نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه رادیولوژی دهان، فک و صورت، دانشکده دندان پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بوشهر، ایران
2 دانشجو، دانشکده دندان پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بوشهر، ایران
3 استادیار پزشکی اجتماعی، گروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بوشهر، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Soft tissue calcifications seen in the head and neck region are common findings sometimes detectable using panoramic radiographs. Regarding this, this study was carried out to determine the prevalence of these calcifications and their relationship with age and sex in Bushehr since these calcifications could be indicative of underlying systemic disorders,
Material and Methods: In this cross-sectional study which was conducted in Bushehr in2018, a total number of 1040 panoramic radiographs were evaluated. The radiographs were obtained using a SAMSUNG digital panorex x-ray machine (RAY SCANα-SC model) and printed using an Agfa health printer (Drystar model). After the evaluation of radiopacities, such details as type, position, number, unilateral or bilateral status, and the site of involvement were recorded.
Results: A total of 130 calcifications were recorded of 1040 subjects. The prevalence of calcification was 12/5% with 95% confidence interval (9/61%-14/42%). The most prevalent calcification observed was calcified stylohyoid ligament, and the least prevalent was sialolith. In addition, a higher number of calcification was observed in males with the age of > 40 years old. The prevalence of calcification in various age groups (P<0.001) and sex (P=0.023) was significantly different.
Conclusion: Sylohyoid ligament calcification was the most prevalent soft tissue calcifications of head and neck region, with a prevalence of 7/5%. Moreover, prevalence of calcifications of soft tissues of head and neck was revealed to be associated with age and sex. In addition, higher frequency of these calcifications was observed in males > 40 years old.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
رادیواپسیته های بافت نرم شایع هستند و در حدود 4 درصد تصاویر پانورامیک دیده می شوند. برخی از کلسیفیکاسیون های بافت نرم به مداخله یا مراقبت طولانی مدت نیاز ندارند، درحالیکه تعدادی دیگر ممکن است تهدید کننده حیات باشند و عامل زمینه ای موجود نیاز به درمان داشته باشد.(1) نواحی کلسیفیکاسیون معمولا علائم ونشانه خاصی ایجاد نمی کنند و در اغلب موارد به صورت یافته های تصادفی در حین معاینات روتین رادیوگرافی شناسایی می شوند.(2) این کلسیفیکاسیون ها ممکن است در عروق، لیگامنت ها، بافت های غده ای و یا همراه با التهاب مزمن و اسکار به وجود آمده باشند. این اپسیته های رادیوگرافی شامل کلسیفیکاسیون های گره های لنفاوی و استخوانی شدن کمپلکس استایلوهایوئید، کلسیفیکاسیون لوزه ها، رینولیت، آنترولیت، کلسیفیکاسیون ناحیه دو شاخه شدن کاروتید، سیالولیت، میوزیت اُسیفیکان و استئوماکوتیس می باشد.(2) هنگامی که کلسیفیکاسیون بافت نرم در مجاورت استخوان است، تعیین اینکه کلسیفیکاسیون در داخل استخوان یا بافت نرم قرار دارد گاهی دشوار است.(3) مهمترین معیارهای تشخیصی موقعیت آناتومیک، توزیع، تعداد موارد، اندازه و شکل آن ها می باشد. ارزیابی محل، نیاز به شناخت و آگاهی از آناتومی بافت نرم مانند موقعیت لنف نودها، لیگامان استایلوهایوئید ، عروق خونی، غضروف حنجره و مجاری اصلی غدد بزاقی دارد.(3) سکته مغزی سومین علت مرگ و میر در کشورهای مختلف می باشد(4) و کلسیفیکاسیون شریان کاروتید نیز در این بیماران شایع است. نمای مربوط به آن در رادیوگرافی پانورامیک در بین مهره های c3 و c4 در نزدیک استخوان هایوئید دیده می شود.(5) در نتیجه حضور پلاک شریان کاروتید در تصاویر پانورامیک می تواند نشان دهنده خطر وقوع حوادث ناگوار قلبی عروقی در آینده باشد.(6) تشخیص زودهنگام، امکان بهره مندی از مزایای مداخلات زود هنگام و کاهش مرگ و میر و عوارض آن را در پی دارد.(6و5)Khambete و همکاران(7) حساسیت و ویژگی رادیوگرافی پانورامیک را در تشخیص کلسیفیکاسیون شریان کاروتید به ترتیب 76 درصد و 99 درصد می داند. دندانپزشکان باید مراقب باشند کلسیفیکاسیون شریان کاروتید را از ساختارهای آناتومیکی از قبیل اپی گلوت، لیگامان استایلوهایوئید اسیفیه شده، استخوان هایوئید، و شرایط پاتولوژیکی ازجمله لنف نود کلسیفیه شده، فلبولیت، سنگ غددبزاقی تحت فکی وسنگ لوزه افتراق دهند.(8)
یکی از موارد مهم و تقریبا شایع مورد بررسی در این مطالعه اسیفیکاسیون لیگامان استایلوهایوئید است. اسیفیکاسیون از لیگامان استایلوهایوئید شروع می شود و معمولا بصورت دوطرفه از قاعده جمجمه به سمت پایین گسترش می یابد.(9) نشانه های مرتبط با این لیگامان استخوانی شده تحت عنوان سندرم ایگل نامیده می شود و در افراد بالای 40 سال شایع تر است(10) این کلسیفیکاسیون تنها در تعداد کمی از بیماران علامت دار می شود و در موارد علامت دار منجر به اختلال در بلع و درد بیمار خواهد شد.(4) رادیوگرافی پانورامیک برای بیماران هزینه ی کمی را در بر دارد و با آن می توان به بررسی فکین و دندان ها در اکثر درمان های دندانپزشکی پرداخت و به همین دلیل معمولا به عنوان رادیوگرافی انتخابی دندان پزشکان می باشد. با توجه به اینکه کلسیفکاسیون های نابجای بافت نرم می توانند زنگ خطر برای شروع بیماری های عروق مغزی ،سنگ های غدد بزاقی، گره های لنفی، محدودیت های عملکردی، اختلالات عصبی و ایجاد علائم بالینی باشند، با تعیین شیوع این کلسفیکاسیون های نابجا می توان دندانپزشکان را در بررسی رادیوگرافی های پانورامیک توجیه ساخت که هیچکدام از اپسیته های غیرمعمول را نادیده نگیرند و با ارجاع به موقع بیماران نزد پزشک در کاهش بار عوارض جدی تر بیماری سهیم باشند.
از آنجایی که کلسیفیکاسیون های بافت نرم می تواند متاثر از سبک زندگی یا حتی تفاوت های قومی نژادی افراد باشد و با توجه به مطالعات متعددی که در سایر کشور ها در مورد رادیواپسیته های بافت نرم و اهمیت آن انجام شده است و اندک بودن مطالعات مشابه در ایران و عدم انجام مطالعه مشابه در استان بوشهر این مطالعه به شیوع کلسیفیکاسیون های بافت نرم در بیماران مراجعه کننده به کلینیک دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهر بوشهر در سال 1397 پرداخته است.
مواد و روش ها
در این مطالعه ی مقطعی توصیفی که در سال 1397 در بوشهر انجام گرفت ،رادیوگرافی پانورامیک 1040 بیمار مراجعه کننده به بخش رادیولوژی کلینیک دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر از ابتدای فروردین تا آخر شهریور ماه 1397 که به دلایل مختلف تهیه شده بود به صورت تمامشماری، جمع آوری شد. سپس از نظر شیوع رادیواپسیته مورد بررسی قرار گرفت. رادیوگرافی ها توسط یک دستگاه پانورامیک SUMSUNG مدل RAY SCANα-SC ساخت کشورکره جنوبی با شرایط اکسپوژر kv=69 و MA=7 تهیه شده و چاپ فیلم ها به وسیله پرینتر Agfa health مدل Drystar انجام گرفت. طول استایلوهیوئید در قسمت فوقانی از جایی که صفحه تیمپانیک استخوان تمپورال شروع می شود تا انتهای استخوانی آن اندازه گیری شد.(11) برای هر فرد چک لیست شامل اطلاعات دموگرافیک از جمله جنس و سن تکمیل شد. داده ها به دو گروه سنی زیر 40 سال (<40) و بیشر یا مساوی40 سال (≥40) تفکیک شدند.(12) رادیوگرافی ها با آناتومی نرمال چک شده و بعد از بررسی های صورت گرفته، رادیواپسیته های موجود، شامل کلسیفیکاسیون شریان کاروتید، اسیفیکاسیون لیگامان استایلوهایوئید، آنترولیت، فلوبولیت، تانسیلولیت، لنف نود کلسیفیه، رینولیت و سیالولیت ثبت شد (تصویر 1). استایلوهیوئید طویل تر از 30 میلی متر به عنوان اسیفیکاسیون استایلوهیوئید گزارش شدند.(10) کلسفیکاسیون ها ابتدا توسط دانشجوی دندانپزشکی که آموزش های لازم را در زمینهی مربوطه دیده بود، بررسی و سپس توسط متخصص رادیولوژی دهان، فک و صورت مورد تایید واقع شدند. معیار وجود کلسیفیکاسیون براساس نمای رادیوگرافی در نظر گرفته شد و رادیوگرافی های بیماران با دفورمیتی های پاتولوژیک، جراحی های ماگزیلوفاسیال یا استخوان و همچنین رادیوگرافی هایی که کیفیت کافی نداشتند از مطالعه خارج شدند. جهت تجزیه و تحلیل داده های توصیفی از میانگین، انحراف معیار، فراوانی و درصد فراوانی و برای بررسی ارتباط متغیرهای کیفی از آزمون مجذور کای (Pearson chi-square) استفاده شد و در مواردی که تعداد مورد انتظار در خانه‌های جدول کمتر از پنج بود از آزمون دقیق فیشر استفاده شد. همچنین جهت بررسی تاثیر نقش متغیرهای جنس و گروه سنی در پیش بینی شیوع کلسیفیکاسیون از مدل Binomial Logistic Regression استفاده شد. از نرم‌افزار SPSS ویرایش 24 برای تجزیه و تحلیل آماری استفاده شد. در همه موارد سطح معناداری کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد و از برنامه ی Excel جهت ترسیم نمودار ها استفاده شد.
تصویر 1 : a) کلسیفیکاسیون تانسیلولیت b) کلسیفیکاسیون شریان کاروتید c) کلسیفیکاسیون لنف نود (d کلسیفیکاسیون لیگامنت استایلوهیوئید
یافته ها
پس از بررسی 1040 رادیوگرافی مربوط به بیماران مراجعه کننده به کلینیک در بازه سنی 80-5 سال و میانگین 15/12±59/34 سال شامل 605 نفر مرد (2/58 درصد) و 435 نفر زن (8/41 درصد)، تعداد موارد 130 کلسفیکاسیون مشاهد شد، که بیشترین نوع کلسفیکاسیون لیگامان استایلوهیوئید و کمترین آن سیالولیت بود، فراوانی و شیوع سایر انواع کلسیفیکاسیون در جدول 1 گزارش شده است. بیشترین فراوانی کلسیفیکاسیون در جنس مرد و گروه سنی بیشتر از 40 سال بود. جزئیات مربوط به دسته بندی های مربوطه در جدول 2 گزارش شده است. رینولیت، فلبولیت و آنترولیت مشاهده نشد. جهت بررسی ارتباط بین شیوع کلسیفیکاسیون و متغیرهای سن و جنس از آزمون مجذور کای استفاده شد. ارتباط شیوع کلسیفیکاسیون با سن (001/0P<) و جنس (023/0P=) معنادار بود. جزئیات ارتباط بین گروه سنی و جنس با کلسیفیکاسیون در بافت های مختلف در جدول 3 گزارش شده است. در بین انواع کلسیفیکاسیون، بیشترین و کمترین شیوع را به ترتیب کلسیفیکاسیون لیگامان استایلوهیوئید و سیالولیت داشتند. بر اساس مدل رگرسیون لجستیک، متغیر گروه سنی ارتباط معناداری با تعداد موارد کلسیفیکاسیون (001/0P=)داشت در صورتی که با جنسیت معنادار نبود (074/0P=)(جدول 4).
جدول 1 : توزیع فراوانی فراوانی انواع مختلف کلسیفیکاسیون در بیماران مراجعه کننده به بخش رادیولوژی دانشکده دندانپزشکی بوشهر در سال 1397
|
|
تعداد موارد (درصد موارد) |
|
کلسیفیکاسیون |
130(5/12) |
|
تانسیلولیت |
15(5/1) |
|
لنف نود کلسیفیه |
26(5/2) |
|
سیالولیت |
2(2/0) |
|
کلسیفیکاسیون شریان کاروتید |
9(86/0) |
|
کلسیفیکاسیون لیگامان استایلوهیوئید |
78(5/7) |
جدول 2 : توزیع فراوانی کلسیفیکاسیون در بافت های مختلف به تفکیک گروه سنی و جنس در بیماران مراجعه کننده به بخش رادیولوژی دانشکده دندانپزشکی بوشهر در سال 1397
|
|
مرد 85n= |
زن 45n= |
||
|
|
n= |
≥40 سال 62n= |
n= |
≥40 سال 30n= |
|
تانسیلولیت |
2(19/0) |
8(77/0) |
2(19/0) |
3(29/0) |
|
لنف نود کلسیفه |
3(29/0) |
8(77/0) |
4(38/0) |
11(06/1) |
|
فلبولیت |
- |
- |
- |
- |
|
سیالولیت |
- |
1(1/0) |
- |
1(1/0) |
|
رینولیت |
- |
- |
- |
- |
|
آنترولیت |
- |
- |
- |
- |
|
شریان کاروتید |
- |
4(38/0) |
- |
5(48/0) |
|
لیگامان استایلوهیوئید |
18(73/1) |
41(94/3) |
9(86/0) |
10(96/0) |
* داده ها بوسیله تعداد (درصد) بیان شده است و درصد های تعیین شده نسبت به 1040 مورد محاسبه شده است.
جدول 3 : توزیع فراوانی کلسیفیکاسیون با سن و جنس در بیماران مراجعه کننده به بخش رادیولوژی دانشکده دندانپزشکی بوشهر در سال 1397
|
|
جنس |
تعداد موارد (درصد) |
P value |
گروه سنی |
تعداد موارد (درصد) |
P value |
|
تانسیلولیت |
مرد |
10(96/0) |
604/0 |
بیشتر یا مساوی 40 سال |
11(05/1) |
004/0 |
|
زن |
5(48/0) |
کمتر از 40 سال |
4(38/0) |
|||
|
لنف نود کلسیفیه |
مرد |
11(05/1) |
109/0 |
بیشتر یا مساوی 40 سال |
19(82/1) |
001/0
|
|
زن |
15(44/1) |
کمتر از 40 سال |
7(67/0) |
|||
|
سیالولیت |
مرد |
1(09/0) |
1 |
بیشتر یا مساوی 40 سال |
2(19/0) |
122/0 |
|
زن |
1(09/0) |
کمتر از 40 سال |
0(0) |
|||
|
شریان کاروتید |
مرد |
4(38/0) |
503/0 |
بیشتر یا مساوی 40 سال |
9(86/0) |
001/0 |
|
زن |
5(48/0) |
کمتر از 40 سال |
0(0) |
|||
|
لیگامان استایلوهیوئید |
مرد |
59(67/5) |
001/0 |
بیشتر یا مساوی 40 سال |
51(9/4) |
001/0 |
|
زن |
19(83/1) |
کمتر از 40 سال |
27(6/2) |
|||
|
مجموع |
مرد |
85(17/8) |
023/0 |
بیشتر یا مساوی 40 سال |
92(84/8) |
001/0 |
|
زن |
45(32/4) |
کمتر از 40 سال |
38(65/3) |
جدول 4 : مدل رگرسیون لجستیک متغیر های گروه سنی در پیش بینی کلسیفیکاسیون
|
متغیر |
OR |
خطای معیار |
P-value |
( فاصله اطمینان 95 درصد) |
|
گروه سنی |
2/0 |
22/0 |
001/0 |
30/0-13/0 |
|
بیشتر یا مساوی 40 |
273/0 |
17/0 |
001/0 |
36/0-21/0 |
|
کمتر از 40 |
05/0 |
13/0 |
001/0 |
06/0-04/0 |
بحث
از آنجایی که کلسیفیکاسیون های بافت نرم می تواند متاثر از سبک زندگی یا حتی تفاوت های قومی نژادی افراد باشد و با توجه به مطالعات متعددی که در سایر کشورها در مورد رادیواپسیته های بافت نرم و اهمیت آن انجام شده است و اندک بودن مطالعات مشابه در ایران و عدم انجام مطالعه مشابه در استان بوشهر، مطالعه ی مقطعی حاضر به بررسی شیوع کلسیفیکاسیون بافت نرم در بیماران مراجعه کننده به کلینیک دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در سال 1397 پرداخته است. در این مطالعه از رادیوگرافی های پانورامیک برای تشخیص این کلسیفیکاسیون ها استفاده شد.
در این مطالعه شیوع کلسیفیکاسیون در 1040 رادیوگرافی پانورامیک بررسی شده 5/12 درصد بود. در حالی که عزالدینی و همکاران(3) میزان شیوع کلسیفیکاسیون بافت نرم را 2/39 درصد گزارش کردند که Icoz و همکاران در مطالعه ای شیوع کلسیفیکاسیون بافت نرم را 4/6 گزارش کردند.(13) همچنین ایمانی مقدم و همکاران(2) این میزان را 4/6 درصد گزارش کردند. پایین بودن میزان شیوع در این مطالعات را می توان به دلیل در نظر نگرفتن اسیفیکاسیون استایلوهیوئید و یا بررسی نکردن برخی موارد آن دانست.
همانند Ferrario و همکاران(14)، ما نیز بر این عقیده ایم که به دلیل نحوه ی انتخاب نمونه و تفاوت شاخص های رادیوگرافی برای تشخیص کلسیفیکاسیون، نتایج حاصل از این قبیل مطالعات توصیفی می تواند متفاوت باشد و مستقیما قابل مقایسه نباشند. همچنین Monsour و همکاران(15) گزارش کردند که سوپرایمپوزیشن اوپسیتی های مندیبل می تواند تقلید کننده ی کلسیفیکاسیون بافت نرم بوده و منجر به خطای رادیولوژیست در تشخیص این دو از یکدیگر شود و در میزان شیوع گزارش شده تاثیرگذار باشد.
در مطالعه ی حاضر بازه ی سنی مراجعه کنندگان 5 تا 80 سال بود و میانگین سنی 18/12±61/34 سال گزارش شد. در سایر مطالعات مشابه نیز(18-16و 13و3و2) بازه ی سنی تقریبا مشابه این مطالعه بود. هرچند شیوع کلسیفیکاسیون در این مطالعه با گروه سنی در ارتباط بود، طبق نتایج به دست آمده از مطالعات مشابه مختلف(18و17و13و3و2)، میانگین سنی جامعه مورد مطالعه را نمی توان عامل پیش بینی کننده ی مناسبی برای میزان شیوع کلسیفیکاسیون بافت نرم دانست.
بیشترین فراوانی، مربوط به اسیفیکاسیون استایلوهیوئید بود که در 78 مورد (60 درصد کل کلسیفیکاسیون ها) دیده شد. عزالدینی و همکاران(3) در یزد نیز به نتیجه ای مشابه با مطالعه حاضر دست یافتند و بیشترین فراوانی در کلسیفیکاسیون های بافت نرم را اسیفیکاسیون استایلوهیوئید (54 درصد) گزارش کردند. Ribeiro و همکاران(16) نیز به نتیجه ای مشابه دست یافتند و نسبت اسیفیکاسیون لیگامان استایلوهیوئید به کل کلسیفیکاسیون ها را 66 درصد اعلام کردند. Omami(19) نیز این نوع کلسیفیکاسیون را یافته ای شایع در رادیوگرافی های پانورامیک می داند. این کلسیفیکاسیون در مطالعه ی حاضر در مردان و در گروه سنی بالای 40 سال بیشتر مشاهده شد. این در حالی است که شکیبایی و همکاران(17) در مطالعه ای شیوع بالای اسیفیکاسیون استایلوهیوئید را در گروه سنی 20 تا 40 سال و بدون هیچ ارتباطی با جنسیت گزارش کردند. آن ها همچنین شیوع اسیفیکاسیون را 52 درصد اعلام کردند این در حالی است که شیوع این اسیفیکاسیون در مطالعه ی حاضر 5/7 درصد بود. Omami(20) شیوع این اسیفیکاسیون را در لیبی 2/17 درصد گزارش کرد. طبق مطالعات مختلف شیوع اسیفیکاسیون استایلوهیوئید می تواند از 2 درصد تا 30 درصد متغیر باشد.(17)
در مطالعه حاضر بیشترین فراوانی کلسیفیکاسیون ها پس از استخوانی شدن استایلوهیوئید مربوط به لنف نود با 20 درصد از کل کلسیفیکاسیون ها می باشد. این یافته با نتایج ایمانی مقدم و همکاران(2) و عزالدینی و همکاران(3) در ایران تقریبا همسو بود. در این مطالعه ها نیز میزان شیوع این کلسیفیکاسیون در بین سایر کلسیفیکاسیون ها به ترتیب 86/25 و 5/16 گزارش شد. در مطالعه ی Sutter(21) شیوع این کلسیفیکاسیون در جنوب اتریش 6/3 درصد گزارش شد که 19 درصد کل کلسیفیکاسیون ها را شامل می شد و با مطالعه ی حاضر همسو می باشد.
شیوع کلسیفیکاسیون لوزه (تانسیلولیت) در این مطالعه 5/1 درصد بود که 11 درصد از کل کلسیفیکاسیون ها را شامل می شد. Ribeiro و همکاران(16) نیز شیوع این کلسیفیکاسیون را 9/0 درصد اعلام کردند که 5/9 درصد از کل کلسیفیکاسیون ها را در این مطالعه شامل می شد. در مطالعه حاضر، تانسیلولیت با جنس رابطه‌ی معناداری نداشت که این یافته همسو با مطالعه Bamgbose و همکاران(22) است که اختصاصا به بررسی شیوع تانسیلولیت در آمریکا پرداخته بودند. البته در این مطالعه شیوع تانسیلولیت 14/8 درصد گزارش شد که علت این اختلاف با مطالعه ی حاضر را می توان نتیجه ی اختصاصی بودن مطالعه Bamgbose برای تانسیلولیت و در نظر نگرفتن تانسیلکتومی به عنوان معیار خروج از مطالعه در مطالعه ی حاضر دانست.
کمترین فراوانی مشاهده شده مربوط به سیالولیت بود. در مقالات مشابه نیز فراوانی سیالولیت نسبت به سایر کلسیفیکاسیون های بافت نرم پایین بود.(18و16و13و3و2)Omami(19) بر این عقیده است که رادیوگرافی پانورامیک دقت کافی برای تشخیص سنگ های غدد بزاقی را ندارد و فقط در صورتی که مقدار کلسیفیکاسیون و و اندازه ی آن به اندازه ی کافی زیاد باشد در این نوع رادیوگرافی قابل تشخیص است. این امر اختلاف اندک شیوع سیالولیت در مطالعات مشابه ذکر شده را توجیه می کند.
طبق نتایج به دست آمده از مطالعه ی حاضر شیوع کلسیفیکاسیون شریان کاروتید حدود 1 درصد گزارش شد. این در حالی است که Vengalath(18) این میزان را 11-2 درصد می داند که تفاوت زیادی با مطالعه ی حاضر ندارد. طبق نظر Herniques و همکاران(23) روند کلسیفیکاسیون عروق از سنین پایین شروع شده و پس از 45 سال تظاهر می باید. در مطالعه ی حال حاضر نیز رابطه ی کلسیفیکاسیون عروق کاروتید با سن معنادار بوده و در سن بالای 40 سال مشاهده شد. Vengalath(18) و Monteiro(24) نشان دادند که کلسیفیکاسیون شریان کاروتید در خانم ها بیشتر روی می دهد. طبق مطالعه‌ی Karwowski و همکاران(25) علت بیشتر بودن این کلسیفیکاسیون در زنان را می توان به اختلالات هورمونی پس از یائسگی نسبت داد. این در حالی است که در مطالعه حاضر تفاوت معنی داری با توجه به جنس دیده نشد. این اختلاف در نتایج می تواند به دلیل پایین بودن حجم نمونه در مطالعه ی حاضر و شیوع پایین تر کلسیفیکاسیون شریان کاروتید نسبت به سایر مطالعات دانست.
هیچ مورد کلسیفیکاسیون رینولیت، فلبولیت و آنترولیت مشاهده نشد. این کلسیفیکاسیون ها یافته ای ناشایع هستند. در مطالعه ی Ribeiro و همکاران(16) که در پرتغال انجام شد نیز فقط 1 مورد آنترولیت و 1 مورد رینولیت در 2375 گرافی بررسی شده یافت شد که این امر حاکی از نادر بودن این ضایعات کلسیفیه است.
در مطالعه ی حاضر، به طور کلی فراوانی انواع کلسیفیکاسیون در مردان و در گروه سنی بالای 40 سال بیشتر بود که این امر نشان دهنده ی تاثیر سن و جنسیت بر شیوع کلسیفیکاسیون ناحیه سر و گردن است. برخی دیگر از مطالعات به یافته مشابهی دست یافتند.(26و21و13و3)
استفاده از رادیوگرافی پانورامیک، که به صورت معمول و به میزان زیاد در کلینیک های دندانپزشکی برای بررسی وضعیت دندان ها و فک تهیه می شود، راهی آسان، ایمن و کم هزینه برای تشخیص کلسیفیکاسیونهای بافت نرم ناحیه سر گردن است. این امر می تواند در تشخیص زودهنگام عوامل زمینه ای ایجاد کننده این کلسیفیکاسیون ها موثر باشد. دندانپزشکان به عنوان پزشکان ناحیه سر و گردن باید نسبت به این کلسیفیکاسیون ها آگاه بوده و در صورت لزوم ارجاعات لازم را انجام دهند.
به دلیل مبتنی بودن این مطالعه بر رادیوگرافی به تنهایی و در دست نبودن اطلاعات کامل از شرایط سیستمیک و بیماری های زمینه ای افراد، و با توجه به تاثیر برخی از بیماری ها در شیوع کلسیفیکاسیون بافت نرم، انجام مطالعه‌ای با در نظر گرفتن بیماری های زمینه ای ضروری به نظر می‌رسد. از محدودیت های این طرح می توان به عدم استفاده از بایگانی دیجیتال اشاره کرد. پیشنهاد می شود از بایگانی دیجیتال استفاده شود تا امکان تشخیص دقیق تر کلسیفیکاسیون ها با استفاده از کم و زیاد کردن کنتراست فراهم شود.
نتیجه گیری
در جمعیت مورد مطالعه ما، استخوانی شدن لیگامان استایلوهیوئید بیشترین شیوع را در میان کلسیفیکاسیونهای بافت نرم ناحیه سر و گردن داشت. شیوع کلسیفیکاسیونهای بافت نرم ناحیه سر و گردن در این مطالعه با سن و جنس در ارتباط بوده و در مردان با سن بالای 40 سال بیشتر دیده شد. نکته قابل توجه دیگر در مطالعه پیشرو، با توجه به مدل رگرسیون گروه سنی یک عامل تاثیرگذار در پیش بینی کلسیفیکاسیون می باشد. به این صورت که با افزایش سن (در این مطالعه بیشتر یا مساوی 40 سال) احتمال ایجاد کلسیفیکاسیون بیشتر می شود و شاهد این نکته هستیم که در مطالعه حاضر شیوع کلسیفیکاسیون در گروه سنی بیشتر یا مساوی 40 سال بیشتر می باشد.
تشکر و قدردانی
از همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی بوشهر جهت تامین و تصویب بودجه این طرح نهایت تشکر را داریم. این مقاله بخشی از پایان نامه دوره دندان پزشکی عمومی با کد 1040 در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر می باشد.
)