Document Type : original article
Authors
Assistant Professor, Dept of Prosthodontics, School of Dentistry, Tabriz University of Medical Sciences, Tabriz, Iran
Abstract
Keywords
مقدمه
بی شک آلژینات یکی از پرمصرفترین موادی است که برای قالبگیری از دهان مورد استفاده قرار میگیرد. استفاده زیاد از این ماده قالبگیری در محیط آلودهای چون دهان و شیوع بیماریهایی چون سندرم نقص ایمنی اکتسابی، لزوم برخورد با مواد پاتوژن را محرز میکند. این معیارها در مورد بیماریهای شایعتری چون هپاتیت B و موج جدید سل مقاوم به دارو نیز باید رعایت شود. قالبهای دندانپزشکی به طور یقین یکی از راههای انتقال پاتوژنها از محل کار به خارج میباشند.(1) لذا همه این قالبها باید قبل از ریختن با گچ به منظور تهیه کست، ضدعفونی گردند. متداولترین روش ضدعفونی کردن، اسپری کردن ماده ضدعفونیکننده، داخل قالبهای آلژیناتی است، اما مطالعات نشان داده است که چنین قالبهایی میتوانند به روش غوطهوری نیز ضدعفونی گردند. (2)
آلژینات نسبت به جذب و یا از دست دادن رطوبت حساس بوده و هر یک از دو پدیده فوق باعث تغییراتی در ابعاد قالب، بازسازی جزئیات سطحی و کیفیت کست گچی ناشی از آن میشود.(3)
Peutzfeldt تأثیر محلولهای ضدعفونیکننده روی سطح قالبهای آلژیناتی و الاستومریک را مورد بررسی قرار داد و اظهار داشت که هم آلژینات و هم الاستومرها را میتوان به مدت یک ساعت در محلول ضدعفونیکننده قرار دارد، بدون اینکه تغییری در سطح آنها رخ دهد.(4)
Tan و همکارانش در مطالعهای به بررسی تأثیر زمان ضدعفونی کردن قالبهای آلژینات روی کیفیت سطح کستهای استون حاصله پرداختند. آنها اسپری کردن با Sporicid هیپوکلریت سدیم و یدوفور و نیز غوطهور کردن در محلول Sporicidin،
Cold Sterilization و Cideplus glutaraldehyde در زمانهای 0، 30 و 60 دقیقه را مورد مقایسه قرار دادند. ضدعفونی کردن به روش غوطهوری با این دو ماده غیر قابل قبول بود. نتایج نشان داد که زمان ضدعفونی کردن روی کیفیت کست با اسپری Sporicidin و هیپوکلریت سدیم تأثیر معنیداری دارد، ولی با اسپری یدوفور تأثیری ندارد.(5)
در تحقیقی که توسط Boden و همکارانش انجام گردید، معلوم شد اختلاط استون با مواد ضدعفونیکننده باعث ایجاد نرمی سطح کستهای حاصله میشود و اکیداً توصیه کرد که همه قالبها باید قبل از ریختن و بعد از ضدعفونی کردن با آب شسته شوند تا تأثیر مداخله گر مواد ضدعفونی از کستها حذف شود.(6)
Hussain و همکارانش بر روی تأثیر ضدعفونی کردن قالبهای هیدروکلوئید غیر قابل برگشت بر خصوصیات کستهای گیپسوم نوع III مطالعه کردند. نتایج نشان داد که Perform ID و Dimenol هر دو روی سختی گچ نوع III تأثیر میگذارند ولی Impressi V تأثیری ندارد.(7)
Setz و همکارانش، تحقیقی در زمینه تأثیر مواد ضدعفونیکننده مختلف روی تغییرات ابعادی و کیفیت سطحی مواد قالبگیری اولیه انجام دادند. نتایج نشان داد که در هر گروه، تغییرات ابعادی و تغییر در کیفیت سطحی حداقل بود، در حالی که از لحاظ آماری تغییرات معنیداری بین آلژینات و مواد قالبگیری سیلیکون افزایشی وجود داشت (05/0P<). کستهای تهیه شده از قالبهای سیلیکون افزایشی نسبت به کستهای تهیه شده از قالبهای آلژیناتی دقیقتر بودند. در نهایت، روشهای مختلف ضدعفونی کردن قالبها، فقط تأثیر جزئی روی ثبات ابعادی و کیفیت سطحی کستهای دندانی داشتند. آنها پیشنهاد کردند برای دقت بالاتر میتوان از ماده قالبگیری سیلیکون افزایشی استفاده کرد.(8)
در این مطالعه ما بر آن شدیم تا قالبهای آلژیناتی را با مواد ضدعفونی کننده در دسترس (میکروتن، گلوتارآلدئید 2%، هیپوکلریت سدیم 25/5% و دکونکس) به دو روش اسپری کردن و غوطهوری ضدعفونی کرده، سپس تغییرات ایجاد شده در کستهای حاصله از استون نوع III را اندازهگیری و مقایسه کنیم، تا در نهایت، روش مطلوب برای ضدعفونی کردن قالبها از نظر ایجاد کمترین سایش سطحی در کستهای حاصله را به دست آوریم.
مواد و روشها
این مطالعه یک مطالعه تجربی آزمایشگاهی بود که در بخش پروتزهای دندانی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز انجام گردید.
در این مطالعه تعداد 20 نمونه برای هر گروه در نظر گرفته شد. برای انجام این مطالعه از یک مدل دیسکی شکل آکریلی (Triplex cold CO. Liechtenstein)به قطر mm15و ضخامت mm5 استفاده گردید. روی آن دو لایه موم رز جهت ایجاد فاصله 5 میلیمتری خوابانده شد. سپس یک تری اختصاصی سوراخدار با آکریل فوری (آکروپارس 200 ایران-تهران-شرکت صنایع پزشکی مارلیک) به شکل مستطیل ساخته شد. قالبهای آلژیناتی تهیه شد. 20 قالب به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شد و بقیه قالبها به چهار گروه تقسیم شد و هر گروه با یکی از مواد ضدعفونی کننده شامل میکروتن (شیمی طب آذر) با غلظت 10/1، هیپوکلریت سدیم 25/5% (PaksanCo. Iran)، دکونکس (Irenic Co. Switzerland) و گلوتارآلدئید 2%(Behsa Co. Iran) ، ضدعفونی شدند. هر کدام از این گروهها به دو زیر گروه دوتایی تقسیم شده و هر زیرگروه با یک روش (اسپری کردن یا غوطه وری) با ماده مزبور ضدعفونی گردید. انتخاب قالبها برای گروههای مختلف به صورت تصادفی انجام گردید.
در این تحقیق از آلژینات (Trapicalgin, Zermack Co. Italy) برای قالبگیری استفاده شد. جهت اطمینان از جدا نشدن آلژینات از تریها از چسب آلژینات (Fix, Densply Detrey Co. Germany) استفاده شد. به طور کلی، تعداد 180 قالب آلژیناتی استاندارد طبق دستور کارخانه (15 گرم پودر + 35 گرم آب 22 درجه سانتیگراد با حداقل زمان اختلاط 45 ثانیه) از مدل گرفته شد. زمان سخت شدن 3 دقیقه اضافهتر از زمان پیشنهادی کارخانه برای همه نمونهها در نظر گرفته شد. زیرا اگر آلژینات 5-3 دقیقه بعد از زمان سفت شدن از مدل جدا شود، میزان استحکام آن دو برابر میشود، بنابراین احتمال پاره شدن آن کمتر است.(9) دو قالب به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شد. بعد از قالبگیری و شستشو زیر آب جاری، آب اضافی قالبها به وسیله جریان ملایم پوار هوا گرفته شد، به طوری که قالبها خشک نشدند. به منظور حذف عامل مخدوشکننده زمان و از طرفی دادن فرصت مناسب برای Recovery آلژینات(2)، این قالبها به مدت 8 دقیقه در محیط مرطوب (در یک کیسه پلاستیک) نگهداری شدند، و سپس مجدداً 30 ثانیه زیر آب جاری سرد شسته شدند. در گروههای تحت غوطهوری، پس از قالبگیری از مدل، قالبها به مدت 30 ثانیه زیر آب جاری شسته، سپس 8 دقیقه ضدعفونی گشته و مجدداً به مدت 30 ثانیه زیر آب جاری، شسته شدند. در نمونههای اسپریشونده، پس از شستن قالبها زیر آب جاری، ماده ضدعفونیکننده از فاصله 20 سانتیمتری به مدت 30 ثانیه به خارج و داخل تریها اسپری شد و قالبها، به مدت 8 دقیقه در یک کیسه پلاستیک نگه داشته شدند و در آخر باز به مدت 30 ثانیه زیر آب جاری شسته شدند. سپس با استون (Pars dandan Co.Iran) به صورت استاندارد و طبق دستور کارخانه سازنده (100 گرم پودر + 18 گرم آب) و با کمک ویبراتور ریخته شدند. پس از گذشت 45 دقیقه کستها از قالبها جدا شدند. بعد از گذشت 24 ساعت، نمونهها که در محیط اتاق کاملاً خشک شده بودند (تصویر 1) تمیز شده و به وسیله ترازوی دیجیتالی (Sartorius Shlmadzu LIBROR AEU-210/Germany) قبل از انجام تست سایش وزن شدند. سپس از دستگاه ایجادکننده سایش سطحی (ERWEKA,Germany Type: TAR20) استفاده شد (تصویر 2). نمونهها در داخل مخزن دستگاه قرار داده شدند و دستگاه روی زمان 30 دقیقه با سرعت 40 دور در دقیقه تنظیم گردید. پس از آن نمونهها با پوار هوا تمیز و مجدداً وزن گردیدند. با مقایسه وزن نمونهها قبل و بعد از آزمایش میتوان میزان سایش ایجاد شده را تعیین کرد. تمام مراحل کار در دمای اتاق (25 درجه سانتیگراد) انجام گردید.
تصویر 1 : نمونههای مختلف مورد- شاهد
تصویر 2 : دستگاه ایجادکننده سایش
یافتهها
در این مطالعه آنالیز واریانس دو عاملی نشان داد که میزان سایش با توجه به نوع ماده ضدعفونی و روش ضدعفونی کردن اختلاف معنی داری داشت (01/0P<). به طوری که آزمون تعقیبی LSD نشان داد که محلول دکونکس به روش غوطهوری با بیشترین میزان سایش اختلاف معنیداری را با سایرین داشت. محلول دکونکس به روش اسپری کردن اختلاف معنیداری را با سایر گروهها داشته و در دومین رتبه از نظر میزان سایش قرار داشت. محلول هیپوکلریت سدیم 25/5% به روش غوطهوری، گلوتارآلدئید به روش غوطهوری و گلوتار آلدئید به روش اسپری کردن از نظر میزان سایش مشابه هم بوده و در رتبه سوم قرار داشتند. محلول میکروتن به روش اسپری کردن، میکروتن به روش غوطهوری و هیپوکلریت سدیم به روش اسپری کردن از نظر میزان سایش مشابه هم بوده و در کمترین حد سایش قرار داشتند. لازم به ذکر است که گروه آخر از نظر میزان سایش مشابه با گروه شاهد بود (جدول 1).
بحث
ضدعفونی کنندههای شیمیایی را نمیتوان بیضرر دانست ولی میتوان از آنها با اجرای محدودیتهائی در مدت و روش ضدعفونی کردن به نحوی استفاده کرد که با حفظ ثبات ابعادی و خصوصیات سطحی، در همان زمان، اثر ضدباکتریایی نیز داشته باشند. این محدودیتها مربوط به ذات شیمیایی این مواد میباشد. محدودیتهایی که ممکن است در زمینه تاثیر ماده ضدعفونیکننده روی سایش سطحی وجود داشته باشد، اغلب واضح و آشکار است و عمدتاً به خاطر جذب آب میباشد. این تاثیر بیشتر روی موادی مانند هیدروکلوئیدها و پلی اترها است که به رطوبت محیط حساس هستند. خصوصیت جذب و از دست دادن آب توسط هیدروکلوئیدها، با توجه به زمان غوطه وری بوده است و اغلب محققین زمان کمتر از 30 دقیقه را بکار گرفته اند.(11و10) براساس مطالعه Taylor و همکاران زمان 10 دقیقه میتواند برای جبران انقباض ناشی از Syneresis مفید باشد.(12) اسپری کردن به جای غوطهوری در بیشتر مطالعات (نه همه آنها) پیشنهاد شده است(11و10) و عنوان شده است که با این روش جذب آب کاهش یافته و باعث ثبات ابعادی قالبها(13) و دقت بالای کستها(14) میشود. در عین حال، اسپری کردن موجب کاهش تماس با مواد ضدعفونیکننده میشود و ممکن است خاصیت ضدعفونیکنندگی مواد را محدود کند، به خصوص در مورد هیدروکلوئیدهای هیدروفیلیک که میکروارگانیسمها میتوانند به داخل مواد قالبگیری نفوذ کنند.(15) مخلوط کردن مواد ضدعفونیکننده با پودرهای هیدروکلوئید(16) یا آب مخلوطی(17)، اثرات مفیدی روی جـلوگیری از آلودگی دارد؛ در عـین حال که روی ثـبات
ابعادی(18) و دقت قالبها تاثیر سوء ندارد.(19)
جدول 1 : میانگین و انحراف معیار میزان سایش در مواد ضد عفونی کننده در دو روش اسپری و غوطه وری
|
روش اسپری کردن (mg) انحراف معیار ± میانگین |
روش غوطه وری (mg) انحراف معیار ± میانگین |
هیپوکلریت سدیم |
001587/0 ± 001915/0 |
001349/0 ± 00372/0 |
گلوتارآلدئید |
001576/0 ± 00476/0 |
001974/0 ± 004195/0 |
دکونکس |
004484/0 ± 007125/0 |
004458/0 ± 01023/0 |
میکروتن |
000371/0 ± 001775/0 |
000464/0 ± 00198/0 |
تاکنون یک پروتکل جهانی برای ضدعفونی کردن قالبهای پروتز وجود ندارد(20)، اما هنگام انتخاب روش و مواد برای ضدعفونی کردن قالبها دو فاکتور را باید در نظر گرفت:
1- اثر ضد باکتری ماده ضدعفونیکننده
2- تاثیر پروسه ضدعفونی روی قالب پروتز و کست گچی ریخته شده(21)
از آنجا که مواد قالبگیری و ایندکسهای ثبت روابط اکلوزالی نمیتوانند در مقابل حرارت تحمل کافی داشته باشند، به ناچار ضدعفونی کنندههای شیمیایی روش انتخابی برای ضد عفونی نمودن این مواد و وسائل هستند.(22)
نتایج مطالعه ما نشان داد که میکروتن کمترین میزان سایش سطحی را ایجاد میکند و میزان سایش سطحی در دو روش غوطهوری و اسپری کردن در مورد میکروتن تفاوت نداشت و نسبت به گروه کنترل نیز دارای تفاوت معنیداری نبود. از میان مواد دیگر، هیپوکلریت سدیم 25/5% به روش اسپری کردن منجر به سایش سطحی معنیداری با گروه کنترل نمیشود. بنابراین از میان مواد مورد مطالعه، میکروتن با دو روش غوطهوری و اسپری کردن و هیپوکلریت سدیم 25/5% به روش اسپری کردن از نظر میزان سایش مشابه با گروه کنترل بوده و برای ضدعفونی کردن قالبهای آلژینات مناسب است.
تفاوت نتایج به دست آمده بوسیله میکروتن و سایر ضدعفونی کنندهها در مطالعه ما میتواند به دلیل تاثیر کم ضدعفونی کنندگی میکروتن در مقایسه با سایر ضدعفونیکنندهها و در نتیجه نفوذ کمتر آن در آلژینات و ایجاد سایش کمتر در کست باشد. در صورت استفاده از زمان یکـسان برای ضدعفونی کـنندگی، میکروتن کمترین
تاثیر را در قالب و ایجاد تغییرات ابعادی آن دارد.(15)
در زمینه میزان سایش سطحی و سختی سطحی کستهای گچی ریخته شده از قالبهای آلژینات ضدعفونی شده، مطالعات کمی صورت گرفته است.
Abour و همکارانش، سختی سطحی، ثبات ابعادی و ثبت جزئیات سطح در کستهای گچ استون که از قالبهای آلژینات غوطهور شده در هیپوکلریت سدیم 65/4% به مدت 30 دقیقه تهیه شده بودند، را مورد بررسی قرار دادند. سختی سطحی کستها به وسیله Vickers Hardness Machine مورد ارزیابی قرار گرفت. سختی سطح هنگامی که ضدعفونی کردن قالبها از 5 دقیقه افزایش پیدا کرد، کاهش یافت.(23) مطالعه ما زمان کمتر و غلظت مختصر بیشتری را نسبت به مطالعه Abour دارد. که این دو فاکتور تاثیر کمتر هیپوکلریت سدیم 25/5% بر سایش کستهای مطالعه ما را توجیه میکند.
در تحقیق Abdelaziz و همکارانش معلوم شد که استفاده از محلولهای ضدعفونی برای تهیه گچ نوع III و IV تقویت شده با Gum Arabic 1% و Calcium hydroxide 132% باعث افزایش سختی سطحی کستها میشود.(24) که البته روش کار ما با این تحقیق متفاوت بود و این تناقض قابل توجیه است.
در مطالعه Ahmad و همکارانش که مقایسهای روی خصوصیات مواد قالبگیری مختلف بعد از ضدعفونی کردن با Perform ID بود، معلوم شد که کستهایی که از قالبهای آلژیناتی ضدعفونی شده ساخته میشوند، نرمتر از کستهای حاصل از قالبهای Position Penta و President هستند. کستهای ساخته شده از قالبهای Position Penta ضدعفونی شده مشخصاً مقاومت به سایش پایینتری دارند، در حالی که ضدعفونی کردن، اثر مشخصی روی مقاومت به سایش قالبها و کستهای ناشی از President نداشت.(25) که البته روش کار ما با این تحقیق نیز متفاوت بود و این تفاوت نتایج قابل توجیه است.
نتیجه گیری
در محدوده مطالعه ما از نظر سایش سطحی، اسپری کردن قالبها با میکروتن یا هیپوکلریت سدیم 25/5% و یا
غوطهوری در میکروتن روش مطلوبی بود.
تشکر و قدردانی
از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تبریز به دلیل پشتیبانی مالی این طرح و جناب آقای دکتر حجتالله رونقی به دلیل انجام مراحل عملی کار سپاسگزاری میگردد.