Evaluation of the Number of Canals in Mandibular Canines Using Radiographic and Clearing Methods in an Iranian Population

Document Type : original article

Authors

1 Assistant Professor of Endodontics, Dental Material Research Center, School of Dentistry, Babol University of Medical Sciences, Babol, Iran.

2 Assistant Professor of Oral & Maxillofacial Radiology, Dental Material Research Center, School of Dentistry, Babol University of Medical Sciences, Babol, Iran.

3 Dentist

4 Assistant Processor, Dept of Biostatistics, Social of Medicine, Babol University of Medical Sciences, Babol, Iran.

Abstract

Introduction: Lack of knowledge about root canal anatomy can cause mistakes in diagnosis, treatment planning and failure of treatment. Mandibular canine is usually single-rooted it may have two roots or more root canals. The purpose of this study was evaluating the number of root and root-canals of mandibular canine using digital radiography with different angles and comparing it with clearing method.
Materials & Methods: This study was a diagnostic test. Two hundred human mandibular canine teeth were studied. Digital radiography of the teeth from mesiodistal, bacculingual and 200 mesial views were prepared. Radiographic evaluation was down by two observers (An oral radiologist and an endodontist) separately. Then dental clearing was performed. Data analysis was done using SPSS.Ver.17 software and statistical tests of MC Nemar. PResults: Out of 200 cases of mandibular canine teeth, six teeth had two roots. In clearing method 183 teeth (91.5%) had single-canal and 17 cases (8.5 %) had two canals, and 3 teeth were type II and 8 teeth were type III. Digital x-ray results in bacculingual view showed that 198 teeth (99%) were single-canal and 2 cases (1%) were two-canal, which showed a significant difference compared to the results of clearing method (P>0.001). Findings of digital radiography in mesiodistal view showed that 180 teeth (90%) were single-canal and 20 teeth (10%) had two canals, which were not different from those of clearing method (P=0.25). In 200 mesial view, 192 teeth (96%) were single-canal and 8 teeth (4%) had two canals, which were different from those of clearing method (P=0.012).
Conclusion: Despite the low prevalence of anatomical variations in mandibular canine in this in vitro study, due to the lack of significant difference of radiographic mesiodistal views compared to that of clearing technique, CBCT modality is recommended for obtaining fast and complete diagnosis of unusual root canal.

Keywords

Full Text

مقدمه

هدف اصلی در درمان ریشه تمیز نمودن بیومکانیکی حفره پالپ و مجرای ریشه و آماده نمودن این فضا جهت پذیرش مواد پرکننده و به دنبال آن ایجاد سیل کامل ناحیه آپیکال و کرونال در سه بعد به منظور قطع ارتباط فضای داخلی دندان با بافت‏های اطراف آن می‏باشد.(1) در آناتومی بدن انسان شکل حفره پالپ دندان، یکی از پیچیده‏ترین قسمت‏ها است. از کارهای ابتدایی که در سال 1925 توسط Hess و Zurcher انجام پذیرفت تا پژوهش‏های اخیر گویای پیچیدگی‏های تشریح کانال ریشه‏ها است. وجود یک ریشه با یک کانال متقارب و یک فورامن اپیکال بیشتر یک استثنا است تا اینکه قانون باشد.(2) بنابراین عدم آگاهی از آناتومی و فرم کانال ریشه می‏تواند موجب بروز اشتباهاتی در تشخیص و طرح درمان گردیده و کل فرایند درمان را با شکست مواجه نمایند. از طرفی رادیوگرافی به عنوان یکی از ابزار‏های تشخیص در اعمال اندودنتیک دارای محدودیت‏هایی به دلیل دو بعدی بودن آن می‏باشد. جهت رسیدن به این مقصود از روش‏های مختلفی برای بررسی مورفولوژی کانال‏ها استفاده شده است که به طور کلی در دو دسته آزمایشگاهی و بالینی قرار می‏گیرند. روش‏های بالینی شامل رادیوگرافی از دندان بیمار پس از گذاشتن فایل در کانال‏ها یا پر کردن آن می‏باشد. اما روش‏های آزمایشگاهی دارای تنوع بیشتری است. روش‏هایی همچون شفاف‏سازی (Clearing)، تهیه مقاطع عرضی، تزریق ماده حاجب در داخل تعداد کانال‏ها در هر ریشه و نحوه ارتباط آن‏ها با یک دیگر و گرفتن قالب از کانال و مطالعه توسط SEM اشاره کرد.(1)

در مواردی که دندان کانین مورد درمان ریشه قرار می‏گیرد مثل قرار گرفتن در معرض ترومای ناشی از اکلوژن، پایه برای Overdenture، در موارد نهفتگی و آوردن آن به قوس دندانی(4و3) و Rampanent Caries نیاز به شناخت آناتومیکی کامل آن می‏باشد. همچنین دندان کانین فک پایین معمولاً تک ریشه است و طبق مطالعات انجام شده در 7/1% تا 2/6% موارد دو ریشه می‏باشد و 6/10% دارای دو کانال یا بیشتر می‏باشد.(5) Pecora و همکارانش در سال 1993، در مطالعه‏ای به بررسی آناتومی داخلی، تعداد کانال‏ها و سایز دندان کانین فک پایین انسان پرداختند. نتایج نشان داد که 3/98% دندان‏ها تک‏ریشه‏اند که 9/93 آن‏ها تک کانال، 9/4% آن‏ها دارای دوکانال و یک فورامن و 2/1% موارد نیز دو کانال با دو فورامن بودند. میزان دندان‏های دو ریشه‏ای 7/1% بود.(6) وزیری و همکارانش در سال 2008 در مطالعه‏ای به بررسی دندان کانین فک پایین در جمعیت ایرانیان پرداختند. در این مطالعه 100 دندان دائمی کانین فک پایین مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 88% دندان‏ها تک کانال بودند و 12% دندان‏ها دارای دو کانال بودند.(7) لذا یافت نشدن کانال دوم و انجام نشدن درمان ریشه این کانال باعث شکست در درمان ریشه دندان می‏شود.

مطالعات محدودی در مورد تاثیر زوایا در تعیین تعداد کانال انجام شده است. به عنوان مثال در مطالعه He و همکارانش که بر روی دندان‏های قدامی و پره مولر انجام دادند به این نتیجه رسیدند که زوایای مختلف در پلن افقی (0،20،30) مزیالی یا دیستالی به کلینیسین در تشخیص و درمان کانال‏های متعدد کمک کننده است(8) و در مطالعه Yoshioka و همکارانش در مقایسه بین بررسی تعدد کانال از طریق رادیوگرافی پری اپیکال (بعد باکولینگوال) و روش شفاف سازی به این نتیجه رسیدند که تفاوت معنی‏داری بین این دو روش وجود ندارد و تنگ شدن ناگهانی کانال را به عنوان یک معیار خوب جهت وجود چندریشه‏ای بودن اعلام نمودند.(9) بنابراین هدف از مطالعه حاضر بررسی تعداد ریشه و کانال آن‏ها با استفاده از رادیوگرافی دیجیتال در زوایای مختلف باکولینگوال و 20 درجه مزیالی (همانند شرایط کلینیکی) و مزیودیستال و مقایسه آن با روش شفاف‏سازی است، می‏باشد.

مواد و روش‏ها

مطالعه بر روی 200 دندان کشیده شده کانین فک پایین انسان که از مراکز درمانی و مطب‏های دندانپزشکی جمع‏آوری شدند انجام شد. سن، جنسیت افراد و علت کشیدن دندان مورد بررسی قرار نگرفتند. تمامی دندان‏ها سالم و فاقد شکستگی و یا تحلیل در ناحیه آپکس دندان بودند. بافت‏های نرم متصل به دندان کاملاً برداشته شدند و با استفاده از سدیم هیپوکلریت 5/2% به مدت یک هفته ضدعفونی شدند. سپس دندان‏ها درون فرمالین 10% قرار گرفتند. به کمک قلم جرم‏گیری، جرم‏های موجود در سطح ریشه و طوق دندان برداشته شدند. سپس دندان کانین فک پایین از نظر تعداد ریشه مورد مشاهده بصری قرار گرفت.

در مرحله بعد دندان‏ها در بلوک‏های مومی تثبیت گردید و به منظور تقلید بافت نرم برای ایجاد اشعه پراکنده و تضعیف اشعه بین بلوک و منبع اشعه یک صفحه Plexy glass به ضخامت 24 میلی‏متر قرار داده شدند. رادیوگرافی‏ها از نمای مزیودیستالی، باکولینگوالی و با زاویه 20 درجه مزیالی از نمای باکولینگوالی برای هر دندان کانین، در یک وسیله ثابت کننده به طوری که موقعیت  تیوب و  دندان در هر  اکسپوز ثابت  باشد، انجام شدند.

از هر بلوک با استفاده از رادیوگرافی‏های دیجیتال، گیرنده CCD (Dixi3, Planmeca, Finland) با مشخصات Pixel size=19-38µm و Spatial resolution=13-26Lp/mm با شرایط 60KVP, 8mA و زمان اکسپوز 08/0 ثانیه رادیوگرافی به عمل آمد.

جهت گرفتن رادیوگرافی یک صفحه مدرج که به عنوان نقاله کاغذی استفاده می‏شد بر روی سطحی که موازی با سطح افق بود، قرار داده شد به طوری که این صفحه توانایی نشان دادن 5 درجه را دارا بود و از یک مقوای بریده شده به شکل مستطیل به عنوان Marker (نشانگر) که بر روی Head tube دستگاه نصب شده بود و میزان Shift را روی صفحه مدرج را نشان می‏داد استفاده شد و کلیه رادیوگرافی‏ها در شرایط استاندارد با زاویه عمودی 5- درجه تهیه شد. به این صورت که برای هر دندان رادیوگرافی در سه نمای باکولینگوال، مزیودیستال و 20 درجه مزیالی باکولینگوال گرفته شد. تصاویر CCD مستقیماً در کامپیوتر پردازش و سپس نمایش داده شدند.

ارزیابی رادیوگرافی: به هر یک از تصاویر دیجیتال یک کد داده شدند. یک متخصص رادیولوژی فک، دهان و صورت و یک متخصص درمان ریشه به عنوان مشاهده گر تصاویر را با هم در یک جلسه بررسی کرده و یک نظر واحد را اعلام نمودند. جهت کاهش خطا مشاهده‏گر‏ها دوباره تصاویر را دو هفته بعد مشاهده کردند. تصاویر دیجیتال در فضای کاملاً تاریک یک به یک و به صورت تصادفی از قبل تعیین شده روی صفحه نمایشگر 19 اینچ Samsung Sync Master SN 1943 با Resolution بالا و بدون محدودیت زمانی به نمایش گذاشته شدند.

سپس برای مراحل شفاف‏ دندان‏ها(1) با فرز فیشور الماسی توربین (D&Z, Diamaned, Germany) جهت ورود به مینای دندان از سطح لینگوال دندان اقدام به تهیه حفره دسترسی گردید. بعد از این که حفره دسترسی مورد قبول تهیه شد، دندان‏ها به بطری‏های حاوی الکل صنعتی منتقل شدند دندان‏های آماده شده به منظور پاک‏سازی نهایی از بقایای جرم یا دبری‏های ریز روی سطح دندان و همچنین انحلال نسبی بقایای بافتی پالپ، به مدت 24 ساعت در محلول سدیم هیپوکلریت 25/5 درصد خانگی قرار داده شدند و سپس به مدت 2 ساعت در زیر آب جاری با فشار شسته شدند. سپس دندان‏ها برای مدتی کوتاه بر روی کاغذخشک‏کن و در فضای آزمایشگاه قرار گرفتند و بعد از آن جهت دکلسیفیکاسیون به ظروف شیشه‏ای دردار حاوی اسیدنیتریک 5 درصد (Merck, Darmstadt, Germany) منتقل و به مدت 72 ساعت در این محلول نگهداری شدند. جهت جلوگیری از رسوب اسید و املاح و یکنواخت بودن اسید در تمام قسمت‏ها، ظرف حاوی اسید نیتریک 5 درصد و دندان‏ها هر روز در سه نوبت هم زده و اسید هر 24 ساعت یک بار تعویض شدند. سپس نمونه‏ها از ظرف حاوی اسیدنیتریک 5 درصد خارج و جهت حذف اسید و املاح به مدت 4 ساعت به طور کامل در آب جاری شسته شدند. سپس دندان‏ها را جهت دهیدراتاسیون به ترتیب در الکل 80 درجه به مدت 12 ساعت و 90 درجه به مدت یک ساعت و 100 درجه به مدت یک ساعت قرار داده شدند. سپس جهت شفاف‏سازی نمونه‏ها در متیل سالیسیلات 99-100 درصد (Merck , Darmstadt, Germany) با چگالی 18/1 کیلوگرم به مدت 2 ساعت قرار داده شدند. پس از این که دندان‏ها کاملاً شفاف و شیشه‏ای (Clear) شدند جوهر پلیکان به آرامی از ناحیه حفره دسترسی تهیه شده با استفاده از سرنگ یک بار مصرف به داخل دندان هدایت شدند. کانال‏های رنگ شده از لحاظ تعداد و نوع کانال‏ها بـراسـاس  تـقسیم بـندی  Vertucci(10)  با  اسـتفاده  ازمیکروسکوپ نوری بررسی شدند.

آنالیز داده‏ ها با استفاده از نرم‏افزار SPSS با ویرایش 17 و MC Nemar انجام شده و 05/0>P معنی‏دار تلقی شد.

یافته ‏ها

نتایج بررسی‏های حاصل از شفاف‏سازی نشان داد که 183 دندان (5/91%) تک کانال و 17 مورد (5/8%) دو کانال که 3 دندان نوع III و 8 دندان نوع II بودند و همچنین در هیچ کدام از دندان‏های مورد بررسی نوع IV مشاهده نگردید (جدول 1) (تصویر 1).

در این مطالعه از 200 دندان کانین فک پایین مورد بررسی 6 مورد، دو ریشه بودند که در بررسی رادیوگرافی از نمای باکولینگوال 1 دندان، از نمای مزیودیستال 6 دندان و از نمای 20 درجه مزیالی 6 دندان، دو ریشه تشخیص داده شدند (تصویر 2).

نتایج رادیوگرافی دیجیتال از نظر تعداد کانال در نمای باکولینگوال نشان داد که 198 دندان (99%) تک کانال و 2 مورد (1%) دو کانال بودند. همچنین در یافته‏های رادیوگرافی دیجیتال از نمای مزیودیستال 180 دندان (90%) تک کانال و 20 دندان (10%) دو کانال، همچنین از نمای 20 درجه مزیالی 192 دندان (96%) تک کانال و 8 دندان (4%) دو کانال بودند (جدول 1).

از 198 دندان که به وسیله رادیوگرافی دیجیتال در نمای باکولینگوال تک کانال تشخیص داده شدند در روش شفاف‏سازی مشخص گردید که 15 دندان دو کانال هستند. همچنین 2 مورد که در این نما به وسیله رادیوگرافی دیجیتال دو کانال تشخیص داده شد به وسیله شفاف‏سازی تائید گردید. مقایسه نتایج حاصل از رادیوگرافی دیجتال از نمای باکولینگوال و یافته‏های حاصل از روش شفاف‏سازی در مورد تعداد کانال تفاوت معنی‏داری را نشان می‏دهد که شفاف‏سازی تعداد دو کانال را بیشتر مشخص می‏کند (001/0>P) (جدول 2).

بررسی رادیوگرافی دیجیتال از نمای مزیودیستال 180 دندان را تک کانال تشخیصی داده که روش شفاف‏سازی نیز این یافته را تائید کرد ولی از 20 دندانی که در این نما به وسیله رادیوگرافی دیجیتال دو کانال تشخیص داده شده بود، در روش شفاف‏سازی مشخص گردید که 3 دندان دو کانال نبوده و تک کانال بودند. مقایسه نتایج رادیوگرافی دیجیتال از نمای مزیودیستال و یافته‏های حاصل از روش شفاف‏سازی از نظر تعداد کانال تفاوت آماری معنی‏داری نشان نمی‏دهد (25/0P=).

 در نمای 20 درجه مزیالی رادیوگرافی دیجیتال 192 دندان تک کانال تشخیص داده شدند که در نتیجه شفاف‏سازی 9 مورد از انها دو کانال بودند، همچنین از 8 دندانی که در این نما از رادیوگرافی دیجیتال دو کانال دیده شدند 8 مورد در روش شفاف‏سازی نیز تایید گردید. مقایسه نتایج رادیوگرافی دیجیتال از نمای 20 درجه مزیالی و یافته‏های حاصل از روش شفاف‏سازی از نظر تعداد کانال تفاوت آماری معنی‏داری داشت (012/0P=).

رادیوگرافی دیجیتال از نمای مزیودیستال که از 20 دندان دو کانال، 4 دندان نوع III و 10 دندان نوع II، در هیچکدام از دندان‏های مورد بررسی نوع IV مشاهده نگردید (تصویر 3و4). مقایسه نتایج رادیوگرافی دیجیتال از نمای مزیودیستال و یافته‏های حاصل از روش شفاف‏سازی از نظر نوع کانال ریشه تفاوت آماری معنی‏داری نشان نداد (15/0P=).

 

 جدول 1 : نتایج رادیوگرافی دیجیتال و روش شفاف‏سازی

روش و نمای رادیوگرافی

تک کانال

دو کانال

رادیوگرافی دیجیتال با کولینگوال

198 دندان

99%

2 دندان

1%

رادیوگرافی دیجیتال مزیودیستال

180 دندان

90%

20 دندان

10%

رادیوگرافی دیجیتال 20 درجه مزیالی

192 دندان

96%

8 دندان

4%

شفاف‏سازی

183 دندان

5/91%

17 دندان

5/8 %

 

 

جدول 2 : مقایسه نتایج رادیوگرافی دیجیتال از نماهای مختلف و یافته‏های شفاف‏سازی

نمای رادیوگرافی

جهت تابش

تعداد کانال

شفاف‏سازی

نتیجه آزمون مک نیمار

یک کانال

(درصد) تعداد

دو کانال

(درصد) تعداد

باکولینگوال

یک کانال

(5/91)183

(5/7)15

001/0<

دو کانال

(0/0)0

(0/1)2

مزیودیستال

یک کانال

(0/90)180

(0/0)0

25/0

دو کانال

(5/1)3

(5/8)17

20درجه

یک کانال

(5/91)183

(5/4)9

012/0

دو کانال

(0/0)0

(0/4)8

 
تصویر 1 : دندان‏های کانین فک پایین بعد از شفاف‏سازی (A) Type I(B) Type II,,(C) type III و دو ریشه مجزا (D)

 

تصویر 3 : رادیوگرافی دندان کانین دو کانال (Type II) فک پایین در سه نمای باکولینگوال (A)، 20 درجه مزیالی (B) و مزیودیستالی (C)

 

تصویر 2 : رادیوگرافی دندان کانین دو ریشه فک پایین در سه نمای باکولینگوال (A)، 20 درجه مزیالی (B) و مزیودیستالی (C)

 

تصویر 4 : رادیوگرافی دندان کانین دوکانال (Type III) فک پایین در سه نمای باکولینگوال (A), 20 درجه مزیالی (B) و مزیودیستالی (C)

 

 بحث

در این مطالعه از روش شفاف‏سازی دندانی استفاده شد و با نتایج حاصل از بررسی رادیوگرافیک درنماهای مختلف از دندان کانین فک پایین از نظر تعداد ریشه، کانال و همچنین نوع کانال‏های یافت شده مورد مقایسه گردیدو تاکنون مطالعه‏ای مشابه با موضوع فوق که با سه زاویه مختلف (مزیودیستال، باکولینگوال، 20 درجه مزیالی) انجام نشده است.

در این مطالعه نمای رادیوگرافی 20 درجه مزیالی در بررسی تعداد ریشه کمک‏کننده بوده که می‏توان نتیجه گرفت که این نما ارزش تشخیصی در بررسی تعداد ریشه در شرایط کلینیکی را دارد و همچنین در این مطالعه در نمای مزیودیستالی تعداد ریشه‏ها کاملاً تشخیص داده شد که این موافق مطالعه Versiani و همکارانش(11) است ولی آنها از توموگرافی در نمای مزیودیستال برای بررسی آناتومیک دندان کانین فک پایین استفاده کردند.

در مطالعه ما تعداد کانین دو ریشه 3 درصد بود ولی مطالعات دیگر بین 1 تا 5 درصد کانین دو ریشه را گزارش می‏کنند.(12)

نتایج مطالعه حاضر نشان داد که در نماهای رادیوگرافی انجام شده تنها نمای مزیودیستال تفاوت معنی‏داری با یافته‏های شفاف‏سازی نداشت (05/0<P). چون در نمای مزیودیستال به علت عدم سوپرایمپوز شدن کانال‏ها دید بهتری برای کلینیسین وجود دارد که این اهمیت رادیوگرافی با نمای مزیودیستال برای مطالعات تحقیقاتی In vitro می‏باشد. در مورد زوایا هنوز بسیاری از کلینیسین‏ها اعتقاد دارند که بین نمای 20 درجه مزیالی و نمای مزیودیستالی تفاوتی وجود ندارد در حالی که با این تحقیق In vitro به طور کامل نشان داده شد که این تفاوت بسیار محسوس می باشد که جهت تعمیم به نمای کلینیک نمای جایگزین مزیودیستالی همان استفاده از CBCT می‏باشد.

در این مطالعه برای نزدیکی به شرایط کلینیکی نمای باکولینگوال و نمای 20 درجه مزیالی نیز در نظر گرفته شد که این دو نما تفاوت معنی‏داری در تعداد کانال با روش شفاف‏سازی داشتند ولی نتایج در نمای 20 درجه مزیالی نسبت به نمای باکولینگوالی شباهت بیشتری به نتایج حاصل از شفاف‏سازی داشت که این اهمیت جستجو برای کانال‏های اضافی با استفاده از رادیوگرافی در نماهای مختلف را نشان می‏دهد که موافق مطالعه Hanan و همکارانش(13) و Nandini و همکارانش(14) و صفی و همکارانش(2) می‏باشد که عنوان کردند که رادیوگرافی جهت تشخیص آناتومی کانال‏ها باید از نماهای مختلف صورت پذیرد و جهت یافتن کانال‏های اضافی تلاش گردد.  Heو همکارانش که بر روی دندان‏های قدامی و پره‏مولر انجام دادند به این نتیجه رسیدند که زوایای مختلف در پلن افقی (0،20،30) مزیالی یا دیستالی به کلینیسین در تشخیص ودرمان کانال‏های متعدد کمک‏کننده است.(8)

همچنین در این مطالعه نمای باکولینگوال تفاوت معنی‏داری با روش شفاف‏سازی از نظر تعداد کانال دارد که مخالف با Yoshioka  و همکارانش است به طوری که آنها اظهار کردند که تفاوت معنی‏داری بین نمای باکولینگوال و شفاف‏سازی از نظر تعدد کانال وجود ندارد.(9) که به علت آن که، آنها در مطالعه شان از دندان پره مولر و تنگ شدن ناگهانی کانال را به عنوان یک معیار اصلی دال بر متعدد بودن کانال دانستند و نوع کانال و تعدد ریشه را مدنظر نداشتند.

یافته‏های مطالعه حاضر در شفاف‏سازی نشان می‏دهد 5/91% (183 دندان) از دندان‏های مورد مطالعه تک کانال و 5/8 % (17 دندان) دو کانال می‏باشند. در مطالعه وزیری و همکارانش 100 دندان کانین فک پایین در جمعیت ایرانیان مورد بررسی قرار گرفت که 88% درصد دندان‏ها تک کانال 7 که با نتایج مطالعه ما توافق نسبی دارد که ممکن است علت این تفاوت اندک تفاوت در روش مطالعه حاضر می باشد. در مطالعه وزیری و همکارانش از 12% دندان‏هایی که دارای دو کانال بودند 5 دندان نوع II و 7 دندان نوع III که نتایج حاصل با این مطالعه تفاوت داشت که می‏توان علت این تفاوت را تفاوت نظر مشاهده‏گرها، روش‏های متفاوت ارزیابی و منطقه دانست.

احتمال وجود دو کانال در دندان کانین فک پایین در مطالعات Pineda(15)، Green(16)، Vertucci(17) و Zaatar(18) به ترتیب 5/13، 18، 20 و صفر درصد، عنوان گردیده است همچنین در مطالعه وزیری و همکارانش 5/16 درصد بوده است 7 و در مطالعه حاضر 5/8 درصد از دندان‏های کانین فک پایین دو کانال بودند. که شاید بتوان علت این تفاوت را به تاثیرگذار بودن عواملی چون تفاوت‏های نژادی، روش پژوهش (درون دهان و خارج دهان) و روش ارزیابی (پرتونگاری، برش و سایش، قالب‏گیری و تزریق رنگ و شفاف‏سازی) بر تعداد و اشکال کانال‏ها و همچنین به حجم نمونه‏ها و مورد مطالعه نیز دانست.

در مطالعه ما کانال نوع IV مشاهده نشد که مشابه با مطالعه şkan بود(19) ولی در مطالعه Pineda 5 درصد(15) Green 3 درصد(16) و  Vertucci6 درصد بود.(17)

براساس نتایج به دست آمده از این مطالعه، تفاوت قابل ملاحظه‏ای میان مطالعه به روش شفاف‏سازی و رادیوگرافی دیجیتال وجود دارد که می‏تواند ناشی از نوع تحقیق و یا دقت بالاتر مطالعات آزمایشگاهی نسبت به مطالعات کلینیکی باشد.

اگرچه شایع‏ترین آناتومی کانین فک پایین، تک ریشه و تک کانال بودن آن است اما کلینیسین بایستی احتمال تنوعات آناتومیکی در دندان و همچنین جستجو برای کانال دوم و یا دو ریشه بودن دندان را مدنظر داشته باشد. جهت تعمیم دادن این مطالعه به کلینیک، تکنیک CBCT پیشنهاد می‏شود به طوری که Neelakantan و همکارانش در مورد مقایسه بین  CBCTو شفاف‏سازی به این نتیجه رسیدند که تفاوت معنی‏داری بین این دو تکنیک دیده نمی‏شود و می‏توان از CBCT برای مورفولوژی کانال استفاده نمود.(20) CBCT علی‏رغم مزایایی چون تصویر سه بعدی که هم برای تشخیص اولیه و هم طرح درمان مفید است محدودیتی همچون افزایش دوز بیمار و هزینه بالا به همراه دارد.

 نتیجه گیری

با توجه به مطالعه حاضر نماهای رادیوگرافی باکولینگوال و 20 درجه مزیالی باکولینگوال که (در شرایط کلینیکی) انجام می‏شود در یافتن کانال‏های اضافی دندان کانین فک پایین کمک‏کننده می‏باشند ولی کافی نیست. بنابراین علی‏رغم شیوع کم تنوعات آناتومیکی در دندان کانین، با توجه به وجود ارتباط معنی‏دار نمای رادیوگرافیک مزیودیستال با روش شفاف‏سازی، جهت حصول اطلاعات سریع و کامل در تشخیص تعداد کانال ریشه غیرمعمول دندان کانین تکنیک CBCT توصیه می‏شود.

تشکر و قدردانی

این مقاله منتج از پایان نامه خانم دکتر فاطمه تاجیک به شماره 448 دانشکده دندانپزشکی بابل می‏باشد. همچنین از همکاری مرکز تحقیقات مواد دندانی دانشکده دندانپزشکی بابل و دانشگاه علوم پزشکی بابل که حمایت مالی را برای انجام این پژوهش فراهم نمودند، تقدیر و تشکر می‏گردد.

References

  1. Hasheminia M, Hashemi A. Assessment of canal configuration in maxillary first premolars and mandibular second premolars in the city of Isfahan.J Mash Dent 2007; 31(2): 141-8. (Persian)
  2. Safi L, Abdolahy K. Radiographic evaluation of endodontic treatment frequency and internal anatomy of endodontically treated teeth at endodontic Department, School of Dentistry, Shiraz University of Medical Sciences (1999). Journal of Dentistry Shiraz University of Medical Sciences 2002; 3(2): 29-34. (Persian)
  3. Mittal M, Murray A, Sandler J. Impacted maxillary canines. A perennial problem. Dent Update 2012; 39(7): 487-8, 491-2, 495-7.
  4. Pinho T. Impaction of both maxillary central incisors and a canine. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2012; 142(3): 374-83.
  5. Barrett MT. The internal anatomy of teeth with special reference to the pulp with its branches. Dental Cosmos 1925; 67: 581-92.
  6. Pecora JD, Sousa Neto MD, Saquy PC. Internal anatomy, direction and number of roots and size of human mandibular canines. Braz Dent J 1993; 4(1): 53-7.
  7. Vaziri BP, Kasraee SH, Abdolsamadi HR , Abdollahzadeh SH, Esmaili F, Vahedi M. Root canal configuration of one-rooted mandibular canine in an Iranian population: An in vitro study. J Dent Res Dent Clin Dent Prospects 2008; 2(1): 28-32.
  8. He BZ, Yin XZ, Zhang CF.Clinical evaluation of the effect of angulation apical X-rays and the X-rays with file in diagnosing multiple canals in mandibular anterior teeth and premolar. Zhonghua Kou Qiang Yi Xue Za Zhi 2006; 41(3): 160-3.
  9. Yoshioka T, Villegas JC, Kobayashi C, Suda H. Radiographic evaluation of root canal multiplicity in mandibular first premolars. J Endod 2004; 30(2): 73-4.
  10. Cohen S, Hargreaves KM. Pathways of the Pulp. 9th ed. St. Louis: Mosby Co; 2006. P. 532.
  11. Versiani MA, Pecora JD, Souza -Neto MD. The anatomy of two-rooted mandibular canines determined using micro-computed tomography. Int Endod J 2011; 44: 682-7.
  12. Andrei OC, Mărgărit R, Gheorghiu IM. Endodontic treatment of a mandibular canine with two roots. Rom J Morphol Embryol 2011; 52(3): 923-6.
  13. Hanan A, Balto AL. Mandibular canine with two root canals. Egypt Dent J 2007; 5(3): 221-6.
  14. Nandini S, Velmurugan N, Kandaswamy D. Bilateral mandibular canines with type two canals. Indian J Dent Res 2005; 16(2): 68-70.
  15. Pineda F, Kuttler Y. Mesiodistal and buccolingual roentgengraphic investigation of 7,275 root canals. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1972; 33(1): 101-10.
  16. Green D. Double canals in single roots. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1973; 35(5): 689-96.
  17. Vertucci FJ. Root canal morphology of mandibullar permanent teeth. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1984; 58(5): 589-99.
  18. Zaatar EI, al-Kandair AM, Alhomaidah S, al-Yasin IM. Frequency of endodontic treatment in Kuwait: Radiographic evaluation of 846 endodontically treated teeth. J Endod 1997; 23(7): 453-6.
  19. Calişkan MK, Pehlivan Y, Sepetçioğlu F, Türkün M, Tuncer SS.Root canal morphology of human permanent teeth in a Turkish population. J Endod 1995; 21(4): 200-4.
  20. Neelakantan P, Subbarao C, Subbarao CV. Comparative evaluation of modified canal staining and clearing technique, cone-beam computed tomography, peripheral quantitative computed tomography, spiral computed tomography, and plain and contrast medium-enhanced digital radiography in studying root canal morphology. J Endod 2010; 36(9): 1547-51.
Journal of Mashhad Dental School
Volume 37, Issue 1 - Serial Number 84
Spring 2013
April 2013
Pages 1-10

Files

History

  • Receive Date: 11 March 2013
  • Accept Date: 11 March 2013

Share

How to cite

Statistics