نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه پریودنتیکس، مرکز تحقیقات دیابت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری، ایران
2 استادیار، مرکز تحقیقات ایمپلنت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران
3 استادیار، گروه پاتولوژی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری، ایران
4 دستیار تخصصی گروه ارتودنسی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی پزشکی شیراز، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Physicians play a pivotal role in guiding patients with oral and dental diseases. Cooperation between physicians and dentists is necessary for suitable and timely patient referral, as well as diagnosis and treatment of oral diseases. This study was conducted to investigate the knowledge of medical interns in medical schools of Sari and Babol regarding periodontal diseases in 2013-14.
Materials and Methods: This analytical descriptive study was performed in 80 medical interns in Sari and Babol medical schools during 2013-14. A questionnaire was designed on the nature and risk factors for periodontal diseases and the association between systemic and periodontal diseases; in doing so, the available articles in this regard were employed. Content and face validities of the questionnaire were established by two periodontal specialists. In order to evaluate the reliability of the questionnaire, test-retest was performed; spearman correlation coefficient was 0.8. To analyze the data, Chi-squared test was run using SPSS, version 20. P-value less than 0.05 was considered statistically significant.
Results:This study was performed on 37 interns in School of Medicine of Sari (46.25%; 47% males and 53% females) and 43 interns in School of Medicine in Babol (53.75%; 49% males and 51% females). The mean overall knowledge scores of medical interns about periodontal diseases in Sari and Babol were 6.27±3.27 (medium) and 12.00±5.23 (very good), respectively, showing no significant differences (P>0.0001).
Conclusion: Given the importance of prevention of oral and dental diseases, especially periodontal diseases, further training for medical students and planning for promoting public knowledge seem to be necessary.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
پریودنتیت یک بیماری چند عاملی (Multifactorial) التهابی است که ناشی از بیوفیلم دندانی بوده، پاسخ ایمنی و تولید سایتوکائین ها را برانگیخته، منجر به تخریب ساختمان های حمایت کننده دندان و سرانجام از دست دادن دندان می شود.(3-1) پریودنتیت یکی از شایع ترین بیماری های مزمن شناخته شده انسان است که شیوع آن از 60-10 درصد در بالغین بسته به معیار های تشخیصی گزارش شده است.(4)
عامل اولیه پریودنتیت میکروب های زیر لثه ای بوده واز ریسک فاکتورهای اصلی آن می توان ژنتیک، استرس و سیگار را نام برد.(5) میکروب های زیر لثه ای و تولیدات آن ها از قبیل لیپوپلی ساکارید ((LPS و همچنین مدیاتورهای التهابی تولید شده در افراد مبتلا به پریودنتیت از طریق اپیتلوم سالکوس لثه که غالبا زخمی و از هم گسیخته است، به راحتی به بافت پریودنتال و جریان خون راه می یابند.(7و6) علاوه بر آن، رویارویی سیستمیک فرد با این عوامل نیز باعث ایجاد یک پاسخ عروقی قوی می شود.(8) این پاسخ میزبان ممکن است در برگیرنده مکانیسم مسئول در زمینه ارتباط واکنش بین عفونت پریودنتال و انواع اختلالات سیستمیک باشد.(8-6)
در سال 1996 واژه Periodontal medicine جهت بیان ارتباط دو طرفه بین پریودنتیت و برخی بیماری های سیستمیک معرفی شد.(9) مطالعات نشان داده اند که پریودنتیت با برخی بیماری های سیستمیک از جمله دیابت(13-10)، بیماری های قلبی-عروقی(15و14)، اختلالات تنفسی(17و16)، برخی مشکلات دوران بارداری از قبیل زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد، محدودیت رشد و پره اکلامپسی(20-18) و سکته مغزی(23-21) ارتباط دارد. پزشکان در بسیاری از موارد اولین گروهی هستند که بیماران با آن ها مواجه می شوند و نقش مهمی در راهنمایی و هدایت بیماران در مورد بیماری های دهان و دندان دارند. متاسفانه آموزش پزشکان عمومی در دوران تحصیل در این زمینه بسیار ناچیز می باشد.(24) در جستجوی مقالاتی که تا سال 2014 انجام شد، تنها یک مقاله در هند یافت شد که آگاهی کارورزان پزشکی را در مورد پریودنتیت بررسی کرده بود.(25) با توجه به وجود تنها یک مطالعه و عدم وجود مطالعه مشابه در ایران و با ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ، درﻣﺎن زودﻫﻨﮕﺎم، ارﺟﺎع ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻴﻤﺎران مبتلا به پریودنتیت توسط پزشکان، بر آن شدیم تا این مطالعه را با هدف بررسی آگاهی کارورزان دانشکده پزشکی ساری و بابل از پریودنتیت در سال
93-1392 انجام دهیم.
مواد روش ها
این مطالعه توصیفی-تحلیلی، بر روی 80 کارورز دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ساری و بابل که در سال 93-1392 مشغول به تحصیل بودند، با روش سرشماری انجام شد. در این مطالعه پرسشنامه ای در خصوص ماهیت، ریسک فاکتورها و ارتباط برخی بیماری های سیستمیک و بیماری های پریودنتال و ارجاع به موقع آن ها به دندانپزشک با توجه به مقالات موجود در این زمینه طراحی شد. سپس از نظر روایی محتوا مورد نقد دو متخصص پریودانتیکس قرار گرفت و در نهایت پس از اعمال تغییرات مورد پذیرش قرار گرفت. جهت بررسی پایایی پرسشنامه از روش Test-Retest استفاده شد. در ابتدا یک مطالعه مقدماتی بر روی 30 نفر انجام شد و برای بار دوم، یک هفته بعد، اعضای همان گروه مطالعه مقدماتی، مورد پرسشگری همان سوالات قرارگرفتند. ضریب همبستگی اسپیرمن، بین پاسخ های اولیه و ثانویه محاسبه و برابر 8/0 به دست آمد، لذا مشخص شد پرسشنامه از پایایی نسبتاً مناسبی برخوردار است. پرسشنامه از دو قسمت عمده تشکیل شده بودکه قسمت اول شامل اطلاعات دموگرافیک بورد، قسمت دوم دارای 9 سوال مربوط به آگاهی دانشجویان در زمینه های مورد بررسی بود. 7 سوال اول پرسشنامه بیش از یک گزینه صحیح داشت و 2 سوال نیز دارای پاسخ بله و خیر بود. از این 7 سوال، 3 سوال اول، در مورد شناخت بیماری پریودنتال و 4 سوال بعدی در مورد ریسک فاکتورهای بیماری پریودنتال بود. که در مورد 2 سوال آخر با پاسخ بلی/خیر، در مورد آگاهی از پرسیدن علائم بیماری پریودنتال از بیماران مبتلا به برخی بیماری های سیستمیک و دیگری در مورد دریافت آموزش در حیطه بیماری های پریودنتال در طول دوران تحصیل شان بود.
پرسشنامه طراحی شده در اختیار کارورزان پزشکی ساری و بابل قرار گرفت و هدف از طراحی پرسشنامه برای آن ها توضیح داده شد و بعد از جلب رضایت آن ها درخواست گردید تا به پرسشنامه ها پاسخ دهند که در مجموع 20 پاسخ صحیح وجود داشت. در آنالیز داده ها اگر پاسخ دهندگان 4-0 پاسخ صحیح به سوالات می دادند میزان اطلاعات آنها ضعیف، اگر 8-5 پاسخ صحیح می دادند متوسط، 12-9 پاسخ صحیح خوب، 16-13 پاسخ درست خیلی خوب و در صورتی که 20-17 پاسخ صحیح به سوالات می دادند، میزان اطلاعات آنها، عالی، در نظر گرفته می شد.(26) اطلاعات با استفاده از نرم افزار آماری SPSS با ویرایش 20 و آزمون های X2، تست دقیق فیشر، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و 05/0P< معنی دار تلقی گردید.
یافته ها
این مطالعه بر روی 80 کارورز دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ساری و بابل، که 37 نفر از آنها (25/46 درصد) کارورز دانشکده پزشکی ساری (53 درصد زن و 47 درصد مرد) و 43 نفر (75/53 درصد) کارورز دانشکده پزشکی بابل (51 درصد زن و 49 درصد مرد) بودند، انجام شد. میانگین نمره آگاهی کلی از پرسشنامه بیماری پریودنتال در دانشجویان ساری 20/3±27/6 امتیاز (متوسط) و بابل 23/5±00/12 (خیلی خوب) امتیاز بود که این تفاوت از نظر آماری معنی دار بود (0001/0<(P. به طور کلی در نمودار 1، توزیع سطح آگاهی دانشجویان ساری و بابل نشان داده شده است.
|
درصد |
نمودار 1 : توزیع فراوانی سطح آگاهی دانشجویان در دو دانشگاه بابل و ساری
در جدول 1، توزیع فراوانی مطلق پاسخ های افراد مورد مطالعه به سئوالات آورده شده است. این جدول نشان داد که در کل افراد مورد بررسی، دامنه پاسخ صحیح به سئوالات از حداقل صفر درصد مربوط به سوال 6، تا حداکثر 70 درصد پاسخ صحیح به سوال شماره 3 بود. در میان کارورزان ساری حداقل درصد پاسخ صحیح صفر درصد به سئوال 6 و حداکثر 9/72 درصد به سئوال شماره 3 و برای کارورزان بابل، حداقل صفر درصد به سئوال 6 و حداکثر 5/67 درصد به سئوال 3 و 5 به دست آمد.
همچنین جدول 2 که مرتبط با سوال شماره 8 و 9 می باشد نشان داد که 26 نفر (3/70 درصد) از کارورزان ساری و 14 نفر (6/32 درصد) از دانشجویان بابل از بیماران در مورد بیماری پریودنتال پرسش به عمل می آورند (مرتبط با سوال 8) که این اختلاف از نظر آماری معنی دار بود (002/0=P) (نمودار 1). در مجموع 3 نفر از دانشجویان در دانشکده ساری و 3 نفر در بابل در ارتباط با بیماری پریودنتیت آموزش دیده بودند (مرتبط با سوال 9)، که این تفاوت از لحاظ آماری معنی دار نبود (999/0=P).
جدول 1 : توزیع فراوانی پاسخ های صحیح به سوالات پرسشنامه در دو گروه از دانشجویان
|
سوالات |
گروه کارورزان |
کل |
آماره کای-دو |
مقدار احتمال |
||||
|
ساری |
بابل |
|||||||
|
سوال اول: پریودنتیت چگونه بیماری است؟ |
جواب نادرست |
تعداد (درصد) |
33(2/89) |
40(1/93) |
2/96 نادرست |
366/0 |
698/0 |
|
|
جواب درست |
تعداد (درصد) |
4(8/10) |
3(9/6) |
8/3 درست |
||||
|
سوال دوم: باکتریهای Superimpose شده و یا مسئول در بیماری پریودنتیت، بیشتر از چه نوعی میباشند؟ |
جواب نادرست |
تعداد (درصد) |
35(5/94 ) |
22(1/51 ) |
2/71 نادرست |
314/18 |
0009/0 |
|
|
جواب درست |
تعداد (درصد) |
2(5/5 ) |
21(8/48 ) |
8/28 درست |
||||
|
سوال سوم: کدامیک از علل پریودنتیت میباشد؟ |
جواب نادرست |
تعداد (درصد) |
10(1/27 ) |
14(5/32 ) |
30 نادرست |
290/0 |
632/0 |
|
|
جواب درست |
تعداد (درصد) |
27(9/72 ) |
29(5/67 ) |
70 درست |
||||
|
سوال چهارم: کدام ریسک فاکتور پریودنتیت است؟ |
جواب نادرست |
تعداد (درصد) |
32(4/86) |
19(1/44 ) |
7/63 نادرست |
399/15 |
0009/0 |
|
|
جواب درست |
تعداد (درصد) |
5(5/13 ) |
24(8/55 ) |
3/36 درست |
||||
|
سوال پنجم: کدام گزینه در ارتباط با بیماریهای سیستمیک و پریودنتیت صحیح است؟ |
جواب نادرست |
تعداد (درصد) |
27(9/72 ) |
14(5/32 ) |
2/51 نادرست |
001/13 |
0009/0 |
|
|
جواب درست |
تعداد (درصد) |
10(1/27 ) |
29(5/67 ) |
7/48 درست |
||||
|
سوال ششم: بیماری پریودنتال به عنوان ریسک فاکتور برای کدام بیماری یا بیماریهای سیستمیک به حساب میآید؟ (بیش از یک گزینه میتواند صحیح باشد) |
جواب نادرست |
تعداد (درصد) |
37(0/100 ) |
43(0/100 ) |
100 نادرست |
- |
- |
|
|
|
||||||||
|
سوال هفتم: کدام گزینه در رابطه با ارجاع افراد مبتلا به بیماری سیستمیک به دندانپزشک صحیح می باشد؟ |
جواب نادرست |
تعداد (درصد) |
27 (9/72 ) |
20(5/46 ) |
7/58 نادرست |
746/5 |
023/0 |
|
|
جواب درست |
تعداد (درصد) |
10(1/27 ) |
23(5/53 )
|
3/41 درست |
|
|
||
جدول 2 : آزمون کای-دو جهت بررسی اختلاف نسبت جوابهای بلی و خیر در دو گروه از دانشجویان
|
|
گروه |
آماره کای-دو |
مقدار احتمال |
||||
|
ساری |
بابل |
||||||
|
سوال از بیمار در مورد پریودنتیت |
خیر |
تعداد |
11 |
29 |
34/11 |
002/0 |
|
|
درصد |
30/0 |
67/0 |
|||||
|
بلی |
تعداد |
26 |
14 |
||||
|
درصد |
70/0 |
33/0 |
|||||
|
دریافت آموزش در طول تحصیل |
خیر |
تعداد |
34 |
40 |
037/0 |
99/0 |
|
|
درصد |
92/0 |
93/0 |
|||||
|
بلی |
تعداد |
3 |
3 |
||||
|
درصد |
08/0 |
07/0 |
|||||
بحث
حفره دهان محل بسیاری از بیماری های عفونی و التهابی است.(26) پریودنتیت بیماری التهابی بافت های حمایت کننده دندان می باشد که توسط میکروارگانیسم های خاص ایجاد می گردد و با تخریب وسیع لیگامان پریودنتال و استخوان آلوئولار به همراه تشکیل پاکت، تحلیل لثه و یا هر دو مشخص می شود.(27) تحقیقات نسبتاً کمی در ارتباط با آگاهی پزشکان در زمینه دندان و بیماری های دهان و نگرش آن ها به این مقوله وجود دارد. در مطالعه Mayra Gur(25) در هند مشخص گردید که فقط 12 درصد از پاسخ دهندگان اشاره کامل به بیان ارتباط دو طرفه بین پریودنتیت و بیماری های سیستمتیک داشتند که نشان دهنده آگاهی ضعیف کارورزان پزشکی در این زمینه می باشد که با مطالعه حاضر همخوانی دارد. در مطالعه Srinidhi(28) که بر روی 300 پزشک در ارتباط با بیماری های دهان انجام شد گزارش گردید پزشکان از عوارض سیستمیکی که به علت بیماری های دندان درمان نشده بودند آگاه بودند (01/0P<).
در سال 1996، واژه Periodontal Medicine جهت بیان دوطرفه بین پریودنتیت و برخی بیماریهای سیستمیک معرفی شده است.(29)در دهه های اخیر، بیماری های پریودنتال به عنوان یک عامل خطر برای زایمان زودرس شناخته شده است. از این رو، بررسی آگاهی ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی از ارتباط بین بیماری های پریودنتال و تولد زودرس مهم است. در مطالعه Tarannum و همکاران(30)، 133 پزشک، 135 دندانپزشک و 100 متخصص زنان وارد مطالعه شدند. 4/67 درصد دندانپزشکان، 4/56 درصد پزشکان عمومی و 63 درصد متخصص زنان، در سطح خوبی از آگاهی ارتباط بین بیماری های پریودنتال و زایمان زودرس نوزاد با وزن کم قرار داشتند. تلاش برای افزایش آگاهی مردم ممکن است در بهبود مراقبت های پیشگیرانه در دوران بارداری با ارزش باشد. در این مطالعه میانگین نمرات آگاهی دانشجویان بابل از ساری بیشتر بود که این اختلاف ممکن است به علت نوپا بودن دانشکده دندانپزشکی ساری و ارتباط کم بین دانشجویان پزشکی و دندانپزشکی باشد و یا در ارتباط با نوع پرسشنامه و یا ارائه متفاوت آموزش در دانشگاه های مربوطه باشد. نتایج این مطالعه با نتایج احمدی متمایل(31) و ربیعی(32) و Sanchez(33) و Lewis(34) مشابه است. در این مطالعه بیش از 50 درصد از دانشجویان پزشکی آگاهی نامطلوبی در ارتباط با بیماری پریودنتال داشتند که این یافته با نتایج مطالعه احمدی(31) و چمنی(35) مطابقت داشته است. با توجه به اطلاعات کم دانشجویان پزشکی گذراندن دوره های آموزشی بیشتر در ارتباط با بیماری های پریودنتال براساس برخی مطالعات ضروری به نظر می رسد.(37و36) 5/7 درصد از دانشجویان موافق دریافت مباحثی در ارتباط با بهداشت دهان و دندان بودند؛ این درصد کم، نشانده دیدگاه بد دانشجویان برای سنگین شدن حجم دروس آن ها می باشد.
با توجه به این مسئله که در کشور ما اولین مسیر دسترسی بیمار به خدمات درمانی از طریق پزشک عمومی می باشد؛ پزشکان به علت معاینه حلق در خیلی موارد، فرصتی برای معاینه دهان پیدا می کنند؛ که این نکته برای کشف ضایعات دهانی بسیار مفید است.
در واقع اطلاعات و آگاهی کم پزشکان عمومی درباره بیماری دهان و یا تشخیص نادرست آنان می تواند عوارضی را بر بیمار تحمیل کند. در نتیجه لازم است دانشجویان پزشکی، به اطلاعات اولیه در خصوص بهداشت و سلامت دهان و دندان مجهز گردند، تا با بهبود نگرش به دنبال افزایش آگاهی، به سلامتی و بهداشت دهان و دندان بیمارانشان هم توجه نموده و با توصیه های لازم به آنان و ارجاع به موقع به دندانپزشک از بروز بیماری های دهان و دندان در آن ها پیشگیری شود.
نتیجه گیری
آموزش پزشکان در دوران تحصیل در زمینه بیماری پریودنتال متاسفانه بسیار ناچیز و نامطلوب می باشد. با توجه به ارتباط نزدیک بیماری های پریودنتال با برخی مشکلات سیستمیک آموزش دانشجویان پزشکی در این زمینه بسیار ضروری می باشد. لذا آموزش بیشتر دانشجویان پزشکی، برنامه ریزی جهت اطلاع رسانی عمومی در مورد بهداشت دهان و دندان به خصوص بیماری های پریودنتال ضروری به نظر می رسد.
تشکر و قدردانی
این مقاله برگرفته از پایان نامه تحقیقاتی به شماره 1005 مصوب دانشکده دندانپزشکی و معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مازندران می باشد. بدینوسیله نویسندگان این مقاله تشکر و امتنان خود را از پرسنل محترم واحد توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان شهید بهشتی بابل و تمام دانشجویان دندانپزشکی و پزشکی که در این مطالعه ما رایاری نمودند ابراز می دارند.
)