نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار دندانپزشکی کودکان، مرکز تحقیقات دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد
2 استادیار دندانپزشکی کودکان، مرکز تحقیقات دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد
3 دستیار تخصصی گروه دندانپزشکی کودکان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد
4 دندانپزشک
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Periodic evaluation of educational programs provides insight into the course and teaching effectiveness. Effective evaluation provides valuable information, which contributes to both student’s and course success. The purpose of this study was to evaluate the success of pediatric dentistry department at Mashhad dental school in clinical education from students’ perspectives.
Materials & Methods: This cross-sectional study was conducted on 116 fifth and sixth grade undergraduate dental students in pediatric dentistry at Mashhad dental school. A questionnaire including 21 multiple choice questions about 7 parts of clinical skills in pediatric dentistry was given to each student. Data were analyzed by Mann-Whitney in SPSS software.
Results: According to the study results, among 7 different clinical skills in pediatric dentistry including: examination, behavior management, prevention, injection, restoration, pulp treatment and space management, the highest success rate of pediatric dentistry department was in prevention and injection and the lowest success rate in space management and behavior control. Furthermore, from the students’ perspective, male students compared to female students mentioned a higher rate of success in choosing the type of restoration material for pediatric dentistry department (P=0. 041).
Conclusion: This study showed that the students’ self-reported clinical skills in different parts of pediatric dentistry has been adequate. Students reported a lack of confidence in “behavior management” and “space management” which warrants greater emphasis in the undergraduate curriculum.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
وظیفه اصلی دانشگاهها آموزش و پرورش نیرویمتخصص مورد نیاز جامعه و فراهم نمودن زمینه مساعد برای توسعه کشور در تمامی زمینهها از جمله بهداشت و درمان است. دانشگاهها برای نیل به این هدف بایستی با شناسایی مشکلات و موانع، طراحی و اجرای برنامههای مدون و در نهایت اصلاح و بهبود آنها گامی در جهت ارتقای سلامت جامعه بردارند. بدون شک تجربیات آموزشی دانشجویان و نقطه نظرات آنها در مورد محتوا، ساختار و کیفیت آموزش، به عنوان عوامل کلیدی در کنترل کیفیت برنامههای آموزشی و ارزیابی به شمار میآیند و میتوانند منبعی مهم برای تصمیمگیریهای آموزشی محسوب شوند. در همین راستا، بررسی نظرات دانشجویان در جهت کسب مهارتهای بالینی را میتوان یکی از فعالیتهای تسهیلکننده یادگیری در محیط بالینی دانست که در آن استاد و دانشجو به یک اندازه مشارکت دارند و هدف آن ایجاد تغییرات قابل اندازهگیری در دانشجو برای انجام مراقبتهای بالینی است. یکی از گامهای موثر در جهت بهبود کیفیت آموزشی دورههای پزشکی و دندانپزشکی در درمان بیماران و در نهایت سلامت عمومی جامعه، ارزیابی دورهای شیوههای آموزشی و بررسی نظرات دانشجویان است؛ که اطلاعات حاصل از آن میتواند برای ایجاد تغییرات در روند آموزش بالینی و ارتقائ سطح آموزش بالینی بکار گرفته شود. در واقع یکی از روشهای عملی برای ارزیابی یک سیستم آموزش بالینی، بررسی نظرات دانشجویان است.(3-1)
از آنجایی که دانشگاههای علوم پزشکی، وظیفه تربیت دانشجویان را به عنوان نیروی انسانی متخصص و متعهد بر عهده دارند، تأثیر و جایگاه این مراکز در امر درمان، بر کسی پوشیده نیست.(4)
براساس ساختار چارتهای آموزشی، شیوههای آموزش بالینی دندانپزشکی بایستی در جهتی صورت پذیرد که تمامی ابعاد درمانهای بالینی دندانپزشکی را تحت پوششقرار دهد. البته بایستی توجه داشت که نه تنها اهداف آموزشی، بلکه نحوه ارایه دانش نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.(5) برنامههای آموزشی اجزای بسیاری دارند که به عنوان بخشهایی از یک سیستم با یکدیگر در ارتباط متقابل هستند. تصمیماتی که در رابطه با این اجزا اتخاذ میگردد نیز به یکدیگر وابسته هستند. در حقیقت ارزشیابی برنامه، فرایند کسب و به کارگیری اطلاعات است که مبنایی را برای تصمیمگیری شکل میدهد.(4)
از این رو یکی از ابزارهای بررسی شیوههای آموزشی و نیز ارزیابی یک سیستم آموزش بالینی و به تبع آن بهبود کیفیت آموزش، استفاده از نظرات دانشجویان میباشد.(6) در واقع کیفیت آموزش زمانی قابل بررسی است که دیدگاه مخاطبان نیز ارزیابی گردد و بر پایه آن نارساییهای موجود از میان برود تا بتوان دندانپزشکانی را آموزش داد که در درمان بیماران توانمند باشند.(7)
متاسفانه اغلب دانشکدههای دندانپزشکی کشور برای بررسی کارایی علمی و عملی دانشجویان بر نمرات امتحانات آنان تکیه میکنند و نظرات دانشجویان را در مورد کیفیت تجربیات آموزشی بررسی نمیکنند. در ارتباط با تغییر شیوههای قدیمی آموزش دندانپزشکی و بهبود آن بحثهای فراوانی در بین اعضای هیات علمی دانشگاهها، دندانپزشکان و متخصصان مطرح شده است ولی در اغلب موارد نظرات دانشجویان نادیده گرفته میشود، در حالی که دانشجو هدف اصلی آموزش دندانپزشکی است.(3-1)
از آنجا که آموزش فرایندی است مستمر و پویا که برای نیل به اهداف مورد نظر آن باید به عوامل و فاکتورهای زیادی توجه شود، اهمیت دارد که متولیان آموزش به محصول نهایی برنامه آموزشی نیز توجه داشته باشنـد تا اطـمینان حـاصل شود کـه با اهـداف موردنظر
همخوانی دارد.(10-8)
یکی از عواملی که با بررسی مطالعات متعدد پیرامون ارزشیابی دانشآموختگان رشته دندانپزشکی در زمینه برنامه آموزشیشان در نقاط مختلف دنیا حاصل شده است، میزان سطح رضایتمندی دانش آموختگان رشته دندانپزشکی و به تبع آن بهبود شاخصهایی که در این زمینه مطرح گردیده است میباشد.(9)
تاکنون پژوهشهایی در زمینه بررسی میزان موفقیت برنامه آموزشی در آموزش مهارتهای بالینی دانشجویان انجام شده است. همچنین مطالعات متعددی نیز پیرامون ارزشیابی دانش آموختگان رشته دندانپزشکی در زمینه برنامه آموزشیشان در نقاط مختلف دنیا صورت پذیرفته است. Fugill(5) تعاملات بین دانشجو و استاد در آموزش مهارتهای بالینی در کلینیک دندانپزشکی را در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه Wales مورد مطالعه قرار داد. یافتههای وی نشان داد که بسیاری از دانشجویان از سطح بازخورد (Feedback) و نیز اجرای دمونستراسیون (Demonstration) درکلینیک دندانپزشکی رضایت کافی نداشتند، دانشجویان حتی آنهائی که در دوره پره کلینیک دمونستراسیون (Demonstration) تکنیکهای درمانی را تجربه کرده بودند، بر ارزش و اهمیت دمونستراسیون (Demonstration) پروسههای درمانی بر بالین بیمار در فراگیری مهارتهای بالینی اشاره داشتند.
اسلامی پور و همکاران به ارزیابی و بررسی دیدگاه و رضایتمندی دانشجویان دانشکده دندانپزشکی اصفهان از بخشهای عملی، جهت آگاهی از نقاط ضعف و قوت این بخشها پرداختند. یافتههای پژوهش یاد شده بر وجود همبستگی منفی بین معدل دانشجویان و میزان رضایتمندی آنها از آموزش بالینی بخشهای ترمیمی، تـشخیص، دنـدانپزشکی کـودکان و درمـان ریشه دلالت
داشت.(4)
Henzi و همکاران(11) در پی یافتن پاسخ این پرسش کلی که در آینده چه تکنیکهای آموزشی باید با شیوههای آموزش روزمره و رایج دندانپزشکی ادغام شود و چه جنبههائی از محیط آموزش بالینی باید مورد توجه قرار گیرد تا بتوان کیفیت آموزش بالینی را برای دانشجویان و بیماران و نیز اساتید جدید ارتقاء بخشید، دیدگاههای دانشجویان دندانپزشکی 21 دانشکده دندانپزشکی دانشگاههای آمریکای شمالی را در ارتباط با آموزش بالینی مورد بررسی قرار دادند. یافتههای مطالعه آنها نشان داد که دانشجویان شرکتکننده در طرح به طور کلی نسبت به تجربیات آموزش بالینی خود در دانشکده، نظری مثبت داشتند ولی در عین حال به نقطه ضعفهایی در آموزش بالینی دانشکدههای مختلف از جمله: تعداد کم اعضاء هیات علمی و محدودیت دسترسی به آنها، ناهماهنگی و بیتوجهی اعضای هیات علمی در ارائه بازخورد آزمونها، عدم هماهنگی ریکارمنتهای بالینی با نیازهای درمانی بیماران و نیز ناکارآمدی بخشهای بالینی و کمبود منابع پشتیبان که منجر به محدود شدن فرصتهای یادگیری دانشجویان میشود، اشاره داشتند.
هدف از این پژوهشها بهبود کیفیت آموزشی دورههای پزشکی و دندانپزشکی در درمان بیماران بوده است. علاوه بر این، انجام این بررسیها سبب میشود، تا دیدگاهها درباره محتوایهای آموزشی و نیز روش آموزش به دست آید و معیاری برای ارزیابی نیازهای دانشجویان در زمینههای آموزش مهارتهای بالینی و نیز جایگزینی روشهای آموزشی نوین فراهم گردد.
تحقیق حاضر نیز با هدف بررسی دیدگاه دانشجویان پیرامون میزان موفقیت بخش دندانپزشکی کودکان دانشکده دندانپزشکی مشهد در ایجاد مهارت بالینی آنها در مباحث مختلف عملی دندانپزشکی کودکان از منظر دانشجویان در سال تحصیلی 90-1389 انجام شد.
مواد و روشها
جمعیت مورد مطالعه، دانشجویان سال پنجم و ششم دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال تحصیلی 90-1389 بودند. پرسشنامه در اختیار کل دانشجویان سال پنجم و ششم (119 نفر) قرار داده شد؛ که 116 نفر از آنها نسبت به تکمیل پرسشنامه اقدام کردند.
پرسشنامه محقق ساخته (Self established) شامل دو بخش بود: الف: اطلاعات عمومی دانشجویان شامل سه متغیر سال تحصیلی، جنس و نیز معدل آنها در سه زیر گروه معدل الف (20-17)، ب (99/16-14) و ج (99/13-12)، ب: فرم نظرخواهی از دانشجویان. سوالات این بخش بر اساس کوریکولوم واحد بالینی دندانپزشکی کودکان و پرونده مربوط به بیماران بخش دندانپزشکی کودکان تدوین شد. کلیه مراحل تشخیصی و درمانی که به دانشجویان دوره دکترای عمومی دندانپزشکی آموزش داده میشود در پرسشنامه گنجانده شد و نظر دانشجویان درخصوص میزان موفقیت بخش دندانپزشکی کودکان در ایجاد مهارت عملی در آنها در زمینههای مختلف تشخیصی و درمانی سنجیده شد. متغیر وابسته بررسی شده، میزان موفقیت بخش دندانپزشکی کودکان در آموزش بالینی دانشجویان از دیدگاه خود آنها بود که بر اساس درصدی از دانشجویان که به هر یک از سوالات پرسشنامه پاسخ داده بودند و میزان مهارت بالینی خود را در سه سطح کم، متوسط و کافی تعیین کرده بودند، محاسبه گردید. سوالات طراحی شده به 7 گروه مهارتهای بالینی به شرح زیر تقسیم بندی شدند: گروه 1، معاینه (شامل الف- معاینه دقیق دهان و دندانهای کودک ب- طرح ریزی درمان)، گروه 2، کنترل رفتار کودک، گروه 3، پیشگیری (شامل الف-آموزش بهداشت و رژیم غذایی ب- پروفیلاکسی و فلوراید تراپی ج- فیشورسیلانت و PRR د- بستن رابردم)، گروه 4، تزریق (شامل الف- انجام تزریق انفیلتراسیون ب- بلاک ج-PDL د - داخل پالپی)، گروه 5، ترمیم (شامل الف- تهیه حفره ترمیمی و ملاحظات آن در دندانهای شیری ب-تشخیص پوسیدگی و حذف کامل آن ج-کرون SSC د-انتخاب ماده ترمیمی)، گروه 6، درمان پالپ (شامل الف-تفسیر کلیشه رادیوگرافی ب-انتخاب مورد برای پالپوتومی یا پالپکتومی ج-انجام پالپوتومی یا پالپکتومی د-بستن رابردم) و گروه 7 حفظ فضا (شامل الف-انتخاب مورد برای فضانگهدار ب-طراحی نوع فضانگهدار). به منظور تعیین روایی پرسشنامه، از 10 نفر متخصصین دندانپزشکی کودکان نظرخواهی شد. پس از تایید روایی، پایایی پرسشنامه با انجام مطالعه آزمایشی (Pilot) بر روی 30 نفر تعیین شد.
برای توزیع پرسشنامه، پس از پایان کلاس تئوری دندانپزشکی کودکان، پرسشنامهها توسط یکی از مجریان طرح توزیع و به دانشجویان فرصتی جهت تکمیل پرسشنامه داده شد و پس از آن پرسشنامهها جمعآوری گردید. سپس اطلاعات پرسشنامه کدگذاری شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. جهت توصیف دادهها از جداول توزیع فراوانی، شاخصهای مرکزی و پراکندگی استفاده شد. برای تعیین ارتباط دیدگاه دانشجویان با برخی مشخصات دموگرافیک آنان از آزمون Mann-Whitney استفاده شد.
یافتهها
نتایج میزان موفقیت بخش دندانپزشکی کودکان در ایجاد مهارت بالینی در مباحث مختلف عملی دندانپزشکی کـودکان، از دید دانشجویان، در جدول 1 و 2 درج شده
است.
در بررسی ارتباط میان جنس و میزان موفقیت بخش در آموزش مهارتهای بالینی از منظر دانشجویان تنها موفقیت در آموزش مهارت انتخاب مادة ترمیمی با جنس افراد معنیدار بود(جدول 3)و در این رابطه میزان موفقیت بخش از دید دانشجویان پسر (8/45 درصد) بیشتر از دانشجویان دختر (0/25 درصد) بود (041/0=P). یافتههای مندرج در جدول 4 ارتباط میان میزان موفقیت بخش در آموزش مهارت بالینی از دید دانشجویان با سال تحصیلی آنها را مورد ارزیابی قرار داد، که در اکثر مهارتها، دانشجویان سال ششم میزان موفقیت بخش را بیشتر از دانشجویان سال پنجم ارزیابی میکردند، ولی اختلاف نظر دانشجویان سال پنجم و ششم تنها در مورد موفقیت بخش درآموزش مهارت ترمیم با کرون (Ssc) (011/0=P)، انتخاب Case برای فضانگهدار (001/0>P) و طراحی نوع فضانگهدار (013/0=P) معنیدار بود. در مبحث کنترل رفتار کودک، میزان موفقیت بخش از منظر دانشجویان سال پنجم بیشتر از سال ششم بوده است که این اختلاف نیز معنیدار بوده است (046/0=P).
در بررسی ارتباط میان میزان موفقیت بخش در ایجاد مهارتهای گوناگون از منظر دانشجویان و معدل کل آنان مشخص شد که تنها در سه مهارت انجام تزریق بلاک (025/0=P)، انجام تزریق Pdl و داخل پالپی (047/0=P) و انتخاب Case برای فضانگهدار (044/0=P)، میزان موفقیت بخش از منظر دانشجویان با معدل کل آنها ارتباط معنیدار آماری دارد و در هر سه این مهارتها، میزان موفقیت بخش در ایجاد مهارت از منظر دانشجویان، از دید دانشجویان با معدل الف کمتر بوده است.
جدول 1 : فراوانی و درصد میزان موفقیت بخش دندانپزشکی کودکان در آموزش مهارت بالینی از دیدگاه دانشجویان مورد مطالعه
|
نوع مهارت بالینی |
میزان موفقیت بخش |
تعداد و درصد پاسخ دهندگان |
||||||
|
زیاد |
متوسط |
کم |
|
|||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
|
|
معاینه دقیق دهان و دندان های کودک |
36 |
03/31 |
61 |
6/52 |
19 |
4/16 |
116 |
0/100 |
|
طرح ریزی درمان |
33 |
4/28 |
60 |
7/51 |
23 |
9/19 |
116 |
0/100 |
|
کنترلرفتار کودک |
38 |
8/32 |
59 |
9/50 |
19 |
3/16 |
116 |
0/100 |
|
آموزش بهداشت و رژیم غذائی |
47 |
5/40 |
41 |
4/32 |
28 |
1/24 |
116 |
0/100 |
|
پروفیلاکسی و فلورایدتراپی |
87 |
0/75 |
21 |
1/18 |
8 |
9/6 |
116 |
0/100 |
|
فیشور سیلانت و PRR |
88 |
9/75 |
26 |
4/22 |
2 |
7/1 |
116 |
0/100 |
|
بستن رابردم |
82 |
7/70 |
26 |
4/22 |
8 |
9/6 |
116 |
0/100 |
|
انجام تزریق انفیلتراسیون |
75 |
7/64 |
32 |
5/27 |
9 |
8/7 |
116 |
0/100 |
|
انجام تزریق بلاک |
53 |
7/45 |
43 |
1/37 |
20 |
2/17 |
116 |
0/100 |
|
انجام تزریق PDL و داخل پالپی |
29 |
0/25 |
37 |
9/31 |
50 |
1/43 |
116 |
0/100 |
|
تهیه حفره ترمیمی و ملاحظات آن |
62 |
4/53 |
47 |
6/40 |
7 |
0/6 |
116 |
0/100 |
|
تشخیص پوسیدگی و حذف کامل آن |
61 |
6/52 |
41 |
3/35 |
14 |
1/12 |
116 |
0/100 |
|
انتخاب ماده ترمیمی |
41 |
4/35 |
62 |
4/53 |
13 |
2/11 |
116 |
0/100 |
|
تفسیر کلیشه رادیوگرافی |
24 |
7/20 |
48 |
4/41 |
44 |
9/37 |
116 |
0/100 |
|
انتخاب مورد برای پالپوتومی یاپالپکتومی |
41 |
3/35 |
50 |
1/43 |
25 |
6/21 |
116 |
0/100 |
|
انجامپالپوتومی یا پالپکتومی |
65 |
0/56 |
39 |
6/33 |
12 |
4/10 |
116 |
0/100 |
|
کرون SSC ) |
20 |
2/18 |
41 |
3/37 |
49 |
5/44 |
110 |
8/94 |
|
تشخیص ضرورت حفظ یا کشیدن دندان |
22 |
1/19 |
66 |
4/57 |
27 |
5/23 |
115 |
1/99 |
|
نحوه بیرون آوردن دندانهای شیری |
30 |
8/26 |
36 |
1/32 |
46 |
1/41 |
112 |
5/96 |
|
انتخاب case برای فضانگهدار |
32 |
2/30 |
41 |
7/38 |
33 |
1/31 |
106 |
3/91 |
|
طراحی نوع فضانگهدار |
28 |
7/26 |
36 |
3/34 |
41 |
0/39 |
105 |
5/90 |
جدول 2 : فراوانی و درصد میزان موفقیت بخش دندانپزشکی کودکان از دیدگاه دانشجویان در آموزش مهارت بالینی دانشجویان مورد مطالعه در گروههای مختلف مهارتهای بالینی دندانپزشکی کودکان
|
نوع مهارت بالینی |
میزان موفقیت بخش |
تعداد و درصد پاسخ دهندگان |
||||||
|
زیاد |
متوسط |
کم |
|
|||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
|
|
گروه 1 : معاینه و تشخیص |
45 |
8/38 |
67 |
8/57 |
4 |
4/3 |
116 |
0/100 |
|
گروه 2 : کنترل کودک |
38 |
8/32 |
59 |
9/50 |
19 |
3/16 |
116 |
0/100 |
|
گروه 3 :مراقبتهای پیشگیری |
96 |
8/82 |
20 |
2/17 |
0 |
0/0 |
116 |
0/100 |
|
گروه 4 : تزریق |
67 |
8/27 |
42 |
2/36 |
7 |
0/6 |
116 |
0/100 |
|
گروه 5 :درمانهای ترمیمی |
61 |
5/55 |
49 |
5/44 |
0 |
0/0 |
110 |
8/94 |
|
گروه 6 :درمانهای پالپ |
64 |
2/55 |
52 |
8/44 |
0 |
0/0 |
116 |
0/100 |
|
گروه 7 :حفظ و کنترل فضا |
35 |
3/33 |
43 |
0/41 |
27 |
7/25 |
105 |
5/90 |
جدول 3 : مقایسه میزان موفقیت بخش دندانپزشکی کودکان در آموزش انواع مهارتهای بالینی از دیدگاه دانشجویان مونث ومذکر
|
مهارت بالینی |
دیدگاه دانشجویان پسر |
دیدگاه دانشجویان دختر |
نتیجه آزمون Mann-Whitney |
||||
|
ضعیف |
متوسط |
کافی |
ضعیف |
متوسط |
کافی |
||
|
کنترل رفتار کودک |
6/14 |
0/50 |
4/35 |
0/15 |
0/50 |
0/35 |
955/0P = |
|
تزریق بلاک |
6/14 |
6/39 |
8/45 |
0/15 |
5/37 |
5/47 |
936/0P = |
|
بستن رابردم |
4/8 |
8/20 |
8/70 |
0/5 |
5/17 |
5/77 |
44/0P = |
|
ترمیم کرون |
3/41 |
8/34 |
9/23 |
8/37 |
3/43 |
9/18 |
929/0P = |
|
انتخاب ماده ترمیمی |
3/6 |
9/47 |
8/45 |
5/12 |
5/62 |
0/25 |
041/0P = |
|
تهیه حفره ترمیمی |
1/2 |
6/39 |
3/58 |
5/12 |
0/35 |
5/52 |
238/0P = |
|
انتخاب مورد برای درمان پالپ |
8/20 |
0/50 |
2/29 |
5/17 |
0/35 |
5/47 |
17/0P = |
|
طراحی فضانگهدار |
1/39 |
6/32 |
3/28 |
0/40 |
9/22 |
1/37 |
676/0P = |
|
انتخاب مورد برای فضانگهدار |
7/21 |
3/41 |
0/37 |
3/33 |
1/36 |
6/30 |
304/0P = |
|
تفسیر کلیشه پرتونگاری |
1/27 |
2/54 |
7/18 |
0/35 |
0/45 |
0/20 |
66/0P = |
جدول 4 : مقایسه میزان موفقیت بخش دندانپزشکی کودکان در آموزش انواع مهارتهای بالینی از دیدگاه دانشجویان سال پنجم و ششم
|
مهارت بالینی |
دیدگاه دانشجویان سال پنجم |
دیدگاه دانشجویان سال ششم |
نتیجه آزمون من-ویتنی |
||||
|
ضعیف |
متوسط |
کافی |
ضعیف |
متوسط |
کافی |
||
|
کنترل رفتار کودک |
9/8 |
1/51 |
0/40 |
9/21 |
6/51 |
5/26 |
66/0P = |
|
تزریق بلاک |
0/20 |
0/40 |
0/40 |
6/15 |
4/34 |
0/50 |
325/0P = |
|
بستن رابردم |
7/6 |
2/22 |
0/71 |
8/7 |
8/18 |
4/73 |
922/0P = |
|
ترمیم کرون |
5/57 |
5/32 |
0/10 |
3/33 |
9/42 |
8/23 |
011/0P = |
|
انتخاب ماده ترمیمی |
7/6 |
0/60 |
3/33 |
5/12 |
0/50 |
5/37 |
893/0P = |
|
تتهیه حفره ترمیمی |
9/8 |
3/33 |
0/20 |
6/40 |
8/32 |
6/26 |
42/0P = |
|
انتخاب مورد برای درمان پالپ |
4/24 |
2/42 |
4/33 |
2/17 |
7/43 |
1/39 |
369/0P = |
|
طراحی نوع فضانگهدار |
3/54 |
6/28 |
1/17 |
6/28 |
1/38 |
3/33 |
013/0P = |
|
انتخاب کیس برای فضانگهدار |
6/55 |
8/27 |
6/16 |
3/14 |
0/46 |
7/39 |
66/0P = |
|
تفسیر کلیشه پرتونگاری |
0/40 |
0/40 |
0/20 |
2/31 |
9/46 |
9/21 |
001/0P = |
بحث
در مطالعه حاضر، نظرات 116 نفر از دانشجویان سالهای پنجم و ششم دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال تحصیلی 90-1389، در ارتباط با میزان موفقیت بخش دندانپزشکی کودکان در آموزش مهارتهای بالینی عملی مورد بررسی قرار گرفت. با وجود اینکه نظرخواهی از فارغالتحصیلان و نیز اعضای هیات علمی ارزشمند است و پژوهشهای گوناگونی درباره ارزیابی اساتید و شروط اولیه و پیشنیاز برای آموزش بالینی انجام گرفته است.(12) بهرهمندی از نظر دانشجویان به عنوان منبع ارزیابی سیستم آموزشی گزینه مناسبتری به نظر میرسد؛ چرا که آنها از نزدیک شرایط موجود در بخش را لمس نمودهاند و میتوانند در مورد مشکلات موجود، نقطه نظرات و راهحلهای خود را اعلام نمایند. ضمناً دسترسی به دانشجویان جهت ثبت نظرات آنها راحتتر است که منجر به افزایش اعتبار و پایایی نتایج میگردد.
در مطالعه حاضر، جمعآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه صورت گرفت. مزیت پرسشنامه، گردآوری دادههای نسبتاً زیاد و وسیع از تعداد زیادی افراد با صرف هزینه و زمان اندک است. همچنین تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از پرسشنامه نسبت به روشهای دیگر آسانتر است. مزیت پرسشهای بسته، که پاسخ دهنده باید پاسخ را از بین چند گزینه از قبل مشخص شده انتخاب کند، سهولت و سرعت پاسخگویی و تحلیل دادهها میباشد. در مقابل میتواند پاسخ دهنده را در ارائه پاسخ مناسب، محدود نماید.(2) در مطالعه حاضر میزان پاسخ دهی به سئوالات حداقل 105 و حداکثر 116 نفر در پاسخ به یک سئوال بود. این امر نشاندهنده علاقه دانشجویان به شرکت در مطالعه است که نتایج آن میتواند مبنایی برای اصلاح شیوههای آموزش عملی باشد. در مطالعه حاضر، میزان موفقیتبخش در آموزش مهارت انتخاب ماده ترمیمی با جنس نمونهها ارتباط معنیداری داشت و در این رابطه دانشجویان مذکر موفقیت بخش را بیشتر از دانشجویان مونث ارزیابی میکردند. نتایج مطالعه مطلبنژاد و همکاران(13) نشان داد که میانگین امتیاز توانمندی حرفهای دانشجویان پسر رشته دندانپزشکی در مورد خود به طرز معنیداری بیشتر از دختران بوده است. همچنین پژهان و همکاران(14) رضایت کلی دختران را بر این اساس کمتر از پسران معرفی کردند که به طور غیرمستقیم با یافتههای ما مطابقت دارد.
در اکثر مهارتها، میزان موفقیت آموزش مهارت بالینی بخش، از دید دانشجویان سال ششم بیشتر از دانشجویان سال پنجم بود، ولی تنها در آموزش مهارت ترمیم با کرون استیلنس استیل، انتخاب بیمار مناسب برای فضانگهدار و طراحی نوع فضانگهدار این اختلاف معنیدار بود. مهارتهای ذکر شده به دلیل پیچیدهتر بودن بیشتر توسط دانشجویان سال ششم انجام میشود که میتواند توجیهکننده نتیجه به دست آمده باشد. تنها در مبحث کنترل رفتار کودک، میزان موفقیت بخش از منظر دانشجویان سال پنجم بیشتر از سال ششم بود که شاید به این دلیل باشد که دانشجویان سال پنجم بیماران با سن بالاتر و دانشجویان سال ششم کودکان کم سنتر را درمان میکنند و از آنجا که مشکلات کنترل رفتاری در کودکان کم سن شایعتر است، دانشجویان سال ششم بیشتر با این مشکل مواجه هستند.
در بررسی ارتباط میان میزان موفقیت بخش در آموزش مهارتهای گوناگون بالینی از منظر دانشجویان و معدل کل آنان مشخص شد که تنها در آموزش سه مهارت انجام تزریق بلاک، تزریق PDL و داخل پالپی و انتخاب بیمار مناسب برای فضانگهدار، میزان موفقیت بخش با معدل دانشجویان ارتباط معنیداری داشت و در هر سه مهارت، میزان موفقیت بخش در آموزش بالینی از منظر دانشجویان با معدل الف کمتر بود. در همین ارتباط یافتههای اسلامیپور و همکاران(5) در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز همبستگی منفی بین معدل دانشجویان و میزان رضایتمندی آنها از آموزش بخشهای ترمیمی، تشخیص، کودکان و درمان ریشه را نشان داد.(4) یافتههای یادشده بیانگر توجه دانشجویان به کیفیت آموزش بالینی بخشها به منظور ارتقاء توانمندی آنها در مهارتهای بالینی، به عنوان یک دندانپزشک عمومی میباشد. اختلاف یاد شده را شاید بتوان به سطح انتظارات بیشتر دانشجویان برتر از نحوه آموزش بخش و درک بهتر کاستیهای آموزشی مرتبط دانست.
در زمینه معاینه و طرحریزی درمان، بیشتر نمونهها میزان موفقیت بخش در ایجاد مهارت بالینی یادشده را در حد متوسط ذکر نموده بودند. میزان موفقیت در ایجاد مهارت کنترل رفتار کودک از منظر دانشجویان، نیز نسبتاً ضعیف بوده است (9/50% در حد متوسط و 3/16% در حد کم)، که این مسئله در مورد مهارت بالینی دانشجویان در زمینه حفظ فضا نیز صادق است (41% در حد متوسط و 7/25% در حد کم)، اما در زمینه مهارتهای پیشگیری و درمان پالپ مناسب بوده است؛ به طوری که 8/82% معتقد بودند که میزان موفقیت بخش در ایجاد مهارت در زمینه پیشگیری و 2/55% در زمینه درمان پالپ در حد کافی بوده است و آموزش هیچ کدام از مهارتهای بالینی یاد شده را ضعیف ارزیابی نکردند. یافتههای یاد شده به طور غیرمستقیم با نتایج مطالعه Rodd و همکارانش(15) همخوانی دارد. آنها در مطالعه خویش که به منظور بررسی میزان تجربه و اعتماد به نفس دانشجویان سه دانشکده لیورپول، منچستر و شفیلد در رشته دندانپزشکی کودکان انجام دادند، نتیجه گرفتند که میزان تجربه بالینی دانشجویان در حد تامین نیازهای آینده آنها بوده است. به طوری که 100% دانشجویان، فیشورسیلانت و ترمیم را انجام داده بودند و نیز 98-87% از آنان تجربه کشیدن دندان را داشتند. از طرفی اقدامات اساتید دانشکده جهت اطمینانبخشی به دانشجویان در راستای ایجاد مهارتهای لازم آنان به خصوص کشیدن دندانها و درمان پالپ بسیار موثر بوده است.
در مطالعه حاضر از دیدگاه دانشجویان، در میان هفت
گروه مهارتهای بالینی در دندانپزشکی کودکان، بیشترین میزان موفقیت بخش در زمینه پیشگیری و تزریق و کمترین آن در زمینه حفظ فضا و کنترل کودک بوده است.
نتیجهگیری
از آنجا که در این پژوهش پاسخ دانشجویان با معیارهای کیفی مورد سنجش قرار گرفته بودند، پیشنهاد میشود در پژوهشهای پیش رو برای دستیابی به یافتههای دقیقتر از معیارهای کمی استفاده شود. این مطالعه نشان داد که به طور کلی میزان موفقیت بخش در ایجاد مهارت بالینی، از منظر دانشجویان، در زمینههای مختلف مناسب بوده است لیکن میزان موفقیت بخش دندانپزشکی کودکان در آموزش مهارت بالینی کنترل رفتار کودک و حفظ و کنترل فضا در حد مطلوب نبوده است. لازم است با اصلاح شیوههای آموزشی در بخش دندانپزشکی کودکان، سطح مهارتهای بالینی دانشجویان در زمینه کنترل کودک و حفظ فضا ارتقاء یابد.
تشکر و قدردانی
مقاله حاضر منتج از پایان نامه دانشجویی به شماره 2501 در کتابخانه دانشکده دندانپزشکی مشهد به ثبت رسیده است. بدین وسیله از حمایتهای مرکز تحقیقات دندانپزشکی و معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تقدیر و تشکر میگردد.
)