده سنی 6-3 سال در مهدکودک ها و پیش دبستانی های شهر یزد از نظر فراوانی براکسیسم مورد بررسی قرار گرفتند.
با توجه به یافته های این مطالعه، 126 نفر (7/46) از کودکان مورد مطالعه مبتلا به براکسیسم بودند.
جدول 1 : توزیع فراوانی براکسیسم در کودکان 6-3 ساله به تفکیک عوامل مورد بررسی
|
|
|
براکسیسم |
P-value |
|||
|
بله |
خیر |
|||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
|||
|
سن
|
سال 3 سال 4 سال 5 سال 6 |
9 19 33 65 |
5/22 3/37 2/45 3/61 |
31 32 40 41 |
5/77 7/62 8/54 7/38 |
0001/0 |
|
شغل پدر
|
کارمند آزاد کارگر بیکار |
35 59 29 3 |
5/36 4/48 7/61 0/60 |
61 63 18 2 |
5/63 6/51 3/38 0/40 |
032/0 |
|
شغل مادر
|
کارمند آزاد خانه دار کارگر |
27 19 76 4 |
9/65 6/57 9/40 0/40 |
14 14 110 6 |
1/34 4/42 1/59 0/60 |
016/0 |
|
کج خلقی |
ندارد دارد |
115 11 |
9/44 6/78 |
141 3 |
1/55 4/21 |
014/0 |
|
سابقه فامیلی
|
ندارد پدر مادر برادر خواهر |
93 5 6 12 10 |
1/41 3/83 7/66 6/70 3/83 |
133 1 3 5 2 |
9/58 7/16 3/33 4/29 7/16 |
002/0 |
|
ناآرامی در خواب
|
ندارد دارد |
81 45 |
4/42 57 |
110 34 |
6/57 43 |
029/0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
بیش فعالی
|
ندارد دارد |
107 19 |
5/43 2/79 |
139 5 |
5/56 8/20 |
001/0 |
|
مشکلات گوش
|
دارد ندارد |
17 109 |
6/58 2/45 |
12 132 |
4/41 8/54 |
172/0 |
|
فضانگهدار
|
دارد ندارد |
1 125 |
20 2/47 |
4 140 |
80 8/52 |
228/0 |
|
سابقه آلرژی
|
دارد ندارد |
17 109 |
9/45 8/46 |
20 124 |
1/54 2/53 |
925/0 |
|
سابقه بیماری انگل رودهای |
دارد ندارد |
12 114 |
60 6/45 |
8 136 |
40 4/54 |
214/0 |
|
شکایت درد ناحیه گیجگاهی |
هرگز بندرت گاهی اوقات همیشگی |
106 10 7 3 |
4/42 100 100 100 |
144 0 0 0 |
6/57 0 0 0 |
000/0 |
|
شکایت درد مفصل گیجگاهی فکی |
هرگز به ندرت |
124 2 |
3/46 100 |
144 0 |
7/53 0 |
129/0 |
|
شکایت از درد دندان بدون پوسیدگی |
هرگز بندرت گاهی اوقات همیشگی |
74 25 23 4 |
4/39 5/62 9/63 7/66 |
114 15 13 2 |
6/60 5/37 1/36 3/33 |
004/0 |
یافته های حاصل از جدول 1 موارد زیر را نشان میدهد:
براکسیسم با افزایش سن در کودکان 3 تا 6 ساله مورد مطالعه، افزایش معناداری داشت (0001/0P=).
ارتباط آماری معناداری بین شغل پدر با براکسیسم در کودکان مورد مطالعه مشاهده شد (032/0P=). فرزندان دارای پدر کارمند کمتر به براکسیسم مبتلا بودند، در حالیکه کودکان دارای پدر کارگر و بیکار درصد ابتلای بیشتری به براکسیسم داشتند.
ارتباط آماری معناداری بین شغل مادر با براکسیسم در کودکان مورد مطالعه یافت شد (016/0P=). مادرانی که دارای شغل آزاد و کارمند بودند کودکانشان نسبت به مادران خانه دار بیشتر در معرض براکسیسم بودند.
بین سابقه فامیلی و براکسیسم ارتباط آماری معناداری یافت شد (002/0P=). در کل، بیش از 60 درصد کودکان دارای براکسیسم، دارای سابقه فامیلی براکسیسم در بین خانواده خود بودهاند و اکثراً دارای خواهر و یا برادری بوده اند که ابتلا به براکسیسم داشته است.
براکسیسم در کودکانی که در خواب ناآرام بودند، به میزان 57 درصد بوده است و ارتباط آماری معناداری بین اختلال ناآرامی در خواب و براکسیسم در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه وجود داشته است (029/0P=).
بین کج خلقی با براکسیسم در کودکان مورد مطالعه ارتباط آماری معناداری یافت شد (014/0P=) و 6/78 درصد کودکان دارای خصوصیت کج خلقی، مبتلا به براکسیسم بودند.
بین بیش فعالی کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه و براکسیسم ارتباط آماری معناداری وجود داشت (001/0P=) و حدود 80 درصد کودکان بیش فعال در این مطالعه مبتلا به براکسیسم بودند. ارتباط آماری معناداری بین سابقه مشکلات گوش و شیوع براکسیسم در کودکان مورد مطالعه وجود نداشته است (172/0P=).
ارتباط آماری معناداری بین استفاده از فضانگهدار با براکسیسم در این مطالعه مشاهده نشد (228/0P=). با توجه به تعداد کم کودکان دارای سابقه استفاده از فضانگهدار، این یافته ها خیلی قابل استناد نمیباشد.
برحسب یافته های این مطالعه، ارتباط آماری معناداری بین سابقه آلرژی و براکسیسم در کودکان مورد مطالعه یافت نشد (925/0P=).
بین بیماری انگلی رودهای و براکسیسم در کودکان ارتباط آماری معناداری مشاهده نشد (214/0P=). هر چند که در کودکان دارای بیماری انگل رودهای تا حدودی میزان براکسیسم بیشتر بوده است.
ارتباط بین شکایت از درد ناحیه گیجگاهی با براکسیسم در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه معنادار بوده است (000/0P=) هر چند که تعداد کمی از کودکان دارای براکسیسم در این مطالعه، حائز این شرایط بوده اند.
بین شکایت از درد مفصل گیجگاهی فکی با براکسیسم، در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه ارتباط آماری معناداری وجود نداشته است (129/0P=).
ارتباط بین شکایت از درد دندانی بدون علائم پوسیدگی با براکسیسم، در کودکان مورد مطالعه معنادار بوده است (004/0P=) و شکایت از درد در کودکان دارای براکسیسم به میزان بیشتری بوده است.
در این مطالعه، ارتباط بین dmft با براکسیسم در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه با استفاده از آزمون تی تست سنجیده شد که بر اساس آن، هیچ یک از شاخص های d، m، f و dmft ارتباط آماری معناداری با براکسیسم نداشتند (870/0P=). (جدول 2)
جدول 2 : ارتباط بین dmft با براکسیسم در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه
|
شاخص |
انحراف معیار ± میانگین |
T |
P-value |
|
|
دارای براکسیسم |
بدون براکسیسم |
|||
|
پوسیده (d) |
49/1 ± 65/2 |
45/1 ± 66/2 |
044/0- |
965/0 |
|
غایب (m) |
473/0 ± 198/0 |
501/0 ± 187/0 |
183/0 |
855/0 |
|
پر شده (f) |
23/1 ± 16/1 |
18/1 ± 11/1 |
330/0 |
742/0 |
|
dmft |
62/2 ± 02/4 |
52/2 ± 97/3 |
164/0 |
870/0 |
جدول 3 : ارتباط بین نوع اکلوژن با براکسیسم در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه
|
نوع اکلوژن |
براکسیسم |
|||||
|
دارد |
ندارد |
کل |
||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
|
|
کلاس I |
26 |
1/44 |
33 |
9/55 |
59 |
0/100 |
|
کلاس II |
21 |
8/61 |
13 |
2/38 |
34 |
0/100 |
|
کلاس III |
7 |
8/53 |
6 |
2/46 |
13 |
0/100 |
|
FTP |
20 |
8/30 |
45 |
2/69 |
65 |
0/100 |
|
مزیال استپ |
17 |
4/35 |
31 |
6/64 |
48 |
0/100 |
|
دیستال استپ |
35 |
6/68 |
16 |
4/31 |
59 |
0/60 |
|
نتیجه آزمون |
P<001/0 Fishers_exact test |
|||||
بر اساس نتایج جدول 3، شیوع براکسیسم در کودکانی که دارای اکلوژن کلاس I بودند، 1/44 درصد، در کلاس II برابر 8/61 درصد، در کلاس III، 8/53 درصد، در FTP 8/30 درصد، در مزیال استپ 4/35 درصد و دیستال استپ برابر 6/68 درصد بوده است. مطابق یافته ها، ارتباط بین نوع اکلوژن با براکسیسم در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه معنادار بوده است (001/0P<).
ارتباط آماری معناداری بین محدودیت در باز کردن دهان با براکسیسم در کودکان مورد مطالعه یافت شد (004/0P=) و 75 درصد کودکانی که در باز کردن دهان محدودیت داشتند، مبتلا به براکسیسم بودند.
در این مطالعه، ارتباط آماری معناداری بین تحصیلات پدر با براکسیسم در کودکان مورد مطالعه مشاهده نشد (611/0P=)، هرچند که در مواردی که پدر دارای تحصیلات دیپلم بوده است براکسیسم به نسبت بیشتر بوده است و در کودکانی که پدران آنها دارای تحصیلات دانشگاهی و زیردیپلم بوده است، کمتر مشاهده شد.
ارتباط معناداری بین نفس کشیدن با دهان باز در خواب و براکسیسم در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه یافت نشد (848/0P=) و 50 درصد کودکانی که در خواب با دهان باز نفس می کشیدند، دارای براکسیسم بودند.
بین براکسیسم و انواع مال اکلوژن از جمله اپن بایت (170/0P=)، دیپ بایت (508/0P=)، کراودینگ (204/0P=) و کراس بایت (483/0P=) ارتباط معناداری مشاهده نشد.
بین براکسیسم و حساسیت مفصل گیجگاهی فکی در لمس ارتباط آماری معناداری وجود نداشت (893/0P=) و 2 نفر (50 درصد) از کودکان دارای حساسیت مفصل به لمس، براکسیسم داشتند.
بین مکیدن انگشت در کودکان 6-3 ساله و شیوع براکسیسم ارتباط آماری معناداری مشاهده نشد (136/0P=)، هر چند که در کودکان دارای عادت مکیدن انگشت، تا حدودی میزان براکسیسم بیشتر بوده است.
بحث
براکسیسم نوعی اختلال تابع عملکردی و پنهان است که در خواب یا بیداری اتفاق میافتد و در کودکان و بزرگسالان دیده میشود.(11)
با توجه به یافته های این مطالعه، شیوع براکسیسم در کودکان مورد مطالعه 7/46 درصد بود. در مطالعه Simoes zenari(12)، 3/55 درصد کودکان 4 تا 6 ساله برزیلی مبتلا به براکسیسم بودند. این شیوع در مطالعه Soares و همکاران(13)، در کودکان 5-3 ساله، 45 درصد و در مطالعه سراج و همکاران(3) در کودکان 12-4 ساله مراجعه کننده به دانشکده دندانپزشکی تهران، 2/26 درصد بود. همچنین نتایج تحقیق جلیل القدر و همکاران(14) حاکی از شیوع 19درصدی براکسیسم در کودکان مورد مطالعه شهر قزوین بود. این تفاوت در شیوع براکسیسم، احتمالا به دلیل تفاوت در محدوده های سنی مورد مطالعه، شرایط اجتماعی و اقتصادی، موقعیت زمانی و مکانی، تکنیکهای ارزیابی و معیارهای تشخیصی براکسیسم می باشد، همچنانکه در مواردی، با افزایش سن، شیوع کمتر براکسیسم مشاهده شده است.
در این مطالعه، تفاوت آماری معناداری بین دختران و پسران از لحاظ ابتلا به براکسیسم وجود نداشت که با نتایج مطالعه نعمت اللهی و همکاران(15)مطابقت دارد.
طبق نتایج این مطالعه بین سن کودک با براکسیسم ارتباط معناداری به دست آمد، بدین صورت که با افزایش سن براکسیسم افزایش یافت. یک دلیل احتمالی آن را می توان ورود کودک به فضای آموزش رسمی و متاثر شدن روحیات کودک از محیط پیرامون دانست. نتایج مطالعه دالبند و همکاران(16)در همدان از لحاظ ارتباط جنس و سن با براکسیسم همسو با نتایج مطالعه حاضر می باشد. با وجود اینکه کودکان مورد بررسی در محدوده سنی 9-8 سال بودند، به منظور ارزیابی تاثیر سن در میزان شیوع براکسیسم نیاز هست که کودکان در گروههای سنی مختلف (پیش دبستانی، دبستانی و نوجوانان) مورد بررسی قرار گیرند.
مطالعه فراتصه(17) در اهواز و نیز مطالعه سراج و همکاران(3)نشان از وجود ارتباط معنادار بین شغل والدین و براکسیسم کودکان داشت که در راستای نتایج حاصل از مطالعه کنونی می باشد. بدین شرح که فرزندان دارای پدر کارمند کمتر به براکسیسم مبتلا بودند، در حالیکه کودکان دارای پدر کارگر و بیکار درصد ابتلای بیشتری به براکسیسم داشتند. پدران کارمند نسبت به پدران دارای شغل آزاد و کارگر توجه بیشتری نسبت به سلامت فرزند خود دارند و فرزندان آنها از بهبودی بیشتری از لحاظ وضعیت براکسیسم برخوردار هستند. این تفاوت را می توان به دلیل سطح آگاهی والدین با توجه به درجه اجتماعی آنها دانست. کودکان دارای مادرانی با شغل آزاد و کارمند نیز نسبت به مادران خانه دار بیشتر در معرض براکسیسم بودند. این امر نشان دهنده این است که برخلاف پدران، حضور مادران در محیط خانه و صرف وقت مناسب برای کودک می تواند آرامش روحی و روانی بیشتری برای کودک به همراه داشته و از بروز براکسیسم و مشکلات ناشی از آن بکاهد. البته در کنار این امر سطح تحصیلات مادر و آگاهی اجتماعی وی نقش بسزایی در کاهش این پدیده خواهد داشت.
در مطالعه حاضر ارتباط بین سابقه فامیلی و براکسیسم از لحاظ آماری معنادار بود (002/0P=). بیش از 60 درصد کودکان دارای براکسیسم، دارای سابقه فامیلی براکسیسم در بین خانواده خود و اکثرا دارای خواهر یا برادر مبتلا به براکسیسم بوده اند.
در مطالعه جلیل القدر و همکاران(14) نیز براکسیسم با سابقه خانوادگی در کودکان 3 تا 6 ساله قزوینی ارتباط معناداری داشت. همچنین این بخش از یافته ها با نتایج دالبند و همکاران(16) مطابقت دارد. Cheifetz و همکاران(18) سابقه فامیلی براکسیسم را در بروز براکسیسم در کودکان به طور معناداری مثبت گزارش کردند که با یافته های مطالعه حاضر مطابقت دارد. بر طبق این نتایج، بررسی ریشه ای بروز براکسیسم از جهت وجود مشکلات روحی-روانی برجسته در خانواده و اثرگذاری آن بر تمامی افراد خانواده، ضروری می باشد و در صورت نیاز، می توان با ارجاع به روانپزشک یا روانشناس خانواده و همچنین دندانپزشک، در راستای تشخیص و درمان گام برداشت.
در مورد اختلالات خواب کودک، بین نفس کشیدن با دهان باز در خواب و اختلال جاری شدن آب از دهان در خواب با براکسیسم در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه ارتباط معناداری یافت نشد. اما ارتباط آماری معناداری بین صحبت در خواب و براکسیسم کودکان یافت شد و کودکانی که دارای اختلال صحبت در خواب بودند به نسبت بیشتری دارای براکسیسم بودند. همچنین ارتباط آماری معناداری بین اختلال ناآرامی در خواب و براکسیسم، در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه وجود داشته است.
در مطالعه جلیل القدر و همکاران(14) نیز ارتباط معناداری بین براکسیسم و صحبت کردن در خواب و بیقراری در خواب برای کودکان 3 تا 6 ساله قزوینی مشاهده شد که با یافته های مطالعه حاضر مطابقت دارد. کودکان 6-4 ساله به طور متوسط نیازمند 11-10 ساعت خواب در شبانه روز می باشند. کمتر از این مدت خواب، موجب بیش فعالی، رفتارهای تکانه ای و نیز به خطر افتادن یادگیری در محیط های آموزشی می شود.(19) والدین و معلم های دانش آموزان باید با پیامد های اختلالات خواب آشنا شوند تا مانع بروز علایم و عواقب آن شوند.(20و19) مشکلات خواب که براکسیسم از جمله آنهاست، در زمان کودکی باعث بروز مشکلات روانپزشکی در بزرگسالی می شود.(20)
بین کج خلقی با براکسیسم در کودکان مورد مطالعه ارتباط آماری معناداری یافت شد (014/0P=) و 6/87 درصد کودکان دارای خصوصیت کج خلقی، مبتلا به براکسیسم بودند که با توجه به این میزان، نیاز به مطالعات جامع تر و گسترده تری در این زمینه است تا در صورت تایید اثر خصوصیات خلق و خویی کودکان بر روی براکسیسم، در زمینه روانشناختی راهکارهای موثرتر و کاراتری اندیشیده و آموزش های لازم برای والدین در نظر گرفته شود.
حدود 80 درصد کودکان بیش فعال در این مطالعه، مبتلا به براکسیسم بودند که این ارتباط معنادار بوده است (001/0P=) و با یافته های جلیل القدر و همکاران(14) در قزوین و سراج و همکاران(3) در تهران مطابقت دارد.
بر حسب یافته های این مطالعه، ارتباط آماری معناداری بین سابقه آلرژی و براکسیسم در کودکان مورد مطالعه یافت نشد که با مطالعه حسینی المدرس و همکاران(21)در یزد مغایرت دارد. با توجه به انجام این مطالعات در شرایط محیطی یکسان، احتمالا به دلیل تفاوت در محدوده سنی نمونه های مورد مطالعه و تعداد محدودتر افراد مورد بررسی در مطالعه حسینی المدرس و همکاران(21)می باشد.
بین مکیدن انگشت در کودکان 6-3 ساله و براکسیسم ارتباط آماری معناداری مشاهده نشد که با یافته های Miamoto و همکاران(22) در کودکان با نقایص شناختی مغایرت دارد و ناشی از ماهیت متفاوت جامعه های مورد مطالعه میباشد.
بین شکایت از درد مفصل گیجگاهی فکی با براکسیسم در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه ارتباط آماری معناداری وجود نداشت که با یافته های Carra و همکاران(23) همخوانی دارد. این امکان وجود دارد که ناتوانی کودکان در بیان نشانه های روزانه یا اهمیت ندادن والدین به شکایت های کودکان از علل این امر باشد.
هیچ یک از شاخصهای پوسیدگی دندانی و dmft ارتباط آماری معناداری با براکسیسم نداشتند که با نتایج تحقیق زروندی(24) در مشهد مطابقت دارد.
نتیجه تحقیق حاضر ارتباط معنا داری را بین براکسیسم و اکلوژن های کلاس II و دیستال استپ نشان داد.Henrikson و همکاران(25) دریافتند که شیوع براکسیسم در مال اکلوژن کلاس II بیشتر از اکلوژن نرمال می باشد. همچنین مطالعه Nilner(26) نشان داد که بین براکسیسم و مال اکلوژن کلاس II و III ارتباط وجود دارد. این امر لزوم دادن آگاهی لازم به خانواده ها را جهت پیگیری بهتر خدمات دندانپزشکی و مشاوره ارتودنسی در رابطه با رفع وضعیت موجود جهت پیشگیری از عوارض بعدی را نشان می دهد.
در این مطالعه، ارتباط آماری معناداری بین محدودیت در باز کردن دهان با براکسیسم در کودکان مورد مطالعه یافت شد و 75 درصد کودکانی که در باز کردن دهان محدودیت داشتند مبتلا به براکسیسم بودند. این بخش از یافته ها با نتایج تحقیق حامدی(27) در کرمان مطابقت دارد. همچنین، در مطالعه مدنی و همکاران(28) بیماران دارای براکسیسم محدودیت در باز کردن دهان داشتند. این وضعیت می تواند به دلیل یک رابطه متقابل و نشان از تاثیر براکسیسم بر فک و یا تاثیر مشکلات فکی و محدودیت های باز شدن دهان در شیوع این عادت باشد که نیاز به مطالعه و بررسی جداگانه جهت دستیابی به نتیجه ای منطقی دارد.
با توجه به اینکه عادات مضر پارافانکشنال بر روی ساختمان دندانی - فکی اثر می گذارد و اگر دیر تشخیص داده شود و درمان به تأخیر بیفتد مشکلات شدید بعدی را در پی خواهد داشت که یا غیرقابل جبران بوده و یا با هزینه فراوان، مشکلات تکنیکی بالا و کاهش عزت نفس کودکان همراه می باشد، بنابراین شناسایی زود هنگام کودکان مبتلا به براکسیسم به منظور پیشگیری و آموزش والدین و کودکان جهت کاهش شیوع براکسیسم و آگاهی علل و عوارض ناشی از آن در جامعه ضروری میباشد.(16)
در حال حاضر برای درمان براکسیسم از متخصصان مختلف استفاده می شود.(29) درمان براکسیسم شامل بهبود جنبه های رفتاری، کنترل اضطراب، بهبود خواب و عادت های دهانی، تنظیم اکلوژن، کمک های روانشناسی، درمان دارویی مثل شل کننده های عضلانی و ضد افسردگی ها می باشد.(31و30)
نتیجه گیری
در این مطالعه، شیوع براکسیسم در کودکان 6-3 ساله مورد مطالعه در شهرستان یزد 7/46 درصد بود. ارتباط بین براکسیسم در این کودکان با سن معنادار و با جنس آنها غیرمعنادار بود. ارتباط بین شغل والدین و شیوع براکسیسم در کودکان معنادار بود و فرزندان دارای پدر کارمند و یا مادر خانهدار کمتر به براکسیسم مبتلا بودند. کودکان دارای براکسیسم، به طور معناداری دارای سابقه فامیلی براکسیسم در بین خانواده خود بوده اند. در این تحقیق، ارتباط آماری معناداری بین براکسیسم و صحبت در خواب، ناآرامی در خواب، کج خلقی کودک، بیش فعالی، شکایت از درد ناحیه گیجگاهی، شکایت از درد دندانی بدون علائم پوسیدگی، نوع اکلوژن و محدودیت در باز کردن دهان کودکان یافت شد. با توجه به نتایج این مطالعه و تاثیر عواملی همچون شغل والدین، اختلالات خواب کودک و کج خلقی در بروز براکسیسم در کودکان، افزایش آگاهی والدین از طریق برنامه های آموزشی به منظور پیشگیری و کاهش شیوع براکسیسم در جامعه مورد مطالعه ضروری به نظر میرسد.
تشکر و قدردانی
این مطالعه برگرفته از پایان نامه دانشجویی به شماره 929 که در شورای پژوهشی دانشکده دندانپزشکی شهید صدوقی یزد به تصویب رسیده، می باشد. نویسندگان از کمک و مساعدت معاونت پژوهشی دانشکده دندانپزشکی شهید صدوقی یزد قدردانی و امتنان فراوان دارند.
)