نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار، گروه پروتزهای دندانی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
2 دانش آموخته دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
3 استادیار، گروه پروتزهای دندانی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
4 استادیار، گروه اندودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: This study aimed to compare the tensile strength and absolute elastic modulus of cement foamed fibers in rooted treatment teeth extracted without acrylics through four self-adhesive resin cements, namely Panavia F2.0 with ethanolic acid, Panavia F2.0 without acid etching, Clearfil SA Cement and RelyX U200.
Materials and Methods: The current study was conducted on 40 healthy central canals or extracted human maxillary single-rooted canines prepared by the single length technique and filled in laterally. Post space was prepared by cementing the fiber posts through one of the cements. In order to investigate the strength of Panavia F2.0 self-adhesive resin cement with Acid etch, Panavia F2.0 without acid etching, Clearfil SA Cement, and RelyX U200, posts were pulled by a universal machine at a speed of 0.5 mm/min. they got. The maximum force at break time (Newton) from resin cement was considered as tensile strength. Data were analyzed using one-way ANOVA and Tukey's complement test.
Results: The tensile strength was at its highest in the RelyX U200 group (269.22±23.43 N) and decreased in the Panavia F2.0 group with ethanolic acid, Panavia F2.0 without acid etching, and Clearfil SA, respectively. The highest elastic modulus per MPa was related to RelyX U200 cement (80.07±10.49 MPa) and the lowest was Clearfil SA cement (40.09±8.53 MPa). According to the obtained results, there was a significant difference among the groups (P<0.05).
Conclusion: The tensile strength and absolute elastic modulus of cemented fiber cured with Rely X U200 were significantly higher than those of Panavia F2.0 cements with ethanolic acid, Panavia F2.0 without acid etching, and Clearfil SA.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
دندان های درمان ریشه شده که ساختار تاجی آنها به طور قابل توجهی از دست رفته است، غالباً به ترمیم های متکی به پست و کور نیاز دارند.(1) استفاده از پست های تقویت شده با فایبر به دلیل زیبایی، مقاومت در برابر خستگی مطلوب و توانایی در تقویت ریشه به سرعت در حال افزایش است.(2) در ساخت فایبر پستها سعی شده است ضریب الاستیک آن با عاج دندان در یک محدوده قرار گیرد.(3) بنابراین، توزیع استرس در دندانهای ترمیم شده با فایبر پست شبیه به توزیع استرس در دندانهای طبیعی خواهد بود و به همین دلیل خطر شکستگی ریشه کاهش می یابد. ریتنشن فایبر پست ها به استحکام باند بین پست و سمان و نیز استحکام باند بین سمان و عاج ریشه دندان بستگی دارد.(4) لذا استفاده از سمان هایی که علاوه بر تشابه پارامترهای الاستیک با ریشه، استحکام باند مطلوبی را با پست و عاج ریشه فراهم آورند، موجب ثبات و ریتنشن پست در ریشه دندان میشوند.
سمان های رزینی به سیستم های ادهزیو شامل چندین مرحله مانند کاربرد عوامل اچ کننده، پرایمر و باندینگ نیاز دارند که موجب حساسیت تکنیکی در این نوع سمانها میشود. مراحل متعدد باندینگ در سمانهای رزینی، چسبندگی مطلوب را کاهش می دهد و موجب اختلال در تأمین گیر مناسب پست می شود. بر همین اساس، کاربرد سمانهایی که علاوه بر خواص الاستیک مشابه با ریشه، به مراحل باندینگ کم تری نیاز دارد، رو به گسترش است.(6)
سمانهای سلف-ادهزیو زیرگروه جدید سمان رزینی است که نیاز به آماده سازی اولیه ساختار دندان ندارد و پس از اختلاط سمان، منحصراً طی یک مرحله به کار برده می شوند. لذا خطاهای ناشی از حساسیت تکنیکی کاهش می یابد.(7) برای بررسی استحکام باند سمانهای سلف-ادهزیو، از پارامتر مکانیکی استحکام کششی استفاده میشود. در مطالعات مشابه برای دستیابی به این پارامتر، ابتدا دندانها داخل مانت سفت میشوند و سپس توسط دستگاه کشش، فایبر پستها کشیده شده و پارامتر استحکام کششی استخراج میگردد. این پارامتر در واقع تلفیقی از استحکام کششی اتصال دندان به مانت و نیز فایبرپست با سمان به دندان است. در بیشتر مواقع کشش فایبرپست، پیش از جدا شدن از دندان، موجب جدا شدگی اولیه دندان از داخل مانت میشود. لذا بازه تغییرات استحکام کششی گستردهتر شده و نتایج از تغییرات بالایی برخوردار است. هرچند در شرایط مقایسه میان سمانها به عنوان پارامتر نسبی استحکام کششی، میتواند گویای سفتی و استحکام سمان باشد، اما قادر به ارائه این پارامتر و ضریب الاستیک به صورت مطلق نخواهد بود.(9و8)
در مطالعه حاضر استحکام کششی و مدول الاستیک مطلق فایبر پست های سمان شده توسط چهار سمان رزینی سلف-ادهزیو Panavia F2.0 همراه با اسیداچ، Panavia F2.0 بدون اسیداچ، Clearfil SA Cement و RelyX U200 را در دندانهای درمان ریشه شده بدون قرارگیری در آکریل استخراج بررسی گردید.
مواد و روشها
در این پژوهش، 40 دندان سالم سانترال یا کانین تک کانال ماگزیلای انسان پس از کشیدن، درمان ریشه شدند. طول ریشه های مورد بررسی 1±15 میلیمتر بود. دندانها قبل از شروع کار به مدت 48 ساعت در محلول 2/0 درصد تیمول در دمای 4 درجه سانتی گراد ضدعفونی و سپس شسته و در محلول نرمال سالین قرارگرفتند. تاج دندانها با استفاده از دیسک الماسه متصل به هندپیس مستقیم با سرعت پایین قطع شد؛ به طوری که طول بخش باقیمانده ریشه 15 میلیمتر بود. ابتدا فایل 15 به عنوان فایل اولیه انتخاب و 1 میلیمتر کوتاهتر از اپکس حقیقی قرار گرفت. دندانهایی با کانال وسیع تر از مطالعه حذف شدند. کانالهای ریشه با استفاده از تکنیک Single length تا طول کارکرد 1 میلیمتر از فورامن اپیکال، به وسیله سیستم روتاری پروتیپر (Mylife, Swiss) طبق دستورالعمل تا فایل F3 آماده سازی و با محلول هیپوکلریت سدیم 5/0 درصد بعد از هر بار فایلینگ شست و شو داده شد. در انتها کانال ها با گوتاپرکا و سیلر AH26 به روش تراکم جانبی پر شدند و از هر دندان رادیوگرافی تهیه شد تا از مناسب بودن پرکردگی اطمینان حاصل شود. جهت آمادهسازی فضای پست، از پیزوریمر شماره 2 استفاده گردید و گوتای درون کانال تا چهار میلیمتری انتهای کانال خالی شد. نمونه ها به صورت تصادفی بر حسب نوع سمان به چهار گروه 10 تایی تقسیم شدند:
گروه 1) سمان Panavia F2.0 بدون اسیداچ
(Kuraray, Japan)
گروه 2) سمان Panavia F2.0 همراه با اسیداچ (Kuraray, Japan)
گروه 3) سمانClearfil SA (Kuraray, Japan)
گروه 4) سمان RelyX U200(3M ESPE, USA)
در هر گروه فایبر پستها مطابق با دستورالعمل کارخانه سازندهی سمان مورد نظر، درون فضای پست سمان شدند، بدین ترتیب که در گروه اول، یک قطره از مایع A و یک قطره از مایع B در داخل ظرف مخصوص ریخته شده، با برس مربوطه مخلوط گردید. سپس دیواره داخلی کانال توسط برس با مخلوط آغشته شد. پس از 30 ثانیه با اسپری هوا، مواد اضافی خارج گردید. ماده سمان به صورت دو خمیر بود که به طول مساوی روی پد مخصوص قرار داده شد و به مدت 40 ثانیه هر دو خمیر با هم مخلوط گردید و به سطح پست آغشته شدند. مقداری از مخلوط هم داخل کانال برده شد و پست به آرامی در داخل در محل کانال به طور کامل نشانده شد. بعد از قرارگیری کامل پست و حذف مواد اضافه توسط اکسکویتور، با دستگاه لایتکیور(Coltolux II, Coltene Brilliant Estheticlinc, Germany, Berlin) به مدت 40 ثانیه عمل کیورینگ انجام شد.
در گروه دوم، ابتدا داخل کانال با اسید، اچ میشود. بعد از 15 ثانیه شست و شو، با کن کاغذی کانال خشک گردید. سپس مشابه گروه اول آمادهسازی انجام شد.
در گروه سوم، سمان دیگر نیازی به تیوب اختلاط نداشت و در هنگام تزریق، ساخت مخلوط در سر سرنگ انجام میشود. سمان توسط بخش Nozzle داخل فضای پست قرار داده شد و بلافاصله پست آغشته به سمان درون فضای پست قرار داده شد.
در گروه چهارم، سمان نیازی به تیوب اختلاط نداشت. سمان توسط بخش Extention روی پد مخصوص ریخته و مخلوط شد. پست آغشته به سمان درون فضای کانال قرار گرفت. مواد اضافی سمان توسط یکExcavetor قاشقی شکل کوچک برداشته شد. سمان درون فضای کانال به مدت 20 ثانیه در هر سطح کیور شد. در موارد نیاز به کیور کردن سمان ها، کیورینگ با شدت 600 میلی وات بر سانتیمتر مربع به وسیله یک دستگاه لایتکیور
.(Coltolux II, Coltene Brilliant Estheticlinc, Germany) و در حالی که نوک دستگاه در فاصله 1 سانتی متری انتهای کرونالی پست قرار داشت، انجام شد. پس از سمان کردن پست درون فضای مربوطه، نمونهها به مدت 6 روز در ترموسایکلر cycle)۵۰۰۰ s dwell time,۱۵ ˚,۲˚±۵۵-۵) قرار گرفتند. به منظور اندازه گیری استحکام کششی و مدول الاستیک مطلق، نمونه های دندانی بدون مانت کردن مستقیما در دستگاه تست یونیورسال (Zwick Z2.5, German) قرار گرفتند (تصویر 1).
پس از انجام تست های مکانیکی (تصویر 1-الف) و رسم نمودار نیرو – جابجایی (تصویر 1-ب)، شاخص های مکانیکی شامل حداکثر نیروی شکست (Fmax)، حداکثر نیرویی که نمونه تا مرحله شکست تحمل میکند (بر حسب نیوتن N) و سفتی (Stiffness)، به صورت شیب منحنی نیرو – جابجایی، در ناحیه ی خطی این منحنی (بر حسب نیوتن بر میلی متر N/mm) اندازه گیری و ثبت شد.
(الف)
(ب)
تصویر 1 : الف) سامانه قرارگیری دندان در دستگاه کشش،
ب) نتیجه کشش به صورت منحنی نیرو (N) بر حسب کشش (mm) ارائه میشود. شیب منحنی در ناحیه خطی معرف مدول الاستیک است که بر حسب پاسکال محاسبه میشود.
در منحنیهای به دست آمده (تصویر 2)، مشخص شد که در حد فاصل ۳۰ درصد تا ۷۰ درصد نیروی حداکثر، این منحنی رفتار خطی داشته و از یک شیب مشخص تبعیت مینماید. بنابراین در کلیه نمونهها، شیب منحنی با روش رگرسیون در حد فاصل ۳۰ تا 70 درصد نیروی حداکثر به عنوان سفتی استخوان برآورد شد.
تصویر 2 : منحنی نیرو- جابجایی نمونه و پارامترهای استخراج شده
نیروی کششی با سرعت 5/0 میلیمتر در دقیقه اعمال شد تا زمانی که پست از دندان جدا گردید. در لحظه جدا شدن، میزان نیرو توسط دستگاه ثبت شد. حداکثر نیرو حین جدا شدن پست و خروج آن از ریشه دندان به عنوان استحکام کششی در نظر گرفته شد. به علاوه جهت مقایسه با ریشه دندان، مدول الاستیک استخراج شد. آنالیز دادهها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخهی 17 تجزیه و تحلیل شد. میانگین و انحراف معیار استحکام کششی و مدول الاستیک سمان بدون قرار گیری دندان در آکریل گزارش شد. تفاوت میانگین استحکام کششی و مدول الاستیک بین چهار گروه با استفاده از آنالیز واریانس (ANOVA) و آزمون تکمیلی Tukey مورد ارزیابی آماری قرار گرفت. در این مطالعه سطح معنی داری 05/0 در نظر گرفته شد.
یافتهها
در جدول 1، میانگین و خطای معیار پارامترهای بیومکانیکی شامل مدول الاستیک (مگاپاسکال) و استحکام کششی (نیوتن) در چهار گروه مورد مطالعه نشان داده شده است.
جدول 1 : میانگین و خطای معیار پارامترهای بیومکانیکی گروههای مورد مطالعه
|
پارامترهای بیومکانیکی |
گروه |
خطای معیار±میانگین |
نتیجه آزمون |
|
مدول الاستیک MPa |
H |
43/4±72/73 |
035/0P= 48/8F= |
|
NH |
60/9±17/54 |
||
|
SA |
53/8±09/40 |
||
|
X |
49/10±07/80 |
||
|
استحکام کششی N |
H |
50/40±99/175 |
007/0P= 76/11F= |
|
NH |
39/25±17/88 |
||
|
SA |
04/25±19/74 |
||
|
X |
34/23±82/269 |
H: سمان Panavia F2.0 همراه با اسیداچ NH: سمان Panavia F2.0 بدون اسیداچ
SA: سمانClearfil SA X: سمان RelyX U200
مطابق جدول 1، بالاترین استحکام کششی (نیوتن) در گروه RelyX U200 دیده شد و به ترتیب در گروه Panavia F2.0 همراه با اسیداچ، Panavia F2.0 بدون اسیداچ و Clearfil SA کاهش نشان داد (007/0=P). بالاترین مدول الاستیک بر حسب مگاپاسکال مربوط به سمان RelyX U200 و پایینترین آن مربوط به سمانClearfil SA بود. مطابق با آنالیز ANOVA تمایز معنی داری بین گروهها وجود داشت (035/0=P). بر اساس نتایج آزمون Tukey، تمایز معنی داری بین استحکام کششی دو سمان Panavia F2.0 همراه با اسیداچ و Panavia F2.0 بدون اسیداچ مشاهده نشد (080/0=P)، اما بین استحکام کششی سمان RelyX U200 با بقیه سمانها تمایز معنی داری ملاحظه شد (007/0=P).
با کاربرد آزمون تکمیلی Tukey مشاهده شد که استحکام کششی در گروه RelyX U200 نسبت به گروههایClearfil SA (001/0P<) و Panavia F2.0 همراه با اسیداچ (001/0P<) به طور معنی داری بالاتر بود، اما تمایز معنی دار با نتایج Panavia F2.0 بدون اسیداچ نداشت. (210/0=P)
بحث
در مطالعه حاضر دندانها مستقیماً و بدون مانت کردن تحت کشش قرار گرفتند. نتایج عددی پارامترهای بیومکانیکی در این شرایط مطلق است و به میزان گیر فایبرپستها در داخل کانال وابسته است. به نظر میرسد میبایست نتایج متفاوت از روش کشش دندانها تحت حمایت و گیر مانت باشد. در مطالعات گذشته توسط همین نویسندگان و دیگران(8)، استحکام کششی سمانها در شرایطی بررسی شد که دندان داخل آکریل مانت شده بود و پارامتر استحکام کششی به صورت نسبی به دست آمد.
در مطالعهی حاضر بالاترین استحکام کششی (نیوتن) در گروه RelyX U200 دیده شد و به ترتیب در گروه Panavia F2.0 همراه با اسیداچ، Panavia F2.0 بدون اسیداچ و Clearfil SA کاهش نشان داد. بالاترین مدول الاستیک بر حسب مگاپاسکال مربوط به سمان
RelyX U200 و پایینترین آن مربوط به سمان
Clearfil SA بود.
پروتکل استفاده از اسیداچ و شست و شو، شدیداً وابسته به میزان رطوبت باقیمانده سطح عاجی ریشه میباشد. لذا حساسیت تکنیکی را شدیداً افزایش میدهد. هم چنین امکان شست و شو ضعیف اسیداچ باقیمانده در کانال ریشه، در احتمال ایجاد خطا در اتصال سمان به ریشه دخیل باشد. به همین دلیل سیستمهای سلف-ادهزیو ارائه گشتند تا امکان کاهش این خطا را فراهم نمایند.
در مطالعه Pereira و همکاران(9) سمانهایPanavia F2.0، Rely X unicem ، Biscem، گلاس آنیومر RelyX luting و گلاس آنیومر GC تحت نیروی کشش (Pull-out) قرار گرفتند. در این مطالعه میزان نیرویPull-out ، در Panavia F2.0 بدون اسیداچ (33±229 نیوتن) بود که این میزان در مطالعه Pereiva برابر با (7±3/502 نیوتن) بود، که به دلیل مانت شدن دندانها در مطالعه آنها نتایج یکسان نبود.
در مطالعه Gulve و همکاران(10)، استحکام کششی فایبرپستهای سمان شده در 120 دندان پره مولر مورد ارزیابی قرار گرفت و حاکی از استحکام کششی و الاستیسیته کمتر Panavia F2.0 همراه با اسیداچ نسبت به حالت بدون اسیداچ بود. نتایج این مطالعه کاملاً با نتایج مطالعه حاضر هم خوانی دارد.
در مطالعه Soejima و همکاران(8)، از دندان گوساله برای بررسی استحکام کششی فایبرپستهای سمان شده توسط سمانهایPanavia F2.0 ، Super bond C & B و Clearfil SA استفاده شد. در این مطالعه جهت تطابق بیشتر پستها، درون کانال از مواد Core material استفاده گردید. پس از 14 روز میزان استحکام کششی
Clearfil SA، 238 نیوتن گزارش گردید. در مطالعه حاضر، این میزان برایClearfil SA ، 74 نیوتن بود. این تفاوت میتواند به علت فاکتورهایی هم چون نوع دستگاه تست یونیورسال باشد، که در مطالعه حاضر Zwick Z 2.5 و در مطالعه Sejima، Zwick Z 0.55 بود. رطوبت باقیمانده در داخل کانال که در حالت نرمال بیش ترین استحکام و در حالت Moist کم ترین استحکام را دارد، نیز میتواند به دلیل استخراج پارامتر مطلق استحکام کششی باشد. هم چنین قرار دادن دندانها در ترموسایکلیک در این مطالعه و نوع دستگاه لایتکیور میتواند دلیل این تفاوت باشد.
در مطالعه Hipolito و همکاران(11) از چهار سمانRelyX U100, RelyX U200 Clearfil SA, Smart cem-2 به منظور ارزیابی استحکام باند به سطح عاج دندان مولر که به روشهای مختلف آمادهسازی شده بود، استفاده گردید. در این مطالعه هر چند خود سمانها به تنهایی و بدون استفاده از فایبرپست مورد ارزیابی قرار گرفتند؛ اما نتیجه این مطالعه برتری سمان Rely X U200 را در هر نوع آمادهسازی سطح عاج با تفاوت معنی داری نسبت به سه گروه دیگر نشان میدهدکه با نتیجه مطالعه ما همخوانی دارد.
سمان RelyX U200 دارای مونومرهای اسیدی است که باعث دمینرالیزاسون و نفوذ به دندان میشود و در نتیجه گیر میکرومکانیکال و اتصال شیمیایی ثانویه با هیدروکسی آپاتیت رخ میدهد. ویژگی منحصر به فرد این سمان، روان ساز اصلاح شده جدید میباشد که باعث کاهش ویسکوزیته آن شده و احتمالا دلیل برتری استحکام باند این سمان نسبت به سایر سمانها میباشد؛ چرا که با استفاده از این روان ساز نفوذ بهتری به لایه اسمیر خواهیم داشت؛ هم چنین سبب مرطوبسازی بهتر عاج میشود.(11) رطوبتپذیری این سمان انعطافپذیری سمان را بیشتر کرده است؛ به طوری که نحوهی استفادهی سمان RelyX U200 که به صورت خودکار مخلوط می شود؛ نسبت به سایر سمانهای مورد استفاده در این مطالعه که به صورت اختلاط دستی هستند؛ از دلایل احتمالی بالاتر بودن استحکام این سمان نسبت به سایر سمانها میباشد. استفاده از سرنگ Automix نسبت به روش اختلاط دستی باعث کاهش تخلخل و احتباس هوا در سمان
میشود.(13-11) فشار نشاندن پست در طول سامانه سمانهای سلف-ادهزیو به علت رفتار گرانروی (Thixotropic) باعث بهبود تطابق و استحکام باند به عاج میشود.(15و14و11) هم چنین فشار نشاندن بیشتر سبب کاهش تعداد و وسعت تخلخلهای باقیمانده در مرز بین سمان- عاج شده و تطابق بهتر سمان و عاج را ممکن میسازد و به دنبال آن موجب تقویت واکنشهای فیزیکی مانند نیروهای واندروالس و پیوندهای هیدروژنی میشود.(11)
با توجه به خواص ذکر شده، یافتههای مطالعه حاضر مبنی بر استحکام و الاستیسیته بالاتر سمان Rely X U200 نسبت به سایر سمانها قابل توجیه است. استفاده از سمان Panavia F2.0 همراه با اسیداچ، منجر به ایجاد لایهی هیبریدی قابل مشاهده در زیر میکروسکوپ و تگهای رزینی منظم میشود. اگر Panavia F2.0 بدون اسیداچ استفاده شود، لایهی هیبریدی نازک به همراه تعداد کمتری تگهای رزینی منظم ملاحظه میشود. استفاده از اسیداچ سبب افزایش زبری سطح و برداشت لایهی اسمیر میشود. بنابر این رطوبتپذیری را افزایش میدهد.(15و14) با توجه به دلایل ذکر شده استفاده از Panavia F2.0 همراه با اسیداچ نسبت به Panavia F2.0 بدون اسیداچ، استحکام بالاتری دارد.
دستگاه Zwick Z2.5 در این مطالعه نسبت به مدلهای دیگر این دستگاه که در مطالعات قبلی برای ارزیابی استحکام کششی مورد استفاده قرار گرفته است؛ دارای فک و نگه دارندههای کوچکتر در حد بافتهای بیولوژیک است. بنابراین اعمال نیروی محدودتر و فکهای کوچکتر برای سنجش مکانیکی بافتهای بیولوژیک موثرتر و دقیقتر است. در بسیاری از مطالعات قبلی برای بررسی استحکام کششی، دندان را در بلوک آکریلی مانت کرده و سپس فایبرپست تحت نیرو قرار گرفت. بدیهی است که به دلیل استحکام سمان، اولین نیرو به محل اتصال دندان- بلوک وارد میشود و مقداری از نیرو صرف جدا کردن دندان از بلوک میشود. دستگاه Zwick Z2.5 به دلیل داشتن فکهای کوچکتر، امکان نگه داشتن دندان را به صورت مستقیم دارد؛ بنابراین پارامتر استخراج شده کاملآ مطلق است. با توجه به محدودیتهای مطالعهی ما، به نظر میرسد که استفاده از سمان Rely X U200 جهت سمان فایبرپستها، به صورت معنی داری سبب افزایش گیر در مقایسه با Panavia F2.0 همراه با اسیداچ،
Panavia F2.0 بدون اسیداچ و Clearfil SA میگردد. هم چنین استفاده از سمان Clearfil SA جهت فایبرپستها کمترین گیر را فراهم مینماید.
نتیجه گیری
استحکام کششی و مدول الاستیک مطلق فایبرسیتهای سمان شده با Rely X U200 در مقایسه با سمانهای Panavia F2.0 همراه با اسیداچ، Panavia F2.0 بدون اسیداچ و Clearfil SA به طور معنی داری بیشتر است. با استخراج مدول الاستیک مطلق امکان ساخت انواع سمانها با سفتی و انعطافپذیری مشابه ریشه فراهم میشود.
تشکر و قدردانی
این مطالعه قسمتی از پایان نامه دکتری عمومی به شماره 14001954، دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی قزوین است. از همکاری گروه فیزیوتراپی دانشگاه تربیت مدرس خانم دکتر ترکمان و خانم دکتر روانبد برای انجام آزمونهای تنسیومتری سپاسگزارم.
)