Histomorphometric Comparative Evaluation of Blood Vessels and Their Distribution Pattern in Follicular Cyst, Odontogenic Keratocyst and Ameloblastoma

Document Type : original article

Authors

1 Assistant Professor, Dept of Oral & Maxillofacial Pathology, School of Dentistry, Babol University of Medical Sciences, Babol, Iran

2 Assistant Professor, Dept of Histology, School of Medicine, Babol University of Medical Sciences, Babol, Iran

3 Assistant Professor, Dept of Social Medicine, School of Medicine, Babol University of Medical Sciences, Babol, Iran

4 Dentist

Abstract

Introduction: Ameloblastoma is a benign epithelial odontogenic tumor that exhibits a more aggressive behavior than odontogenic keratocyst and follicular cyst. The purpose of this study was to determine and evaluate histomorphometric characteristics and blood vessels pattern adjacent to and far from odontogenic epithelium on the clinical behavior of the above odontogenic lesions with immunohistochemistry and morphometry method.
Materials & Methods: In this descriptive-cross-sectional study, 45 paraffin blocks of mentioned lesions were selected and marked immunohistochemically with CD34. From three HPFs (High Power Fields) in each slide which had more density of blood vessels in adjacent to and far from odontogenic epithelium, photography was done by a camera joined to a microscope with 40 times magnification. Through the software Motic plus 2, the internal and external diameters, section surface and thickness were determined. Also the blood vessel pattern was determined in the mentioned lesions and was compared through ANOVA, t-test and Multiple Comparison Test.
Results: The external and internal diameters and sectional surface in the regions far from the odontogenic ephithelium in ameloblastoma was greater than keratocyst (P<0.001) and dentigerous cysts (P=0.001) but there was no significant statistical differences seen in the thickness of blood vessels in the regions far from the odontogenic ephithelium in three lesions (P=0.05). Significant statistical difference was not seen in external (P=0.8) and internal (P=0.8) diameters, sectional (P=0.6) surface and blood vessels thickness in the adjacent regions of odontogeni ephithelium in these three lesions. The pattern of blood vessels in ameloblastoma was circumferential and in the keratocyst and follicular cyst, it was directional.
Conclusion: It seems that morphometric characteristics of blood vessels (internal and external diameters, sectional surface) in areas far from odontogenic ephithelium and the type of blood vessels pattern affects clinical aggressive behavior of ameloblastoma more than keratocyst and follicular cyst.

Keywords

Full Text

مقدمه

کیست دنتی ژروس (فولیکولار)، شایع‏ترین کیست تکاملی ادنتوژنیک است که در حدود 20 درصد کل کیست‏های حقیقی فک را تشکیل می‏دهد. درمان آن از طریق Enucleation و گاهی خروج دندان درگیر بوده و پیش‏‏آگهی آن عالی و عود بسیار اندکی دارد.(1) ادنتوژنیک کراتوسیست، کیست تکاملی نسبتاً شایع ادنتوژنیک بوده که در طبقه‏بندی جدید در رده ضایعات تومورال قرار گرفته و به عنوان تومور خوش‏خیم سیستیک در نظر گرفته شده است و دارای عود بالا و رفتار تهاجمی می‏باشد. درمان آن از طریق Enucleation و کورتاژ و مارسوپیالیزاسیون بوده و به دلیل ویژگی‏های موجود در اپی‏تلیوم و بافت همبندی عود بالایی دارد.(2) در مجموع احتمال عود آن 62-5% گزارش شده است.(4و3) آملوبلاستوما، شایع‏ترین تومور خوش‏خیم اپی‏تلیالی ادنتوژنیک  با رفتار  تهاجمی  بالینی  بوده و  بهترین روش

درمان آن Marginal resection است.(5)

هیستومورفومتری عبارت است از محاسبه و اندازه گیری بافت‏ها و اجزاء مختلف موجود در بافت و در حقیقت محاسبه کمی خواص سه بعدی بافت‏ها و اجزاء تشکیل‏دهنده آنها با استفاده از تصاویر دو بعدی و قوانین هندسی توسط عکسبرداری از اسلایدهای میکروسکوپی، که با دوربین متصل به کامپیوتر و نرم افزار مخصوص انجام می‏شود. مورفومتری روش حساس و دقیق، اختصاصی و قابل تکرار بوده و احتمال خطاهای ناشی از دید چشم انسانی کمتر است.(6) تا به امروز مطالعات کمی دانسیته (تراکم) عروق خونی را در ضایعات ادنتوژنیک بررسی کرده‏اند.(7)

همچنین در بررسی مقالات انگلیسی زبان تنها در مطالعه Godbil و همکاران، سطح مقطع بیشتر عروق خونی در کراتوسیست نسبت به کیست فولیکولار گزارش شده است. ایشان افزایش سطح مقطع و تعداد عروق خونی در کراتوسیست را مرتبط با عود و رفتار تهاجمی‏تر آن نسبت به کیست فولیکولار گزارش کردند.(8) اما تا به حال در مطالعه‏ای قطر داخلی، خارجی، ضخامت و آرایش عروق خونی در ضایعات ادنتوژنیک بررسی نشده است. مطالعات قبلی ویژگی‏های هیستومورفومتری را در اپی‏تلیوم ضایعات دهانی بررسی کرده و کمتر برروی اجزاء همبندی تحقیقی انجام داده اند.(9)

در زمینه ارتباط قطر، سطح مقطع و ضخامت عروق خونی با رفتار بالینی ضایعات، نتایج ضد و نقیضی به چشم می‏خورد.(12-10) به طوری که Korkolopoulou و همکاران، سطح مقطع و شکل عروق خونی را موثر بر رفتار تهاجمی کارسینوم مثانه دانستند(11)، Sharma و همکاران، افزایش سطح مقطع عروق خونی در کارسینوم پستان و پروستات را مرتبط با پیش آگهی ضعیف گزارش نموده، اما بیان کردند که در سرطان شش و مثانه ارتباطی با پیش آگهی مشاهده نشد. ایشان آرایش عروق خونی در ملانوما و کارسینوم سلول سنگفرشی را موثر بر پیش‏آگهی گزارش کردند.(12) لذا هدف مطالعه حاضر بررسی اندازه (قطر داخلی، خارجی، سطح مقطع و ضخامت) در نواحی مجاور و دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک و آرایش عروق خونی در کیست فولیکولار، ادنتوژنیک کراتوسیست و آملوبلاستوما با رفتار تهاجمی بالینی متفاوت به روش ایمونوهیستوشیمی با نشانگر CD34 و مورفومتری می‏باشد و اینکه آیا ارتباطی بین اندازه (سطح مقطع، قطر، ضخامت) و آرایش عروق خونی با رفتار بالینی ضایعات وجود دارد یا خیر.

مواد و روش‏ها

در این مطالعه مقطعی کلیه فایل‏های آرشیو دانشکده دندانپزشکی بابل از سال‏های 90-82 و فایل‏های بیمارستان آموزشی-درمانی شهید بهشتی بابل مربوط به سال‏های 90-73 مورد بررسی قرار گرفت و پرونده بیماران با تشخیص ضایعات ادنتوژنیک شامل کیست فولیکولار، ادنتوژنیک کراتوسیست و آملوبلاستوما خارج شد. اطلاعات بالینی شامل سن، جنس، محل ضایعه از پرونده بیماران استخراج شده و در جداولی ثبت گردید. سپس بلوک‏های پارافینه نمونه‌های مورد مطالعه خارج شد و جهت تایید تشخیص و ورود به مطالعه از آنها برش 5 میکرون برای رنگ‌آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین زده شد. پس از مشاهده اسلایدهای هماتوکسیلین-ائوزین توسط پاتولوژیست دهان، اسلایدهایی که دارای بافت کافی بودند، انتخاب شدند. نمونه‌ها با خونریزی و آماس زیاد و بافت ناکافی و مرتبط با عود قبلی و بیوپسی اینسیژنال از مطالعه خارج شدند. در این مطالعه صرفاً بلوک‏های پارافینه ادنتوژنیک کراتوسیست پاراکراتینیزه و غیرمرتبط با سندرم گورلین- گولتز وارد شدند و انواع ارتوکراتینیزه ادنتوژنیک کراتوسیست از مطالعه خارج شدند.

بلوک‏های مناسب انتخاب شد و جهت رنگ‌آمیزی ایمونوهیستوشیمی با نشانگر CD34 برش‏های 4 میکرونی از آنها تهیه شد. در مجموع 45 بلوک پارافینه انتخاب شده که شامل 15 مورد کیست فولیکولار، 15 نمونه ادنتوژنیک کراتوسیست و 15 مورد آملوبلاستوما (8 مورد فولیکولر و 7 نمونه پلکسی فرم) بوده و خصوصیات میکروسکوپی تعریف شده در کتاب Nevill(1) را داشتند.

برای رنگ‏آمیزی ایمونوهیستوشیمی برش‌های بلوک‏های پارافینه 4 میکرونی ابتدا در گزیلن، پارافین‏زدایی شدند. سپس جهت آبگیری در درجات مختلف الکل قرار گرفتند و بعد از آن برای توقف فعالیت پراکسیداز داخلی، در 3% هیدروژن پراکساید با بافرفسفات قرار گرفتند. فرایند بازیافت آنتی ژن در ماکروویو (پاناسونیک، 1380 وات) با فشار 2 اتمسفر در 120 درجه سانتی‌گراد و به مدت 10 دقیقه صورت گرفت و تحت تأثیر آنتی‏بادی اولیه با Anti CD34 (QBend 10 , A/S, Glostrup, DAko, Denmark) به مدت 30 دقیقه و با رقت 50/1 در حرارت مربوط انکوبه شدند و بعد از آن تحت تأثیر آنتی‏بادی ثانویه (15 دقیقه)، DAB (دی آمینوبنزیدین تتراهیدروکلراید) جهت واکنش رنگ‏پذیری، هماتوکسیلین مایرز برای رنگ‌پذیری زمینه قرار گرفت. بافت کارسینوم سلول سنگفرشی به عنوان شاهد مثبت در نظر گرفته شد. شاهد منفی حذف آنتی‏بادی اولیه و جایگزینی با بافرفسفات بود. از 4 مورد مخاط نرمال دهان اطراف هیپرکراتوزیس، به عنوان کنترل مثبت داخلی استفاده شد.

ارزیابی عروق خونی، طبق روش توصیف شده Weidner و همکاران انجام شد.(13) در ابتدا اسلایدهای ایمونوهیستوشیمی کیست فولیکولار، ادنتوژنیک کراتوسیست و آملوبلاستوما با بزرگنمایی 10 برابر با میکروسکوپ نوری Olympus (BX41, Tokyo, Japan) مشاهده شدند و 3 ناحیه که دارای بیشترین تعداد عروق خونی (Hot spots) بود، در نظر گرفته شد و از این 3 فیلد با بزرگنمایی 40 برابر توسط دوربین متصل به کامپیوتر تصویربرداری گردید و تصاویر به نرم‌افزار Motic Image plus2 (micro-optic industrial Group Co. LTD) متصل به میکروسکوپ نوری منتقل شد و قطر داخلی، قطر خارجی، سطح مقطع، ضخامت دیواره عروق تعیین شد و میانگین آن در سه فیلد میکروسکوپی در نظر گرفته شد.

لازم به ذکر است سلول‏های آندوتلیالی که با نشانگر CD34 به رنگ قهوه‌ای درآمده بودند و به صورت خوشه‌ای در کنار یکدیگر قرار گرفته بودند و تشکیل لومن عروقی را داده‌ بودند، در محاسبه تعداد عروق خونی منظور شدند. عروق خونی با دیواره عضلانی و ضخیم از مطالعه خارج شدند (عروق خونی که در مراحل ترمیم و آسیب‏های بافتی در مراحل اولیه تشکیل می‏شوند، دیواره عضلانی و ضخیم ندارند).

قطر داخلی، خارجی، سطح مقطع و ضخامت دیواره عروق خونی در کیست فولیکولار، ادنتوژنیک کراتوسیست و آملوبلاستوما در دو ناحیه هیستوپاتولوژی شامل نواحی مجاور و دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک بررسی شد و نتایج به صورت میانگین و انحراف معیار ثبت گردید.

منظور از Hot spots منطقه‏ایست که دارای بیشترین تراکم عروق خونی بوده و در ناحیه مرکزی تومور یا کیست قرار داشته و در حد یک فیلد میکروسکوپی تقریباً mm22 در زیر غشاء پایه باشد.

منظور از تعیین ویژگی‏های هیستومورفومتری در نواحی دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک در آملوبلاستوما عبارتند از Hot spots که در محیط بافت تومور بوده و فاصله جزایر تومورال تا Invasive front حدوداً mm22 باشد و در ادنتوژنیک کراتوسیست و کیست فولیکولار عبارتند از نواحی دارای بیشترین تراکم عروق خونی که حداکثر mm22 از نواحی عمقی بافت همبندی یا نواحی نزدیک به ترابکول استخوانی فاصله داشته باشد.(14)

جهت تعیین سطح مقطع عروق خونی بعد از انتقال تصاویر به Motic Image Plus 2.  با کمک قلم مخصوص دور دیواره خارجی عروق خونی خطی ترسیم گردید و نرم‏افزار، سطح مقطع عروق خونی را ارائه می‏داد به طوری که در هر اسلاید در 3 فیلد تعیین شده، اندازه سطح مقطع وارد Excel شده و میانگین آن به عنوان سطح مقطع کلی عروق خونی در هر ضایعه ادنتوژنیک به صورت میانگین و انحراف معیار ارائه شد.

قطر خارجی عبارتست از فاصله دورترین نقاط در دیواره رگ و قطر داخلی عبارتست از فاصله نزدیک‏ترین نقاط  در دیواره رگ و  متوسط قطر  داخلی و خارجی هر

رگ با فرمول زیر محاسبه شد.(15و6)

بزرگنمایی×b× = قطر متوسط رگ

(قطر خارجی) D1 = I - (قطر داخلی) D2 =b

برای تعیین ضخامت عروق خونی از تفاضل میانگین قطر خارجی (D1) و میانگین قطر داخلی (D2) استفاده شد.  D3=D1-D2 ضخامت

در تعیین آرایش عروق خونی فقط عروق خونی مجاور با غشاء پایه در نظر گرفته شد. در صورتی که میانگین عروق خونی در امتداد غشاء پایه بودند و زاویه تقریباً صفر درجه با غشاء پایه داشتند، آرایش Circumferential در نظر گرفته شد و در مواقعی که عروق خونی عمود بر غشاء پایه یا دارای زاویه‏ای با غشاء پایه بودند، به عنوان آرایش Directoinal نامیده شد.(16)

برای‌ جهت مقایسه میانگین قطر داخلی، خارجی، ضخامت و سطح مقطع عروق خونی در سه گروه ضایعات ادنتوژنیک از آنالیز ANOVA و جهت مقایسه دو گروه از ضایعات ادنتوژنیک از آنالیز T test استفاده شد. 05/0P< معنی‏دار در نظر گرفته شد.

یافته‏ها

اطلاعات بالینی نمونه‌های مورد مطالعه در جدول 1 خلاصه شده است.

نـتـایـج رنـگ‌آمـیـزی ایـمـونـوهـیـسـتـوشـیمی و هیستومورفومتری عروق خونی (تصاویر 1و2و3و4) در نواحی دور و مجاور اپی‏تلیوم ادنتوژنیک اختلاف آماری معنی‌داری نشان داد و بیشترین قطر خارجی عروق خونی در آملوبلاستوما و کمترین آن در کیست فولیکولار مشاهده شد (001/0P<). قطر داخلی و سطح مقطع عروق خونی در ناحیه دور از اپی‌تلیوم ادنتوژنیک در آملوبلاستوما بیشترین (001/0=P) و در کیست فولیکولار (001/0P<) کمترین بود.

اگرچه ضخامت دیواره عروق خونی در نواحی دور از

اپی تلیوم ادنتوژنیک در آملوبلاستوما بیشتر از ادنتوژنیک کراتوسیست و کیست فولیکولار بود اما اختلاف آماری معنی‌داری وجود نداشت (05/0=P) (جدول2).

در مقایسه قطر خارجی عروق خونی در نواحی دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک در آملوبلاستوما نسبت به کراتوسیست (002/0=P) و کیست فولیکولار (001/0P<) اختلاف آماری معنی‏داری وجود داشت در مقایسه قطر داخلی عروق خونی در نواحی دور از اپی تلیوم ادنتوژنیک در آملوبلاما نسبت به کراتوسیست (001/0P<) و کیست فولیکولار (001/0P<) اختلاف آماری معنی‏داری مشاهده شد.

اگرچه قطر خارجی و قطر داخلی عروق خونی در مجاورت اپی‏تلیوم ادنتوژنیک در آملوبلاستوما بیشتر از کیست فولیکولار و ادنتوژنیک کراتوسیست بود اما اختلاف آماری معنی‌داری وجود نداشت (8/0=P).

سطح مقطع و ضخامت عروق خونی در مجاورت اپی‏تلیوم ادنتوژنیک در ادنتوژنیک کراتوسیست بیشتر از کیست فولیکولار (4/0=P) و آملوبلاستوما بود (6/0=P) اما اختلاف آماری معنی‌داری بین سه گروه مشاهده نشد (جدول3).

اختلاف آماری معنی‏دار در مورد میانگین کلی قطر خارجی (02/0P=) و داخلی (001/0P=) بین سه ضایعه ادنتوژنیک فوق مشاهده شد. اگرچه سطح مقطع کلی عروق خونی در آملوبلاستوما بیشتر از کراتوسیست و کیست فولیکولار بود اما از نظر آماری تفاوت معنی‏داری وجود نداشت (07/0P=).

اختلاف آماری معنی‏دار در مورد میانگین ضخامت کلی عروق خونی در سه ضایعه ادنتوژنیک فوق مشاهده نشد (4/0P=) (جدول4).

میانگین   کلی   قطر   خارجی   عروق   خونی   در

آملوبلاستوما نسبت به کیست فولیکولار بیشتر بود (018/0=P) اما از نظر آماری اختلاف معنی‏داری در میانگین کلی قطر خارجی عروق خونی در آملوبلاستوما نسبت به کراتوسیست مشاهده نگردید (13/0=P) همچنین میانگین کلی قطر داخلی عروق خونی در آملوبلاستوما بیشتر از کراتوسیست (022/0=P) و کیست فولیکولار (005/0P=) بوده است.

آرایش عروق خونی در مجاورت غشاء پایه در آملوبلاستوما، آرایش Circumferential بود، به طوری که عروق خونی در محیط جزایر آملوبلاستومایی و در امتداد غشاء پایه مشاهده شدند. در کیست دنتی ژروس و تومور ادنتوژنیک کراتوسیست آرایش Directional نمایان بود و عروق خونی به صورت عمودی و یا زاویه‏دار با غشاء پایه رویت گردیدند.


 


 

 

تصویر 1 : رنگ آمیزی ایمونوهیستوشیمی در کیست فولیکولار (X10) رنگ پذیری عروق خونی با نشانگر CD34 در مجاورت اپی‏تلیوم ادنتوژنیک

 

 

 

تصویر 2 : رنگ آمیزی ایمونوهیستوشیمی در تومور ادنتوژنیک کراتوسیست (X10) رنگ پذیری عروق خونی با نشانگر CD34 در مجاورت اپی‏تلیوم ادنتوژنیک (آرایش Directional)

 

 

تصویر 3 : رنگ آمیزی ایمونوهیستوشیمی در آملوبلاستومای فولیکولر (X10) رنگ پذیری عروق خونی با نشانگر CD34 در مجاورت اپی‏تلیوم ادنتوژنیک (عروق خونی با آرایش  Circumferential)

 

 

تصویر 4 : رنگ آمیزی ایمونوهیستوشیمی درآملوبلاستومای پلکسی فرم (40X) رنگ پذیری عروق خونی با نشانگر CD34 در مجاورت اپی‏تلیوم ادنتوژنیک– آنالیز مورفومتری


جدول 1 : میانگین سن، جنس، محل کیست دنتی ژروس، ادنتوژنیک کراتوسیست و آملوبلاستوما

نوع ضایعه

تعداد

میانگین سن

(سال)

جنس

محل ضایعه

مذکر

مونث

فک بالا

فک پایین

کیست فولیکولار

15

8/4 ± 3/22

8 (2/53)

7 (7/46)

2 (4/13)

13 (6/86)

ادنتوژنیک کراتوسیست

15

3/2 ± 2/28

12 (0/80)

3 (0/20)

0 (0/0)

15 (0/100)‌

آملوبلاستوما

15

7/2 ± 4/36

7 (7/46)

8 (3/53)

1 (7/6)

14 (3/93)

 

 

 

 

 

جدول 2 : ویژگی‌های هیستومورفومتری عروق خونی در ناحیه دور از اپی تلیوم ادنتوژنیک در کیست فولیکولار، ادنتوژنیک کراتوسیست و آملوبلاستوما

نوع ضایعه

(D1) قطر خارجی

 (µm)

(D2) قطر داخلی

 (µm)

(P) سطح مقطع

 (µm)

(D3) ضخامت دیواره

 (µm)

کیست فولیکولار

a***

36843±2/32405

a***

9399±4/11781

a*

146±7/388

312549±3/24155

ادنتوژنیک کراتوسیست

a***

31477±2/37511

a***

19638±14812

a**

185±9/411

114305±1/23699

آملوبلاستوما

39004±09/64436

29626±9/37035

266±9/557

12477±27401

P-value

001/0<

001/0<

001/0

05/0

           a تفاوت معنی دار با گروه آملوبلاستو‌ما          05/0=* α                 01/0=** α                    001/0=*** α

 

 

 

 

جدول 3 : ویژگی‌های هیستومورفومتری عروق خونی در ناحیه مجاور اپی تلیوم ادنتوژنیک در کیست دنتی ژروس، تومور ادنتوژنیک کراتوسیست و آملوبلاستوما

نوع ضایعه

(D1) قطر خارجی (µm)

(D2) قطر داخلی (µm)

(P) سطح مقطع (µm)

(D3) ضخامت دیواره (µm)

کیست فولیکولار

2206±4/29349

16486±6/17534

167±2/420

1370±5/22553

ادنتوژنیک کراتوسیست

3562±1/2666

17805±6/18797

373±4/477

1174±5/24791

آملوبلاستوما

33124±3/41601

24706±8/19476

341±8/459

12839±5/22124

P-value

8/0

8/0

6/0

4/0

 

جدول 4 : ویژگی‏های هیستومورفومتری عروق خونی میانگین کلی قطر خارجی، داخلی، سطح مقطع و ضخامت در کیست دنتی ژروس، تومور ادنتوژنیک کراتوسیست و آملوبلاستوما

نوع ضایعه

(D1) قطر خارجی (µm)

 (D2)قطر داخلی

 (µm)

(P) سطح مقطع

 (µm)

(D3) ضخامت دیواره (µm)

کیست فولیکولار

a*

21916±8/36841

a**

114146/0±6/15103

4/158±9/406

9/12109±2/21738

ادنتوژنیک کراتوسیست

28477±9/41359

a*

8/18479 ± 2/17329

2/246 ± 8/453

7/12691 ± 6/24030

آملوبلاستوما

36957 ± 3/50052

 

27849±25975

2/318 ± 1/496

4/13545 ± 2/24077

P-value

02/0

001/0

07/0

4/0

               a: تفاوت معنی دار با گروه آملوبلاستوما                  05/0=* α                 01/0=** α      

 

بحث

براساس نتایج مطالعه حاضر قطر داخلی، قطر خارجی، سطح مقطع عروق خونی در نواحی دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک در آملوبلاستوما بیشتر از کراتوسیست و کیست فولیکولار بود اما اختلاف آماری معنی‏داری در ارتباط با ضخامت عروق خونی در سه ضایعه ادنتوژنیک فوق مشاهده نشد. از نتایج مطالعه حاضر به نظر می‏رسد که ویژگی‏های مورفومتری عروق خونی (قطر و سطح مقطع) در نواحی محیطی (دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک) بر رفتار تهاجمی بالینی ضایعات ادنتوژنیک مؤثر ‏باشد.

علاءالدینی و همکاران تراکم عروق خونی را در آملوبلاستوما بیشتر از کراتوسیست و کیست دنتی ژروس گزارش کردند اما سطح مقطع عروق خونی را بررسی نکردند.(7) سیفی و همکاران نیز تراکم عروق خونی را در نواحی مجاور و دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک در ضایعات ادنتوژنیک با رفتار تهاجمی بالینی متفاوت با رنگ‏آمیزی ایمونوهیستوشیمی (نشانگر CD34) بررسی کردند. ایشان بیان نمودند که تراکم بیشتر عروق خونی در نواحی مجاور اپی‏تلیوم ادنتوژنیک، در عود و رفتار تهاجمی ضایعات ادنتوژنیک فوق مؤثرتر است(17) تاکنون در مطالعه‏ای ویژگی‏های مورفومتری عروق خونی (سطح مقطع، قطر، ضخامت) در دو ناحیه دور و مجاور اپی‏تلیوم در ضایعات ادنتوژنیک با رفتار تهاجمی بالینی متفاوت بررسی نشده است. تنها در مطالعه Godbil و همکاران(8) بررسی مقایسه‏ای آنژیوژنز با فعالیت پرولیفراسیون در کراتوسیست و کیست دنتی ژروس و مخاط نرمال دهان با روش رنگ‏آمیزی ایمونوهیستوشیمی (CD105 و Ki67) انجام شد. ایشان سطح مقطع کلی عروق خونی، میانگین سطح مقطع عروق خونی و تراکم آن را در کراتوسیست بیشتر از کیست دنتی ژروس و مخاط نرمال گزارش کردند و ارتباط مثبتی در بیان Ki67TVA [1]، [2]MVA، [3]MVD مطرح نمودند.(8) نتایج مطالعه Godbil و همکاران(8) بیانگر تاثیر سطح مقطع عروق خونی بر رفتار تهاجمی کراتوسیست نسبت به کیست فولیکولاراست و تاییدکننده نتایج مطالعه مذکوراست. در مطالعه ما اگرچه قطر و سطح مقطع عروق خونی در نواحی دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک در سه ضایعه ادنتوژنیک متفاوت بود، اما در مقایسه ویژگی‏های مورفومتری (قطر، سطح مقطع و ضخامت عروق خونی) در نواحی مجاور اپی‏تلیوم ادنتوژنیک در آملوبلاستوما، کراتوسیست و کیست فولیکولار تفاوتی مشاهده نشد. به نظر می‏رسد آن چه که در عود و رفتار تهاجمی بالینی آملوبلاستوما نسبت به کراتوسیست و کیست فولیکولار موثر است، سطح مقطع و قطر عروق خونی در نواحی مجاور اپی‏تلیوم ادنتوژنیک نباشد بلکه ویژگی‏های مورفومتری (قطر و سطح و مقطع) در نواحی محیطی ضایعات ادنتوژنیک بر رفتار بالینی آن‏ها مؤثر است. افزایش سطح مقطع و قطر عروق خونی محیطی در آملوبلاستوما نسبت به کراتوسیست و کیست فولیکولار می‌تواند بیانگر وجود عروق خونی فعال‏تر جهت تامین نیازهای تغذیه‏ای و متابولیسم در این ضایعه ادنتوژنیک باشد.

در مطالعه Korkolopoulou و همکاران، بررسی عروق خونی در انواع مهاجم و سطحی کارسینوم مثانه با روش ایمونوهیستوشیمی (CD31) و مورفومتری صورت گرفت. آن‏ها سطح مقطع و تراکم عروق خونی را در پیش‏گویی رفتار تهاجمی ضایعات در انواع مهاجم کارسینوم مثانه موثر دانستند. ایشان در این مطالعه گزارش نمودند که تنها فاکتور مشخص‏کننده و تعیین‏کننده و مؤثر بر رفتار تهاجمی ضایعات فوق MVD (تراکم عروق خونی) نیست، بلکه سطح مقطع، قطر داخلی و خارجی و شکل و شدت رنگ‏پذیری سلول‏های آندوتلیال در این زمینه مؤثر است.(11) که به نوعی تاییدکننده نتایج مطالعه مذکور است.

Rubio   و   همکاران   نیز   در   بررسی   کارسینوم نازوفازنکس با روش ایمونوهیستوشیمی با نشانگرهای CD31، CD34، FVIII گزارش کردند که در کارسینوم‏هایی با تراکم عروقی بیشتر، سطح مقطع عروق خونی در تعیین پیش آگهی مؤثر است.(18) Hannen و همکاران نیز علاوه بر تعداد عروق خونی در کارسینوم سلول سنگفرشی، سطح مقطع آن‏ها را بررسی کردند و بیان نمودند که عروق خونی با سطح مقطع عرضی کوچکتر در ضایعات غیرمتاستاتیک بیشتر بوده و عروق خونی با سطح مقطع بزرگ‏تر مرتبط با متاستاز به عقده لنفاوی می‏باشند.(19) Terayama و همکاران نیز افزایش سطح مقطع عروق خونی را در نواحی محیطی نسبت به مرکزی تومورهای متاستاتیک کبد گزارش نمودند.(20)

مطالعات فوق همگی بیانگر تأثیر سطح مقطع عروق خونی بر روی رفتار تهاجمی و متاستاتیک ضایعات است و به عبارتی دیگر در توافق با مطالعه ما است که سطح مقطع و قطر عروق خونی را در نواحی محیطی ضایعات ادنتوژنیک مؤثر بر رفتار تهاجمی بالینی آن‏ها معرفی می‏کند.

از بررسی مطالعات مختلف این گونه می‏توان حدس زد که تراکم بیشتر عروق خونی در مجاورت اپی‏تلیوم ادنتوژنیک و سطح مقطع و قطر بیشتر عروق خونی در نواحی محیطی و دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک بر عود و رفتار تهاجمی بالینی آن‏ها مؤثر است. به عبارتی رفتار استرومای تومورال در ارتباط با تعداد و سطح مقطع وقطر عروق خونی در نواحی مختلف متفاوت به نظر می‏رسد.

در این مطالعه بیشتر بودن سطح مقطع و قطر عروق خونی در نواحی محیطی کراتوسیست نسبت به کیست فولیکولار می‏تواند بیانگر فعالیت بیشتر عروق خونی در کراتوسیست باشد و به نوعی گویای مکانیسم رشد متفاوت این دو ضایعه ادنتوژنیک است.(1) عقیده بر این است که رشد کیست فولیکولار از طریق Passive و با افزایش فشار اسمزی می‏باشد. اما در رشد کراتوسیست، پرولیفراسیون اپی‏تلیالی و فعالیت ماتریکس متالوپروتئیناز و وجود عروق خونی فعال مؤثر است.(11)

در این مطالعه میانگین کلی قطر داخلی و خارجی در آملوبلاستوما بیشتر از دو ضایعه ادنتوژنیک دیگر بود. اما با وجود بیشتر بودن میانگین کلی سطح مقطع و ضخامت عروق خونی اختلاف از نظر آماری معنی‏دار نبود. نتایج مطالعه حاضر تأییدکننده تأثیر اندازه قطر داخلی و خارجی عروق خونی بر رفتار تهاجمی آملوبلاستوما نسبت به دو ضایعه ادنتوژیک دیگر است.

اگرچه اکثر مطالعات ویژگی‌های مورفومتری عروق خونی (سطح مقطع، قطر داخلی و خارجی) را در رفتار تهاجمی آنها تایید کردند برخی از مطالعات تاثیر این ویژگی‌ها را بر رفتار تهاجمی و پیش‏آگهی ضایعات رد کردند(12)، به نظر می‌رسد عمده‌ترین علت تفاوت نتایج مطالعات مختلف، روش بررسی می‌باشد. این که ویژگی‌های مورفومتری عروق خونی در چه فاصله‌ای از اپی‏تلیوم تعیین شود می‌تواند در نتایج مطالعات موثر باشد.

برخی از مطالعات از روش چشمی و بعضی دیگر از آنالیز مورفومتری (کامپیوتری) جهت تحقیق استفاده کردند. برخی از محققان برای بررسی آنژیوژنز Hot spots (نواحی با بیشترین تراکم عروق خونی) را مورد بررسی قرار دادند(18) و محققان دیگر، طبقه‏بندی جهت تراکم عروق خونی (100<، 100-68، 67-34، 33-0) را بیان نمودند.(21)

همچنین نوع نشانگر مورد استفاده جهت بررسی تراکم عروق خونی CD31, CD34, CD105, FVIII)) در مطالعات مختلف، متفاوت است. تعداد فیلد میکروسکوپی و اندازه بزرگنمایی در مطالعات مختلف با یکدیگر فرق دارد.(22)

برخی از مطالعات جهت بررسی عروق خونی از روش‏های فلوسیتومتری(21)، ایمونوهیستوشیمی(20) و یا رنگ آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین(23) استفاده کرده‏اند. به نظرمی‏رسد طریقه آماده سازی بافت نیز بر نتایج حاصل از

رنگ آمیزی ایمونوهیستوشیمی مؤثر باشد.(24)

برخی از محققان، غلظت پایین عوامل آنژیوژنیک را در ایجاد شبکه عروقی مؤثر دانستند، اما مطرح کردند که افزایش میزان فاکتورهای آنژیوژنیک، بیشتر بر روی تعداد عروق خونی موثر است.(25) تا تغییر در اندازه و سطح مقطع آن‏ها به نظرمی‏رسد که در مطالعه حاضر تفاوت سطح مقطع و قطر عروق خونی در نواحی دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک به دلیل وجود ایزوفرم‏های مختلف VEGF با عملکردهای متفاوت در ماتریکس خارج سلولی آملوبلاستوما نسبت به کراتوسیست و کیست فولیکولار باشد.

همواره این سؤال مطرح است که آیا عروق خونی به صورت تصادفی درکنار یکدیگر و در ارتباط با غشاء پایه قرار گرفته‏اند و یا عواملی در کنترل آرایش عروق خونی در این ضایعات ادنتوژنیک نقش دارند؟ با مروری بر مکانیسم آنژیوژنز به نظر می‏رسد که عامل اصلی تعیین و القاء‏کننده آرایش عروق خونی، اپی‏تلیوم ادنتوژنیک، میزان فعالیت و نیاز متابولیسم آن باشد اما عوامل موجود در استروما نیز در این زمینه نقش دارند.(27و26و4)

در بررسی ضایعات ادنتوژنیک در مطالعه حاضر آرایش متفاوت عروق خونی به چشم می‏خورد. در آملوبلاستوما آرایش Circumferential مشاهده می‏گردد که عروق خونی در امتداد غشاء پایه و در اطراف جزایر فولیکولار و پلکسی فرم قرار گرفته‏اند اما در کراتوسیست و کیست فولیکولار، آرایش Directional غالب بوده و اکثر  عروق خونی زاویه‏دار  یا عمود بر  غشاء پایه نمایان

هستند.

Haigh و همکاران بیان کردند که اختلاف در آرایش عروق خونی در ضایعات مختلف مرتبط با میزان فاکتور آنژیوژنیک تولید شده توسط بافت هیپوکسیک است. در شرایط معمول، VEGF باند شده به پروتئین هپارین است و وقتی دستور تشکیل رگ خونی جدید توسط اپی‏تلیوم القاء می‌شود، با عملکرد ماتریکس متالوپروتئیناز، VEGF باند شده تبدیل به VEGF آزاد و دارای عملکرد می‏گردد.(28) همچنین به طور غیرمستقیم تعداد و سطح مقطع و قطر عروق خونی بر روی آرایش حاصل شده مؤثر است.

در بررسی مقالات انگلیسی زبان تنها در یک مطالعه آرایش عروق خونی در تکامل تومور حنجره بررسی شده است. Laitakari و همکاران آرایش عروق خونی را مرتبط با درجه تمایز در کارسینوم سلول سنگفرشی گزارش کردند. آنژیوژنز Circumferential در کارسینوم سلول سنگفرشی تمایز یافته وآرایش Directional در کارسینوم سلول سنگفرشی با تمایز متوسط و آرایش Aberrant در کارسینوم سلول سنگفرشی با تمایز ضعیف یافت شد. ایشان اندازه، شکل و ساختار عروقی را با طرح رشدی و رفتاری تومورال مرتبط دانستند.(29)

برخی از مطالعات ارتباط نشانگرهای التهاب و فعالیت سلول‏های آندوتلیال و افزایش ضخامت دیواره کاروتید را موثر دانستند.(30) اگرچه در مطالعه حاضر شدت آماس در استرومای ضایعات ادنتوژنیک بررسی نشد اما با مشاهده نتایج مطالعه می‌توان اینگونه حدس زد که آماس چه در نواحی مجاور اپی‏تلیوم و چه در نواحی دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک تأثیری بر ضخامت دیواره عروق خونی نداشته است به طوری که اختلاف آماری معنی‏داری در ضخامت دیواره عروق خونی در سه ضایعه ادنتوژنیک فوق وجود نداشت.

همچنین می‏توان این گونه بیان کرد که در سه ضایعه ادنتوژنیک فوق با رفتار بالینی متفاوت، آماس موجود در استروما تنها در نواحی دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک بر روی قطر داخلی و خارجی و سطح مقطع عروق خونی موثر بوده ولی هیچ اثری بر روی ضخامت عروق خونی در نواحی دور یا مجاور اپی‏تلیوم ادنتوژنیک نداشته است.

نتیجه گیری

به نظر می‏رسد قطر داخلی، خارجی، سطح مقطع عروق خونی در نواحی دور از اپی‏تلیوم ادنتوژنیک و نوع آرایش عروق خونی در مجاورت اپی‏تلیوم ادنتوژنیک بر رفتار تهاجمی بالینی آملوبلاستوما نسبت به کراتوسیست و کیست فولیکولار موثر باشد.

تشکر و قدردانی

مقاله حاضر، حاصل طرح پژوهشی منتج از پایان نامه به شماره 469 است که بدینوسیله از حمایت‏های مادی و معنوی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بابل تقدیر و تشکر می‏گردد.


[1]. Total vessel area

[2]. Mean vessel area

[3]. Micro vessel Density

References

  1. Nevill BW, Dam DD, Allen CM, Bouquot JE. Oral and Maxillofacial Pathology. 3rd ed. Philadelphia: W.B. Saunders Co; 2009. P. 685-6.
  2. Shear M. The aggressive nature of the odontogenic keratocyst: Is it a benign cystic neoplasm; Part 1. Clinical and experimental evidence of aggressive behavior. Oral Oncol 2002; 38(3): 219-26.
  3. Deihimi P.Tooth Pathology and Odontogenic Lesions. 1st ed. Isfahan: Kankash CO; 2006. P. 379-80. (Persian)
  4. Thosapom W, Iamaroon A, Pongsiriwet S, Wg KH. A comparative study of epithelial cell proliferation between the odontogenic keratocyst and ameloblastoma. Oral Dis 2004; 10(1): 22-60.
  5. OlaspjiHO, Pindiga UH, Tahir AA. Ameloblastomainyoung person’s: A retrospective study of clinicopathologic features and treatment of 19 cases from semi urban Nigerian teaching hospital. Pak Oral Dental J 2005; 25(1): 15-20.
  6. Norimogehi MH, Mahmoodzadeh saghebheidari HR. Methods and terminology of histotechnique sterology and morphometry. 3rd ed. Tehran: Publication and Print Co; 1382. P. 220, 337. (Persian)
  7. Alaeddini M, Salah S, Dehghan F, Eshghyar N, Etemadmoghadam S. Comparision of angiogenesis in keratocystic odontogenic tumor, dentigerous cysts and ameloblastomas. Oral Dis 2009; 15(6): 422-7.
  8. Godbil AR, Hinde A, Ghaudhary M, Nikam A, Gawande M, Pital S, et al. Tumor angiogenesis in keratocystic odontogenic tumor assessed by using CD-105 antigen. J Oral Pathol Med 2011; 40(3): 263-9.
  9. Sekine J, Uehara M, Hideshima K, Irie A, Inokuchi T. Predictability of lymphoid metastases by preoperative nuclear morphometry in squamous cell carcinoma of tongue. Cancer Detect 2003; 27(6): 427-33.
  10. Korkolopoulou P, Viniou N, Kavantzas N. Clinicopathologic correlations of bone marrow angiogenesis in chronic myeloid leukemia: A morphometric study. Leukemia 2003; 17(1): 89-91.
  11. Korkolopoulou P, Konstantinidou AE, Kavantzas N, Patsouris E, Paulopoulos PM, Christodoulou P, et al. Morphometric microvascular characteristics predict prognosis in superfacial and invasive bladder cancer. Virchows Arch 2001; 438(6): 603-11.
  12. Shama S, Sharma MC, Sarkar C. Morphology of angiogenesis in human cancer: A conceptual overview, histoprognostic prespective and significance of neoangiogenesis. Histopathol 2005; 46(5): 481-9.
  13. Weidner N. Measuring intratumoral Microvesseldensity. MethodosEnzymol2008; 444: 305-23.
  14. Wang XL, Fang JP, Tang RY, Chen XM. Different significance between intratumoral and peritumoral lymphatic vessel density in gastric cancer: A retrospective study of 123 cases. BMC cancer 2010; 10: 299-303.
  15. Masjedi F, Dabiri SH, Jaradi A. Preventive effect of garlic on blood glucose levels and histopathology of pancreas in stretozotocin induced diabetes in rats. Physiol Pharmacol 2009; 13: 179-90.
  16. Seifi S, Shafaei SH, Shafigh E, Sahabi SM, Ghasemi H. Myofibroblast stromal present and distribution in squamous epithelial carcinomas, Oral dysplasia and hyperkeratosis. Asian Pac J Cancer Prer 2010; 11(2):
    35-64.
  17. Seifi S, Shafaie S, Ghadiri S. Microvessel density in follicular cysts, keratocystic odontogenic tumors and ameloblastomas. Asian Pac J Cancer Prev 2011; 12 (2): 351-6.
  18. Rubio L, Burgos JS, Morera C Vera-sempere FJ. Morphometric study of tumor angiogenesis as a new prognostic factor in nasopharyngeal carcinoma patients. Pathol Oncol Res 2000; 6(3): 210-6.
  19. Hannen EJ, Riediger D. The quantification of angiogenesis in relation to metastasis in oral cancer. A review. Int J Oral Maxillofac Surg 2004; 33(1): 2-7.
  20. Terayama N, Terada T, Nakanuma Y. A morphometric and Immunohistochemical study on angiogenesis of human metastatic carcinomas of the liver. Hepathology 1996; 24(4): 416-9.
  21. Weidner N, Folkman J, Pozza F. Tumor angiogenesis: A new significant and independent prognostic indicator in early-stage breast carcimoma. J Natl Cancer Inst 1992; 84(24): 1875 -87.
  22. Luukka H, Laitakari J, Vahlberg T, Klemi P, Grenman R. Morphometric analysis using automated image analysis of CD34 positive vessels in salivary gland acinic cell carcinoma. Acta Otolaringol 2007; 127(8):
    869-73.
  23. Baeten CIM, Wagstaff J, Verhoeven LCL, Hillen HFP, Griffioen AW. Flow cystometric quantification of tumor endothelial cell; An objective alteration for microvessel density assessment. Br J Cancer 2002; 87(3): 344-7.
  24. Samejima NJ, Yamazaki K. A study on the vascular proliferation in tissues around the tumor in breast cancer. Jpn Surg 1988; 18(3): 235-42.
  25. Taylor CR, Shi SR, Barr NY. Diagnostic Immunohistochemistry. 3rd ed. St. Louis: W.B. Saunders Co; 2010. P. 18-20.
  26. Ross A, Rizk N, O`Riordan MA, Dogra V, El-Bojjani D, Storer N, et al. Relationship between Inflammatory markers endothelial activation markers, and carotid Intima-media thickness in HIV-Infected patients receiving antiretrival therapy. CID 2009; 49(7): 1119-27.
  27. Mylone E, Nemikos A, Alexandrou P, Giannopoulou I, Kermapoulou A, Nakopoulu L, et al. Lymphatic and blood vessel morphometry in invasive breast carcinoma : Relation with proliferation and VEGF C and D expression. Histopathol 2007; 22(8): 825-35.
  28. High JJ, Morelli PI, Gerhard H, Haigh K, Tsein J. Cortical and retinal defects caused by dosage-dependent reduction in VEGF-A paracrine signaling. Ber Biol 2003; 262(2): 225-41.
  29. Laitakari J, Nayha V, Stenback F. Size, shape, structure, and direction of angiogenesis in laryngeal tumor development. J Clin Pathol 2004; 57(4): 390-401.
  30. O`leary DH, Polok JF, Kronmal RA, Manolio TA, Burke GL, Wolfson SK jr. Carotid-artery intima and media thickness as a risk factor for myocardial infarction and stroke in older adults. Cardiovascular health study collaborative research group. N Engl J Med 1999; 340(1): 14-22.
Journal of Mashhad Dental School
Volume 36, Issue 3 - Serial Number 3
October 2012
Pages 191-202

Files

History

  • Receive Date: 17 March 2013
  • Accept Date: 17 March 2013

Share

How to cite

Statistics