نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، دانشکده پیراپزشکی و عضو مرکز تحقیقات مدیریت اطلاعات سلامت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران
2 کارشناسی ارشد، کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران کتابدار، نهاد کتابخانه های عمومی کشور، قم، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: This study aimed to identify the level of knowledge of dental authors regarding the use of MeSH indexing tools in research by comparing the keywords of the articles published in Iranian dental journals indexed in PubMed.
Materials and Methods: In this descriptive and applied study, a total of 1,091 keywords in 239 research articles published in 20 issues of 5 Iranian dental Latin journals indexed in PubMed in 2016 were matched with MeSH descriptors. The keywords were classified according to the degree of compliance in three groups of exact compliance, relative compliance, and noncompliance.
Results: According to the results, 483 (44.3%), 153 (14%), and 455 (41.7%) keywords had exact compliance, relative compliance, and non-compliance with MeSH descriptors, respectively. The three keywords, namely Cone-Beam Computed Tomography, Scanning Electron Microscopy, and Mineral Trioxide Aggregate, were among the top most frequent keywords with exact compliance, relative compliance, and noncompliance with MeSH descriptors, respectively.
Conclusion: The articles in all the reviewed journals, with the exception of the Journal of Dentistry of Tehran University of Medical Sciences, were prone to the risk of nonretrieval and anonymity due to the inefficiency of researchers in using MeSH for keyword selection.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
با توسعه پزشکی مبتنی بر شواهد که موجب افزایش قابل توجه جستجوی مقالات شده است، اهمیت کلمات کلیدی که مبنای جستجوی اطلاعات پزشکی هستند و وظیفه انتقال ایده های علمی نویسندگان به دیگر پژوهشگران را به عهده دارند حتی بیشتر از قبل شده است.(1) با این حال برقرای ارتباط بین پژوهشگران حوزه های پزشکی سراسر جهان مقدور نیست مگر اینکه از یک زبان واحد و استاندارد برای نمایه سازی مقالات استفاده شود تا پژوهشگران کشورهای مختلف اجازه مقایسه، تکثیر نتایج حاصل از مطالعات علمی و همچنین امکان تبادل اطلاعات در مورد موضوعات خاص را با یکدیگر داشته باشند.
نویسندگان نخستین کسانی هستند که با برچسب گذاری مقاله خود با انتخاب و نگارش کلمات کلیدی در پایان چکیده، اقدام به نمایه سازی آن میکنند. بنابراین واژه‌های موضوعی که مقالات را با آنها برچسب گذاری میکنند برای اینکه ازنظر بازیابی یکدست و مؤثر باشند، لازم است کنترل شوند. برای اثرگذاری بر این کنترل، فهرست مستند یا واژگان مستند به وجود آمد.(2) مجموعه کاملی از واژگان مستند در حوزه پزشکی و علوم وابسته در ابزاری به نام MeSH گردآوری شده است. به این ترتیب در حوزه پزشکی و علوم وابسته از جمله دندانپزشکی، استفاده نویسندگان از MeSH در انتخاب کلیدواژه های مقالات پزشکی، به یکی از استانداردهای رایج در نگارش مقالات مجلات پزشکی تبدیل شده است. رعایت این استاندارد تضمینی برای ادامه رویت پذیری مقالات مجلات نمایه شده در پایگاه های اطلاعاتی علمی بینالمللی از جمله PubMed است.(3)
توجه به نقش کلیدواژه در بازیابی و اهمیت کاربرد کلیدواژه استاندارد براساس MeSH برای مقالات، سبب شده است محققان در مطالعات متعددی بررسی این مسئله در حوزه های مختلف پزشکی را موضوع تحقیق خود قرار دهند. نتیجه مطالعه بر روی کلیدواژه های مقالات حوزه چشم پزشکی نشان داد از مجموع 1952 کلیدواژه مندرج در 409 مقاله مجله انجمن بینایی و چشم پزشکی کره که با MeSH مقایسه شدند، 4/22 درصد انطباق دقیق، 8/41 درصد انطباق نسبی، 5/35 درصد نامنطبق و 3/0 درصد هم با کلیدواژه های اشتباه نگارش یافته بودند.(4) در مطالعه دیگری محققان به مقایسه کلیدواژه های مقالات مجله آکادمی دندانپزشکی کودکان کره جنوبی، با MeSH پرداختند. نتیجه این مطالعه نشان داد از مجموع 4353 کلیدواژه مندرج در 1165 مقاله منتشر شده در این مجله، 24 درصد انطباق دقیق و 76 درصد نامنطبق بودند.(1)
در حوزه دندانپزشکی مطالعه دیگری نیز توسط محققان بر روی کلیدواژه های مقالات مجله انجمن دندانپزشکی کره با توصیفگرهای MeSH انجام شد. یافته ها نشان داد از مجموع 666 کلیدواژه مندرج در 187 مقاله منتشر شده در این مجله، 6/59 درصد از کلیدواژه ها منطبق با توصیفگرهای MeSH و 4/40 درصد نامنطبق بودند.(5) نتیجه مطالعه محققان در زمینه بررسی میزان انطباق کلیدواژه های مجله انجمن کرهای جراحان پلاستیک و ترمیمی با MeSH نشان داد از مجموع 1638 کلیدواژه مندرج در 594 مقاله این مجله، 7/12 درصد انطباق دقیق، 3/13 درصد انطباق نسبی و 74 درصد نامنطبق بودند.(6)
در مطالعه دیگری محققان به بررسی میزان انطباق کلیدواژه های 4 مجله نمایه شده در پایگاه اطلاعاتی Medline با حوزه موضوعی اختلالات خوردن پرداختند. نتیجه نشان داد از مجموع 4316 کلیدواژه مندرج در 918 مقاله منتشر شده در این مجلات، تنها 1056 کلیدواژه با MeSH منطبق بودند که این میزان 4/24 درصد از کلیدواژه‌ها را تشکیل میداد.(7) نتیجه بررسی بر روی کلیدواژه های مقالات مجلات علوم پرستاری با MeSH نیز نشان داد، از مجموع 2137 کلیدواژه مندرج در 778 مقاله منتشر شده این مجلات، 3/21 درصد منطبق و باقی نامنطبق بودند.(8) نتیجه مطالعه دیگر بر روی کلیدواژه های مقالات مجله علوم پیراپزشکی با MeSH نشان داد از مجموع 1143 کلیدواژه مندرج در 269 مقاله منتشر شده این مجله، 2/24 درصد انطباق دقیق، 8/35 درصد انطباق نسبی و 40 درصد نامنطبق بودند.(9)
در ادامه و تکمیل بررسیهای محققان در این زمینه، پیوسته این سوال به ذهن خطور میکند که مولفان مقالات مجلات لاتین دندانپزشکی ایرانی نمایه شده در PubMed تا چه میزان به استفاده از ابزار MeSH برای انتخاب واژه های کلیدی خود پایبند هستند و در استفاده از آن مهارت دارند؟
بنابراین مطالعه حاضر از این جهت که با رصد کلید واژه‌ها و شناسایی سطح کیفیت آنها میتواند اهمیت و جایگاه فعلی استفاده محققان از توصیفگرهای MeSH در تألیفات دندانپزشکی ایرانی نمایه شده در PubMed در سال 2016 را روشن سازد و منجر به ارتقای کیفیت کلیدواژه‌ها برمبنای MeSH در سالهای آتی گردد، حائز اهمیت است. برای نیل به این مهم، مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان انطباق کلیدواژه‌های مقالات مجلات لاتین دندانپزشکی ایران نمایه شده در PubMed با مرورگر MeSH در سال 2016 انجام یافت.
مواد و روشها
این مطالعه از نوع کاربردی بود و به شیوه توصیفی انجام گرفت. جامعه آماری شامل مقالات پژوهشی کلیه مجلات انگلیسی زبان ایرانی دندانپزشکی نمایه شده در پایگاه اطلاعاتی PubMed در سال 2016 بود. برای یافتن این مجلات پس از مراجعه به NLM Catalog (فهرست نشریات موجود در NLM) با درج نشانی https://www.ncbi.nlm.nih.gov/nlmcatalog/، به بخش جستجوی پیشرفته مراجعه کرده و پس از باز شدن صفحه مذکور، از فهرست کشویی، گزینه County of Publication را انتخاب و در مقابل این گزینه نام ایران نوشته و کلید Enter یا جستجو فشرده شد. سپس با استفاده از فیلترهای موجود در سمت چپ صفحه حاوی نتایج بازیابی شده، نتایج به مجلات: نمایه شده در PubMed، زبان انگلیسی، نوع انتشار ادواری و نوع ماده مجله، محدود شد. به این ترتیب پس از اعمال استراتژی جستجو، و فیلتر جستجو 86 مجله لاتین ایرانی که در PubMed نمایه شده اند بازیابی گردید. پس از بررسی حوزه موضوعی هر 86 مجله، تنها 5 مجله که حوزه آن دندانپزشکی بود استخراج گردید. ابزار گردآوری اطلاعات چک لیست محقق ساخته بود که روایی آن با بررسی کلیه کلیدواژه ها و مطابقت با توصیفگرهای MeSH تضمین گردید.
جدول 1 : جامعه آماری مورد مطالعه
|
عنوان مجله |
تعداد شماره در سال 2016 |
تعداد مقاله |
تعداد کلیدواژه |
میانگین کلیدواژه در مقاله |
|
Journal of Dental Research, Dental Clinics, Dental Prospects |
4 |
40 |
164 |
1/4 |
|
Journal of Dentistry of Tehran University of Medical Sciences |
4 |
35 |
147 |
2/4 |
|
Iranian Endodontic Journal |
4 |
53 |
254 |
8/4 |
|
Dental Research Journal |
6 |
72 |
356 |
9/4 |
|
Journal of Dentistry, Shiraz University of Medical Sciences |
4 |
39 |
170 |
4/4 |
|
جمع کل |
22 |
239 |
1091 |
6/4 |
به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، کلیدواژه ها وارد نرم افزارAccess نسخه 2016 شدند و پس از مطابقت با توصیفگرهای MeSH در سه گروه: انطباق دقیق با توصیفگرهای پذیرفته شده MeSH، انطباق نسبی به معنی انطباق با بخشی از توصیفگرهای MeSH و نامنطبق به معنی عدم وجود انطباق باتوصیفگرهای MeSH طبقه بندی شدند. نتایج با استفاده از تعداد و درصد در قالب جدول و نمودار ارائه گردید.
یافته ها
از مجموع 1091 کلیدواژه مستخرج از انتهای چکیده مقالات مجلات ایرانی که با توصیفگرهای MeSH مطابقت داده شده‌اند، 483 کلیدواژه (3/44 درصد) انطباق دقیق، 153 کلیدواژه (14 درصد) انطباق نسبی و 455 کلیدواژه (7/41 درصد) با توصیفگرهای MeSH نامنطبق بودند. این نتایج به تفکیک عنوان مجله در نمودار 1، نشان داده‌شده است. بر اساس نمودار 1، سه مجله""J Dent (Tehran)،"J Dent (Shiraz)" و"Dent Res J (Isfahan)"، به ترتیب با 7/83 درصد، 6/20 درصد و 2/64 درصد از نظر دارا بودن کلیدواژه های دارای انطباق کامل، انطباق نسبی و نامنطبق با توصیفگرهای MeSH در جایگاه نخست قرار داشتند.
نمودار 1 : توزیع فراوانی میزان انواع انطباق کلیدواژه‌های مقالات مجلات دندانپزشکی با توصیفگرهای MeSH
مطالعه کلیدواژه های پرتکرار همخوان کامل با MeSH در 5 مجله مورد مطالعه نشان داد سه کلیدواژه، Cone-Beam Computed Tomography،Scanning Electron Microscopy و Mineral Trioxide Aggregate به ترتیب در صدر پرتکرارترین کلیدواژه های انطباق دقیق، انطباق نسبی و نامنطبق مورد استفاده توسط نویسندگان قرار داشته اند (جدول 2).
جدول 2 : کلیدواژه‌های پرتکرار همخوان کامل، همخوان نسبی و ناهمخوان با توصیفگرهای MeSH در مجلات مورد مطالعه
|
تعداد |
نامنطبق |
تعداد |
انطباق نسبی |
تعداد |
انطباق دقیق |
|
15 |
Mineral Trioxide Aggregate |
6 |
scanning electron microscopy |
18 |
Cone-Beam Computed Tomography |
|
6 |
Calcium-Enriched Mixture |
3 |
composite resin |
13 |
composite resins |
|
6 |
Dental |
3 |
cone beam computed tomography |
9 |
Enterococcus faecalis |
|
6 |
Microleakage |
3 |
Postoperative Pain |
8 |
Chlorhexidine |
|
5 |
Cytotoxicity |
3 |
Laser |
6 |
root canal preparation |
|
4 |
Antibacterial |
3 |
Photodynamic Therapy |
6 |
Saliva |
|
4 |
Bond strength |
2 |
enamel |
6 |
sodium hypochlorite |
بحث
یافته ها نشان داد، در میان مجلات مورد بررسی، کلیدواژه های مقالات Journal of Dentistry of Tehran University of Medical Sciences با بیش از 80 درصد انطباق دقیق با توصیفگرهای MeSH ، از بیشترین میزان انطباق دقیق برخوردار بوده اند. این میزان از انطباق در هیچ یک از تحقیقات قبلی گزارش نشده است و نشان از آگاهی نویسندگان مقالات این مجله در استفاده از MeSH و یا نظارت دقیق هیئت تحریریه این مجله روی مقالات منتشر شده دارد. در حالیکه میزان انطباق دقیق در سایر مجلات مورد مطالعه کمتر از 50 درصد بود که این نتیجه یافته های مطالعات قبلی در بررسی مجلات چشم پزشکی، دندانپزشکی کودکان کره، اختلالات خوردن، علوم پرستاری و علوم پیراپزشکی را مورد تایید قرار می دهد.(9-7و4و1)
بررسی یافته ها نشان داد در همه مجلات مورد بررسی میزان انطباق نسبی کلیدواژه ها با توصیفگرهای MeSH کمتر از 21 درصد بوده است. این نتیجه با نتیجه مطالعه بر روی کلیدواژه های مجله انجمن جراحان پلاستیک و ترمیمی که در آن نشان داده شد میزان انطباق نسبی 3/13درصد است، همسو میباشد.(6)
بررسی یافته ها نشان داد میزان نامنطبق بودن کلیدواژه ها در همه مجلات بجز Iranian Endodontic Journal کمتر از 50 درصد بوده است. بررسی نتایج یافته های قبلی در این حوزه نشان می دهد، میزان نامنطبق بودن کلیدواژه ها با MeSH در مجلات چشم پزشکی، انجمن دندانپزشکی کره و علوم پیراپزشکی نیز کمتر از 50 درصد بوده است و نتیجه مطالعه حاضر با یافته های این محققان همسو است.(9و5و4) در حالیکه میزان نامنطبق بودن کلیدواژه ها در Iranian Endodontic Journal با نزدیک به 65 درصد، با نتیجه مطالعه محققان در بررسی کلیدواژه های مقالات مجله آکادمی دندانپزشکی کودکان کره جنوبی، مجله علوم پرستاری و مجله جراحان پلاستیک و ترمیمی با MeSH، همسو است. آنان نیز در مطالعه خود نشان دادند میزان نامنطبق بودن کلیدواژه ها در مجلات مورد بررسی بیشتر از 60 درصد میباشد.(8و6و1)
نتیجه گیری
نابرابری در استفاده از MeSH بین مجلات مورد بررسی مشهود بود. سرعنوان های موضوعی پزشکی در Iranian Endodontic Journal کمترین و در Journal of Dentistry of Tehran University of Medical بیشترین میزان حضور را داشتند. همچنین بخش کمی از کلیدواژه ها ارتباط نزدیکی (انطباق نسبی) با MeSH داشتند و بیشتر کلیدواژه ها در یکی از دو طیف انطباق دقیق یا نامنطبق قرار گرفته بودند. با توجه به اینکه هنوز از سوی نمایه سازان این پایگاه به مقالات این مجلات توصیفگرهای MeSH اختصاص نیافته، بی توجهی به استفاده و استفاده صحیح از MeSH میتواند مسیر بازیابی مقالات مجلات را به تدریج با چالش مواجه کند.
تشکر و قدردانی
این مقاله بخشی از پایان نامه کارشناسی ارشد مصوب دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به شماره ٦٧/ک/٣/٢٨٠ میباشد. بدین وسیله از کلیه کسانی که ما را در انجام این مطالعه یاری کردند تشکر و قدردانی میگردد.
)