نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار پریودانتیکس، مرکز تحقیقات بیماریهای دهان و دندان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، ایران
2 دندانپزشک
3 استادیار ترمیمی و زیبایی، مرکز تحقیقات بیماریهای دهان و دندان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، ایران
4 استادیار جراحی دهان، فک و صورت، مرکز تحقیقات بیماریهای دهان و دندان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، ایران
5 استاد، مرکز تحقیقات ارتقاء سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، ایران
6 دانشجوی دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Evaluation is an ongoing process, which leads to understanding and improvement of learning, and also signifies the changes that are necessary to achieve the educational objectives. Regarding this, the present study aimed to evaluate the capabilities of the dental students of Zahedan University of Medical Sciences, Zahedan, Iran, by investigating their viewpoints regarding the achievement of the educational objectives of the theoretical and practical courses of periodontics and restorative dentistry within the academic year of 2014-2015.
Materials & Methods: This cross-sectional descriptive analytical study was conducted on 100 dentistry students that had passed all the theoretical and practical units of the restorative dentistry and periodontology during 2014- 2015. For the purpose of data collection, two questionnaires were designed for each of the periodontology and restorative courses. The reliabilities of the periodontology and restoration questionnaires were 0.9 (CVR= 0.9 and CVI= 0.9) and 0.8 (CVR= 0.8, CVI= 0.8), respectively.
Results: The mean scores of the students’ self-perceived capability in terms of achieving the objectives of the periodontology course demonstrated that 5%, 30%, 56%, and 9% of the students reported to achieve the educational objectives at excellent, good, medium, and poor levels, respectively. Regarding the restorative dentistry course, these rates were found to be 17 %, 39 %, 34%, and 10% for the respective levels.
Conclusion: As the results of the present study indicated, from the students’ perspectives, their capabilities to achieve the educational goals were not at a favorable level. Considering the strengths and weaknesses of the students in each course of restoration and periodontology, it seems that the associated educational programs need to be reviewed in order to correct the related deficiencies.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
عملکرد نظامهای آموزشی وسیلهای برای پاسخگویی به مشکلات فرهنگی جامعه میباشد. با توجه به اینکه نظام آموزشی در آموزش عالی وظیفه مهم تربیت نیروی انسانی متخصص را برعهده دارد لازم است در طراحی، اجرا و ارزیابی فعالیتهای آن از مطلوبترین شیوهها استفاده شود.(1)
ارزشیابی روندی است که با استفاده از روشهای کمی و کیفی علمی، درجهت درک، قضاوت و ارتقاء فعالیتهای آموزشی به کار گرفته میشود.(2) رشته دندانپزشکی به عنوان یکی از رشتههای مهم علوم پزشکی، توام با کسب مهارتهای نظری و عملی متعدد است. ارتقاء کیفیت آموزش این رشته در ارتقاء و ضعیت سلامت دهان و دندان افراد و نهایتاً جامعه اثر مستقیم خواهد داشت. در این راستا بازنگری کوریکولوم دندانپزشکی مورد تاکید قرار گرفته است.(3)
متولیان امر آموزش با ارزیابی در مورد همخوانی محصولات برنامه با اهداف مورد نظر، قضاوت میکنند. نارضایتی نسبت به هر جنبه از برنامه (به عنوان مثال عملکرد دانش آموختگان در شرایط بالینی) میتواند منعکسکننده طراحی و اجرای ناقص، ارزیابی نادرست نیازها یا مجموعه ای از اطلاعات فوق باشد.(4)
مطالعات متعددی پیرامون ارزشیابی دانش آموختگان رشته دندانپزشکی در زمینه برنامه آموزشی این رشته در نقاط مختلف دنیا انجام پذیرفته است. به طور مثال، در مطالعه Heniz و همکاران(5) نظرات دانشجویان چند دانشکده دندانپزشکی غرب آمریکا در مورد آموزش خود، مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق مشخص گردید قسمتهایی از برنامه آموزشی به عنوان مشکل آفرین در آموزش دانشجویان وجود دارد و پیشنهاد شد که از این یافتهها به عنوان راهنما در جهت بهبود کیفیت آموزش استفاده شود.
بررسی که توسط Boynes و همکاران(6) انجام شد، نشان داد که آموزش دوره عمومی در مورد تکنیک بیحسی، ناکافی عمل کرده است. دانشگاه بیرمنگام توانمندی دندانپزشکان را در درمان ریشه دندان مورد بررسی قرار داد. افراد مورد مطالعه، معتقد بودند مشکل آنان بیشتر ناشی از عدم آشنایی کافی با تکنیکها و تجهیزات این رشته میباشد.(7) در طی بررسی دیگری که در دانشگاه منچستر انجام شد، دندانپزشکان توانایی خود را در رشتههای جراحی و ارتودنسی و نیز در زمینه بیحسی ضعیف ابراز نمودند.(8) در کشور ایالات متحده، تحقیقاتی که در اواسط دهه 1980 در دانشکده کلمبیا انجام شد، لزوم تجدید نظر و طراحی مجدد دوره تحصیلی و برنامههای آموزشی این رشته را به منظور بهبود عملکرد دندانپزشکان مورد تاکید قرار داده است.(9)
در ایران نیز تحقیقاتی در زمینه ارزشیابی انجام شده است. به طور مثال، مطالعه پاکدامن و همکاران(10) با هدف بررسی میزان دستیابی به اهداف آموزشی در گروههای آموزشی سلامت دهان و پریودانتیکس انجام شد. نتایج نشان داد که در دو حیطه محتوا و فرآیند آموزش تفاوت آماری معنیداری وجود داشت. به همین دلیل بازنگری عناوینی که میزان دستیابی به آنها ضعیف بوده است، در ارتقاء برنامه آموزشی توصیه شد.
هدف از مطالعه حاضر، ارزشیابی توانمندیهای دانشجویان دانشکده دندانپزشکی زاهدان که بخش های پریو و ترمیمی را گذرانده اند، بود.
مواد و روشها
این مطالعه از نوع مقطعی (توصیفی ـ تحلیلی) بود. جمعیت مورد مطالعه شامل کلیه دانشجویان دانشکده دندانپزشکی زاهدان در سال 94-93 بود که همه واحدهای تئوری و عملی پریودانتیکس و ترمیمی را گذرانده بودند و رضایت نامه آگاهانه را جهت شرکت در طرح تکمیل نموده بودند. جهت طراحی پرسشنامهها از یکی از الگوهای ارزشیابی آموزشی تحت عنوان سیپCIPP (Content Input Process Product) که توسط دانیلاستافیلبیم و همکاران (1971) طراحی گردیده، استفاده شد. این الگو از چهار حیطه محتوا (Context)، درونداد (Input)، فرآیند (Process) و برونداد (Producy) تشکیل شده است.
ویژگی این الگو آن است که میتواند وضعیت موجود را هم در بعد فرایند یاددهی–یادگیری و هم در بعد ارزشیابی محصول، برای مسئولین برنامه ریزی، روشن نماید.(11)
پرسشنامه، با توجه به الگوی CIPP[1] توسط پژوهشگر (دانشجو) و زیر نظر اساتید صاحب نظر در رشته طراحی گردید و جهت اطمینان از انتخاب مهم ترین و صحیح ترین محتوا (ضرورت آیتم)، از شاخص نسبت روائی محتوا [2](CVR) و برای اطمینان از طراحی آیتمهای ابزار به بهترین نحو جهت اندازه گیری محتوا، از شاخص روائی محتوا [3] (CVI) استفاده شد. جهت تعیین روایی، پرسشنامه در اختیار 10 نفر از متخصصین پریودانتیکس و ترمیمی دانشکده قرار داده شد. از آنان در خواست شد که درخصوص هر یک از آیتمها به یکی از سه صورت، آیتم ضروری است، مفید است اما ضروری نیست و ضرورتی ندارد، پاسخ دهند. پاسخها بر اساس فرمول CVR محاسبه شد.
همچنین برای محاسبه CVR، با درخواست از گروه مشاور آماری، پرسشنامه جهت محاسبه CVI به آنان داده شد و از آنان خواسته شد که در مورد هر یک از آیتمها، برای سه معیار مربوط یا اختصاصی بودن، سادگی و روان بودن و وضوح یا شفاف بودن بر اساس طیف لیکرتی چهار قسمتی اظهارنظر نمایند. سپس با استفاده از فرمول CVI شاخص روایی محتوا محاسبه شد.
سوالات مربوط به پریودنتیکس 9/0= CVRو 9/0=CVI و سوالات مربوط به گروه ترمیمی 8/0=CVR و 8/0=CVI داشتند، لذا مناسب تشخیص داده شدند.
سپس، توضیحات شفاهی لازم در مورد پژوهش توسط پژوهشگر (دانشجو) به دانشجویان داده شد و در صورت تمایل به مشارکت، پرسشنامه بدون ذکر نام پاسخ دهنده در اختیار دانشجویان قرار میگرفت.
جهت بررسی سؤالات طرح شده در هر دو پرسشنامه، به هر پاسخ عالی نمره 4، پاسخ خوب نمره 3، پاسخ متوسط نمره 2و پاسخ ضعیف نمره 1 داده شد. هر پرسشنامه پریو شامل 26 سوال و 104 نمره و پرسشنامه ترمیمی شامل 30 سوال و 120 نمره بود. سپس نمرات به ترتیب زیر در گروههای مختلف از نمره ضعیف تا عالی، رتبه بندی شد. برای پرسشنامه پریو، از نمره 0 تا 39 ضعیف، 65-40 متوسط، 91-66 خوب و 104-92 عالی در نظر گرفته شد. برای پرسشنامه ترمیمی، از نمره 0 تا 45 ضعیف، 75-46 متوسط، 105-76 خوب و 120-106 عالی در نظر گرفته شد.
در پایان، اطلاعات پرسشنامهها استخراج و دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS با و یرایش 19 و آزمونهای آماری t-test و Chi-square تجزیه و تحلیل گردید.
یافتهها
جامعه 100 نفری از دانشجویان دندانپزشکی که و احدهای تئوری و عملی پریو و ترمیمی را گذرانده بودند، با هدف بررسی میزان دستیابی به اهداف آموزشی گروههای پریو و ترمیمی دانشکده دندانپزشکی زاهدان در سال 94-93 مورد سنجش قرار گرفتند. از این تعداد 55 درصد را گروه زنان، با میانگین سنی حدود 76/1±95/23 سال و 45 درصد باقی مانده را مردان با میانگین سنی حدود 51/5±56/26 سال تشکیل میدادند. 65 درصد (65 نفر) افراد شرکتکننده در طرح دانشجویان سراسری، 23 درصد (23 نفر) ورودی بین الملل چابهار و 12 درصد (12 نفر) دانشجویان ناپیوسته بودند. (نمودار 1)
نمودار 2، نشان میدهد که 5 درصد دانشجویان در حیطه پریو، توانمندی خود را عالی، 30 درصد خوب، 60 درصد متوسط و 9 درصد ضعیف گزارش کردند.
نمودار 1 : توزیع فراوانی سهمیه ورودی دانشجویان بخشهای پریو و ترمیمی
همچنین جدول 1، این توانمندی را برحسب جنس ارائه میدهد، همانگونه که مشاهده میشود در مقایسه میزان توانمندیها بین دو جنس در حیطه آموزشی پریودانتیکس تفاوت معنیداری مشاهده نشد. (141/0=P)
نمودار 2 : توزیع درصد توانمندی دانشجویان در حیطه آموزشی پریودانتیکس
جدول 1 : توزیع فراوانی میزان توانمندیهای دانشجویان در حیطه آموزشی پریودانتیکس برحسب جنس
|
جنس |
میزان توانمندی |
نتیجه آزمون من ـ ویتنی |
|||||||
|
عالی |
خوب |
متوسط |
ضعیف |
||||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
||
|
مرد |
5 |
1/11 |
14 |
1/31 |
22 |
9/48 |
4 |
9/8 |
141/0 |
|
زن |
0 |
0/0 |
16 |
1/29 |
34 |
8/61 |
5 |
1/9 |
|
|
کل |
5 |
0/5 |
30 |
0/30 |
56 |
0/56 |
9 |
0/9 |
|
سنجش توانمندی دانشجویان در مورد حیطه آموزشی پریودانتیکس بر حسب سهمیه ورودی یکی دیگر از پارامترها بود که نتایج حاصل از آن در جدول 2 آورده شده است. آزمون کروسکال-والیس، تفاوت آماری معنیداری را بین میزان توانمندی دانشجویان بر حسب سهمیه ورودی آنان نشان نداد. (661/0P=)
سنجش توانمندی دانشجویان در مورد حیطه آموزشی ترمیمی، نشان داد که 17 درصد آنان در حد عالی، 39 درصد خوب، 34 درصد متوسط و 10 درصد ضعیف بودند. (نمودار 3)
جدول 2 : توزیع فراوانی میزان توانمندیهای دانشجویان در حیطه آموزشی پریودانتیکس برحسب سهمیه ورودی
|
ورودی |
میزان توانمندی |
نتیجه آزمون کروسکال - والیس |
||||||||||||
|
عالی |
خوب |
متوسط |
ضعیف |
|||||||||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
|||||||
|
پیوسته |
4 |
2/6 |
18 |
7/27 |
36 |
4/55 |
7 |
7/10 |
661/0= P |
|||||
|
ناپیوسته |
1 |
3/8 |
4 |
3/33 |
7 |
3/58 |
0 |
0/0 |
||||||
|
بین الملل |
0 |
0/0 |
8 |
8/34 |
13 |
5/56 |
2 |
7/8 |
||||||
|
کل |
5 |
0/5 |
30 |
0/30 |
56 |
0/56 |
9 |
0/9 |
||||||
نمودار 3 : توزیع درصد توانمندیهای دانشجویان در حیطه آموزشی ترمیمی
سنجش توانمندی دانشجویان در حیطه آموزشی ترمیمی برحسب جنس نشان داد که 9/28 درصد مردان، سطح توانمندی عالی داشتند در حالی که این سطح در زنان 3/7 درصد بود. علاوه بر آن 2/42 درصد مردان سطح توانمندی خوب داشتند، در حالی که این سطح در زنان 4/36 درصد بود. سطح توانمندی متوسط و ضعیف در زنان بیشتر از مردان بود ولی این اختلاف از نطر آماری معنیدار نبود. (082/0=P)
بر اساس جدول 4، مشاهده میشود که توانمندی دانشجویان در حیطه آموزشی ترمیمی برحسب سهمیه ورودی تفاوت آماری معنیداری نداشت. (098/0P=)
جدول 3 : توزیع فراوانی میزان توانمندی دانشجویان در حیطه آموزشی ترمیمی برحسب جنس
|
جنس |
میزان توانمندی |
نتیجه آزمون من ـ ویتنی |
|||||||||
|
عالی |
خوب |
متوسط |
ضعیف |
||||||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
||||
|
مرد |
13 |
9/28 |
19 |
3/42 |
9 |
20 |
10 |
9/8 |
082/0 |
||
|
زن |
4 |
3/7 |
20 |
4/36 |
25 |
5/45 |
6 |
9/10 |
|||
|
کل |
17 |
0/17 |
39 |
0/39 |
34 |
0/34 |
10 |
0/10 |
|||
جدول 4 : توزیع فراوانی میزان توانمندی دانشجویان در حیطه آموزشی ترمیمی برحسب سهمیه ورودی
|
ورودی |
میزان توانمندی |
نتیجه آزمون من ـ ویتنی |
||||||||||||||
|
عالی |
خوب |
متوسط |
ضعیف |
|||||||||||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
|||||||||
|
پیوسته |
11 |
9/16 |
23 |
4/35 |
22 |
8/33 |
9 |
9/13 |
098/0
|
|||||||
|
ناپیوسته |
5 |
7/41 |
4 |
3/33 |
3 |
25 |
0 |
0 |
||||||||
|
بین الملل |
1 |
4/3 |
12 |
2/52 |
9 |
1/39 |
1 |
4/3 |
||||||||
|
کل |
17 |
17 |
39 |
39 |
34 |
34 |
10 |
10 |
||||||||
جدول 5 : توزیع درصدی وضعیت توانمندی دانشجویان در پایان آموزش گروه پریودانتیکس
|
شماره |
مباحث پریودانتیکس |
در صورت مواجه شدن قادر به انجام آن در حد زیر میباشم |
|||||||
|
عالی |
خوب |
عالی |
خوب |
||||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
معیار مطلوب |
اختلاف معیار |
معیار مطلوب |
اختلاف معیار |
||
|
1 |
آشنایی با خصوصیات پریودونشیم نرمال و توانایی تشخیص و تمایز آن در کلینیک |
12 |
0/12 |
48 |
0/48 |
20 |
8- |
70 |
22- |
|
2 |
توانایی شناخت و تشخیص عوامل موضعی اتیولوژیک بیماریهای پریودنتال |
17 |
0/17 |
45 |
0/45 |
20 |
3- |
70 |
25- |
|
3 |
آشنائی با نحوه برخورد با بیمار |
16 |
0/16 |
38 |
0/38 |
20 |
4- |
70 |
32- |
|
4 |
آشنائی با نحوه معاینه و تکمیل پرونده |
19 |
0/19 |
42 |
0/42 |
20 |
1- |
70 |
28- |
|
5 |
آشنائی با روش محاسبه (CAL) Clinical Attachment Loss |
24 |
0/24 |
41 |
0/41 |
20 |
4+ |
70 |
29- |
|
6 |
آشنائی با تشخیص نوع بیماری پریودنتال بر اساس پرونده |
22 |
0/22 |
35 |
0/35 |
20 |
2+ |
70 |
35- |
|
7 |
آشنائی با طرح درمان بیماریهای پریودنتال |
28 |
0/28 |
49 |
0/49 |
20 |
8+ |
70 |
21- |
|
8 |
آشنائی با تشخیص پروگنوز بیماریهای پریودنتال |
23 |
0/23 |
46 |
0/46 |
20 |
3+ |
70 |
24- |
|
9 |
توانایی تفسیر رادیوگرافی و تشخیص بیماریهای پریودنتال در کلیشه رادیوگرافی |
29 |
0/29 |
42 |
0/42 |
20 |
9+ |
70 |
28- |
|
10 |
آشنائی با نحوه درمان بیماران سیستمیک |
18 |
0/18 |
38 |
0/38 |
20 |
2- |
70 |
32- |
|
11 |
آشنائی با ضایعات پریودنتال درمانی بیماران HIV |
25 |
0/25 |
44 |
0/44 |
20 |
5+ |
70 |
26- |
|
12 |
آشنائی با روش درمان بیماران مبتلا به هپاتیت HIV |
27 |
0/27 |
35 |
0/35 |
20 |
7+ |
70 |
35- |
|
13 |
آشنائی با طرز استفاده از یونیت و موقعیتهای مختلف دندانپزشک حین کار |
20 |
0/20 |
34 |
0/34 |
20 |
0 |
70 |
36- |
|
14 |
دانستن اصول کنترل عفونت |
21 |
0/21 |
48 |
0/48 |
20 |
1+ |
70 |
22- |
|
15 |
آشنائی با وسایل جرم گیری |
23 |
0/23 |
52 |
0/52 |
20 |
3+ |
70 |
18- |
|
16 |
آشنائی با روش جرم گیری با قلم در توانایی انجام آن |
19 |
0/19 |
31 |
0/31 |
20 |
1- |
70 |
39- |
|
17 |
آشنائی با روش جرم گیری باکویترون و توانایی انجام آن |
23 |
0/23 |
39 |
0/39 |
20 |
3+ |
70 |
31- |
|
18 |
آشنائی با اصول کلی جراحی پریودنتال |
14 |
0/14 |
33 |
0/33 |
20 |
6- |
70 |
37- |
|
19 |
آشنائی با طراحی افزایش طول تاج در روش انجام آن |
13 |
0/13 |
46 |
0/46 |
20 |
7- |
70 |
24- |
|
20 |
آشنائی با روش تشخیص و درمان حساسیتهای دندانی |
13 |
0/13 |
34 |
0/34 |
20 |
7- |
70 |
36- |
|
21 |
آشنائی با پری کرونایتیس و درمان آن |
22 |
0/22 |
33 |
0/33 |
20 |
2+ |
70 |
37- |
|
22 |
آشنائی با ژنژیواستوماتیت هرپسی حاد و درمان آن |
17 |
0/17 |
45 |
0/45 |
20 |
3- |
70 |
25- |
|
23 |
آشنائی با ایمپلنتهای دندانی |
15 |
0/15 |
36 |
0/36 |
20 |
5- |
70 |
34- |
|
24 |
آشنائی با نحوه آموزش بهداشت به بیماران |
32 |
0/32 |
45 |
0/45 |
20 |
12+ |
70 |
25- |
|
25 |
دانستن اصول تیز کردن وسایل |
22 |
0/22 |
45 |
0/45 |
20 |
2+ |
70 |
25- |
|
26 |
دانستن نحوه استریل کردن وسایل |
30 |
0/30 |
45 |
0/45 |
20 |
10+ |
70 |
25- |
|
میانگین کل |
5 |
0/5 |
30 |
0/30 |
20 |
|
70 |
|
|
عیار مطلوب بودن آموزش برای شاخص تئوری و عملی براساس دبیرخانه شورای آموزش دندانپزشکی، در سطح خوب 70 درصد و در سطح عالی 20 درصد تعیین شده است.(12) بر اساس جدول 5، میانگین توانایی در بخش پریو 5 درصد عالی و 30 درصد خوب بود که با توجه به معیار مطلوب دبیرخانه تخصصی، اختلاف قابل ملاحظه ای مشاهده میشد.
بر اساس جدول 6، میانگین توانایی در بخش ترمیمی 17 درصد عالی و 39 درصد خوب بود که با معیار مطلوب اختلاف قابل ملاحظه ای مشاهده میشد.
جدول 6 : توزیع درصدی و ضعیت توانمندیهای دانشجویان در پایان آموزش گروه ترمیمی
|
شماره |
مباحث ترمیمی |
درصورت مواجه شدن قادر به انجام آن در حد زیر میباشم |
|||||||
|
عالی |
خوب |
عالی |
خوب |
||||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
معیار مطلوب |
اختلاف معیار |
معیار مطلوب |
اختلاف معیار |
||
|
1 |
دانستن نحوه برخورد با بیمار |
31 |
0/31 |
38 |
0/38 |
20 |
11+ |
70 |
32- |
|
2 |
آشنایی با طرز استفاده از یونیت و موقعیتهای مختلف دندانپزشک حین کار |
21 |
0/21 |
51 |
0/51 |
20 |
1+ |
70 |
19- |
|
3 |
دانستن اصول کنترل عفونت |
19 |
0/19 |
34 |
0/34 |
20 |
1- |
70 |
36- |
|
4 |
آشنایی با طرق مختلف ایزولاسیون در ترمیمی |
20 |
0/20 |
43 |
0/43 |
20 |
14+ |
70 |
27- |
|
5 |
شناخت وسایل چرخشی و دستی |
14 |
0/14 |
44 |
0/44 |
20 |
20+ |
70 |
26- |
|
6 |
آشنایی با شاخص ها و روشهای مختلف تشخیص پوسیدگی |
22 |
0/22 |
35 |
0/35 |
20 |
2+ |
70 |
35- |
|
7 |
توانایی تشخیص پوسیدگیهای سطوح مختلف دندانی (اکلوزال، پروگزیمال، سطوح باکال و لینگوال، سطوح ریشه) |
14 |
0/14 |
33 |
0/33 |
20 |
6- |
70 |
37- |
|
8 |
توانایی ترمیم انواع حفرات CI، CII، CIII، CIV، CV مخصوص آمالگام |
21 |
0/21 |
36 |
0/36 |
20 |
1+ |
70 |
34- |
|
9 |
توانایی ترمیم انواع حفرات CI، CII، CIII، CIV، CV |
27 |
0/27 |
34 |
0/34 |
20 |
7+ |
70 |
36- |
|
10 |
توانایی تهیه و ترمیم حفرات کمپلکس آمالگام (Amalga build up) |
18 |
0/18 |
34 |
0/34 |
20 |
2- |
70 |
36- |
|
11 |
توانایی و پرداخت آمالگام و شناخت وسایل لازم آن |
16 |
0/16 |
44 |
0/44 |
20 |
4- |
70 |
26- |
|
12 |
آشنایی با انواع تهیه حفرات کامپوزیتی |
18 |
0/18 |
36 |
0/36 |
20 |
2- |
70 |
34- |
|
13 |
توانایی ترمیم انواع حفرات CI، CII، CIII، CIV، CV با کامپوزیت |
15 |
0/15 |
44 |
0/44 |
20 |
5- |
70 |
26- |
|
14 |
توانایی تهیه و ترمیم حفرات کمپلکس کامپوزیت (Composite Build up) |
21 |
0/21 |
47 |
0/47 |
20 |
1+ |
70 |
23- |
|
15 |
توانایی پرداخت کامپوزیت و شناخت وسایل لازم آن |
26 |
0/26 |
35 |
0/35 |
20 |
6+ |
70 |
35- |
|
16 |
دانستن روش اسیداچ در ترمیمهای باند شونده |
20 |
0/20 |
33 |
0/33 |
20 |
0 |
70 |
37- |
|
17 |
آشنایی با نسلهای مختلف باندینگ |
12 |
0/12 |
39 |
0/39 |
20 |
8- |
70 |
31- |
|
18 |
آشنایی با مواد مختلف بیس و لاینر و توانایی انجام کار با آنها |
14 |
0/14 |
45 |
0/45 |
20 |
6- |
70 |
25- |
|
19 |
دانستن موارد حفاظت پالپ و توانایی انجام آن |
16 |
0/16 |
45 |
0/45 |
20 |
4- |
70 |
25- |
|
20 |
آشنایی با اندیکاسیونهای درمانهای پالپ کپ (DPC و IPC) |
13 |
0/13 |
38 |
0/38 |
20 |
7- |
70 |
32- |
|
21 |
شناخت ساختار آمالگام، انواع تقسیم بندیهای آمالگام و طرز کار با آن |
22 |
0/22 |
38 |
0/38 |
20 |
2+ |
70 |
32- |
|
22 |
آشنایی با خصوصیات، انواع و کاربرد پینهای داخل عاجی |
15 |
0/15 |
45 |
0/45 |
20 |
5- |
70 |
25- |
|
23 |
آشنایی با انواع پستهای داخل کانال و اندیکاسیونهای آنها |
18 |
0/18 |
34 |
0/34 |
20 |
2- |
70 |
36- |
|
24 |
آشنایی با مواد همرنگ دندان و مقایسه خواص مختلف آنها (سمان سیلیکات/ گلاس آینومر/ کامپوزیت) |
24 |
0/24 |
40 |
0/40 |
20 |
4+ |
70 |
30- |
|
25 |
شناخت ساختار کامپوزیت، انواع تقسیم بندی ها و طرز کار با آن |
22 |
0/22 |
41 |
0/41 |
20 |
2+ |
70 |
29- |
|
26 |
آشنایی با انواع اینله و انله و اندیکاسیونهای آنها |
18 |
0/18 |
46 |
0/46 |
20 |
2- |
70 |
24- |
|
27 |
آشنایی با انواع ونیرهای دندانی |
11 |
0/11 |
39 |
0/39 |
20 |
9- |
70 |
31- |
|
28 |
آشنایی با مواد Bleaching و انواع روشهای Bleaching |
20 |
0/20 |
46 |
0/46 |
20 |
0 |
70 |
24- |
|
29 |
شناخت رابطه مواد پرکننده با انساج دندان (رابطه پریو با ترمیمی) |
19 |
0/19 |
37 |
0/37 |
20 |
1- |
70 |
33- |
|
30 |
ارائه طرح درمان جامع و کامل در ترمیمی دندان ها |
23 |
0/23 |
39 |
0/39 |
20 |
3+ |
70 |
31- |
|
میانگین کل |
17 |
0/17 |
39 |
0/39 |
20 |
|
70 |
|
|
بحث
حفظ سلامت دهان و دندان جامعه، وظیفه دانش آموختگان رشته دندانپزشکی است. بنابراین، پرداختن به و ضعیت آموزش آنان از اهمیت بسیار برخوردار است. به کارگیری شیوههای آموزش مطلوب، فضای مناسب، تامین مواد و ابزارهای مورد نیاز میتواند تضمینکننده برنامه موفق آموزشی باشد. دیدگاه فراگیران و مخاطبان، یکی از معیارهای مهم برای ارزیابی کمیت و کیفیت هر برنامه آموزشی است. بررسی و ضعیت آموزشی میتواند مسوولان آموزشی و استادان را از روند برنامه تحصیلی آگاه سازد، نیازهای آموزشی دانشجویان را برای کارکرد بالینی آشکار کند و مدرکی مستند برای تغییر در برنامههای آموزشی دندانپزشکی ارایه کند.(13)
در مطالعه ما، میانگین توانایی دانشجویان در بخش پریو 5 درصد عالی و 30 درصد خوب، 56 درصد در سطح متوسط و 9 درصد ضعیف بود. همچنین در بخش ترمیمی، توانمندی دانشجویان 17 درصد عالی، 39 درصد خوب، 34 درصد در سطح متوسط و 10 درصد ضعیف بود که همسو با مطالعه مطلب نژاد(14)، نجف زاده(15)، سیاری(16)، فتوح آبادی(17) و سمیاری(18) بود. این بیانگر دستیابی به کمتر از 50 درصد توانمندیهااست که به نظر رضایت بخش نمیآید و تا حد زیادی نشان دهنده عدم رضایت دانش آموختگان از توانایی عملی کسب شده طی دوران تحصیل می باشد. این وضعیت با معیار مطلوب دبیرخانه شورای آموزش دندانپزشکی دارای اختلاف قابل ملاحظه ای به نظر میرسد. این میتواند به علت عدم همکاری و انگیزه کافی تمامی دانشجویان در یادگیری کامل آنها یا کمبود وقت اساتید محترم در بخش عملی، افزایش تعداد دانشجویان در بخشها در قبال تعداد کم هیات علمی یا توقع کم دانشجویان از خود در دوره عمومی باشد. از طرفی برخی سیلابسهای درسی معرفی شده از سوی وزارتخانه، در حد دروس نظری بوده و در بخش عملی دانشجویان عمومی عنوان نشده و در سیلابس دانشجویان دوره تخصصی قرار گرفته اند مانند انواع ونیرها، اینلهها، انلهها، مبحث بلیچینگ و موارد زیبایی در دروس ترمیمی و جراحیهای تخصصی و ایمپلنت در دروس پریو. مطالعه ای که توسط فتاحی در دانشکده دندانپزشکی شیراز(11) انجام شد، در تناقض با مطالعه ما است. برنامه آموزشی دروس مختلف ارتودنسی از نظر توافق در دستیابی به اهداف آموزشی از نظر دانشجویان موفق بوده است (با میانگین امتیاز بالای 70 درصد) که این میتواند به این علت باشد که دانشجویان این دانشکده هنگام ورود به این رشته از توانایی علمی بالاتری برخوردار بوده اند و میزان پیشرفت تحصیلی با اساتید بیشتر و دارای سابقه تدریس بیشتر و همچنین حضور رزیدنتها در گروههای مختلف آموزشی در این دانشگاه ارتباط تنگاتنگ داشته است.
در مطالعه حاضر، میزان توانمندی دانشجویان در حیطه کنترل عفونت، در بخش پریو، میزان 21 درصد در حد عالی، 48 درصد در حد خوب، 30 درصد در حد متوسط، 1 درصد ضعیف و در بخش ترمیمی به میزان 19 درصد در حد عالی، 34 درصد در حد خوب و 47 درصد در سطح متوسط بود که در تناقض با مطالعه خاموردی(19) میباشد. در این مطالعه، توانمندی 1 درصد در حد عالی، 83 درصد در حد خوب و 16 درصد در حد ضعیف برآورد شده است. با این حال نتایج ما همسو با مطالعات، جعفری(20) و عجمی(21) می باشد که به طور میانگین عملکرد دانشجویان پایین تر از حد انتظار بود و نیاز به بررسی و توجه بیشتر داشت.
در مطالعه ما، در مورد آشنایی با ایمپلنتهای دندانی، 15 درصد دانشجویان نمره عالی، 36 درصد آنها نمره خوب و 49 درصد آنها نمره متوسط را برای خود در نظر گرفته بودند که پایین تر از معیار مطلوب بود. این مطالعه همسو با مطالعه ای در دانشکده دندانپزشکی کانادا و آمریکا(22)، فارغ التحصیلان دانشگاه King Abdolaziz(23) و مطالعه مختاری(24) بود که نشان دهنده عدم ارائه آموزش کافی برای ایمپلنت در دانشکدهها به دانشجویان بودند. اکثر قریب به اتفاق دانشجویان سال آخر دندانپزشکی کاملاً موافق آموزش تئوری و عملی ایمپلنتهای دندانی به صورت یک واحد متمرکز و منسجم و به روز شده بودند تا بتوانند در کار کلینیکی آینده خود یک ایمپلنت ساده برای بیماران خود کار بگذارند. این ضعف میتواند ناشی از حساسیت بالای کار با ایمپلنت و نیاز این شاخه به تکمیل دورههای تخصصی باشد که در دوره عمومی امکان آموزش گسترده آن به صورت عملی نمیباشد. از طرفی با توجه به پیشرفت حرفه دندانپزشکی نوین و ضرورت توسعه علوم فناورانه در جهت ارتقا سلامت جامعه و خدمات رسانی مطلوب دندانپزشکان، ارتقا آموزش ایمپلنتهای دندانی برای دانشجویان دوره دندانپزشکی عمومی به صورت نظام مند و مستقل و بازنگری کوریکولوم دندانپزشکی عمومی در این زمینه الزامی است. (24)
یکی از موضوعاتی که در مطالعه ما مورد بررسی قرار گرفت، تاکید بر اهمیت آموزش ترمیمهای کلاس 1 و 2 آمالگام، به دلیل شیوع بالای آن بود. در این زمینه، 21 درصد عملکرد خود را عالی، 36 درصد خوب و 43 درصد متوسط ارزیابی کرده بودند که کمتر از معیار مطلوب تعیین شده میباشد. این نتایج، همسو با مطالعه ملک نژاد(25) میباشد که توانایی دانشجویان کمتر از معیار مطلوب گزارش شده بود.
در مطالعه حاضر، در مورد آشنایی با مواد همرنگ دندان و مقایسه خواص مختلف آنها (سمان سیلیکات/ گلاس آینومر/ کامپوزیت)، عملکرد دانشجویان 24 درصد در حد عالی، 40 درصد خوب، 36 درصد در حد متوسط ارزیابی شد که کمتر از حد مطلوب است. با توجه به درخواست بیماران برای استفاده از ترمیمهای همرنگ و توجه روزافزون مردم به مسائل مرتبط با زیبایی، نیاز یک دندانپزشک برای اطلاع هرچه بیشتر از این نوع ترمیمها موجه به نظر میرسد. این ناکارآمدی، میتواند به دلیل توجه بیشتر برنامه آموزشی و اساتید به مباحث نظری به جای توجه به جنبههای عملی و یا وقت کم بخش آموزش عملی یا بی توجهی و سهل انگاری دانشجویان در دوره پری کلینیک باشد.
با توجه به نتایج این مطالعه، درمورد شناخت ساختار آمالگام، انواع تقسیم بندیهای آمالگام و طرز کار با آن، دانشجویان خود را 22 درصد در حد عالی، 38 درصد خوب، 38 درصد در حد متوسط و 1 درصد در سطح ضعیف ارزیابی کرده بودند که همسو با مطالعه ملک نژاد(25) میباشد. در مطالعه ما، در زمینه تهیه و ترمیم حفرات کمپلکس آمالگام (Amalgam build up)، توانایی 18 درصد دانشجویان در سطح عالی، 34 درصد خوب، 47 درصد در حد متوسط و 1 درصد در سطح ضعیف ارزیابی شد که مشابه با مطالعه ملک نژاد(25) است. علت عملکرد پایین دانشجویان مخصوصاً در مورد ترمیمهای آمالگام وسیع برای دندانهای زنده میتواند ناشی از حجم پایین نمونههایی باشد که اندیکاسیون این ترمیم را دارند. بر خلاف مطالعه ما، در مطالعه خاموردی(19) میزان توانمندی دندانپزشکان فارغ التحصیل شده در حفرات پیچیده و اندو شده آمالگام، 6 درصد در حد عالی، 75 درصد در حد خوب و 19 درصد در حد ضعیف بود.
در مطالعه ما، دانشجویان توانایی تهیه و ترمیم حفرات کمپلکس کامپوزیت (Composite Build up) را 21 درصد در حد عالی، 47 درصد در حد خوب و 30 درصد در سطح متوسط ارزیابی کرده بودند. در تحقیقی مشابه که توسط صادقی و لینچ(13) به طور همزمان در دانشکده دندانپزشکی رفسنجان و دانشگاه کاردیف انگلستان انجام شد، آنها گزارش کردند میزان و مدت آموزش نظری و عملی دندانهای خلفی با کامپوزیت پایین است.(13)
در این مطالعه، در بخش ترمیمی توانمندی خانم ها بیشتر از آقایان ارزیابی شده بود (82/0=P). اما در بخش پریودنتولوژی میزان توانمندیها بین دو جنس اختلاف معنیداری نداشت (082/2=P). این در تناقض با مطالعه نعمت الهی(26) و مطلب نژاد(14) میباشد که میزان موفقیت مردان را بیشتر از زنان معرفی کرده بود. این تفاوت ممکن است به دلیل علاقه و توجه بیشتر دندانپزشکان زن به امر یادگیری و افزایش معلومات باشد. به علاوه، شاید نقش اجتماعی و خانوادگی مردان به عنوان تامینکننده مخارج زندگی خانواده، موجب میشود تا دندانپزشکان مرد اوقات کمتری را به مطالعه اختصاص دهند. همچنین میتواند ناشی از دقت و ابتکار بیشتر زنان در بخش ترمیمی نسبت به مردان و فرصت مطالعه بیشتر آنها در این رابطه باشد.
در مطالعه کنونی، سنجش توانمندی دانشجویان در مورد گروههای پریو و ترمیمی بر حسب سهمیه ورودی یکی دیگر از پارامترها بود که نتایج آزمون کای دو اختلاف معنیداری را بین میزان توانمندی دانشجویان با سهمیه ورودی آنان گزارش نمیکرد. این نتایج، درتناقض با مطالعه خاموردی(19) است که اهداف آموزشی در دندانپزشکان سهمیه کنکور سراسری نسبت به دندانپزشکان سهمیه بهداشتکاران به میزان مطلوب تری تحقق یافته بود. احتمالاً تفاوتهای این دو گروه از نظر سنی و نیز نحوه گزینش ورود به دانشگاه عامل ایجاد چنین تفاوتی شده است.(19)
از آنجا که در این پژوهش پاسخ دانشجویان با معیارهای کیفی مورد سنجش قرار گرفته بودند، پیشنهاد میشود در پژوهشهای پیش رو برای دستیابی به یافتههای دقیق تر از معیارهای کمی استفاده شود. ارزیابی دانشجویان و مقایسه معدل آنها با نمراتی که خودشان در بخش به خود داده اند اطلاعات مفیدتری در اختیار خواهد گذاشت که پیشنهاد میشود در مطالعات آتی مد نظر قرار گیرد.
نتیجه گیری
از بررسی نتایج درمییابیم که آموزش دوره عمومی در دانشکده دندانپزشکی زاهدان در رابطه با دو درس پریودانتیکس و ترمیمی با وجود ایجاد تواناییهای لازم در دانشجویان دوره عمومی هنوز تا دستیابی کامل به اهداف آموزشی فاصله دارد و نیاز به برخی اصلاحات در زمینههایی چون آموزش عملی و ایجاد انگیزه بیشتر در اساتید برای بکار بستن روشهای نوین به ویژه در گروه پریو پیشنهاد میشود.
تشکر و قدردانی
با تشکر از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، این مقاله بخشی از پایان نامه دانشجویی به شماره 6815 میباشد.
1. Context Input Process Product
2. Content Validity Ratio
3. Content Validity Index
)