Evaluation of Awareness of General Dentists and Dental Specialists about Dental Management of Pregnant and Diabetic Patients

Document Type : original article

Authors

1 Assistant Professor of Oral Medicine, Oral and Maxillofacial Diseases Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran

2 Associate Professor of Oral Medicine, Oral and Maxillofacial Diseases Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran

3 Postgraduate Student, Dept of Operative Dentistry, Member of Student's Research Committee, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran

Abstract

Introduction: With advances in medicine, more systemic patients seek dental treatment. On the other hand, oral health care is an essential part of pregnancyand diabetes mellitus health care. The aim of this study was to assess dentist’s awareness about dental management of pregnant and diabetic patients.
Materials & Methods: This study was conducted on 106 out of 204 dentists attending in oral medicine congresses and continuous education programs from June 2009 to June 2010. A self-established questionnaire with approved validity and reliability was used. Along with demographic data, some multiple choice questions about dental management of diabetic and pregnant patients were asked. Totally 20 points were assigned to questions and awareness was classified to excellent (18-20 points), good (14-Results: The mean awareness score (MAS) was moderate (10.5±2.5). The MAS for pregnancy was (3.5±1.78) of 10 and for diabetes mellitus were (7±1.32) of 10. MAS were higher in women especially about diabetes mellitus but it was not significantly different. The University of Graduation and years of career were not significantly related to awareness status. Education and treatment attitude for pregnant patients were not related to awareness but women had a higher attitude in treatment of pregnant patients (P<0.05). The lowest awareness was about indications of consultation in diabetic patients and the highest awareness was about administration of suitable antibiotic and analgesic during pregnancy.
Conclusion: The awareness level of dentists studied here was moderate and low about dental management in pregnancy and diabetes mellitus which should be improved via continuous education programs.

Keywords

Full Text

مقدمه

با پیشرفت علم و امکانات پزشکی، میانگین سنی جامعه بالا رفته و با توجه به اینکه امروزه این طیف سنی به بهداشت و سلامت د‏هان و دندان خود اهمیت می‏دهند، تعداد مراجعه‏کنندگان با سن بالا به کلینیک‏‏های دندانپزشکی افزایش یافته است و متناسب با آن تعداد بیمارانی که مشکل پزشکی یا اختلال سیستمیک دارند نیز افزایش می‏یابد. در نتیجه لازم است که یک دندانپزشک از اثرات این مشکلات و درمان‏‏های مربوط به آن ‏ها، بر روی طرح درمان‏‏های دندانپزشکی و وضعیت دندانی و د‏هانی بیمار آگاه باشد. از آن جایی که اطلاعات مربوط به شیوع بیماری‏‏های سیستمیک در مراجعه‏کنندگان به کلینیک‏‏های دندانپزشکی در کشور ما بسیار اندک است، به طبع یک برنامه‏ریزی در مورد مواجه با این بیماران و آموزش دندانپزشکان در مورد بیماری‏‏های سیستمیک شایع، ضروری است.

علیـرغم اینکه مـلاحظات دنـدانپزشکی در بـیمـاران دیابتیک و باردار مانند برخی بیماری‏‏های سیستمیک وخیم (نظیر بیماران مبتلا به مرحله آخر نارسایی کلیوی، بیماران رادیوتراپی، شیمی‏درمانی و ...) پیچیده نیست و یک دندانپزشک عمومی می‏تواند به خوبی این بیماران را در مطب خود تحت درمان قرار دهد، چنین به نظر می‏رسد که دندانپزشکان عمومی تمایل چندانی به ویزیت این بیماران در مطب نداشته و آنها را به مراکز تخصصی‏تر  (همانند کلینیک ویژه دانشکده دندانپزشکی مشهد) ارجاع می‏دهند.

دیابت ملیتوس یک بیماری متابولیک هتروژن از نظر بالینی و ژنتیکی است که با افزایش غیرطبیعی گلوکز خون و اختلال در تنظیم متابولیسم کربوهیدرات‏ها، پروتئین و چربی مشخص می‏گردد.(1) این بیماران طیفی از تظاهرات د‏هانی نظیر سوزش د‏هان، اختلال در ترمیم زخم و افزایش استعداد به عفونت را ممکن است تجربه نمایند.(2و1) اگرچه در افراد دیابتیک کنترل شده، ریسک ابتلا به بیماری‏‏های د‏هان و پاسخ‏دهی به درمان مشابه افراد غیردیابتی است، اما عواملی نظیر میزان کنترل قند خون، مشکل پزشکی همراه، رژیم غذایی و بهداشت د‏هان می‏توانند در پاسخ‏دهی آنها به درمان‏‏های دندانپزشکی تاثیرگذار باشد. اولین قدم جهت درمان بیماران دیابتیک تعیین نوع دیابت آنها، شیوه درمان، میزان کنترل بیماری و حضور عوارض ناشی از دیابت است. در ایران بر اساس آخرین آمار (1383) نزدیک به چهار میلیون دیابتی وجود دارد و براساس آمار‏های بین‏المللی هر پانزده سال یک بار تعداد آنها سه برابر خواهد شد(3)، لذا دندانپزشکان باید با ملاحظات دندانپزشکی بیماران دیابتیک آشنا باشند.

بارداری نیز اگرچه به عنوان یک بیماری پزشکی محسوب نمی‏شود، اما به دلیل تغییرات فیزیولوژیک مادر در این دوران و نیز توجه به سلامت جنین از نظر انجام اعمال دندانپزشکی دارای ملاحظات خاصی است. دندانپزشکان باید قبل از انجام درمان برای خانم‏‏های باردار در مورد وضعیت پزشکی، دارو‏های مصرفی، تاریخچه دیابت بارداری، سابقه سقط جنین، پرفشاری خون و ... اطلاعات لازم را کسب نمایند. مهم‏ترین  بخش درمان‏‏های دندانپزشکی برای خانم‏‏های باردار، درمان‏‏های پیشگیرانه نظیر برنامه آموزش بهداشت و کنترل پلاک می‏باشد. علاوه بر این زمان انجام اعمال دندانپزشکی انتخابی در این بیماران حائز اهمیت است.(2) بنابراین دندانپزشکان باید با تغییرات فیزیولوژیک این دوران و نیز ملاحظات لازم برای این بیماران آشنا باشند.

در ایران تاکنون هیچ مطالعه درباره آگاهی و عملکرد دندانپزشکان عمومی و متخصص در مواجه با بیماران دیابتیک یا باردار انجام نشده است ولی مطالعاتی که در سایر کشور‏ها صورت پذیرفته گویای این مطلب است که ارزیابی و درمان بیماران دیابتیک به دلیل فقدان آموزش مداوم در این زمینه دچار مشکل شده است.(4) همچنین در مطالعه دیگر در برزیل مشخص گردید که انجام اعمال دندانپزشکی در دوران بارداری با توصیه‏‏های علمی تفاوت دارد و این موضوع نشانگر نیاز به آموزش مجدد این دندانپزشکان در مورد راهکار درمان دندانپزشکی در دوران بارداری است.(5) با توجه به آنچه گفته شد، هدف از تحقیق حاضر بررسی آگاهی دندانپزشکان عمومی و متخصص درباره ملاحظات درمان‏‏های دندانپزشکی در بیماران باردار و دیابتی است.

مواد و روش‏‏ها

این مطالعه توصیفی-مقطعی، در قالب یک طرح تحقیقاتی، بر روی 106 دندانپزشک شرکت‏کننده در دو کنگره تخصصی بیماری‏‏های د‏هان و دو بازآموزی بیماری‏‏های د‏هان از ابتدای خرداد 1388 تا پایان خرداد 1389 انجام گردید. ابزار اندازه‏گیری یک پرسشنامه خود ساخته بود که توسط نویسندگان مقاله طراحی گردید.

روائی پرسشنامه از طریق مشورت با افراد صاحب‏نظر تایید گردید. پایایی پرسشنامه از طریق توزیع آن بین 15 نفر (Test) و ارائه مجدد آن (Retest) با فاصله زمانی 2 هفته سنجیده شد و ضریب همبستگی پیرسون نمرات اخذ شده در دو مرحله با 85/0 و 05/0P< به دست آمد.

در این پرسشنامه مشخصات دموگرافیک (شامل سن، جنس، میزان تحصیلات، سال فارغ‏التحصیلی و دانشکده محل تحصیل) و تعدادی سوال چهار جوابی در مورد انجام درمان دندانپزشکی، تجویز بی‏حسی موضعی، رادیوگرافی، دارو‏های ضدالتهاب و آنتی‏بیوتیک، اندیکاسیون انجام مشاوره در زنان باردار، اندیکاسیون و پروفیلاکسی آنتی‏بیوتیکی و نوع آن، تجویز بی‏حسی موضعی، علائم دهانی و شرایط انجام مشاوره در افراد دیابتیک پرسیده شد. یک سوال در مورد انگیزش درمان در افراد حامله پرسیده شد مبنی بر اینکه دندانپزشکان در چه شرایطی حاضر به انجام درمان در افراد باردار بودند.

کلیه سوالات 4 گزینه و دارای یک پاسخ صحیح بودند. به سوالات بدون پاسخ و سوالات با پاسخ غلط امتیاز صفر و سوالات با پاسخ صحیح امتیاز یک تعلق گرفت. با این سوالات آگاهی دندانپزشکان در مورد تدابیر دندانپزشکی بیماران حامله و دیابتیک مورد سنجش قرار گرفت. کل پرسشنامه 20 امتیاز داشت. امتیاز 18 تا 20 به عنوان آگاهی کل عالی، امتیاز 14 تا 18> به عنوان آگاهی کل خوب، 10 تا 14> به عنوان آگاهی کل متوسط و کمتر از 10 به عنوان آگاهی کل ضعیف ارزیابی گردید. در بررسی دیابت و بارداری به صورت مجزا با احداکثر امتیاز 10، امتیاز 10-9 به عنوان آگاهی عالی، 8>-7 به عنوان آگاهی خوب، 6>-5 به عنوان آگاهی متوسط و کمتر از 5 به عنوان آگاهی ضعیف در نظر گرفته شد. آنالیز‏های آماری در تمامی موارد با آزمون من‏ویتنی انجام شد و فقط در مورد دانشکده محل تحصیل با سایر متغیر‏ها از آزمون کروسکال والیس استفاده گردید.

یافته‏ ها

در این مطالعه از 204 شرکت‏کننده در برنامه‏های فوق، 106 نفر حاضر به همکاری شدند و پرسشنامه را تکمیل نمودند. این دندانپزشکان بین سال‏های 1360 تا 1389 فارغ‏التحصیل شده بودند و با توجه به زمان تکمیل پرسشنامه، کمتر از 1 سال تا 29 سال سابقه فعالیت داشتند. از میان 106 نفر شرکت‏کننده، 9 نفر میزان تحصیلات خود را مشخص نکرده بودند و سایرین شامل 80 دندانپزشک عمومی و 17 دندانپزشک متخصص (شامل متخصصین تمام رشته‏ها به جز اطفال، جامعه‏نگر و رادیولوژی) بودند. اغلب افراد، فارغ‏التحصیلان سال‏های 80 تا 89 بودند (58%). جدول 1، تعداد شرکت‏کنندگان را به تفکیک میزان تحصیلات (رتبه)، سابقه کار (سال فارغ‏التحصیلی) و جنس نشان می‏دهد.

در بررسی رابطه میان میزان تحصیلات و پاسخ صحیح به سوالات، تنها در مورد سوال مربوط به تجویز رادیوگرافی در زنان باردار، 2/88% از دندانپزشکان متخصص جواب صحیح داده بودند در حالی که دندانپزشکان عمومی در 3/61% موارد پاسخ صحیح داده بودند، که این اختلاف از نظر آماری معنی‏دار بود (033/0P=). در مورد عوارض دهانی دیابت، دندانپزشکان متخصص در 1/96% پاسخ صحیح داده بودند. در حالی که دندانپزشکان عمومی در 75% موارد پاسخ صحیح داده بودند که این اختلاف از نظر آماری معنی‏دار بود (039/0P=). در سایر موارد اختلاف معنی‏داری وجود نداشت. میانگین آگاهی کل دندانپزشکان متوسط (5/2±5/10) بود. میانگین آگاهی در مورد دیابت 32/1±7 (از 10) و در مورد بارداری 54/1±5/3 (از 10) بود.

میانگین آگاهی در مورد سوالات بارداری برای زنان 50/1±4 (ضعیف)، برای مردان 42/1±3 (ضعیف) و میانگین آگاهی در مورد سوالات دیابت برای زنان 98/0±5/7 (خوب) و برای مردان 32/1±5/6 (متوسط) بود. میانگین آگاهی کل در زنان 80/1±5/11 (متوسط) و در مردان 78/2±5/9 (ضعیف) بود که این اختلاف معنی‏دار نبود. هیچ کدام از آقایان شرکت‏کننده آگاهی عالی نداشتند. مردان بیشتر از زنان دارای آگاهی ضعیف بودند که این اختلاف از نظر آماری معنی‏دار نبود. نمودار 1 میزان آگاهی شرکت‏کنندگان را در گروه‏های عالی، خوب، متوسط و ضعیف به تفکیک جنس نشان می‏دهد. جدول 3، آگاهی شرکت‏کنندگان را به تفکیک میزان تحصیلات (رتبه)، سابقه کار (سال فارغ‏التحصیلی) و جنس نشان می‏دهد. جدول 4 میزان آگاهی افراد شرکت‏کننده به تفکیک بیماری مورد بررسی و جنس را نشان می‏دهد.

در مورد ارتباط بین میزان پاسخ‏های صحیح و جنسیت در اغلب موارد (13 سوال از 20 سوال) زنان تعداد بیشتری پاسخ مثبت داده بودند ولی این اختلاف در کل معنی‏دار نبود. همچنین در بررسی تک تک سوالات، به جز سوال مربوط به نحوه تجویز رادیوگرافی در زنان باردار، در سایر موارد اختلاف دو جنس معنی‏دار نبود. کمترین میزان پاسخ نادرست مربوط به سوالات آنتی‏بیوتیک، ضددرد و ضد التهاب انتخابی در دوران بارداری (2/8%) و بیشترین پاسخ نادرست مربوط به سوال شرایطی که در بیمار دیابتیک نیاز به مشاوره پزشکی قبل از درمان دندانپزشکی وجود دارد (5/83%) بود. میزان پاسخ‏های نادرست مربوط به سایر سوال‏ها در جدول 2 ذکر شده است.

از نظر ارتباط بین دانشکده محل تحصیل و میزان آگاهی، هیچ اختلاف معنی‏داری بین میانگین نمره آگاهی دانشکده‏ها وجود نداشت. بین انواع آگاهی از نظر سابقه کار هیچ ارتباطی بین دو گروه کمتر و بیشتر از 10 سال سابقه کار وجود نداشت. همچنین با افزایش سنوات اشتغال به کار تغییر محسوسی در مورد میزان آگاهی وجود نداشت.

در مورد انگیزش جهت درمان افراد باردار در کل افراد مورد مطالعه، دو نفر اذعان داشتند که هرگز حاضر به انجام درمان در زنان باردار نمی‏باشند. در حالی که 32 نفر حاضر بودند در شرایط اورژانس برای زنان حامله درمان انجام دهند. 50 نفر فقط حاضر به انجام درمان‏های انتخابی و غیر اورژانس (مانند جرم‏گیری و برساژ یا ترمیم در سه ماهه دوم) در زنان باردار بودند و 3 نفر در هر شرایطی بدون توجه به نوع درمان حاضر به انجام درمان در زنان باردار بودند. در بررسی ارتباط بین میزان تحصیلات و انگیزش درمان در افراد باردار، هر دو گروه دندانپزشکان عمومی و متخصص بیشتر مایل به انجام درمان‏های انتخابی بودند تا انجام درمان‏های اورژانس، ولی اختلاف این دو گروه معنی‏دار نبود. بین دانشکده محل فارغ‏التحصیلی و انگیزش درمان هم تفاوت معنی‏داری بین دانشکده‏ها وجود نداشت. ارتباط بین جنس و انجام درمان‏های انتخابی برای بیمار معنی‏دار بود. 1 نفر در کل شرکت‏کنندگان گزینه هرگز را انتخاب کرده بود که آن یک نفر مرد بود. از بین کسانی که گزینه در شرایط اورژانس را انتخاب کردند، 5/35% مرد و 5/64% زن بودند. از کسانی که گزینه در شرایطی که درمان‏های انتخابی و غیر اورژانس (مانند جرمگیری و برساژ یا ترمیم در سه ماهه دوم) اندیکاسیون داشته باشد را انتخاب کردند، 51% مرد و 49% زن بودند و از بین کسانی که گزینه در هر شرایطی را انتخاب کردند، 9/88% مرد و 1/11% زن بودند که این اختلاف معنی‏ دار بود.


جدول 1 : گروه مورد مطالعه به تفکیک میزان تحصیلات (رتبه)، سابقه کار (سال فارغ التحصیلی) و جنس

 

میزان تحصیلات (رتبه)

سابقه کار به سال (سال فارغ التحصیلی)

جنس

کل

عمومی

متخصص

نامشخص

کمتر از 10

بیشتر از 10

نامشخص

مذکر

مونث

نامشخص

106 نفر

80

17

9

28

47

31

45

46

15

 

جدول 2 : میزان پاسخ نادرست سوالات به ترتیب فراوانی

موضوع مورد بررسی در سوالات

پاسخ نادرست

دستور رادیوگرافی برای خانم باردار

0/34

تجویز آدرنالین موجود در بی حسی در بیماران دیابتی

1/37

تجویز بی حسی حاوی آدرنالین برای خانم باردار

2/41

علائم دهانی مشخصه دیابت

8/58

انجام پروفیلاکسی آنتی بیوتیک در بیماران دیابتی

1/69

مشاوره پزشکی برای خانم باردار

2/74

آنتی بیوتیک انتخابی برای خانم باردار

4/79

 

جدول 3 : میزان آگاهی افراد شرکت‏کننده به تفکیک میزان تحصیلات (رتبه)، سابقه کار(سال فارغ التحصیلی)وجنس

متغیر مورد بررسی

ضعیف

متوسط

خوب

عالی

کل

سابقه کار

کمتر از 10 سال

12

2/46

12

0/48

6

3/27

1

0/50

31

3/41

بیشتر از 10 سال

14

8/53

13

0/52

16

7/72

1

0/50

44

7/58

کل

26

0/100

25

0/100

22

0/100

2

0/100

75

0/100

جنسیت

مذکر

18

3/64

14

8/43

13

8/44

0

0/0

45

5/49

مونث

10

7/35

18

3/56

16

2/55

2

0/100

46

5/50

کل

28

0/100

32

0/100

29

0/100

2

0/100

91

0/100

میزان تحصیلات

دندانپزشک عمومی

26

9/83

29

9/87

23

7/76

2

7/66

80

5/82

دندانپزشک متخصص

5

1/16

4

1/12

7

3/23

1

3/33

17

5/17

کل

31

0/100

33

0/100

30

0/100

3

0/100

97

0/100

 

 جدول 4 : میزان آگاهی افراد شرکت کننده به تفکیک بیماری مورد بررسی و جنس

متغیر مورد بررسی

مذکر

مونث

کل

آگاهی کل

78/2 ± 5/9

80/1 ± 5/11

5/2 ± 5/10

آگاهی در مورد دیابت

32/1 ± 5/6

98/0 ± 5/7

32/1 ±  7

آگاهی در مورد بارداری

42/1 ± 3

50/1 ± 4

54/1 ±  5/3

 

 

نمودار 1 : میزان آگاهی دندانپزشکان در گروه‏های عالی، خوب، متوسط و ضعیف

 

 بحث

این مطالعه یکی از معدود تحقیقاتی است که در زمینه ارزیابی آگاهی دندانپزشکان در مواجهه با دو گروه از بیماری‏های سیستمیک، انجام شده است. لازم به ذکر است که بحث تدابیر دندانپزشکی در حیطه بیماران سیستمیک جزء کوریکولوم آموزشی دانشجویان عمومی می‏باشد که توسط گروه‏های مختلف آموزشی به خصوص بیماری‏های دهان و جراحی، چه به صورت تئوری و چه عملی تدریس می‏گردد. سئوالات پرسشنامه این تحقیق اخذ شده از مـنابع معـتبر عـلمی است که جـزء مـنابع آمـوزشـی دانشجویان می‏باشد.

لازم به ذکر است که تاکنون در این زمینه در ایران هیچ مطالعه انجام نشده است و فقط از جهت مقایسه به مطالعات بیرنگ(6)، ملاشاهی(7) و امیرچقماقی(8)، که همگی در مورد آگاهی دندانپزشکان در مورد فوریت‏های پزشکی است اشاره می‏شود. این تحقیق از نظر تعداد و تنوع مکان فارغ‏التحصیلی دندانپزشکان در سراسر ایران و همچنین در برگرفتن دندانپزشکان عمومی و تخصصی جالب توجه می‏باشد. نتایج این تحقیق مشخص می‏نماید که بین متخصصین و دندانپزشکان عمومی از جهت سطح آگاهی اختلاف معنی‏داری وجود ندارد. گرچه که فرض بر این است که در گروه متخصص به واسطه آموزش مجدد تدابیر دندانپزشکی در برخی رشته‏ها این آگاهی در سطح بالاتری باشد. اما نتایج این طرح این اختلاف را به صورت معنی‏دار نشان نمی‏دهد (19/0P=) تعداد کم متخصصین نسبت به دندانپزشکان عمومی (17 به 80) که اعتبار نتایج را محدود می‏نماید، می‏تواند توجیه این عدم اختلاف آگاهی باشد.

مهم‏ترین  متغیرهای دیگر مورد بررسی در این طرح تحصیلات عمومی-تخصصی، سابقه کار و جنسیت بوده است که سطح آگاهی با جنس (10/0P=) و سابقه کار (30/0P=) مرتبط نبوده است.

در مورد جنسیت تفاوت معنی‏داری بین زنان و مردان در این طرح وجود نداشت. گرچه آگاهی ضعیف از فراوانی بالاتری در میان آقایان برخوردار بود. توجه به یکسان بودن کوریکولوم عمومی، بین دانشکده محل تحصیل و سطح آگاهی فارغ‏التحصیلان ارتباط معنی‏داری یافت نشد. گرچه توزیع یکنواختی بین تعداد فارغ‏التحصیلان در هر دانشکده موجود نبود. در این مطالعه دندانپزشکان فارغ‏التحصیل از دانشکده‏های متعدد حضور داشتند. دانشکده‏های عمده شامل مشهد، تهران، زاهدان، شهیدبهشتی و سایر دانشکده‏ها شامل قزوین، همدان، تبریز، شیراز، شهیدبهشتی کرمان، اصفهان، رفسنجان، آزاد تهران، شاهد تهران، بابل، آزاد اصفهان و Philippine، Bucharest، Manila و Kiev بودند.

در مطالعه بیرنگ و همکارانش(6)، در اصفهان در مورد آگاهی دندانپزشکان عمومی درباره فوریت‏های پزشکی نـمره آگاهی شـرکت‏کنندگان در طـرح 42/5 نمره از 10 نمره بود و تفاوت معنی داری بین زن و مرد مشاهده نشد.

نکته قابل توجه این است که برخلاف انتظار، گذر زمان و افزایش سابقه کار تاثیری بر روی آگاهی افراد نداشت که ممکن است به علت نتیجه بخش بودن برنامه‏های آموزش مداوم در ارتقای آگاهی و تکرار مطالب باشد. اغلب دندانپزشکان عمومی آگاهی متوسطی در مورد موضوعات تحقیق داشتند (جدول 3). اما از میان 17 نفر دندانپزشک متخصص، 7 نفر آگاهی خوبی داشتند. گرچه این تفاوت از نظر توصیفی جالب توجه است اما به نظر می‏رسد تعداد متخصصین برای رسیدن به نتیجه کافی نمی‏باشد. در مطالعه ملاشاهی و همکارانش(7) در زاهدان درباره فوریت‏های پزشکی، ارتباط میزان آگاهی با سن و زمان فارغ التحصیلی معنی‏دار نشده بود. در مطالعه امیرچقماقی و همکارانش(8) درباره فوریت‏های پزشکی در مشهد، میزان آگاهی بر اساس سابقه کار شرکت‏کنندگان در طرح متفاوت بوده و میزان آگاهی در افرادی با سابقه کاری 10-0 سال، بیشتر و در دندانپزشکانی با سابقه کاری 20-11 سال کمتر بوده است که می‏تواند نشان دهنده به روز نشدن اطلاعات دندانپزشکانی که سن بالاتری دارند، باشد. اما در همین مطالعه آگاهی دندانپزشکانی که سابقه کاری آن‏ها 40-31 سال بود بیشتر از دندانپزشکانی با سابقه کاری کمتر بود، که احتمالاً نشان‏دهنده این است که آموزش بهتر در دهه 50 و یا تجربه کاری و افزایش سن، موجب تبحر و اعتماد به نفس این دندانپزشکان شده است.

سوالات بارداری در 5 حیطه آگاهی درباره تهیه رادیوگرافی، تجویز دارویی، علل و جایگاه درخواست مشاوره و انگیزش‏های درمانی بوده است. در مورد انگیزه درمانی خوشبختانه اغلب دندانپزشکان اذعان داشتند که در شرایط اورژانس یا در سه ماهه دوم که دوره خطر بارداری است، حاضر به انجام درمان‏های مناسب برای خانم‏های باردار می‏باشند. نتایج این تحقیق در این مورد در هر دو گروه دندانپزشکان عمومی و متخصص امیدبخش است و نگرانی از اینکه فقدان آگاهی‏های لازم مانع انجام درمان می‏شود از بین می‏برد. اما در مورد انتخاب داروی مناسب در دوران بارداری به خصوص آنتی‏بیوتیک‏ها و مسکن‏ها که بیشترین مورد تجویز را دارند، اغلب افراد پاسخ درستی داده بودند (8/91%). اما در پاسخ به سوالات مربوط به رادیوگرافی، موارد تقاضای مشاوره و تجویز بی‏حسی آمار پاسخ‏های نادرست بالاتر بود (34% و 2/74% و 2/41%) که در این مورد پیشنهاد می‏شود اصول درستی برای موارد ارجاع خانم‏های باردار به پزشک زنان و همچنین دستورهای رادیوگرافی طراحی و تعریف گردد تا همه بر طبق آن رفتار کنند.

در مورد سوال آنتی‏بیوتیک انتخابی در صورت حساسیت به پنی‏سیلین در دوران بارداری که آمار پاسخ‏های نادرست بسیار بالا بود، می‏توان این طور استدلال کرد که گرچه اغلب دندانپزشکان نحوه تجویز ساده آنتی‏بیوتیک و ضددرد و بی‏حسی را می‏شناسند اما در صورت کمی پیچیده‏تر شدن شرایط تجویز، به طور مثال حساسیت بیمار باردار به پنی‏سیلین، آمار پاسخ نادرست بسیار بالا می‏رود. به هر حال با توجه به انگیزه بالای ارائه خدمات درمانی به این بیماران در میان افراد مورد مطالعه بهتر است برنامه‏های بازآموزی علاوه بر توضیح اصول کلی درمان دندانپزشکی با ارائه مواردی پیچیده‏تر  آموزش را تکمیل‏ تر  نماید.

بیماری دیابت جزء شایع‏ترین  بیماری‏های متابولیک در ایران با شیوع حدود 7/7% (64-25 سال) می‏باشد.(9) و مطابق بسیاری تحقیقات، یکی از رایج‏ترین  بیماری‏ها در مراجعین به کلینیک دندانپزشکی در سایر کشورها می‏باشد.(2) در مورد شرایط پاراکلینیکی نیازمند به مشاوره پزشکی، 83% افراد پاسخ نادرست دادند. البته پاسخ مناسب به این سوال مشروط به آگاهی از حدود طبیعی تست‏های آزمایشگاهی و سپس تدابیر دندانپزشکی در این مورد می‏باشد. به هر جهت فقدان آگاهی در این زمینه بسیار ناامید‏کننده است. چون مطابق آخرین منابع، اساس تدابیر دندانپزشکی در این بیماران را آشنایی با آزمایشات لابراتواری تشکیل می‏دهد.(2)

مسئله دیگر قابل توجه آمار بالای پاسخ نادرست (37% در دیابت و 41% در بارداری) در مورد تزریق بی‏حسی می‏باشد. از آن جا که جزء لاینفک اغلب درمان‏های دندانپزشکی تزریق بی‏حسی است، لازم است اصول تزریق بی‏حسی در کلیه بیماری‏های شایع مورد جمع‏بندی و بحث و بررسی طبق آخرین مراجع قرار گیرد و به این ترتیب از خطرات پیشگیری شود.

محدودیت‏های مطالعه حاضر شامل این موارد است: 1- توزیع ناهمگن افراد مورد مطالعه از نظر محل تحصیل و فارغ‏التحصیلی 2- محدودیت تعداد سوالات 3- بررسی تنها دو مورد از کلیه تدابیر دندانپزشکی. این مطالعه علی‏رغم کاستی‏ها، از معدود مطالعات در این زمینه چه داخل کشور و چه خارج از ایران می‏باشد. با توجه به این که نتایج چنین مطالعاتی می‏تواند هم منعکس‏کننده وضعیت فعلی آگاهی پزشکان مشغول به کار و هم نیاز‏های آموزشی آنان باشد، توصیه می‏شود با تهیه پرسشنامه‏های استاندارد و جامع به بررسی سطح آگاهی و مهارت دندانپزشکان و سپس ارتقا آن با کلیه راه کارهای موجود در این زمینه پرداخت و به این ترتیب از بروز پیامدهای ناخواسته درمان دندانپزشکی جلوگیری شود.

نتیجه گیری

آگـاهی دنـدانپزشکان مـورد مـطالعه ما درباره تدابیر دنـدانپزشکی افراد باردار و دیـابتیک در سطح متوسط و ضعیف بود که بایستی با برنامه‏‏های آموزش مداوم نسبت به ارتقا آن تلاش کرد.

 تشکر و قدردانی

بدینوسیله از معاونت پژوهشی دانشکده دندانپزشکی و دندانپزشکانی که با شرکت در این طرح ما را یاری کردند کمال تشکر را داریم.

References

  1. Akintoye SO, Collins MT, Ship JA. Burkets Oral Medicine. 11th ed. Canada: B.C. Decker Inc; 2008. P. 509-36.
  2. Little JW, Falace DA, Miller CS, Rhodus NL. Dental Management of the Medically Compromised Patient. 7th ed. St. Louise: Mosby Co; 2008. P. 211-21, 268-78.
  3. Heidary sh,Shirazi F,Sanjari M, Salami S, Baljani E. Evaluation of effective factors on the patients with type 2 diabetes admission to institute endocrine & metabolism of Iran University of Medical Science. Iranian Journal of Diabetes and Lipid Disorder 2010; 9(4): 365-75. (Persian)
  4. Forbes K, Thomson WM, Kunzel C, Lalla E, Lamster IB. Management of patients with diabetes by general dentists in New Zealand. J Periodontol 2008; 79(8): 1401-8.
  5. Zanata RL, Fernandes KB, Navarro PS. Prenatal dental care: Evaluation of professional knowledge of obstetricians and dentists in the cities of Londrina/PR and Bauru/SP, Brazil, 2004. J Appl Oral Sci 2008; 16(3): 194-200.
  6. Birang R, Kaviani N, Behnia M, Mirghaderi M. Isfahan dentists readiness for medical emergencies: Their knowledge and access to necessary equipments. Iranian J Med Educ 2005; 2: 51-7. (Persian)
  7. Mollashahi FL, Honarmand M. Assessment of knowledge and attitude of general dental practitioners about medical emergencies in zahedan-iran. J Mash Dent Sch 2009; 32(4): 319-24. (Persian)
  8. AmirChaghmaghi M, Sarabadani J, Delavarian Z, MirzaAli A. The evaluating of knowledge among dental Specialists about common medical emergencies in dental offices in Mashhad-Iran. J Mash Dent Sch 2010; 34(4): 263-70. (Persian)
  9. Esteghamati A, Gouya MM, Abbasi M, Delavari A, Alikhani S, Alaedini F, et al. Prevalence of diabetes and impaired fasting glucose in the adult population of Iran. National survey of risk factors for non-communicable diseases of Iran. J Diabetes Care 2008; 31(1): 96-8.
Journal of Mashhad Dental School
Volume 36, Issue 4 - Serial Number 83
January 2013
Pages 317-326

Files

History

  • Receive Date: 17 January 2012
  • Revise Date: 02 January 2013
  • Accept Date: 02 January 2013

Share

How to cite

Statistics