Document Type : original article
Authors
1 Associate Professor of Operative Dentistry, Dental Research Center, School of Dentistry, Hamadan University of Medical of Sciences, Hamadan, Iran.
2 Professor, Dept of Operative Dentistry, School of Dentistry, Hamadan University of Medical of Sciences, Hamadan, Iran.
3 Assistant Professor of Operative Dentistry, School of Dentistry, Qazvin University of Medical of Sciences, Qazvin, Iran.
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه
آماده سازی بافت های دندانی پیش از کاربرد ترمیمهای ادهزیو به عنوان یک مرحله مهم از پروتکل باندینگ است که موفقیت بالینی ترمیمها را مشخص میکند.(1) در سیستم های سلف اچ به دلیل غلظت پایین اسید در مقایسه با سیستم های رایج، امکان نفوذ اجزاء باندینگ کاهش یافته و در نتیجه امکان دستیابی به استحکام باند ایده آل در مقایسه با سیستم های Etch & Rinse کمتر است.(3و2)
با توجه به قابلیت های وسیع لیزر، امروزه می توان به منظور ارتقا دانش دندانپزشکی آن را جایگزین روش های رایج کرد. به طور مثال، استفاده از لیزر در آماده سازی حفرات دندانی، حذف پوسیدگی، حذف ترمیم، اچ کردن سطوح مینا و عاج، درمان افزایش حساسیت عاج، ممانعت از ایجاد پوسیدگی و سفید کردن دندان ها می تواند سودمند باشد.(4)
مطالعات نشان داده اند که با استفاده از لیزر میتوان اتصال بهتری به عاج به دست آورد، به طوری که تابش لیزر می تواند موجب باند قوی تر سیستم ادهزیو گردد.(5) تعدادی از مطالعات پیشنهاد کرده اند که تابش لیزر Er:YAG میتواند به عنوان جایگزین پروسه اسیداچینگ به منظور آماده سازی پیش از باندینگ در نظر گرفته شود.(9-6)Ramosو همکاران(10) و Chen و همکاران(11) نشان دادند که که لیزر Er:YAG سطح میکروسکوپیک خشن، توبول های عاجی باز بدون حضور اسمیر لایر ایجاد می کند. از طرفی لیزر Er:YAG می تواند بافت سخت دندانی را به دلیل جذب بالای آن در آب و هیدروکسی آپاتیت به طور مؤثری بردارد و در مقایسه با سایر لیزرها به عنوان انتخابی مناسب جهت آماده سازی بافت دندانی پیش از پروسه باندینگ باشد.(14-12)
استفاده از لیزر Nd:YAG قبل از پروسه ادهزیو، موجب ذوب و ریکریستالیزاسیون توبول های عاج می شود، که این پدیده به دلیل کم بودن میزان جذب آب و هیدروکسی آپاتیت در محدوده طیف الکترومغناطیس لیزر Nd:YAG (nm1064) روی میدهد.(15)
استفاده از لیزر Nd:YAG بعد از کاربرد ادهزیو در مطالعات متعددی پیشنهاد شده است.(18-15و5)Goncalves و همکارانش(16) نشان دادند که استفاده از Nd:YAG بعد از کاربرد اسید و ادهزیو به علت بهبود اتصال و ریکریستالیزاسیون هیدروکسی آپاتیت عاجی در حضور مونومرهای رزینی میتواند باعث بهبود استحکام باند شود. برخی مطالعات نشان داده اند که کاربرد لیزر Nd:YAG پس از کاربرد سیستم های ادهزیو و پیش از فوتوپلیمریزاسیون آنها، باعث افزایش استحکام باند آنها به عاج میگردد. آنها علت این امر را افزایش عمق نفوذ ادهزیو در عاج به دنبال جریان گرم ایجاد شده توسط لیزر بیان کردند.(18و17و15)
با توجه به تاثیر احتمالی انواع لیزر بر عمق نفوذ مونومرهای اسیدی و با توجه به مطالعات قبلی انجام شده و نیز عدم وجود مطالعات منسجم، هدف از انجام این مطالعه، معرفی یک پروتکل کلینیکی مطلوب جهت استفاده از لیزر Er:YAG و Nd:YAG در مراحل به کارگیری ادهزیوهای نسل 6 دو مرحله ای بود، به طوری که بتوان به بیشترین میزان استحکام باند ترمیم های رزینی به دندان دست پیدا کرد و از نتایج آن در راستای بهبود موفقیت های بالینی ترمیم های رزینی بهره برد.
مواد و روشها
تعداد 70 نمونه دندان انسانی مولر کشیده شده که حداکثر 2 ماه از کشیدن آنها گذشته بود و بدون پوسیدگی و ترمیم قبلی بودند، انتخاب گردید. بافت های اضافی پریودنتال برداشته شد و به مدت یک ماه در تیمول 1/0 درصد قرار گرفت. سپس در دمای 4 درجه سانتیگراد در آب مقطر نگهداری گردید.
ریشه دندانها 2 میلیمتر پایین تر از CEJ توسط دیسک الماسی با سرعت پایین(Isomet 2000; Buehler Ltd, Lake Bluff, NY) تحت خنک کننده آب قطع و نمونه ها در آکریل سلف کیور (Acropars,Iran) مانت شدند. مینای سطح اکلوزال حذف و عاج اکسپوز گردید، از کاغذهای سمباده ضدآب سیلیکون-کارباید با توالی 150، 240، 400 و 600 گریت به منظور استاندارد کردن اسمیرلایر استفاده گردید.
نمونه ها به هفت گروه با تعداد مساوی تقسیم شدند که در هر گروه 10 دندان قرار گرفت.
پروتکل آماده سازی گروهها به شرح زیر بود:
سپس نمونه ها در هر هفت گروه توسط رزین کامپوزیت FiltekZ-250 (3M ESPE, USA) با رنگ A2 با ارتفاع 4 میلیمتر با سطح مقطع mm2 36 با تکنیک Incremental که ضخامت هر لایه 2 میلیمتر بود، پوشانده شد و هر لایه به مدت 40 ثانیه کیور شد. نمونه ها در آب مقطر در دمای 37 درجه سانتیگراد به مدت 24 ساعت نگهداری گردید. پس از این مرحله، دندان ها در جهت طولی جهت ایجاد استوانه هایی با سطح مقطع mm2 1 با دستگاه برش اره با سرعت پایین (Isomet 1000,Buhler, Duesseldorf, Germany) تحت خنک کننده آب برش داده شدند. پس از آن نمونه ها با استفاده از چسب سیانوآکریلات (Superbonder, Loctite, Brazil) به Jig متصل شدند و در دستگاه Universal Testing Machine (Santam,Iran) برای انجام تست باند میکروتنسایل ثابت گردیدند. سپس نیروی کششی به ناحیه اتصال رزین-عاج با سرعت mm/min 1 تا زمانی که شکست اتفاق افتد، اعمال گردید و مقادیر نشان داده شده توسط دستگاه ثبت شد. نوع شکست نیز (ادهزیو، کوهزیو در دندان، کوهزیو در کامپوزیت و Mixed) توسط Stereomicroscope (Olympus,Japan) با بزرگنمایی 40 برابر مشخص گردید.
داده های بدست آمده توسط آزمون های One-way ANOVA و تست تکمیلی Tukey در سطح معنی داری 05/0 مورد تجزیه وتحلیل آماری قرار گرفت. سطح معنی داری در آزمون ها 05/0 در نظر گرفته شد و نرم افزار SPSS مورد استفاده قرار گرفت.
یافته ها
میانگین، انحراف معیار، میانه، کمترین و بیشترین مقدار استحکام باند گروه های مورد آزمایش در جدول 1 نشان داده شده است.
نتایج تست ANOVA نشان داد که بین گروه ها اختلاف معنی داری وجود داشت. (05/0P<)
نتایج آزمون Tukey که درجدول 2 آمده است نشان داد که استحکام باند گروه Nd-AP به طور معنی داری از گروه کنترل و سایر گروه ها بیشتر بود. (05/0P<) همچنین کاهش استحکام باند معنی داری در گروه های Er-BP،
Er-AP، Er-AB، Nd-BP و Nd-AB نسبت به گروه کنترل به دست آمد. (05/0P<)
نمودار 1 حداقل، حداکثر، میانه، چارک اول و سوم را به تفکیک گروه ها نشان می دهد. نتایج بررسی نوع شکست در جدول 3 نشان داده شده است. همانطور که مشخص است اغلب شکست ها از نوع ادهزیو بود.
جدول 1 : میانگین استحکام باند میکروتنسایل کامپوزیت به عاج در گروه های مطالعه.
گروه |
میانگین (MPa) |
انحراف معیار |
حداقل |
حداکثر |
میانه |
|
C* |
09/30 |
21/4 |
28/23 |
92/36 |
26/30 |
|
Er-BP |
83/18 |
21/4 |
00/14 |
70/25 |
71/17 |
|
Er-AP |
43/14 |
12/3 |
60/10 |
90/19 |
35/14 |
|
Er-AB |
67/19 |
96/4 |
40/15 |
36/28 |
40/17 |
|
Nd-BP |
35/20 |
55/5 |
68/15 |
57/29 |
96/17 |
|
Nd-AP |
85/39 |
13/4 |
00/33 |
85/45 |
64/40 |
|
Nd-AB |
16/18 |
36/3 |
00/13 |
00/24 |
65/17 |
*C: Control, Er-BP: Er:YAG Before Primer, Er-AP: Er:YAG After Primer, Er-AB: Er:YAG After Bonding, Nd-BP: Nd:YAG Before Primer, Nd-AP: Nd:YAG After Primer, Nd-AB: Nd:YAG After Bonding.
جدول 2 : نتایج مقایسه* دو به دوی گروه های تحت مطالعه.
گروه |
Er-BP |
Er-AP |
Er-AB |
Nd-BP |
Nd-Ap |
Nd-AB |
C** |
000/ |
000/ |
000/ |
007/ |
001/ |
000/ |
Er-BP |
1 |
248/ |
000/1 |
000/1 |
000/ |
000/1 |
Er-AP |
|
1 |
190/ |
163/ |
000/ |
280/ |
Er-AB |
|
|
1 |
000/1 |
000/ |
000/1 |
Nd-BP |
|
|
|
1 |
000/ |
996/ |
Nd-AP |
|
|
|
|
1 |
000/ |
Nd-AB |
|
|
|
|
|
1 |
* Tukey.
** C: Control, Er-BP: Er:YAG Before Primer, Er-AP: Er:YAG After Primer, Er-AB: Er:YAG After Bonding, Nd-BP: Nd:YAG Before Primer, Nd-AP: Nd:YAG After Primer, Nd-AB: Nd:YAG After Bonding.
نمودار 1 : میانه، چارک اول، سوم، حداقل و حداکثر استرس بر حسب گروه
C: Control, Er-BP: Er:YAG Before Primer, Er-AP: Er:YAG After Primer, Er-AB: Er:YAG After Bonding, Nd-BP: Nd:YAG Before Primer, Nd-AP: Nd:YAG After Primer, Nd-AB: Nd:YAG After Bonding.
جدول 3 :توزیع فراوانی انواع شکست در گروه های مطالعه.
نوع شکست |
گروه |
||||||
C |
Er-BP |
Er-AP |
Er-AB |
Nd-BP |
Nd-Ap |
Nd-AB |
|
ادهزیو (درصد) |
7 (0/70) |
9 (0/90) |
10 (0/100) |
9 (0/90) |
9 (0/90) |
6 (0/60) |
9 (0/90) |
کوهزیو در دندان (درصد) |
0 (0/0) |
0 (0/0) |
0 (0/0) |
0 (0/0) |
0 (0/0) |
1 (0/10) |
0 (0/0) |
کوهزیو در کامپوزیت (درصد) |
1 (0/10) |
0 (0/0) |
0 (0/0) |
0 (0/0) |
0 (0/0) |
1 (0/10) |
0 (0/0) |
Mixed (درصد) |
2 (0/20) |
1 (0/10) |
0 (0/0) |
1 (0/10) |
1 (0/10) |
2 (0/20) |
1 (0/10) |
کل (درصد) |
10 (0/100) |
10 (0/100) |
10 (0/100) |
10 (0/100) |
10 (0/100) |
10 (0/100) |
10 (0/100) |
*C: Control, Er-BP: Er:YAG Before Primer, Er-AP: Er:YAG After Primer, Er-AB: Er:YAG After Bonding, Nd-BP: Nd:YAG Before Primer, Nd-AP: Nd:YAG After Primer, Nd-AB: Nd:YAG After Bonding.
بحث
این مطالعه به منظور تعیین بهترین روش کاربرد سیستم های لیزری در ترمیم های دندانی انجام شد. بدین منظور دو لیزر متفاوت شامل Er:YAG و Nd:YAG در مراحل مختلف به کارگیری سیستم باندینگ نسل 6 بکارگرفته شد. نتایج این مطالعه نشان داد که استحکام باند در گروه Nd-AP به طور معنی داری از گروه کنترل و سایر گروه ها بیشتر بود.
نتایج این مطالعه نشان داد در صورتی که سطح عاجی توسط لیزر Nd:YAG با طول موج nm 1064، توان
w 2/1، Short pulse و فرکانس Hz 10 پس از اعمال پرایمر مورد تابش قرار گیرد، به طور معنی داری باعث افزایش استحکام باند میکروتنسایل می گردد. این افزایش استحکام باند میکروتنسایل میتواند به دلیل جریان گرم ایجاد شده توسط این لیزرها باشد که توانسته باعث نفوذ بیشتر ادهزیو گردد.(5) همان طور که در مطالعات Franke(15)و Marimoto(17) اشاره به نقش حرارت و هوای گرم در میزان افزایش عمق نفوذ سیستمهای ادهزیو و بهبود قدرت باند آنها شده است. گرمای واضح اما موضعی در اثر تابش لیزر میتواند باعث درجه تبدیل بالاتر ادهزیو گردد. Maenosono و همکاران(5) با تایید اثر تابش لیزر پس از اعمال باندینگ بر افزایش استحکام باند به عاج، علت آن را این طور بیان کردند که چنان چه طول موج لیزر به خوبی توسط ادهزیو جذب شود، جریان گرم ایجاد شده توسط آن می تواند درجه تبدیل در ادهزیو نفوذ کرده به داخل عاج را افزایش دهد.
همچنین Dayem(19) نشان داد که استفاده از Nd:YAG پس از اچ شدن سطح عاج میتواند نفوذ رزین را بهبود ببخشد که خود میتواند دلیلی بر افزایش استحکام باند پس از کاربرد مولکول های اسیدی موجود در پرایمر باشد.
همان طور که در نتایج گروه تابش لیزر Nd-BP در این مطالعه دیده می شود، تابش لیزر پیش از اعمال سیستم ادهزیو باعث کاهش استحکام باند به عاج می گردد که این می تواند بدلیل تخریب اجزاء آلی عاج(21و20) و تغییر در مورفولوژی سطحی دندان و بدنبال آن کاهش کلسیم و فسفات ساختار عاجی و تغییر در ترکیب هیدروکسی آپاتیت باشد(22و17) و همچنین استفاده از لیزر Nd:YAG قبل از پروسه ادهزیو، موجب ذوب و ریکریستالیزاسیون عاج می گردد.(15) نتایج این تحقیق موید یافته های برخی مطالعات دیگر است.(23و18و16)
در مطالعه حاضر در گروه Nd-AB کاهش استحکام باند معنی داری نسبت به گروه کنترل مشاهده شد؛ در حالی که Marimoto(17) در مطالعه ای با تابش لیزر Nd:YAG پس از اعمال باندینگ و پیش از کیورینگ، به استحکام باند بالاتری به عاج نسبت به گروه کنترل دست یافت که این یافته با نتیجه به دست آمده در مطالعه حاضر همخوانی ندارد. این تناقض می تواند به علت ویسکوزیته بیشتر سیستم ادهزیو نسل 6 نسبت به نسل 5 و به دنبال آن کاهش عمق نفوذ عامل باندینگ باشد. همچنین مطالعه Matos(18) که بر روی تاثیر لیزر Nd:YAG پس از اعمال ادهزیوهای نسل 5 برروی استحکام باند انجام شده بود، اختلاف معنی داری را گزارش نکردند. همچنین این فرضیه میتواند مورد بررسی قرار گیرد که لیزر Nd:YAG روی جزء پرایمر سیستم ادهزیو اثر دارد. از آنجایی که در مطالعات گذشته جزء باند و پرایمر در یک بطری وجود داشتند، افزایش استحکام باند مشاهده شد(17و15) ولی در مطالعه حاضر این افزایش در گروهی که از لیزر Nd:YAG بعد از اعمال پرایمر استفاده شده بود، مشاهده گردید و در گروه Nd-AB کاهش استحکام باند رخ داد.
در لیزر Nd:YAG دما به صورت تدریجی در اطراف ازسطح به عمق کاهش می یابد که این امر باعث افزایش دما در محدوده وسیع تری از عاج میشود. در مقابل در لیزر Er:YAG درجه حرارت به شدت و یکباره در دیوارها کاهش مییابد و به دلیل طیف جذبی بالای Er:YAG در آب و هیدروکسی آپاتیت، انرژی جذب شده در لایه سطحی باعث تخریب بافت سطحی می گردد.(24)
مطالعه حاضر همچنین نشان داد که استفاده از لیزر
Er-YAG با طول موج nm 2940، short puls، با توان
w 4/0 و فرکانس Hz 10 قبل از اعمال پرایمر، قبل از اعمال باندینگ و پس از آن باعث کاهش میزان استحکام باند در مقایسه با گروه کنترل می شود که با نتایج برخی مطالعات(25و14و10و1) که بیان می کنند تابش لیزر پیش از کاربرد ادهزیو تاثیر معنی داری در افزایش میزان استحکام باند نداشته و در برخی موارد باعث کاهش آن می شود، همخوانی دارد. همچنین de Souza(26) نیز در مطالعه خود نشان داد که کاربرد لیزر Er-YAG به همراه یک Non rinse conditioner پیش از اعمال سیستم ادهزیو نسل 5 نمی تواند تاثیر معنی داری در بهبود استحکام باند به عاج داشته باشد. به نظر میرسد حرارت تولید شده توسط لیزر Er-YAG (حتی با وجود استفاده از توان پایین که در این مطالعه بر اساس توصیه مطالعه Chen(11) انتخاب شده بود) می تواند باعث تبخیر حلال سیستم ادهزیو پیش از آن که اجازه نفوذ آن به درون توبول های عاجی را بدهد، می گردد. همچنین Ramos و همکاران(10) در مطالعه خود بیان می کنند که لیزر Er-YAG در توان های مختلف می تواند باعث ایجاد لایه گرانولر سطحی با اشکال مختلف، بسته به شدت تابش گردد که در روند باندینگ ایجاد اختلال می کند.
باتوجه به نوع شکست ها در گروههای مورد مطالعه، میزان شکست ادهزیو کمتر و شکست Mixed و کوهزیو بیشتردر گروه های C و Nd-AP دیده شد که میتواند حاکی از استحکام باند بالاتر باشد. همچنین میزان شکست ادهزیو بیشتر و شکست Mixed و کوهزیو کمتر در گروه های Er-BP, Er-AP, Er-AB, Nd-BP, Nd-AB، احتمالاً دال بر کمتر بودن استحکام باند در این گروهها است.
به منظور یافتن علت افزایش استحکام باند مشاهده شده در گروه Nd-AP، انجام مطالعات بیشتر مانند بررسیهای SEM و TEM پیشنهاد می شود. همچنین توصیه می شود در مطالعات آینده از باندینگ با مارک های تجاری مختلف به منظور تعمیم نتایج این مطالعه به کل ادهزیوهای نسل 6، استفاده شود.
نتیجه گیری
در این مطالعه نشان داده شد که تابش لیزر Nd:YAG (طول موج nm 1064، توان w 2/1، مود short pulse و فرکانس Hz 10) پس از اعمال پرایمر در ادهزیو نسل 6 دو مرحله ای، به طور معنی داری باعث افزایش میزان استحکام باند به عاج نسبت به گروه کنترل می گردد.
تشکر و قدردانی
این مقاله برگرفته از پایان نامه تخصصی به شماره 9409245173 است. لذا از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه و مرکز تحقیقات دانشکده دندانپزشکی همدان جهت حمایت از این طرح تشکر میگردد.