نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه آسیب شناسی فک و دهان دانشکده دندانپزشکی آزاد اسلامی واحد تهران
2 دندانپزشک
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Orofacial clefts are the most common congenital clefts in humans. Etiology of oral clefts is multifactorial (genetic and environmental factors) and prevalence of oral clefts is different among various ethnic groups. The aim of this study was to determine the frequency of oral clefts and risk factors related to it among a group of newborns in Iran.
Materials & Methods: This descriptive study was performed on 147500 files of newborns (1994-2002) in Mahdieh and Akbarabady Hospital in Tehran. The files of 193 files of newborns with oral clefts, 240 normal newborns as control group and their mothers were evaluated. Demographic data along with information about (sex, weight, prematurity, type of oral clefts) of newborns and age, drug consumption and familial matrimony of mothers were recorded. Data were analized by SPSS 10 software and the Chi-square test.
Results: Out of totally 147500 newborns 193 cases had oral clefts (1.3 for 1000 brirth), 46.11% had cleft lip+cleft palate), 29.01% had (cleft lip) and 24.87% had cleft palate). Male to female ratio was 1.27. Oral clefts were significantly higher in low weight newborns (<2500 gr) (P<0.001, OR= 3.2). A significant relationship was found between familial matrimony of parents (P<0.001, OR=27), age of mother and systemic disease the mother and organic disorders. (P=0.04, OR=2.6, OR=2.3) with oral cleft in new borns. In 50% of newborns with cleft palate had other skeletal.
Conclusion: The present study showed that frequency of oral clefts in the studied population was 1.3 for 1000 births, which is similar to other research results in Iran. On the base of this study low birth weight of newborns
(<2500 gr), familial matrimony of parents, age of mother and systemic disease of her and large size family are the most predisposing factors associated with oral clefts, respectively A prenatal care program for pregnant women and genetic consultation in high risk groups is recomended.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
تشکیل صورت و حفره دهانی در پروسه تکامل نیازمند هماهنگی و اتصالات منظم بافتهای سخت و نرم می باشد. هرگونه اختلال در این نظم و هماهنگی منجر به ناهنجاریهای تکاملی می شود. در طی هفته چهارم جنینی با ظهور زوائد بینی طرفی و میانی و زوائد ماگزیلری اساس تشکیل صورت شکل می گیرد. اتصال ناقص زوائد بینی میانی به هم یا به زوائد ماگزیلری موجب شکاف لب و اتصال ناقص Palatal shelves موجب شکاف کام می شود.(1) براساس اظهارات
Fogh-Anderson اولین اطلاعات آماری راجع به وقوع شکاف لب و کام توسط یک شخص روسی به نام Frobelius در سال 1864 انتشار یافت. او در بین 180000 کودک شیرخوار پترزبورگ، 118 مورد پیدا کرد؛ یعنی کثرت وقوعی برابر با 1 در 15250 یا 65/0 در 1000 تولد.(2)
قابلیت تنوع زیادی در فرم تشکیل شکاف وجود دارد. درجات خفیف، آنومالیهایی نظیر Bifid uvula (زبان کوچک دو قسمتی) Liner lip indentation (خط لبی کنگره‌ای) و شکاف زیر مخاطی کام نرم را ایجاد می‌کند. شکاف ممکن است فقط لب بالا را شامل شود و یا تا آنجایی پیشرفت کند که سوراخ بینی و کام نرم و سخت را درگیر نماید. شکافهای منحصر به کام ممکن است فقط زبان کوچک را درگیر نمایند و یا وسعت بیشتری یافته کام نرم و سخت، هر دو را تحت تاثیر قرار دهند. معمولا ترکیبی از شکاف لب و کام دیده می‌شود.(3)
با توجه به اینکه عواملی چون سن مادر، ازدواج فامیلی والدین، داروهای مصرفی توسط مادر، سابقه بیماری های زمینه ای در مادر، جنس نوزاد و وزن هنگام تولد و نارس بودن نوزاد از عوامل مرتبط با بروز شکافهای دهانی صورتی می باشند، این مطالعه با هدف بررسی فراوانی نوزادان مبتلا به انواع شکافهای فکی- دهانی و عوامل مرتبط با آن در دو بیمارستان شهید اکبر آبادی و مهدیه تهران طی سالهای 82-1374 انجام شد.
مطالعه به صورت توصیفی مورد شاهدی و با استفاده از اطلاعات موجود در پرونده انجام شد
نمونه گیری به صورت سرشماری بوده و به طریقه ذیل انجام گردید.
در مرحله اول پرونده مادران و نوزادان متولد شده در دو مرکز درمانی فوق از سال 82-1374 مورد بررسی قرار گرفت و تعداد کل مبتلایان به شکاف کام، لب و شکاف کام و لب استخراج گردید و میزان وقوع انواع ضایعات فوق با حدود 95% گزارش شد. در مرحله دوم جهت بررسی عوامل مرتبط با بیماری، متغیرهای مربوط به نوزادان شامل جنس، وزن،
نارس بودن و انواع ناهنجاریهای دیگر و عوامل مرتبط با مادر شامل سن حاملگی، ازدواج فامیلی و داروهای مصرفی با استفاده از شاخصهای ذکر شده در پرونده نوزادان مبتلا و مادران آنها تکمیل گردید. جهت مقایسه متغیرها گروه کنترلی به صورت تصادفی به تعداد 240 پرونده از نوزادان غیرمبتلا و مادران آنها انتخاب شد و متغیرهای مربوط به آنها نیز در فرم اطلاعاتی ثبت گردید سپس با آزمون Chi-square تحت نرم افزار SPSS مورد قضاوت آماری قرار گرفت.
یافته ها
از سال 1374 تا 1382 در مجموع 147500 نوزاد در دو بیمارستان شهید اکبرآبادی و مهدیه تهران متولد شده اند که از این بین 193 نوزاد به انواع شکافهای دهانی مبتلا بودند. 56 نوزاد (01/29%) به شکاف لب، 48 نوزاد (87/24%) به شکاف کام و 89 نوزاد (11/46%) به شکاف لب و کام مبتلا بودند. 17 نفر از نوزادان مذکور مرده متولد شده بودند. بنابراین طبق اطلاعات بدست آمده در هر 1000 نوزاد متولد شده 3/1 مورد، مبتلا به انواع شکافهای دهانی بودند (جدول 1) که شیوع بدست آمده با فاصله اطمینان 95% برابر با 12/1 تا 49/1 در هر 1000 تولد می‌باشد. همانطوری که می‌بینیم امکان ابتلا به شکاف لب و کام بیشتر از مبتلا شدن به شکاف لب یا شکاف کام به تنهایی می‌باشد. علاوه بر این شکاف لب به تنهایی نیز بیشتر از شکاف کام به تنهایی بروز می‌کند. بررسی متغیرهای مرتبط با بروز انواع شکافهای دهانی در جدول 2 دیده می‌شود و به شرح زیر می‌باشد.
این تحقیق نشان داد 6/31 درصد نوزادان دارای شکاف دهانی در خانواده‌های چهار نفر و بیشتر متولد شده بودند، در حالیکه در گروه شاهد این افراد 3/11 درصد موارد را تشکیل می‌دادند، که این اختلاف
معنی دار بود (P<0.001).
در این مطالعه 9/24 درصد نوزادان دارای شکاف لب و کام و 8/18 درصد نوزادان سالم نارس متولد شده بودند. در مقایسه این دو گروه ارتباط معنی داری بین بروز شکاف دهانی و تولد نوزاد نارس یافت نشد.
در گروه نوزادان دارای شکاف لب و کام، 28 درصد آنها با وزن کمتر از 2500 گرم متولد شده بودند حال آنکه در گروه شاهد، 8/10 درصد نوزادان حین تولد وزن کمتر از 2500 گرم داشتند، که این اختلاف معنی دار بود (P<0.001).
در 3/23 درصد موارد، والدین نوزادان دارای شکاف لب و کام، نسبت فامیلی نزدیک داشتند. حال آنکه در 10 درصد نوزادان سالم، والدین نسبت فامیلی نزدیک داشتند. این ارتباط معنی دار بود (P<0.001). در 3/8 درصد مادران بالای 35 سال نوزادان مبتلا به انواع شکافهای دهانی دیده شد در حالی که 3/3 درصد از نوزادان سالم مادران بالای 35 سال داشتند (04/0P=).
18 نفر (3/9 درصد) از مادران نوزادان دارای شکاف دهانی سابقه بیماری زمینه ای داشتند که به ترتیب شیوع به دیابت حاملگی، گواتر، پرکاری تیروئید، بیماری کلیوی، بیماری قلبی، سابقۀ تشنج و افزایش فشار خون حین حاملگی مبتلا بودند. در حالی که در گروه شاهد 10 نفر (2/4 درصد) از مادران بیماری زمینه ای داشتند این مورد نیز اختلاف معنی داری را نشان داد (048/0P=).
64 مورد (33 درصد) از نوزادان دارای شکاف دهانی، علاوه بر مشکل مزبور، ناهنجاریهای دیگری نیز داشتند. در این میان نوزادان مبتلا به شکاف کام، بیش از سایر نوزادان مبتلا، واجد ناهنجاری دیگری بودند. بطوری که در 50 درصد آنها ناهنجاری مادرزادی دیگری علاوه بر شکاف کام دیده می‌شد.
جدول1 : توزیع فراوانی نوزادان دارای شکاف لب و کام بر حسب نوع شکاف در متولدین دو بیمارستان شهید اکبرآبادی و مهدیه تهران از سال 1374 تا 1382
|
|
فراوانی |
||
|
نوع شکاف |
تعداد |
درصد |
شیوع تولد (در 1000 تولد) |
|
شکاف لب |
56 |
01/29 |
37/0 |
|
شکاف کام |
48 |
87/24 |
32/0 |
|
شکاف لب و کام |
89 |
11/46 |
6/0 |
|
جمع |
193 |
100 |
3/1 |
جدول 2 : توزیع فراوانی نوزادان دارای شکاف لب و کام و گروه شاهد بر حسب عوامل مرتبط در نوزادان متولد شده در 2 بیمارستان
شهید اکبرآبادی و مهدیه تهران از سال 1374 تا 1382
|
عوامل مرتبط |
نوزادان مبتلا |
نوزادان غیرمبتلا |
O.R |
C.I,95% |
P.value |
|||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
|||||
|
جنس نوزاد |
مذکر مونث |
108 85 |
56 44 |
139 101 |
9/57 1/42 |
- |
- |
67/0 |
|
سن مادر |
35 ≥ 35 > |
177 16 |
7/91 3/8 |
232 8 |
7/96 3/3 |
6/2 |
(2/6 و 1/1) |
04/0 |
|
تعداد خانوار |
4 < 4 ≤ |
132 61 |
4/68 6/31 |
219 21 |
7/88 3/11 |
8/4 |
(2/8 و 8/2) |
000/0 |
|
وضعیت نوزادان در زمان تولد |
Mature |
145 |
1/75 |
195 |
3/81 |
|
|
128/0 |
|
|
Premature |
48 |
9/24 |
45 |
8/18 |
|
|
|
|
وزن نوزادان در زمان تولد |
gr 2500< 2500 و بیشتر |
54 139 |
28 72 |
26 214 |
8/10 2/89 |
2/3 |
(4/5 و 9/1) |
001/0> |
|
نسبت فامیلی در والدین |
دارد ندارد |
45 148 |
3/23 7/76 |
24 216 |
10 90 |
7/2 |
(68/4 و 7/0) |
001/0> |
|
بیماری های زمینه ای در مادر |
دارد ندارد |
18 175 |
3/9 7/90 |
10 230 |
2/4 8/95 |
3/2 |
(25/5 و 06/1) |
048/0 |
نتایج این مطالعه نشان داد میزان وقوع انواع شکافهای دهانی در هر 1000 تولد 3/1 مورد می‌باشد. این رقم نزدیک به نتیجه مطالعه طاهر و همکاران در 6 مرکز درمانی شهر تهران است.(7) این رقم در مطالعه Elahi در پاکستان 9/1 در هر 1000 تولد و در دانمارک 6/0 در هر 1000 تولد می‌باشد(8و4) این تفاوت ها می‌تواند ناشی از تفاوت های نژادی، اقلیمی، تنوع فرهنگی و تفاوت در برنامه های مراقبت از زنان باردار باشد. در این مطالعه 11/46 موارد شکافهای دهانی مربوط به شکاف همزمان کام و لب بود و بعد از آن شکاف لب به تنهایی (01/29%) و سپس شکاف کام به تنهایی (8/24%) قرار داشتند که این نتایج مطابق با نتایج ذکر شده در کتب مرجع می‌باشد.(8) در این مطالعه ابتلا به شکافهای دهانی در جنس مذکر بیش از جنس مونث دیده شد (27/1M/F=) که نتایج مطالعات Rittler، Elahi و Magdalenic در کشورهای آرژانتین، پاکستان و کرواسی نیز مشابه این مطالعه می‌باشد.(10و6و4) در این مطالعه 54% نوزادان مبتلا به شکاف کام به تنهایی، مونث بودند که این امر مطابق با نتایج ذکر شده در کتب مرجع می‌باشد.(9)
در این مطالعه کم وزنی نوزاد حین تولد (کمتر از 2500 گرم) به عنوان عامل مستعد کننده در بروز شکافهای دهانی مطرح شد (P<0.001 و OR=3.2) این یافته مطابق با نتایج مطالعه Wyszynski در آمریکا است.(11)
در این مطالعه ازدواج فامیلی والدین بطور
معنی داری با وقوع انواع شکافهای دهانی در نوزادان مرتبط بود (P<0.001 و OR=2.7). مطالعه اردو بازاری و همکاران در سال 1374 در یک دوره 12 ساله نسبت 15% ازدواج فامیلی را در بروز شکاف دهانی ذکر گردید.(12) مطالعه صحافیان در مشهد نسبت 50% ازدواج فامیلی را در بروز شکاف دهانی ذکر کرد.(13) به نظر می آید کاهش بروز انواع شکاف می تواند ناشی از آگاه سازی و کاهش ازدواج فامیلی و افزایش
مراقبت های لازم باشد.
مطالعه Elahi در پاکستان نیز این امر را تائید
می کند، اما در گزارشات کشورهای اروپایی و آمریکایی به علت تفاوت های فرهنگی این متغیر به عنوان عامل مرتبط ذکر نشده است.(4)
در این مطالعه وقوع انواع شکافهای دهانی در نوزادان متولد شده در خانواده های پرجمعیت به طور معنی داری بیشتر بود (P<0.001). این امر می‌تواند بطور غیرمستقیم با تغذیه مادر (استفاده از
ریزمغذی ها)، استرس های روحی و عدم شرکت در معاینات روتین طی حاملگی مرتبط باشد. در این مطالعه 3/9 درصد از مادران نوزادان دارای شکاف دهانی سابقه بیماریهای زمینه‌ای داشتند که از نظر شیوع دیابت حاملگی، اختلالات تیروئیدی بیماریهای کلیوی، قلبی و فشار خون حاملگی بیشترین موارد ابتلا بود در حالی که در گروه شاهد 2/4 درصد از مادران بیماری زمینه ای داشتند (P<0.001). پس می‌توان گفت در مادران دارای بیماریهای زمینه‌ای احتمال تولد نوزاد مبتلا به شکاف دهانی بیشتر است (OR=2.3). در مورد داروهای مصرفی توسط مادران نتایج مطالعه نشان داد، 9 نفر از مادران نوزادان دارای شکاف دهانی، داروی اعصاب، انسولین، کلومیفن و HCG (به جهت درمان ناباروری) و متیل دوپا حین حاملگی استفاده می کردند که با توجه به کم بودن تعداد مادرانی که حین حاملگی از داروی خاصی استفاده می‌کردند، انجام آزمون آماری ممکن نبود.
در این تحقیق رابطه معنی داری نیز بین بروز انواع شکافهای دهانی با سن مادر بدست آمد که این امر با یافته های Bille.C در دانمارک مطابقت دارد زیرا وی نیز در مطالعه خود سن بالای پدر و مادر را در بروز انواع شکافهای دهانی موثر دانسته است.(8)
در این مطالعه رابطه ای بین نارس بودن نوزاد و بروز انواع شکافهای دهانی دیده نشد که این امر مطابق با یافته های Wyszynski در بوستون آمریکا است.(11)
در این مطالعه 50% نوزادان مبتلا به شکاف کام، ناهنجاریهای سایر اندامها را نیز داشتند. از جمله این مشکلات می‌توان به ناهنجاریهای اندامهای تناسلی،
پای چماقی شکل، گوشهای پایین تر از محل طبیعی، گوشهای با شکل غیرطبیعی، میکروگناسی، میکروگلوسی، دررفتگی مادرزادی هیپ، امفالوسل، آنانسفالی، مننگوسل، آنومالی های انگشتان و اندامهای فوقانی و تحتانی، هایپرتلوریسم، میکروفتالمی، هیدروسفالی، ناهنجاریهای قلبی اشاره کرد. بنابراین به نظر می‌رسد شکاف دهانی همراه ناهنجاریهای گوناگون می‌تواند بروز کند.
این امر می‌تواند ناشی از این باشد که هفته
(12-8) جنینی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و علاوه بر ساختمان های فکی - صورتی سایر مناطق سیستم اسکلتال و اعضای حیاتی نیز در این دوران تکامل می‌یابند.(1)
نتیجه گیری
در این مطالعه مشخص شد وقوع شکافهای دهانی در جمعیت مورد مطالعه 3/1 در 1000 تولد است که مشابه با نتایج تحقیقات سایر پژوهشگران در ایران است. بر پایه نتایج این مطالعه وزن نوزاد کمتر از 2500 گرم، ازدواج فامیلی، بیماریهای زمینه‌ای مادر و خانوار پرجمعیت به ترتیب مهمترین عوامل مرتبط با وقوع شکافهای دهانی بودند.
پیشنهادات
بنابراین انجام برنامه های منظم مراقبت از زنان باردار و مشاوره ژنتیک در گروههای پرخطر توصیه می‌شود.
)