نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه آموزشی اندودانتیکس دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
2 اندودنتیست
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction:
Recently, the Nickel-Titanium rotary instruments have been noticed because of their desired properties such as high flexibility, less transportation and perforation and less time consumption. Therefore, the aim of this study was to compare the cleaning efficiency of these instruments with hand stainless steel (SS) and Nickel–Titanium (NiTi) files.
Materials & Methods:
In this invitro experimental study 46 freshly extracted human molars with the curvature of 15-25 degree in mesial root were used. The teeth were randomly divided into 4 experimental groups, each containing 11 teeth and two control teeth. Then mesial canals were instrumented as follows:
group 1: step back instrumentation with stainless steel hand files.
group 2: passive step back instrumentation with stainless steel hand files
group 3: step back instrumentation with Nickel- Titanium hand files
group 4: crown down instrumentation with rotary Profile system
No instrumentation was done on two control teeth. After crown amputation of teeth, the mesial roots were split in half and one half was randomly selected for SEM investigation. After SEM preparation, the photomicrographs were prepared from apical, middle and cervical part of canal with magnification of 2000 under SEM. These graphs were scored by an endodontist in a blind manner, according to the amount of residual debris and smear layer on canal surface. Then, the data was analyzed by Kruskal-Wallis and Mann-Whitney tests.
Results:
The difference between 4 groups was not statistically significant according to the amount of residual debris (P>0.05). But, rotary Profile system had produced more smear layer than other three groups (P<0.01). This study showed that the amount of residual debris and smear layer after canal preparation in apical third is more than middle third and in middle third is more than cervical third (P<0.01).
Conclusion:
After using the rotary instrumentation, it is better that canals were finally irrigated with combination of 17% EDTA and 5.25% NaOCl to remove the smear layer.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه:
رکن اصلی درمان ریشه پاکسازی کامل کانال از آلودگی و عوامل میکروبی می باشد. بیشتر محققین معتقدند که حذف دبریها و لایه اسمیر از داخل کانال قبل از پرکردن آن یکی از اهداف اولیه معالجه ریشه می باشد(1). اگر چه پاکسازی و آماده سازی کانال کلید موفقیت درمان ریشه می باشد، اما هنوز توافقی مبنی بر اینکه چگونه باید به این اهداف دست یافت وجود ندارد(2).
وسایل اندودنتیک نیکل تیتانیومی توسط Walia و همکارانش در سال 1988 معرفی شدند(3). این وسایل حداقل 2-3 برابر وسایل استینلس استیل قابلیت انعطاف دارند و بنابراین در حفظ انحنای اولیه بسیار موفق هستند(2). همچنین از آنجایی که اغلب تکنیکهای دستی وقت گیر هستند و استفاده از آنها نیاز به روشهای خاصی دارد امروزه بیشتر توجه به سمت استفاده از روشهای چرخشی آماده سازی کانال معطوف شده است(4).
امروزه استفاده از وسایل نیکل - تیتانیوم تحول بزرگی را در کاربرد سیستم های چرخشی بوجود آورده است(4). در طی تحقیقات و مطالعات مختلف نشان داده شده که وسایل چرخشی نیکل - تیتانیوم قادر به حفظ انحنای اولیه کانال می باشند و به علاوه کاربرد آنها به مراتب راحت‌تر و سریع‌تر است و جابجایی کمتر، خروج کمتر دبری و احتمال پرفوراسیون کمتر را به دنبال دارند(6و5و2).
بسیاری از محققین نشان داده‌اند که با استفاده از این وسایل حتی در کانالهای دارای انحنای شدید (بیشتر از ْ55) جابجایی (Transportation) کانال حداقل بوده است(6و2).
مطالعات متعددی تأثیر نسبی وسایل و تکنیکهای مختلف آماده سازی را بر روی پاکسازی کانال نشان داده‌اند(7). مسئله‌ای که باید یادآوری نمود نحوة ارزیابی پاکسازی کانال است که بر روی نتایج
بدست آمده بسیار مؤثر می باشد(7). در گذشته از روشهای بافت شناسی برای این منظور استفاده
می شد اما امروزه از روشهای اولترااسترکچرال استفاده می شود (9-7). در مجموع مشخص شده است که روش اولترااستراکچرال و استفاده از میکروسکوپ الکترونی (SEM) روش بسیار بهتری برای ارزیابی پاکسازی کانال می باشد(10).
در طی مطالعات مختلف نشان داده شده که کلیه روشهای آماده سازی کانال در پاکسازی کامل ناتوان بوده و به هر حال مقادیری از دبریها و لایة اسمیر در کانال به جا می مانند(9). نکته دیگر اینکه کانالهای دارای انحنا از نظر پاکسازی دارای مشکلات بیشتری در مقایسه با کانالهای مستقیم مخصوصاً در ناحیه آپیکالی هستند(9و8).
هدف از انجام این مطالعه مقایسه کیفیت پاکسازی کانالهای دارای انحنای متوسط، با استفاده از وسایل نیکل ـ تیتانیوم چرخشی و روشهای متداول که در آنها از فایلهای دستی استینلس استیل و یا
نیکل-تیتانیوم استفاده می شود بود.
مواد و روش ها:
جهت انجام این مطالعه تجربی آزمایشگاهی از 46 دندان مولر تازه کشیده شده انسان با انحنای تقریبی 25ـ15 درجه (طبق روش اشنایدر) در ریشة مزیال استفاده شده است. دندانها به صورت تصادفی به 4 گروه 11 تایی تقسیم شدند و 2 نمونه هم به عنوان کنترل در نظر گرفته شدند. دندانها در گچ Cast شده و سپس آماده سازی کانالهای مزیال در 4 گروه مورد مطالعه به صورت زیر انجام گرفت:
گروه 1 : آماده سازی به روش Stepback توسط فایلهای دستی SS نوع (Maillefer-Switzerland) K
گروه 2 : آماده سازی به روش Passive step back توسط فایلهای دستی SS نوع K
(Maillefer-Switzerland)
گروه 3 : آماده سازی به روش Step back
توسط فایلهای دستی NiTi نوع K-NiTiFlex
(Maillefer-Switzerland)
گروه 4: آماده سازی به روش Crown down توسط سیستم چرخشی پروفایل
(Maillefer-Switzerland)
دو نمونه کنترل نیز تحت هیچگونه اینسترومنتیشنی قرار نگرفتند. این نمونه ها جهت بررسی سطح کانال قبل از انجام اینسترومنتیشن که هیچگونه اسمیر لایر ودبری تشکیل نشده است استفاده شدند.
شستشوی کانالها در همة گروهها توسط ml2 محلول هیپوکلریت سدیم 1% توسط سوزن گیج 27 در فواصل استفاده از هر فایل انجام شد(11).
همچنینFile-Eze (Ultradent Products. Inc. USA) که یک ترکیب محلول در آب حاوی 19%EDTA در یک بیس لوبریکنت می باشد به عنوان مادة لغزنده کننده در حین کار مورد استفاده قرار گرفت. در پایان
آماده سازی، کلیة کانالها توسط ml5
هیپوکلریت سدیم شستشو داده شده و با کن کاغذی خشک شدند.
سپس تاج کلیة دندانها توسط یک دیسک قطع شده و دو شیار در سمت باکال و لینگوال ریشة مزیال بصورتی که به داخل کانال نفوذ ننمایند ایجاد شده و پس از آن، ریشه توسط عمل Wedging به دو نیمه تقسیم گردید و یکی از نیمه ها بصورت تصادفی جهت ارزیابی SEM انتخاب گردید.
نمونه‌های انتخاب شده مختصری خشک شده و بر روی پایه‌های مخصوص ثابت گردیدند سپس به مدت 60 ثانیه با جریان 18 میلی آمپر توسط دستگاه Sputter coation با طلا پوشش داده شدند. بدین صورت نمونه ها جهت بررسی SEM با دستگاه میکروسکوپ الکترونی (Cambridge) آماده گردید.
تحت SEM فتومیکروگرافهایی با بزرگنمایی 2000 از سه ناحیه آپیکال، میانی و سرویکال هر کانال بطور مجزا تهیه شد. در مرحلة بعد این فتومیکروگرافها که قسمت اطلاعات آنها با چسب مشکی پوشانده شده بود بصورت Blind توسط یک اندودنتیست مورد ارزیابی قرار گرفتند.
روش ارزیابی بدین ترتیب بود که هر فتومیکروگراف از دو نظر بررسی می شد. یکی از نظر وجود لایة اسمیر و دیگری از نظر مقدار دبری باقیمانده. برای هر کدام از این موارد یک درجه بندی بصورت زیر اتخاذ گردید:(13و12)
ارزیابی مقدار دبری باقیمانده:
درجه 1: هیچ دبری در کانال باقی نمانده است.
درجه 2: مقدار دبری باقیمانده خیلی کم تا متوسط است.
درجه 3: مقدار دبری باقیمانده خیلی زیاد است.
ارزیابی مقدار لایه اسمیر:
درجه 1: لایه اسمیر باقیمانده بسیار کم است.
درجه 2: کانال تا حدودی از لایه اسمیر پوشیده شده است.
درجه 3: لایه اسمیر به طور کامل سطح توبول‌های عاجی را پوشانده است.
براساس این درجه بندی سه ناحیة آپیکال، میانی و سرویکال هر کانال بطور مجزا ارزیابی گردید و نمره‌ای به آن اختصاص یافت. اطلاعات ثبت گردید و سپس توسط آزمون آماری Kruskal-Wallis و
Mann-Whitney آنالیز گشت.
یافته ها:
آزمون Kruskal-Wallis بر روی مقدار دبری باقیمانده در چهار گروه اختلاف معنی داری را نشان نداد (05/0P>). ولی از نظر میزان لایه اسمیر، اختلاف معنی داری بین چهار گروه بدست آمد (01/0P<). مقایسه دو به دو گروهها توسط آزمون
Mann-Whitneyنشان داد که میزان لایه اسمیر تشکیل شده در گروه چهارم بطور معنی داری بیشتر از سایر گروهها بود (01/0P<). در مقایسه نواحی آپیکال، میانی و سرویکال با همدیگر، آنالیز داده ها نشان داد که مقدار دبری باقیمانده و همین طور مقدار لایه اسمیر بطور معنی داری در ناحیه آپیکال بیشتر از ناحیه میانی و در ناحیه میانی بیشتر از ناحیه سرویکال می باشد (01/0P<).
نتایج بدست آمده از این مطالعه در جدول 1 و نمودار 1 و تصاویر 1 تا 12 نشان داده شده است.
جدول 1 : توزیع فراوانی نمونه ها بر اساس میزان لایه اسمیر ایجاد شده در سطح کانال در 4 گروه مختلف
|
ناحیه |
گروه |
بسیار کم (رتبه1) |
تاحدودی (رتبه2) |
کامل (رتبه3) |
میانگین رتبه |
مقدار-احتمال |
|||
|
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
||||
|
3/1 آپیکال |
1 |
0 |
0 |
8/81 |
9 |
2/18 |
2 |
45/24 |
004/0 |
|
2 |
4/36 |
4 |
6/54 |
6 |
1/9 |
1 |
36/16 |
||
|
3 |
2/18 |
2 |
8/81 |
9 |
0 |
0 |
82/17 |
||
|
4 |
0 |
0 |
5/45 |
5 |
5/54 |
6 |
36/31 |
||
|
3/1 میانی |
1 |
4/36 |
4 |
6/63 |
7 |
0 |
0 |
73/20 |
001/0 |
|
2 |
3/27 |
3 |
7/72 |
8 |
0 |
0 |
55/22 |
||
|
3 |
7/72 |
8 |
3/27 |
3 |
0 |
0 |
45/13 |
||
|
4 |
0 |
0 |
6/63 |
7 |
4/36 |
4 |
27/33 |
||
|
3/1 سرویکال |
1 |
6/63 |
7 |
4/36 |
4 |
0 |
0 |
09/18 |
000/0 |
|
2 |
4/45 |
5 |
6/54 |
6 |
0 |
0 |
64/21 |
||
|
3 |
8/81 |
9 |
2/18 |
2 |
0 |
0 |
55/14 |
||
|
4 |
0 |
0 |
6/54 |
6 |
4/45 |
5 |
73/35 |
||
نمودار 1 : مقایسه میانگین رتبه دبری باقیمانده در چهارگروه مختلف
فتومیکروگراف 1: ناحیه سرویکال کانال آما ده شده به روش step back توسط فایلهای دستی استینلس استیل (2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه2 / میزان دبری: درجه2
فتومیکروگراف 2: ناحیه میانی کانال آماده شده به روش step back توسط فایلهای دستی استینلس استیل(2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه2 میزان دبری: درجه1
فتومیکروگراف 3: ناحیه اپیکال کانال آماده شده به روش step back توسط فایلهای دستی استینلس استیل(2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه2 میزان دبری: درجه2
فتومیکروگراف 4: ناحیه سرویکال کانال آماده شده به روش Passive step back توسط فایلهای دستی استینلس استیل(2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه1 میزان دبری: درجه1
فتومیکروگراف 5: ناحیه میانی کانال آماده شده به روش Passive step back توسط فایلهای دستی استینلس استیل(2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه1 میزان دبری: درجه2
فتومیکروگراف 6: ناحیه اپیکال کانال آماده شده به روش Passive step back توسط فایلهای دستی استینلس استیل(2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه2 میزان دبری: درجه2
فتومیکروگراف 7: ناحیه سرویکال کانال آماده شده به روش step back توسط فایلهای دستی نیکل تیتانیوم(2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه1 میزان دبری: درجه1
فتومیکروگراف 8: ناحیه میانی کانال آماده شده به روش step back توسط فایلهای دستی نیکل تیتانیوم(2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه1 میزان دبری: درجه2
فتومیکروگراف 9: ناحیه اپیکال کانال آماده شده به روش step back توسط فایلهای دستی نیکل تیتانیوم(2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه2 میزان دبری: درجه1
فتومیکروگراف 10: ناحیه سرویکال کانال آماده شده به روش crown down توسط سیستم چرخشی پروفایل(2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه3 میزان دبری: درجه2
فتومیکروگراف 11: ناحیه میانی کانال آماده شده به روش crown down توسط سیستم چرخشی پروفایل(2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه3 میزان دبری: درجه1
فتومیکروگراف 12: ناحیه اپیکال کانال آماده شده به روش crown down توسط سیستم چرخشی پروفایل(2000×)
میزان لایه اسمیر: درجه3 میزان دبری: درجه2
بحث:
نتایج بدست آمده از این مطالعه نشان می دهد که وسایل دستی و چرخشی از نظر میزان دبری باقیمانده تفاوتی با یکدیگر ندارند ولی وسایل چرخشی لایه اسمیر بیشتری نسبت به وسایل دستی ایجاد می نمایند. نتایج مطالعه حاضر از نظر میزان لایه اسمیر مشابه نتایج مطالعات Jodaikinو Austin و Czonstkowsky و همکاران می باشد. ایشان معتقدند وسایل چرخشی بدلیل نیروی گریز از مرکزی که در اثر حرکتشان ایجاد می شود لایه اسمیر با ضخامت بیشتر و مقاومتری ایجاد می کنند(15و14).
نتایج مطالعه ما با مطالعه Bechelli و همکاران (1999) که دو گروه وسایل دستی استینلس استیل و سیستم چرخشی نیکل ـ تیتانیوم (Light speed) را با یکدیگر از نظر پاکسازی کانال مقایسه نموده بودند مطابقت ندارد(4). زیرا آنها معتقدند که وسایل چرخشی نیکل ـ تیتانیوم (Light speed) کارایی یکسانی از نظر برداشتن دبریها و لایه اسمیر با وسایل دستی استینلس استیل دارند. شاید دلیل آن، تفاوت ماده شستشو دهنده کانال در مطالعه حاضر و مطالعه Bechelli باشد. در مطالعه حاضر از File-Eze به عنوان ماده لغزنده کننده و از هیپوکلریت سدیم 1% به عنوان شستشو استفاده شد در صورتیکه در مطالعه Bechelli از هیپوکلریت سدیم 5/2% به همراه EDTA 15% استفاده شد که قبلاً ثابت شده بود که ترکیب بسیار مؤثری در حذف لایه اسمیر می باشد.
در مطالعه Hulsmann و همکاران (1999)(16) میزان حذف دبریها و لایه اسمیر در تکنیک چرخشی Excalibur endodontic handpiece بیشتر از تکنیک دستی بود که شاید به دلیل متفاوت بودن سیستم چرخشی مورد استفاده در آن مطالعه بوده است.
ولی در مطالعه Schafer , Zapke که به مقایسه دو تکنیک دستی (+ K-Flexofile هدستروم) و چرخشی (پروفایل Kavo – Endoflash +) پرداختند نتیجه گرفتند که هر دو تکنیک از نظر حذف دبریها و لایه اسمیر، یکسان عمل نموده اند و در ضمن هیچکدام از این دو تکنیک تمیز شدگی کامل کانال را به دنبال نداشتند(17).
Ahlquist و همکاران (2001)(18) در مطالعه ای به مقایسه دو تکنیک دستی استینلس استیل و چرخشی پروفایل پرداختند و عنوان نمودند که در ناحیه آپیکال میزان دبری کمتری در تکنیک دستی به جا می ماند و در سایر نواحی اختلافی بین دو تکنیک و جود ندارد. ایشان در مجموع نتیجه گیری نمودند که تکنیک دستی کانال را نسبت به سیستم پروفایل تمیزتر می نماید که با نتایج مطالعه حاضر همخوانی دارد.
در مطالعه Schafer , Lohmann در (2002) که میزان تمیزشدگی کانال های کرودار را با استفاده از دو تکنیک دستی (K-Flexofile) و تکنیک چرخشی نیکل تیتانیوم (Flexmaster) مقایسه نموده بودند دریافتند که هیچ یک از این دو روش قادر به تمیز نمودن کامل سطح نمی باشند و تکنیک دستی میزان کمتری دبری و لایه اسمیر بر جا می گذارد ولی در ناحیه آپیکال، این دو تکنیک تقریبأ مشابه عمل نموده بودند(19).
در مطالعه Fariniuk و همکاران(20) در 2003 از نظر میزان حذف دبری چنین نتیجه ای بدست آمد:
Profile.04 > Pow-R.04 > Nitiflex > Endoflash
Schafer, Schlingemann(21) در 2003 در مطالعه ای به مقایسه دو روش دستی استینلس استیل
(K-Flexofile) و چرخشی نیکل تیتانیوم ((K3پرداختند و میزان خذف دبریها و لایه اسمیر را در روش دستی بهتر از روش چرخشی یافتند که با نتایج مطالعه حاضر همخوانی دارد.
Prati و همکاران (2004)(22)تفاوتی بین تکنیک دستی (K-File) و چرخشی ((Race - Hero 642 - K3 از نظر حذف دبریها و لایه اسمیر مشاهده ننمودند که شاید بدلیل متفاوت بودن نوع فایل چرخشی مورد استفاده آنها با فایل مورد استفاده در این مطالعه باشد.
بر اساس مطالعه حاضر، میزان دبری باقیمانده و لایه اسمیر به طور متوسط در ناحیه آپیکال بیشتر از ناحیه میانی و در ناحیه میانی بیشتر از ناحیه سرویکال می باشد. این مساله را شاید بتوان اینگونه توجیه نمود که خمیدگی کانال، کارآیی وسایل را در ناحیه آپیکال کم می کند. در ضمن مواد
شستشودهنده نیز به خوبی قادر به نفوذ به این ناحیه از کانال نمی باشند. این یافته از جهاتی شبیه نتایج مطالعات Heard,Walton (1997) و Bechelliو همکاران (1999) می باشد(7و4).
Heard, Walton دریافتند که ناحیه میانی بیشتر از نواحی اپیکال و کرونال تمیز می گردد(7). Bechelli و همکاران نیز ناحیه آپیکال را دارای بیشترین میزان دبری و لایه اسمیر باقیمانده یافتند(4).
نتیجه گیری:
وسایل چرخشی نیکل ـ تیتانیوم که به منظور آماده سازی کانال مورد استفاده قرار می گیرند به دلیل سرعت بالا، کم بودن میزان جابجایی کانال و پرفوراسیون هنگام استفاده از آنها و خستگی کمتر دندانپزشک در حین استفاده از آنها، امروزه
فوق العاده مورد توجه قرار گرفته اند. با توجه به مطالعه حاضر توصیه می شود در صورتی که هدف نهایی دندانپزشک برداشتن کامل لایه اسمیر از داخل کانال قبل از پرکردن آن باشد متعاقب استفاده از این وسایل حتماً از ترکیب محلولهای EDTA 17% و هیپوکلریت سدیم 25/5% در پایان مراحل آماده سازی کانال به منظور شستشوی نهایی جهت حذف لایه اسمیر استفاده شود.
تشکر و قدردانی:
در اینجا لازم است از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان که منبع تامین کننده هزینه های این طرح بوده است تشکر گردد.
)