نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دندانپزشک عمومی، تهران، ایران
2 دانشیار گروه آسیب شناسی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران
3 دانشیار گروه تشخیص بیماریهای دهان، فک و صورت، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران
4 دکترای ایمنولوژی، مدیر مرکز تحقیقات ملکولی پوست، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Vitamin D is a secosteroid (pro)-hormone with multiple systematic effects, including the regulation of the immune system. Serum vitamin D level affects the progression of some diseases, such as psoriasis and oral cancer. The study aimed to measure the serum vitamin D level in patients with oral lichen planus (OLP), which is an autoimmune and precancerous disease.
Materials and Methods: This cross-sectional study was conducted on 66 patients with OLP and 30 healthy individuals. In addition, serum vitamin D level was measured by ELISA method, and data analysis was performed using Mann–Whitney U and t-test.
Results: In this research, 26 (39.4%) patients with OLP had vitamin D deficiency and 31 (47.0%) subjects had an insufficient vitamin D level. On the other hand, 9 (30.0%) and 15 (50%) of the participants in the control group had vitamin D deficiency and insufficient vitamin D level, respectively. According to the results, no significant relationship was observed in the study groups regarding serum vitamin D levels. However, a reverse and significant correlation was found between age and vitamin D deficiency in the subjects (P=0.015).
Conclusion: According to the results of the study, low serum vitamin D levels were observed in a high percentage of patients with OLP. Given the prevalence of vitamin D deficiency in the society, extended research is required to evaluate the impact of this deficiency on pathogenesis of the disease.
Keywords: Vitamin D, Oral Lichen Planus, Etiology.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
لیکن پلان یک بیماری التهابی مزمن پوستی مخاطی است که اغلب حفره دهان را نیز درگیر می کند و به طور عمده در افراد70-30 ساله و در خانمها ایجاد می شود.(1) شیوع آن در جمعیتهای مختلف بین 5/0 تا 3/2 درصد گزارش گردیده است.(2) در 28 درصد بیماران مبتلا به لیکن پلان دهانی ضایعات پوستی هم مشاهده می شود که به صورت پاپولهای وزیکوله صاف با سطحی پوسته دار نمایان می شود. برخلاف ضایعات دهانی، این ضایعات خود محدود بوده و بعد از یک سال یا کمتر، بهبود
می یابند.(3) ضایعات دهانی در هر ناحیه ای از مخاط دهان ممکن است ایجاد شود ولی مخاط باکال، سطح دورسال زبان و لثه شایعترین نواحی ابتلا هستند. لیکن پلان معمولا به صورت ضایعات متقارن و دو طرفه و با درگیری چند ناحیه ای در مخاط دهان دیده می شود.(4)اتیولوژی این بیماری هنوز به درستی مشخص نشده است. در شرایط مختلف سیستمیک و بیماریهای مختلف خودایمنی و تحت استفاده از داروها و در معرض وجود یکسری از مواد و عفونتها، ضایعاتی مشابه لیکن پلان به وجود می آید؛ ولی هنوز ارتباط دقیق بین همه این عوامل و ایجاد ضایعه مشخص نشده است. اما بروز واکنشهای ایمنی در ایجاد بیماری دخیل است.(5) مساله مهمی که در مورد این بیماری مطرح است، احتمال پیدایش تغییرات بدخیمی
می باشد. این موضوع سالیان بسیاری مورد بحث بوده است. هر چند تحقیقات گسترده ای در این زمینه انجام گرفته است و ضایعه مشخصی نیز به عنوان پیش بدخیم مجزا و معرفی شده است، ولی همچنان اثبات خوش خیم بودن ضایعه یا مستعد بودن آن برای تبدیل به بدخیمی مورد تردید است.
نمای بالینی متفاوت و متنوع ضایعه که می تواند در مکانهای متفاوت دهان به وجود آید، می تواند بدون ناراحتی یا همراه با سوزش و درد باشد و دوره هایی از عود و پسرفت را نشان دهد. این تنوع در نمای بالینی
می تواند تشخیص را مشکل کند.(6)
ویتامین Dیا ویتامین نور آفتاب دارای خواص ضد سرطان است. تابیدن پرتوهای ماوراءبنفش نور خورشید، باعث ساختن ویتامین D می شود.ویتامین D ویتامینی محلول در چربی است با دو منشا داخلی و خارجی. منشا داخلی آن عبارتست از 7 دهیدروکلسترول که به عنوان پیشساز ویتامین D در پوست موجود است و تحت تاثیر اشعه ماورابنفش آفتاب به کوله کلسیفرول تبدیل شد و همراه با ویتامین D با منشا خارجی، که در غذای فرد است، مسیری یکسان پیدا کرده و در کبد تبدیل به 25 هیدروکسی کوله کلسیفرول می گردد. بعداً در کلیه بسته به نیاز بدن و تحت تاثیر عوامل تنظیم‌گر موجود نظیر هورمون پاراتیروئید تبدیل به فعالترین نوع خود یعنی 1 و 25 دی هیدروکسی کوله کلسیفرول می گردد و اعمال زیست شیمیایی شناخته شده خود را در رابطه با تعادل کلسیم و فسفر و نیز حفظ و نگهداری بافتهای سخت بدن نظیر استخوان و دندان و همچنین تامین رشد طبیعی این بافتها اعمال می کند.(7) در صورت طبیعی بودن کلسیم و فسفر، این مسیر طی نشده و شکل دیگری از ویتامین یعنی 24 و 25 دی هیدروکسی کوله کلسیفرول با فعالیت و اثری نامعلوم در کلیه ها تشکیل می شود. هرگونه اشکال در دریافت، جذب و روند تبدیل ویتامین D به اشکال فعال آن و پاسخ گیرنده های ویتامین D در بدن منجر به ظهور علائم و عوارضی می شود.(8)
اگرچه تا دو دهه پیش تصوری از ارتباط ویتامین D و سیستم ایمنی وجود نداشت، بررسیهای رو به افزایش سالهای اخیر نشان از گستردگی نقش این ویتامین در سیستم ایمنی است. گیرنده های ویتامین D به تعداد فراوان در لنفوسیتهایT و ماکروفاژها و بیشتر از همه در سلولهای ایمنی غیربالغ تیموس و لنفوسیت های CD8+T بالغ وجود دارند.(9)
لنفوسیتهای +TCD4 نیز حاوی مقادیر کم اما مهمی از گیرنده های ویتامین D می باشند. اشکال مختلف ویتامین D با توانایی پیشگیری و یا سرکوب بیماریهای اتوایمیون در مدلهای حیوانی می توانند نقش سرکوب سیستم ایمنی را بازی کنند .در همین رابطه نتایج بررسیها نشانگر آن است که 1 و 25 -هیدروکسی ویتامین D3 می تواند از پیدایش انسفالومیلیت اتوایمیون تجربی، آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک، دیابت نوع یک و بیماریهای التهابی روده بزرگ جلوگیری نموده و یا تظاهرات آنها را سرکوب نماید.(13 و 12)
مکانیسم احتمالی این تاثیرات سرکوبگرانه در قبال بیماریهای اتوایمون نیز پیشنهاد شده است به این ترتیب که ویتامین D سبب تولید اینترلوکین4- و فاکتور رشد تغییر شکل داده شده (TGFB-1) می شود که اینها موجب سرکوب فعالیتهای التهابی سلول T می گردند. البته در همه موارد بالا لازمه این فعالیت هورمونی ویتامین D تغذیه حیوان با میزان کلسیم طبیعی و یا بالاتر از میزان طبیعی
می باشد کمبود ویتامین D در سیستم ایمنی موجب کاهش سطح Th2 نسبت به سایر سلولهای دخیل در مسیر التهاب مانند Th1 و Th17 می گردد.(14)
نقش بالقوه ویتامین D در تعدیل پاسخهای ایمنی همراه با کشف گیرنده های ویتامین D(VDR) در ماکروفاژها، دندریت سلها، لنفوسیتهای B و T فعال همزمان با کشف نقش 1.25(OH)2D3 در تکثیر، تمایز و عملکرد این سلولها، بوده است. این سلولها توانایی بیان ژن CYP27B1 را برای پاسخهای ایمنی دارا می باشند. نقش حیاتی 1.25(OH)2D3 در تنظیم پاسخ ایمنی به دلیل پیشگیری از تعدادی بیماریهای خودایمنی در مطالعات حیوانی به اثبات رسیده است.(16, 15).
مطالعه‌ای با عنوان بررسی سطح ویتامین D بیماران مبتلا به SCC دهانی و بیان ژن VDR در ضایعات
پیش سرطانی دهان انجام دادند. در این مطالعه بیان ژن VDR در 5 نفر سالم، 11 نفر مبتلا به لیکن پلان دهانی و 42 نفر مبتلا به SCC دهانی مورد سنجش قرار گرفت. همچنین سطح سرمی ویتامین D نیز در این افراد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیان VDR در پیش آگهی و ابتلا به بیماری SCC دهانی نسبت به افراد نرمال معنی دار است. بیان VDR در مبتلایان SCC دهانی به طور قابل توجهی کاهش یافته بود. این افراد از کمبود شدید ویتامین D نیز رنج می بردند.(15)
از بین ویتامینها، نقش ویتامین D در درمان بیماریهای اتوایمیون بسیار مورد توجه بوده است. همچنین شواهد اپیدمیولوژیک نشان می دهد که ارتباط معنی داری بین کمبود ویتامین D و بروز بیماریهای خودایمنی وجود دارد.
از آنجایی که مطالعات در مورد سطح سرمی ویتامین D در بیماران مبتلا به لیکن پلان اندک است، هدف این مطالعه بررسی سطح این ویتامین در بیماران مبتلا به لیکن پلان در مقایسه با افراد سالم بود.
مواد و روشها
ویتامین D در خون 66 بیمار و 30فرد سالم با استفاده از روش الایزا اندازه گیری شد. به این منظور از کیت 96 تایی شرکت الایزا مربوط به anti-vit D3 خریداری شده از شرکت بایرکس فارس استفاده شد. مقادیر نرمال براساس کاتالوگ این شرکت به این صورت بود که:
مقادیر کمتر از ng/ml 10، مبتلا به کمبود ویتامین D در نظر گرفته شد. مقادیر ng/ml29-10 ، دارای مقادیر ناکافی ویتامین، مقادیر ng/ml100-30 ، دارای مقادیر کافی ویتامین و مقادیر بیش از ng/ml100، مبتلا به سمیت ویتامین D شناخته شدند.
در این روش کالیبراتور ویتامین D، نمونه بیمار یا کنترل ابتدا به داخل چاهکهای پوشیده شده با آنتی بادی ضدویتامین D اضافه شد و سپس محلول رقیق کننده نمونه جهت جداسازی مولکولهای ویتامین D از پروتئینهای حامل به چاهکها اضافه شد. با افزوده شدن محلول کار آنزیم کونژوگه، رقابت بین غلظت مشخص از ویتامین D بیوتینه با ویتامین D نمونه برای اتصال به جایگاههای اتصال آغاز می شود. بعد از طی مراحل انکوباسیون مشخص و شستشو، با اضافه شدن سوبسترا، رنگ تولید می شود که شدت رنگ تولید شده با غلظت ویتامین D نمونه رابطه عکس دارد .با استفاده از چندین استاندارد با میزان ویتامین D معلوم، یک منحنی از فعالیت طول موج- غلظت ترسیم شد که به کمک منحنی غلظت نمونه مجهول سنجیده شد.
ابتدا تمام استانداردها، کنترلها و نمونه ها به دمای قبل از استفاده به دمای اتاق (18-25 درجه سانتیگراد) رسانده شد و در یک نوبت کاری استفاده گردید. مقدار 25 میکرولیتر از هر استاندارد، کنترل و نمونه های سرمی، که طبق دستور کیت آماده سازی شده بود، به چاهکها اضافه شد. مقدار 75 میکرولیتر از محلول Sample dilutent به داخل کلیه چاهکها اضافه شد. چاهکها با استفاده از shaker پلیت به مدت 20 ثانیه در 200-400rpm تکان داده و مخلط شد. سپس به مدت 60 دقیقه در دمای اتاق انکوبه شد. محلول رویی دور ریخته شد و چاهکها با بافر 1X به مقدار 350 میکرولیتر به تعداد 3 بار شستشو شد. سپس مقدار 100 میکرولیتر از محلول آنزیم کونژوگه ویتامین D به همه چاهکها اضافه شد و به مدت 15 دقیقه در دمای 28-25 درجه (اتاق) انکوبه گردید. محلول رویی دور ریخته شد و چاهکها با بافر 1X به مقدار 350 میکرولیتر به تعداد 3 بار شستشو شد. مقدار 100 میکرولیتر از محلول سوبسترای آماده به همه چاهکها اضافه گردید و به مدت 15 دقیقه در دمای اتاق و در تاریکی انکوبه شد. در مرحله بعد مقدار 100 میکرولیتر از محلول متوقف کننده به همه چاهکها اضافه شد و جذب نوری ویتامین D در 450 نانومتر قرائت گردید. وضعیت سطح سرمی ویتامین D در هر نمونه مشخص گردید.
برای روشهای آماری از نرم افزار SPSS تحت ویندوز استفاده شد. در ابتدا به منظور بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها، از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف kolmogrove-smirnov استفاده شد. از آزمون آماری من ویتنی برای مقایسه ویتامین D در بین بیماران و افراد سالم و همچنین مقایسه بین انواع بیماری لیکن پلان دهانی استفاده شد.P به عنوان سطح معناداری در تمام آزمونها در نظر گرفته شد.
یافته ها
تعداد 66 بیمار مبتلا به لیکن پلان دهانی، از بیماران مراجعه کننده به بیمارستان شهید فقیهی که دارای پرونده بودند، به عنوان گروه مورد و همچنین تعداد 30 نفر افراد سالم داوطلب نیز از مراجعه کنندگان به مرکز انتقال خون شهر شیراز به عنوان گروه کنترل، وارد مطالعه شدند. افرادی که تحت درمانهای قبلی یا دچار عود بیماری بودند و یا سابقه مصرف داروهای مکمل و ویتامین D را داشتند، از مطالعه حذف شدند.
اطلاعات دموگرافیک بیماران در جداول زیر نشان داده شده است.
تجزیه و تحلیل آماری با آزمون -testT نشان داد اختلاف معنی داری از نظر میانگین سنی بین گروهها وجود داشت (039/0P=). اما بررسی توزیع جنس با استفاده از آزمون کای اسکوئر اختلاف معنی داری بین گروه ها نشان نداد (172/0P=).
جدول1. بررسی توزیع سن و جنسیت در بین بیماران و افراد سالم
|
گروهها |
تعداد |
سن(میانگین±انحراف معیار) |
p-value
|
جنسیت |
p-value |
|
|
مرد(%) |
زن(%) |
|
||||
|
بیماران مبتلا به لیکن پلان |
66 |
57/11±04/55 |
039/0 |
21(8/31%) |
45(2/68%) |
172/0 |
|
کنترل |
30 |
58/8±10/50 |
6(0/20%) |
24(0/80%) |
||
|
کل |
96 |
92/10±50/53 |
27(1/28%) |
69(9/71%) |
||
جدول2.میانگین مقدار ویتامین D در بین بیماران و گروه کنترل
|
گروه ها |
تعداد |
انحراف معیار± میانگین |
حداقل |
حداکثر |
P-Value |
|
بیماران مبتلا به لیکن پلان |
65 |
36/ 14 ± 66/ 16 |
01/0 |
58 |
15/0 |
|
کنترل |
30 |
20/ 16 ± 74/ 20 |
85/3 |
10/66 |
|
|
کل |
95 |
00/ 15 ± 95/ 17 |
01/0 |
10/66 |
مقایسه آماری مقدار ویتامین D در بین بیماران مبتلا به لیکن پلان دهانی و افراد گروه کنترل، با آزمون
من ویتنی انجام شد. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری بین دو گروه از نظر میانگین در ویتامین D وجود نداشت (15/0(P=.
|
گروه ها |
محدوده مقادیر ویتامین D3 |
فراوانی نسبی مقدار کافی ویتامینD3 (بین 30 تا 100 ng/ml) |
فراوانی نسبی مقدار سمی ویتامین D3 (بیش از 100 ng/ml) |
P-value من ویتنی |
مجموع
|
||
|
تعداد(درصد) |
کمبود ویتامین D3(کمتر از 10 ng/ml) |
مقدار ناکافی ویتامین D3(بین10تا30نانوگرم) |
|||||
|
بیماران مبتلا به لیکن پلان |
تعداد(درصد) |
(4/39%)26 |
(0/47%)31 |
(1/12%)8 |
(5/1%)1 |
319/0 |
(0/100%)66 |
|
کنترل |
تعداد(درصد) |
(0/30%)9 |
(0/50%)15 |
(0/20%)6 |
(0/0%)0 |
(0/100%)30 |
|
|
مجموع |
تعداد(درصد) |
(5/36%)35 |
(9/47%)46 |
(6/14%)14 |
(0/1%)1 |
|
(0/100%)96 |
جدول3. توزیع ویتامین D براساس محدوده کمبود، ناکافی، کافی و سمی در بین گروه کنترل و بیمار
*داده ها بوسیله (درصد) تعداد توصیف شدند.
با توجه به نوع کیت الایزا محدوده نرمال و غیرنرمال ویتامین متفاوت تعریف گردید. افرادی که مقادیر ویتامین D کمتر از 10 نانوگرم/میلی لیتر داشتند، افرادی بودند که دچار کمبود ویتامین D3 بودند. تعداد این افراد در گروه بیمار، 26 نفر(4/39%) و در افراد کنترل 9 نفر(0/30%) بود. همچنین 31 نفر(0/47%) از بیماران مبتلا به لیکن پلان دهانی دچار مقادیر ناکافی ویتامین D (بین10-30 نانوگرم/میلی لیتر) بودند؛ در حالیکه در افراد کنترل، 15 نفر(0/50%) دچار مقادیر ناکافی ویتامین D بودند. 1 نفر در گروه بیماران (5/1%) مقادیر سمی ویتامین D داشت، درحالیکه در افراد گروه کنترل، کسی ویتامین بالاتر از محدوده 100 نانوگرم بر میلی لیتر نداشت.
تعداد افرادی (57 نفر) که مقدار ویتامین کم یا ناکافی داشتند، در گروه بیماران مبتلا به لیکن پلان، بیش از افراد کنترل بود (37/70%) اما افرادی که مقدار ویتامین D نرمال داشتند، تقریباً در هر دو گروه بیمار و کنترل مشابه بود.
بررسی مقدار کمبود ویتامین D در بین بیماران و افراد کنترل نیز نشان داد، با وجود اینکه تعداد 26 نفر از افراد بیمار، در مقابل 9 نفر از افراد کنترل، دچار کمبود ویتامین D بودند، اما اختلاف معنی داری بین آنها وجود نداشت.
جدول4. بررسی ویتامین D در تایپهای بیماری لیکن پلان دهان
|
نوع لیکن پلان |
ویتامین |
P-Value |
(درصد) تعداد |
(درصد) تعداد |
Chi square P-Value |
|
|
|
تعداد |
انحراف معیار+ میانگین |
کمبود و ناکافی بودن ویتامین D (درصد) تعداد |
مقدار کافی ویتامین D (درصد) تعداد |
|
|||
|
اروزیو- ترفیک |
32 |
41/ 11 ± 80/14 |
85/0 |
(63/52) 30 |
(0/25) 2 |
475/0 |
|
|
غیر اروزیو |
33 |
72/ 16 ± 46/18 |
(36/47) 27 |
(0/75) 6 |
|
||
|
کل |
65 |
36/ 14 ± 66/16 |
(69/87) 57 |
(0/100) 8 |
|
||
همچنین بررسی مقادیر ویتامین D3 در بین انواع تایپهای لیکن پلان دهانی و افراد کنترل نشان داد کمبود یا مقدار ناکافی ویتامین D3 ،در بین تایپ های اروزیو – آتروفیک و غیر اروزیو تقریبا مشابه بود و اختلاف معنی داری بین آنها وجود نداشت (85/0(P=.
بررسی همبستگی بین کمبود ویتامین D در بین افراد شرکت کننده در مطالعه نشان داد ارتباط معکوس و
معنی داری بین افزایش سن و کمبود ویتامین D وجود داشت (015/0P= و (r=-.247 اما جنس با کمبود ویتامین D همبستگی نداشت.
بحث
در مطالعه حاضر به بررسی سطح سرمی ویتامین D در بیماران مبتلا به لیکن پلان و افراد سالم پرداخته شد. نتایج این مطالعه نشان داد سطح سرمی ویتامین D3اختلاف معنی داری بین دو گروه کنترل و بیمار نداشت.
بیماری لیکن پلان یک بیماری التهابی مخاط غشایی دهان و پوست است که فاکتورهای اتیولوژیکی مختلفی در بروز آن گزارش شده است. اما پاتوژنز آن به طور کامل مشخص نشده است. ویتامین D یکی از پروهورمونهای استروئیدی است که به عنوان یک فاکتور در تشخیص بعضی از بیماریها به کار می رود اما به ندرت در بیماری لیکن پلان مورد بحث قرار گرفته است. در یک مطالعه که توسط Grimm و همکاران(15) انجام شد مشخص شد که گیرنده ویتامین D به طور معنی داری در ضایعات پیش سرطانی و سرطانی اسکواموس سل کارسینوما افزایش یافته بود اما سطح سرمی ویتامین D در افراد مبتلا به سرطان پایین بود و همبستگی معنی داری بین سطح سرمی ویتامین D و بیان گیرنده آن وجود نداشت. در این مطالعه بیان شد که با توجه به افزایش گیرنده ویتامین D در افراد مبتلا به OSCC می توان از ویتامین طبیعی یا سنتتیک درمانی در القای آپوپتوز در سلولهای سرطانی استفاده کرد.(15) در مطالعه حاضر نیز با توجه به اینکه سطح سرمی ویتامین D کاهش یافته است اما اگر سطح بیان گیرنده ویتامین D نیز بررسی شود می تواند نقش این محور را در بیماری لیکن پلان دهانی بهتر مشخص کند.
مطالعه ای که توسط Varma و همکاران(16) به صورت مطالعه موردی در سه بیمار مبتلا به لیکن پلان انجام شد نشان داد کمبود مقدار ویتامین D با بروز علائم و مشکلات مربوط به بیماری لیکن پلان دهانی مرتبط است و تجویز مکملهای ویتامین D با بهبود شرایط بیماران همراه بوده است.(16) با وجود اینکه در مطالعه حاضر اختلاف معنی داری بین گروه بیمار و کنترل یافت نشد، اما مشخص شد 6/39% و 47% از افراد بیمار به ترتیب دچار کمبود و مقدار ناکافی ویتامین D3 بودند. این نتیجه در راستای نتیجه Thum-Tyzo و همکاران(17) بود که نشان دادند 84% و 15% از افراد مبتلا به لیکن پلان دچار کمبود و مقدار ناکافی ویتامین D هستند.
تاکنون ویژگیهای سرکوب کنندگی و تنظیم کنندگی ویتامینD بر روی سلولهای ایمنی مشخص شده است. ویتامین D بر روی هر دو لنفوسیت B و T تاثیر دارد. بیان مکرر گیرنده ویتامین D در سلولهای ایمنی زیادی مانند سلولهای B و T فعال، نقش تنظیم کنندگی ویتامین D در انواع مختلف بازوهای سیستم ایمنی را نشان می دهد. شواهد فراوانی وجود دارد که ثابت می کند کمبود ویتامین D علاوه بر نقش شناخته شده در اختلالات استخوانی، در بروز چندین بدخیمی، بیماریهای متابولیک و قلبی عروقی، اختلالات عصبی و ایمنی مانند بیماریهای اتوایمیون نقش دارد.(18) بنابراین انتقال سیگنال گیرنده ویتامینD می تواند پاسخ ایمنی ذاتی و اکتسابی را تنظیم کند.
مشخص شده است که لیکن پلان یک اختلال مرتبط با سیستم ایمنی بدن است و نوع اروزیو آن پتانسیل آشکاری برای تبدیل شدن به بدخیمی دارد. فرم اروزیو و آتروفیک در مخاط دهان، تمایل بالایی به سرطان زایی دارند.(19) در مطالعه حاضر مشخص شد که میانگین ویتامین D3 در بیماران مبتلا به فرم اروزیو و آتروفیک نسبت به بیماران فرم غیر اروزیو کمتر بود و تعداد افراد کمتری هم مقدار ویتامینی D3 نرمال داشتند اما این اختلاف معنی‌دار نبود. به نظر می رسد اگر تعداد
نمونه های بیشتری مورد بررسی قرار گیرد، این اختلاف بارزتر شود و نقش ویتامین D3 و ارتباط آن با فرمهای بیماری لیکن پلان مشخص گردد.
تعداد قابل توجهی از مطالعات in vitro و in vivo نشان داده اند که فعالترین متابولیت ویتامین D، 1 و 25
دی‌هیدروکسی کلسیفرول یا کلسی تریول است؛ که خاصیت ضد تکثیری، پیش آپوپتیکی و ضد رگزایی دارد. درمان ترکیبی کلسی‌تریول و تعداد زیادی از داروهای سایتوتوکسیک اثرات هم‌افزایی یا حداقل کمکی
دارند.(20)
مقادیر ناکافی ویتامین D در بین جمعیت عمومی جامعه شیوع دارد که به علت افزایش استفاده از کرمهای ضدآفتاب، افزایش فعالیتهای در فضای بسته و پوشش پوست با لباسها بوجود می آیند. همانگونه که نتایج این مطالعه نشان داد تعداد 9 نفر (30%) از افراد کنترل، دچار کمبود و تعداد 15(50%) نفر، دچار مقدار ناکافی ویتامین D3 بودند. به نظر می رسد یکی از دلایل عدم معنی داری، تفاوت ویتامین D3 در بین گروه بیماران و افراد کنترل به دلیل مقادیر کمبود ویتامین D در افراد کنترل باشد. بنابراین تلاش برای کاهش بروز سرطان پوست ممکن است پیامدهای ناخواسته توسعه کمبود ویتامین D را در بر داشته باشد.(21)از این زمان بروز لیکن پلان دهانی نیز
می تواند افزایش یابد و این دو ارتباط قوی با هم داشته باشند.
کمبود ویتامین Dدر سنین مختلف حائز اهمیت
می باشد. نتایج این مطالعه نیز نشان داد همبستگی معکوس و معنی داری بین کمبود ویتامین Dو افزایش سن افراد وجود دارد. به عبارتی هر چقدر سن افراد بالاتر از میانگین 50 سال باشد، خطر کمبود ویتامین D و بروز بیماریها افزایش می یابد. ویتامین D به دلیل انحلال
در چربی، در دوزهای بالا در توده چربی بدن ذخیره
می شود و بعد از اشباع شدن خطر مسمومیت را بالا
می برد.
در سنین بالاتر به دلایلی شامل کاهش توده چربی بدن و کاهش خطر تجمع، همچنین بدلیل کاهش توان پوست
در سنتز ویتامین D، تغذیه ناکافی، کمبود ویتامین بروز
می یابد. بنابراین می توان با کنترل سرمی ویتامین D در افراد بیمار مبتلا به لیکن پلان دهانی و افراد سالم دوزهای بیشتری را تجویز کرد.(22)با توجه به اینکه یکی از محدودیتهای این مطالعه، تعداد کم بیماران و گروه کنترل همسان سازی شده است، مطالعات دیگر با حجم نمونه بیشتر جهت فهم روشنی از نقش ویتامینD در لیکن پلان دهانی توصیه می گردد. همچنین بررسی سرمی ویتامین D، به همراه بررسی مولکولی و ایمونوهیستوشیمیایی گیرنده ویتامین D در لیکن پلان دهانی و نیز بررسی تایپهای مختلف بیماری لیکن پلان دهانی و فاکتورهای پاتولوژیک در کنار بررسیهای سرمی توصیه می گردد.
نتیجه گیری
در مطالعه حاضر تفاوت معنی داری بین سطح سرمی ویتامینD در بیماران مبتلا به لیکن پلان در مقایسه با افراد سالم یافت نشد؛ اگرچه تعداد بیشتری از افراد بیمار، دچار کمبود و مقدار ناکافی ویتامین D بودند. بنابراین به نظر
می رسد مطالعات بیشتری برای اثبات نقش ویتامین D در بروز لیکن پلان نیاز است.
تشکر و قدردانی
مقاله حاضر مستخرج از پایان نامه دانشجویی دکتر سپیده سیف با شماره 8996232 در دانشگاه علوم پزشکی شیراز می باشد مراحل آماری آن توسط دکتر مهرداد وثوقی در مرکز توسعه پژوهش دانشکده دندانپزشکی انجام گرفته که بدینوسیله قدردانی می گردد.
)