نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مرکز تحقیقات دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
2 دندانپزشک
3 مرکز تحقیقات مواد دندانی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Nowadays, appraisal of patients' perception of health has largely replaced the clinical evaluations. This study aimed to compare oral health-related quality of life in patients referring to public and private clinics in Mashhad, Iran.
Materials and Methods: In this cross-sectional study, we enrolled 383 patients referred to five private and two public dental clinics in Mashhad, Iran. The study variables including age, gender, level of education, functional dentition status, decayed, missing, and filled teeth, and the reason for referral were recorded. Oral Impact on Daily Performance (OIDP) score was calculated for each patient. To analyze the data, independent samples t-test, Man-Whitney U test, and Chi-squared test were run.
Results: The reason for visiting the public and private clinics was significantly different (P<0.001). In detail, in public clinics the most frequent reason was referral, while in private clinics the quality of services was the most common reason. Mean OIDP score was higher in the public clinics than in the private ones (P=0.04). In private clinics, the mean OIDP score was significantly higher in patients with functional dentition (P=0.003).
Conclusion: The mean OIDP score was significantly higher in public clinics, that is, oral health-related quality of life was lower in patients referring to public clinics.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
امروزه مشخص شده است که کاربرد شاخص های کلینیکی معمول به منظور تعیین وضعیت سلامت دهان و دندان، همچنین بررسی نیازهای سلامت افراد به تنهایی کافی نیست؛ چرا که در ارزیابی‌های کلینیکی، بیشتر نظر متخصصین در نظر گرفته میشود.(2و1)
در همین راستا مفهوم کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان و دندان یا (OHRQoL) Oral Health Related Quality of Life اهمیت روز افزونی پیدا کرده است.
یکی از شاخص های مرتبط با این مفهوم، شاخصارزیابی اثرات وضعیت دهان بر فعالیت روزانه(OIDP) Oral Impact on Daily Performance می‌باشد(3) که به بررسی تاثیرات وضعیت دهانی افراد بر توانایی های آنها برای انجام فعالیت های روزانه می پردازد. این شاخص شامل بررسی 11 مورد است که ابعاد روانی، فیزیکی و اجتماعی زندگی را پوشش می‌دهد.(4و3) این موارد شامل اثر وضعیت دهان بر غذا خوردن، واضح صحبت کردن، تمیز کردن دندان ها یا دندان های مصنوعی، انجام فعالیت های سبک فیزیکی مثل کار در منزل، لبخند زدن و نشان دادن دندان ها بدون ناراحتی و خجالت، خوابیدن و استراحت کردن، لذت بردن از تماس با دیگران، انجام فعالیت های مربوط به شغل و شرایط احساسی مثل زودتر از معمول ناراحت شدن است.
استفاده از این ابزار برای بررسی تاثیر وضعیت دهان بر کیفیت زندگی جامعه سودمند است. از مزیت های این شاخص درک ساده و مختصربودن آن است و در ضمن در وقت بیمار و دندانپزشک صرفه جویی میشود. شاخصOIDP در جوامع مختلف از جمله ایران(5)، تانزانیا(6)، کره(7) و چند کشور اروپایی اعتباربخشی شده است.(9و8) در ایران این شاخص در سال 2007 اعتبار بخشی شده و در شهر مشهد مورد ارزیابی قرار گرفته است.(5)
نابرابری های اجتماعی و اقتصادی و تاثیر آنها بر سلامت یکی از موضوعاتی است که امروزه به شدت مورد توجه و تمرکز است.(10)
تعداد کلینیک‌های دندانپزشکی خصوصی و دولتی در کشور و بخصوص در شهر مشهد، در حال افزایش است.(11) طبق مطالعات انجام شده، بیماران از دنچر‌های ساخته شده در کلینیک‌های خصوصی بیشتر راضی بودند(12) در ضمن بیماران در کلینیک‌های خصوصی انتخاب‌های بیشتری برای نوع ترمیم خود داشتند.(13) در عملکرد ارائه خدمت، نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران در بخش دولتی به خدمات پیشگیرانه توجه دارد و در بخش خصوصی خدمات درمانی جایگاه ویژه ای دارند.(14)
این تفاوت‌ها ممکن است به علت‌های گوناگونی وجود داشته باشد. افرادی که به این کلینیک‌ها مراجعه می کنند از طبقات اجتماعی متفاوتی هستند و نیاز های سلامتی متفاوتی ممکن است داشته باشند و احتمال دارد شاخص کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان در مراجعین به کلینیک های دولتی و خصوصی با یکدیگر متفاوت باشد. با توجه به وجود نابرابری‌ها در زمینه سلامت دهان و دندان در کشورمان و مطالعات بسیار محدود در این زمینه، در این مقاله قصد بر این است که کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان را در مراجعین به کلینیک‌های خصوصی و دولتی شهر مشهد در سال 1393 با هم مقایسه شود.
مواد و روش ها
مطالعه حاضر، مطالعه ای پایلوت از نوع مقطعی بود. در تعیین حجم نمونه از آنجا که مطالعه جامعی از این دست در اختیار نبود؛ ناچار ابتدا یک مطالعه پایلوت بر روی یک نمونه 40 نفره متشکل از 15 نفر از مراجعین بخش دولتی و 25 نفر از بخش خصوصی انجام شد و نتایج آن مبنای تعیین حجم نمونه در هر یک از دو گروه قرار گرفت. در این نمونه شاخص OIDP در بخش دولتی برابر 8/23±07/25 و در بخش خصوصی برابر 5/9±92/13 به دست آمد. برای تعیین حجم نمونه از فرمول مقایسه میانگین ها در دو گروه مستقل استفاده گردید. با در نظر گرفتن 05/0=α و 2/0=β و حداکثر میزان خطای قابل قبول برابر 5/5=d، حجم نمونه در هر گروه برابر 170 نفر بدست آمد که با توجه به روش نمونه برداری و در نظر گرفتن خطاهای احتمالی حجم نمونه را تقریبا 10 درصد در هر گروه افزایش دادیم. برای انجام کار ابتدا لیست کلینیک‌های دندانپزشکی شهر مشهد موجود در معاونت درمان، مشاهده شد. نحوه نمونه برداری متناسب با حجم بود بدین ترتیب که کلینیک هایی که مراجعین بیشتری داشتند شانس بیشتری برای انتخاب شدن داشتند. در نهایت تعداد 2 کلینیک دولتی و 5 کلینیک خصوصی مشخص شدند.
در این مطالعه از نسخه ایرانی پرسشنامه OIDP به عنوان ابزار جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد.(5) 383 بیمار بین سنین 45-18 سال که فاقد هر گونه بیماری سیستمیک یاکم توانی ذهنی و/یا جسمی بودند با روش نمونه برداری غیراحتمالی آسان انتخاب شدند. تنها افرادی که مایل به شرکت در مطالعه بودند به پرسش نامه پاسخ دادند. در مجموع 191 بیمار از کلینیک‌های دولتی و 192 بیمار از کلینیک‌های خصوصی مورد مصاحبه قرار گرفتند. در ضمن اطلاعات دموگرافیک بیماران از قبیل سن، جنس، و سطح تحصیلات در ابتدای پرسشنامه ثبت می شد. و بیماران در مورد علت اصلی مراجعه به کلینیک مورد سوال قرار می گرفتند.
برای تعیین امتیاز شاخص OIDP مجموع امتیاز حاصل از 11 عملکرد مختلف (امتیاز عملکرد=امتیاز شدت×امتیاز فراوانی (بر حداکثر امتیاز ممکن (275=5´5´11)، تقسیم شد تا چنانچه در یک بیمار چند عملکرد مشکل دارد در محاسبه شاخص کلی لحاظ گردد. برای امتیازدهی فراوانی (سوال 3 یا 4 پرسشنامه) و شدت (سوال 5 پرسشنامه) به کمترین فراوانی یا شدت، امتیاز 1 داده شده و به ترتیب به فراوانی های بالاتر امتیازات 2 تا 5 داده شد.(15)
معاینه دهانی توسط آینه و سوند دندانپزشکی در نور مناسب محیط انجام شد و شاخص DMFT بر اساس معیار سازمان بهداشت جهانی ثبت شد.
در ضمن وجود یا عدم وجود تعداد حداقل20 دندان در دهان بیمار (از پرمولر دوم یک سمت تا پرمولر دوم سمت دیگر در دو فک) به عنوان متغیر دنتیشن فانکشنال در نظر گرفته شد و وجود آن به صورت آری یا خیر ثبت شد.
برای مشخص شدن توزیع متغیرها از آزمون کولموگرف – اسمیرنف استفاده شد. در مقایسه متغیرها بین دو گروه در خصوص متغیرهای کمی با توزیع نرمال از آزمون tمستقل و برای متغیرهایی با مقیاس رتبه ای از آزمون من ویتنی استفاده شد و به منظور مقایسه متغیرهای کیفی در دو گروه نیز آزمون کای دو انجام شد.
یافته‌ها
در این مطالعه در مجموع 383 پرسشنامه تکمیل شده (191 بیمار از کلینیک‌های دولتی و 192 بیمار از کلینیک‌های خصوصی) مورد بررسی قرار گرفت و کلیه متغیرهای کمی مورد بررسی دارای توزیع نرمال بودند.
میانگین سن افراد مورد مطالعه در کلینیک های دولتی 03/9±85/32سال و در کلینیک های خصوصی 25/8±59/33 سال بود.که از نظر آماری تفاوت معنی دار نداشتند. (1/0P<)
در زمینه مقایسه سطح تحصیلی مراجعه کنندگان به دو کلینیک، آزمون من ویتنی تفاوت آماری معنی داری از نظر سطح تحصیلات بین کلینیک های دولتی و خصوصی نشان نداد. (44/0=P)
در زمینه مقایسه شاخص DMFT، این شاخص در مراجعین بخش دولتی 5/3±93/10 و در مراجعین بخش خصوصی 57/3±26/11 بود آزمون t مستقل اختلاف آماری معنی داری بین کلینیک دولتی و خصوصی نشان نداد. (1/0P>)
در مقایسه بین کلینیک‌های دولتی و خصوصی در مورد علت مراجعه تفاوت معنی داری بین این دو مشاهده شد. (001/0(P< به طوری که بیشترین علت مراجعه به کلینیک‌های دولتی شنیدن نکات مثبت از خدمات کلینیک از طریق ارجاع بود در حالی که در کلینیک‌های خصوصی، کیفیت خوب خدمات کلینیک بیشترین علت مراجعه بیان شد.
در زمینه بررسی شاخص OIDP بین مراجعه کنندگان به کلینیک های دولتی و خصوصی موارد زیر به دست آمد. 379 نفر (98 درصد افراد مورد مطالعه) حداقل یک محدودیت عملکردی در فعالیت روزانه را در طول 6 ماه اخیر گزارش کرده بودند. توزیع فراوانی مشکل در فانکشن‌های مختلف در کلینیک دولتی و خصوصی در جدول 1 نشان داده شده است.
جدول 1 : توزیع فراوانی مشکل در عملکردهای مختلف در کلینیک دولتی و خصوصی
|
مقدار احتمال |
خصوصی* (درصد) تعداد |
دولتی* (درصد) تعداد |
فانکشن‌های مختلف |
|
79/0 |
(1/53) 104 |
(8/51) 103 |
غذاخوردن |
|
67/0 |
(6/4) 9 |
(5/5) 11 |
صحبت کردن |
|
87/0 |
(9/21) 43 |
(6/22) 45 |
تمیزکردن دندان ها |
|
62/0 |
(0/1) 2 |
(5/0) 1 |
انجام فعالیت های سبک |
|
62/0 |
(0/1) 2 |
(0/3) 6 |
بیرون رفتن |
|
57/0 |
(6/2) 5 |
(5/3) 7 |
خوابیدن |
|
84/0 |
(6/4) 9 |
(0/5) 10 |
استراحت کردن |
|
01/0 |
(4/22) 44 |
(2/34) 68 |
لبخند زدن |
|
08/0 |
(5/1) 3 |
(5/4) 9 |
شرایط احساسی |
|
05/0 |
(6/6) 13 |
(1/8) 16 |
لذت از روابط اجتماعی |
|
06/0 |
(5/0) 1 |
(6/3) 7 |
فعالیت های کاری |
*. در محاسبه درصدها مقادیر نامعلوم لحاظ شده اند.
آزمون کای دو به منظور مقایسه محدودیت در انجام عملکردهای مختلف انجام شد. در این آزمون تنها میزان مشکل در فانکشن لبخند زدن در دو کلینیک تفاوت معنی داری را نشان داد (01/0=P).
در کلینیک دولتی و خصوصی به ترتیب 72 (2/38 درصد) و 52 (6/27 درصد) نفر از افراد مورد مطالعه تکرر وجود محدودیت عملکردی را به صورت منظم در طول 6 ماه گذشته ذکر کردند.
مقایسه شاخص OIDP بین افراد مراجعه کننده به کلینیک دولتی و خصوصی در جدول 2 قابل مشاهده است.
آزمون t مستقل حاکی از آن بود که شاخص OIDP در کلینیک دولتی و خصوصی تفاوت معنی داری را با یکدیگر داشتند (04/0=P).
آزمون t مستقل نشان دهنده آن است که میانگین شاخص OIDP در گروهی که دنتیشن فانکشنال داشتند در مراجعه کنندگان به کلینیک های خصوصی مطلوب تر بود (003/0=P) ولی این تفاوت در کلینیک های دولتی معنی دار نبود (33/0=P).
برای بررسی ارتباط متغیرهای مورد مطالعه شامل سن، جنس، سطح تحصیلات، دنتیشن فانکشنال، درآمد و علت مراجعه به کلینیک با نمره شاخص OIDP از آنالیزهای رگرسیونی استفاده شد. نتایج این آنالیز در جدول 3 نمایش داده شده است.
در این آنالیز تنها دنتیشن فانکشنال با شاخص OIDP دارای رابطه معنی دار بود. سایر موارد فاقد ارتباط معنی دار با شاخص OIDP بود و افرادی که دنتیشن فانکشنال داشتند نمره شاخص OIDP آنها 02/5 نمره کمتر (مطلوب تر) است.
جدول 2 :مقایسه میانگین شاخص OIDPبه تفکیک کلینیک دولتی و خصوصی
|
نوع کلینیک |
میانگین |
انحراف معیار |
|
دولتی |
23/6 |
75/8 |
|
خصوصی |
80/4 |
11/4 |
.
جدول 3 : ارتباط متغیرهای مطالعه با شاخص OIDP
|
مقدار احتمال |
خطای معیار (SE) |
ضریب رگرسیونی |
متغیر |
||
|
12/0 |
12/0 |
19/0 |
سن |
||
|
33/0 |
02/1 |
98/0- |
درآمد |
||
|
36/0 |
05/2 |
8/1- |
مرد |
جنسیت |
|
|
- |
- |
0 |
زنa |
||
|
96/0 |
1/3 |
14/0- |
زیردیپلم |
تحصیلات |
|
|
31/0 |
4/2 |
4/2 |
دیپلم |
||
|
93/0 |
7/2 |
22/0- |
فوق دیپلم |
||
|
- |
- |
0 |
لیسانس و بالاترa |
||
|
55/0 |
8/7 |
6/4 |
بلی |
نزدیکی |
علت مراجعه |
|
- |
- |
0 |
خیرa |
||
|
91/0 |
3/7 |
75/0- |
بلی |
تخصص و کیفیت |
|
|
- |
- |
0 |
خیرa |
||
|
81/0 |
3/7 |
7/1 |
بلی |
ارجاع |
|
|
- |
- |
0 |
خیرa |
||
|
92/0 |
61/7 |
72/0 |
بلی |
پیرو مراجعه قبلی |
|
|
- |
- |
0 |
خیرa |
||
|
48/0 |
7/9 |
9/6- |
بلی |
مرتبط با بیمه |
|
|
- |
- |
0 |
خیرa |
||
|
55/0 |
8/7 |
6/4 |
بلی |
هزینه کمتر |
|
|
- |
- |
0 |
خیرa |
||
|
015/0 |
05/2 |
02/5- |
بلی |
دنتیشن فانکشنال |
|
|
- |
- |
0 |
خیرa |
||
:a مبنا در نظر گرفته شده است.
بحث
معاینات کلینیکی دندانپزشکی به تنهایی قادر به تعیین نیازهای احساس شده توسط بیمار، در مورد سلامت دهان نیستند. در راستای آشنایی با نیازهای درک شده توسط بیماران در زمینه سلامت دهان و دندان، شاخص ارزیابی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان (OHRQL) به کار برده میشود. در حال حاضر شاخص های غیربالینی مرتبط با سلامت دهان به صورت گسترده‌ای برای تکمیل اطلاعات به دست آمده از شاخص‌های کلینیکی به کار می‌روند تا محدودیت‌های ایجاد شده به صورت تأثیرات عملکردی، روانی و اجتماعی ناشی از بیماری‌های دهان و دندان در جوامع مختلف مورد بررسی قرار بگیرند.(15)
در مطالعه حاضر شاخص OIDP در 383 نفر از افراد مراجعه کننده به کلینیک‌های دولتی و خصوصی شهر مشهد در سال 1393 گزارش شد و رابطه آن با سن، جنس، میزان تحصیلات، وضعیت دنتیشن فانکشنال و تجربه پوسیدگی (DMFT) مورد بررسی قرار گرفت. در مطالعه ما 2 کلینیک دولتی و 5 کلینیک خصوصی در سطح شهر مشهد مورد بررسی قرار گرفت. کلینیک هایی وارد مطالعه می شدند که درمان‌های تخصصی و عمومی در آنها انجام می‌شد. میانگین سن، DMFT و فراوانی جنسیت و سطح تحصیلات در مراجعین به کلینیک های دولتی و خصوصی تفاوتی نداشت. یکی از نقاط قوت مطالعه حاضر، عدم وجود تفاوت معنی دار در زمینه سطح تحصیلات بین مراجعین به دو نوع کلینیک بود. تفاوت بین دو کلینیک از لحاظ علت مراجعه دیده شد. در مطالعه ما علت اکثر مراجعات به کلینیک‌های دولتی ارجاع به خاطر تخصصی بودن خدمت و در کلینیک‌های خصوصی کیفیت خدمت ذکر شده بود. در یافته‌های ما شاخص OIDP تفاوت معنی داری را در کلینیک دولتی در مقایسه با خصوصی نشان داد به این صورت که میانگین شاخص در کلینیک دولتی بیشتر بود که این تفاوت بیشتر در مورد عملکرد لبخند زدن بود. در یک مطالعه مشابه در شهر کرمان توسط کاکوئی و همکاران(16)انجام شد، مراجعین به کلینیک دولتی نمره OIDP بالاتری را نسبت به افراد مراجعه کننده به کلینیک خصوصی نشان دادند که مشابه با نتایج مطالعه حاضر بود.
در این مطالعه تنها رابطه دنتیشن فانکشنال با شاخص OIDP و آن هم تنها در کلینیک خصوصی معنی دار بود، بدین صورت که عدم وجود دنتیشن فانکشنال در افراد، باعث افزایش شاخص OIDP می شد؛ یعنی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان در افراد فاقد دنتیشن فانکشنال، نامطلوب تر شده بود. در ارتباط با نمره کیفیت زندگی و دنتیشن فانکشنال در مطالعه متاآنالیز Gerritsen(17) رابطه‌ای بین OHIP و وجود دنتیشن فانکشنال مشاهده شد، بدین صورت که حضور تعداد کمتر دندان‌ها، باعث ایجاد نمره بالاتر شاخص OHIP نامطلوب تر می‌گردید. در مطالعه کاکوئی و همکاران(16)نیز مطالعه حاضر بین نمره OIDP و سن، جنس، سطح تحصیلات و درآمد رابطه‌ای مشاهده نشد. در مطالعه محبی و همکاران(15) در بررسی شاخص OIDP در مراجعه کنندگان به دانشکده دندانپزشکی تهران، افزایش سن و کاهش تحصیلات به طور معنی داری باعث افزایش اثر مشکلات دهانی بر فعالیت روزمره افراد می‌شد که مغایر با یافته‌های ما می‌باشد. با این حال این مطالعه، مشابه مطالعه ما تفاوت معنی داری بین دو جنس زن و مرد در میزان اثر مشکلات دهانی بر زندگی روزمره دیده نشد. در ارتباط با رابطه بین سطح تحصیلات و شاخص OIDP، در مطالعه کاکوئی و همکاران(16) مشابه مطالعه ما رابطه‌ای مشاهده نشد. در مطالعه Hage و همکاران(18) نیز رابطه معنی داری بین سطح تحصیلات و میزان کیفیت زندگی مشاهده نشده است. برخلاف مطالعات حاضر، در مطالعات محبی(15) و Sheiham و Srisilapanan(19) با افزایش سطح تحصیلات، وضعیت شاخص OIDP بهتر شده بود. شایان ذکر است در مطالعه ما اغلب افراد شرکت کننده (چه در کلینیک های دولتی و چه در کلینیک های خصوصی) دارای تحصیلات دیپلم و بالای دیپلم بودند. تعداد بسیار اندکی از افراد، بیسواد یا دارای تحصیلات فوق لیسانس به بالا بودند. در مورد رابطه سن با شاخص OIDP در مطالعه ما رابطه معنی دار دیده نشد. در مطالعه ما حداکثر سن افراد مورد مطالعه 45 سال بود. در مطالعه Astrom(8)نیز نتایج مشابه بود. در این مطالعه، شرایط سلامت دهان بر روی فعالیت روزانه افراد سالمند نروژی اثر کمی‌داشته است. اما در مطالعه، John(20) با استفاده از شاخص Oral Health Impact Profil (OHIP) به این نتیجه رسیدند که وضعیت این شاخص در افراد مسن تر نامطلوب تر است. علت متفاوت بودن نتایج مطالعه حاضر شاید بدین دلیل بوده که در مطالعه ما حداکثر سن 45 سال در نظر گرفته شده بود در صورتی که به نظر می‌رسد افرادی با سنین بالاتر که فاقد دندان‌های طبیعی و اکثراً دارای دست دندان هستند مشکلات بیشتری را در غالب نیازهای جویدن و غذایی خود بیان می‌کنند که می‌تواند روی سایر جنبه‌های زندگی افراد مسن تأثیر زیادی داشته باشد. در این مطالعه شاخص DMFT افراد در هر دو کلینیک دولتی و خصوصی بررسی شد که رابطه معنی داری بین شاخص DMFT و نوع کلینیک مشاهده نشد.اجزای شاخص DMFT به تفکیک D, M, F نیز بین دو کلینیک تفاوتی را نشان ندادند. شاید بتوان اینگونه نتیجه گیری کرد که به دلیل تشابه سطح تحصیلی مراجعین به دو نوع کلینیک، شاخص تجربه پوسیدگی دندانی آنها مشابه بود. در مطالعات مختلف نتایج متناقضی از ارتباط شاخص OIDP و درآمد بیان شده است. با توجه به اینکه یافتن ارتباط بین متغیر درآمد با سایر متغیر های مطالعه می تواند با محدودیت هایی از قبیل بیشتر و یا کمتر از حد واقعی گزارش کردن، فقدان استانداردی برای سطوح درآمدی کم برخوردار، متوسط و برخوردار در مقاطع زمانی مختلف در کشور در پایگاه های اطلاعاتی آمار معتبر همراه باشد، تمرکز بیشتر بر متغیر سطح تحصیلات و ارتباط آن با متغیر های وابسته مطالعه قرار گرفت. در مطالعه حاضر در زمینه تحصیلات نیز رابطه معنی دار بین دو دسته کلینیک مشاهده نشد. در مطالعه Guarnizo-Herreno و Carol(21)در رابطه با وضعیت اقتصادی- اجتماعی افراد و مفهوم کیفیت زندگی متغیر تحصیلات، طبقه شغلی و درآمد خانوادگی سنجیده شد. در این مطالعه نتیجه گیری شد تأثیر قرار گرفتن در وضعیت درآمدی پایین تر یا در گروه تحصیلی پایین تر در بین افراد جوان بیشتر بوده و با افزایش سن این اثر کاهش یافته است.
همچنین مطالعاتی که در ایالات متحده آمریکا و استرالیا انجام شده است نشان داده است که طبقه پایین تر اجتماعی به طور معنی داری با میزان متوسط تا ضعیف سلامت دهان در ارتباط است.(23و22)در زمینه فراوانی مشکلات گزارش شده در مطالعه حاضر، 98 درصد از افراد مورد مطالعه حداقل یک محدودیت عملکردی ناشی از بیماری دهان و دندان را گزارش کردند که در مطالعه محبی و همکاران(15) این میزان 6/85 درصد گزارش شد. فراوانی افراد دارای محدودیت عملکردی در آن بیماری دهان و دندان در مطالعه دری و همکاران(5)، 9/64 درصد بود. تفاوت مطالعه ما با مطالعه دری می تواند به دلیل تفاوت در جمعیت مورد مطالعه باشد. به این صورت که در مطالعه دری(5) جمعیت مورد مطالعه زائرین حرم امام رضا (ع) بودند نه افرادی که به کلینیک‌های دندانپزشکی مراجعه کرده بودند.
یافته های گزارش شده در مطالعه حاضر و دیگر مطالعات مربوط به جمعیت ایرانی تفاوت زیادی با ارقام اعلام شده توسط برخی از کشورهای توسعه یافته مانند نروژ، که جمعیت آنها از سطح بالای سلامت دهان و دندان برخوردار است، دارد.(8)در مطالعه حاضر محدودیت در عملکرد غذا خوردن، بیشترین فراوانی را در هر دو کلینیک دولتی و خصوصی به خود اختصاص داده بود. در مطالعه محبی و همکاران(15)، دری و همکاران(5)، Astrom(8) و Kida و Anderson(6) این یافته مشابه مطالعه ما بود. در مطالعه حاضر اکثر افراد مراجعه کننده به کلینیک های دولتی با شدت متوسط بیان می‌کردند و در حالی که بیماران کلینیک خصوصی بیشتر درصد متوسط و نسبتاً شدید بود، که این مشکل بیشتر به دلیل درد دندان در هر دو کلینیک بود. در مطالعه محبی و همکاران(15) نیز بیشترین اختلال مربوط به درد دندان بود. دومین فراوانی گزارش شده مربوط به محدودیت در عملکرد تمیز کردن دندان‌ها بیشتر به دلیل ترمیم معیوب در هر دو کلینیک دولتی و خصوصی بود. در مطالعه Kida و Anderson(6)که در جمعیت تانزانیایی انجام شده بود نیز، دومین محدودیت بعد از غذا خوردن مربوط به تمیز کردن دندان‌ها بود. این محدودیت بیشتر به دلیل خونریزی و درد دندان بود. در مطالعه حاضر سومین فراوانی محدودیت عملکردهی گزارش شده توسط مراجعین به هر دو کلینیک مربوط به مشکل در لبخند زدن بود و دلیل این محدودیت بیشتر موقعیت نامطلوب دندان ها ذکر شده بود. در حالی که در مطالعه Kida و Anderson(6)این محدودیت بیشتر مربوط به درد دندان اعلام شده بود. در مطالعه دری(5) سومین فراوانی محدودیت عملکردی مربوط به بیرون رفتن برای کار بود. با توجه به یافته های این مطالعه به نظر می رسد دندانپزشکان بهتر است به بهبود عملکرد غذا خوردن و لبخند زدن بیماران دندانپزشکی توجه بیشتری نمایند که این مهم با حفظ و بازسازی دنتیشن فانکشنال برای بیماران تامین خواهد شد. در ضمن دندانپزشکان بهتر است ترمیم هایی را برای بیماران فراهم کنند که بیمار به سادگی بتواند دندان ترمیم شده را تمیز نماید.
همچنین از آنجا که در مطالعه حاضر بین وجود دنتیشن فانکشنال و شاخص OIDP در کلینیک خصوصی ارتباط مستقیم معنی دار وجود داشت به نظر می رسد که اگر بیمه های دندانپزشکی خدماتی که منجر به حفظ و بازسازی دنتیشن فانکشنال می شود را حمایت نمایند در جهت مطلوب تر شدن کیفیت عملکرد روزانه افراد گام مهمی بر داشته خواهد شد.
نتیجه گیری
در این مطالعه میانگین شاخص OIDP در بیماران کلینیک های دولتی بیشتر بوده است. بدین معنا که کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان در افراد مراجعه کننده به کلینیک خصوصی مطلوب تر از دولتی بود. همچنین تنها رابطه دنتیشن فانکشنال با شاخص OIDP در کلینیک خصوصی معنی دار بود. در نتیجه فقدان دنتیشن فانکشنال باعث ایجاد نمره بالاتر OIDP شده و اثر بیشتری بر روی کیفیت زندگی افراد داشت. در ارتباط با شاخص DMFT تفاوتی در مراجعین به دو نوع کلینیک دولتی و خصوصی مشاهده نشد.
تشکر و قدردانی
این مقاله برگرفته از پایان نامه دانشجویی به شماره 2735 می باشد. بدین وسیله مراتب قدردانی خود را از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اعلام می داریم.
"اثرات وضعیت دهان بر فعالیت روزانه"
آیا مشکلات دهان، دندان ها یا دندان مصنوعی در شش ماه گذشته شما را در ارتباط با این موارد (موارد مندرج در جدول پرسشنامه) دچار مشکل کرده اند یا خیر ؟
سؤال 1 : آیا در شش ماه گذشته مشکلی (رفتاری/فعالیتی) به علت مشکلات ناشی از دهان، دندان ها یا دندان مصنوعی داشته اید؟ به صورت آری یا خیر پاسخ دهید.
برای هر فعالیتی که پاسخ آری است سؤالات 2-6 را بپرسید.
سؤال 2 : آیا شما این مشکل (رفتاری/فعالیتی) را در کل مدت این شش ماه به صورت منظم داشته اید یا فقط در قسمتی از این دوره شش ماهه با آن مواجه بوده اید؟ فقط یکی از دو گزینه را انتخاب کرده سپس سؤال مشخص شده، 3 یا 4 را بپرسید.
|
به صورت منظم در شش ماه گذشته |
کد 1، سؤال 3 را بپرسید. |
|
فقط در قسمتی از شش ماه گذشته |
کد 2، سؤال 4 را بپرسید. |
سؤال 3 : در طول شش ماه گذشته، هر چند وقت یکبار این مشکل (رفتاری/فعالیتی) را داشته اید؟
5 تقریبا هر روز
4 تقریبا 3-4 بار در هفته
3 تقریبا 1-2 بار در هفته
2 تقریبا 1-2 بار در هفته
1 کمتر از یک بار در ماه
9 نمی دانم
سوال 4 : در طول 6 ماهه گذشته، برای چه مدت مشکل مزبور (فعالیتی/ رفتاری) را احساس می کردید؟
5 برای بیش از 6 ماه
4 برای مدت 2-3 ماه
3 برای مدت 1-2 ماه
2 برای مدت 6 روز تا یک ماه
1 برای مدت 5 روز یا کمتر
9 نمی دانم
·کد پاسخ را در جدول زیر سوال 4 وارد کنید. سوال 5 را بپرسید.
سوال 5: اعداد 0-5 را در نظر بگیرید. عدد 0 نشاندهنده "بی اثر بودن" و عدد 5 نشانگر مشکل بسیار شدید و حاد می باشد. حال با کمک این اعداد مشخص کنید، مشکل فوق (فعالیتی/رفتاری) چقدر روی زندگی روزمره شما اثر گذاشته است؟
0. هیچ اثری نداشته است
1. یک اثر خیلی کم
2. یک اثر نسبتا کم
3. یک اثر متوسط
4.یک اثر نسبتا شدید
5. یک اثر خیلی شدید
9. نمی دانم
· کد پاسخ را در جدول زیر سوال5 وارد کنید. سوال 6 را بپرسید.
سوال 6: اینک می خواهیم شرایط خاصی را که باعث بروز این مشکل شده اند را بررسی کنیم. کدامیک از شرایط دهانی زیر مشکل فوق (فعالیتی/ رفتاری) را برای شما به وجود اورده است؟
1) حساسیت دندان
2) پوسیدگی دندان، سوراخ شدن دندان
3) شکستگی دندان
4) از دست دادن (کشیدن دندان)
5) لقی دندان
6) رنگ گرفتگی (بد رنگی دندان)
7) موقعیت دندان ها) دندان های نامرتب، فاصله دار یا بیرون زده)
8) شکل و اندازه نامناسب دندان ها
9) خونریزی از لثه ها
10) تورم لثه (آبسه لثه)
11) تحلیل لثه
12) جرم دندان
13) زخم مخاط دهان
14) بوی بد دهان
15) بدشکلی های دهان و صورت (شکاف لب یا کام(
16) وجود صدا در مفاصل فک
17) ترمیم یا روکش نامطلوب دندان (مثل شکستگی ترمیم یا بدرنگی آن)
18) دندان مصنوعی نامناسب و یا لق
19) پلاک ارتدنسی
20) فرسایش دندان ها
21) دندان درد
1) دلایل دیگر(لطفا مشخص بفرمایید)
99) نمی دانم
·کد پاسخ را در جدول زیر سوال 6 وارد کنید. شما می توانید چندین پاسخ را انتخاب کنید. در اینصورت کد تک تک انها را به ترتیب اهمیت وارد کنید.
جدول پرسشنامه
|
|
س 1) وجود مشکل |
س2) |
|
س3 |
س4 |
س5 |
س6 |
|
آری خیر |
به صورت منظم در 6 ماه گذشته |
فقط در قسمتی از 6 ماه گذشته |
چندبار |
چقدر؟(شدت) |
|
|
|
|
غذا خوردن |
1 2 |
1 3 |
2 4 |
|
|
|
|
|
واضح صحبت کردن |
|
1 3 |
2 4 |
|
|
|
|
|
تمیز کردن دندان ها یا دندان مصنوعی |
|
1 3 |
2 4 |
|
|
|
|
|
انجام فعالیت های سبک فیزیکی، مثل کار در منزل |
|
1 3 |
2 4 |
|
|
|
|
|
بیرون رفتن مثلا برای خرید یا ملاقات دیگران |
|
1 3 |
2 4 |
|
|
|
|
|
خوابیدن |
|
1 3 |
2 4 |
|
|
|
|
|
استراحت کردن |
|
1 3 |
2 4 |
|
|
|
|
|
لبخند زدن، خندیدن، نشان دادن دندان ها بدون ناراحتی و خجالت |
|
1 3 |
2 4 |
|
|
|
|
|
شرایط احساسی، مثلا زودتر از معمول ناراحت شدن |
|
1 3 |
2 4 |
|
|
|
|
|
لذت بردن از تماس با دیگران مثل دوستان، بستگان و همسایگان |
|
1 3 |
2 4 |
|
|
|
|
|
انجام فعالیت های مربوط به شغل و کار |
|
1 3 |
2 4 |
|
|
|
|
)