Frequency of the Maxillary Sinus Mucous Retention Cyst in Digital Panoramic Radiographs of the Patients attending to the Dental Faculty of Rasht during 2012-2013

Document Type : original article

Authors

1 Assistant Professor, Dept of Oral & Maxillofacial Radiology, School of Dentistry, Guilan University of Medical Sciences, Guilan, Iran.

2 Assistant Professor, Dept of Oral & Maxillofacial Periodontology, School of Dentistry, Guilan University of Medical Sciences, Guilan, Iran.

3 Dentist

4 Master of Science in Statistics, School of Dentistry, Guilan University of Medical Sciences, Rasht, Iran.

Abstract

Introduction: Panoramic radiographs taken for dental purposes provide an opportunity for dentists to identify non-symptomatic maxillary sinus abnormalities. The aim of this study was to evaluate the frequency of mucous retention cysts (MRCs) of maxillary sinus and some associated risk factors in the patients attending to the dental faculty of Guilan.
Materials & Methods: In this cross-sectional study, digital panoramic radiographs of patients referred to the department of radiology, dental school of Guilan, from October 2012 to October 2013 were evaluated. A total of 800 digital panoramic radiographs (200 for each season) were evaluated by one oral and maxillofacial radiologist to detect MRC in maxillary sinus. Frequency of MRC and some associated risk factors were assessed. Statistical analysis of the data was performed by Chi-square test.
Results: Among the 800 evaluated digital panoramic radiographs, 444 subjects were females (55.5%) and 356 were males (44.5%) aged 8 to 81 (36.02±14.71) years. The frequency of the MRC was 4% (32 radiograghs). Of 32 maxillary sinus MRCs, 13 (40.625%) were right-sided, 13 (40.625%) were left-sided and 6 (18.750%) were bilateral. Although, MRC presented no statistically significant correlation to age (P=0.444), the highest frequency was seen in fifth (6.1%) and third (4.7%) decades. Frequency in males (6.2%) was significantly higher than in females (2.3%); (P=0.005). The highest frequency of MRC was detected in spring (7.5%) and autumn (5%).
Conclusion: In this study the frequency of MRC in males was higher than in females and was seen mostly single and unilateral. Also the highest frequency of MRC in spring might emphasize the effect of allergic factors on MRC prevalence, mentioned in some previous studies.

Keywords

Full Text

مقدمه

سینوس‏های ماگزیلاری بزرگترین حفرات پارانازال هستند که ممکن است دچار بیماری‏ها و ضایعات مختلف از جمله رینوسینوزیت، نئوپلاسم‏های بدخیم، اختلالات با منشاء دندانی و انواع کیست شوند. سینوس ماگزیلاری شایع‏ترین محل بروز کیست احتباسی موکوسی (MRC) Mucous retention cyst است.(1)کیست احتباسی موکوسی به علت انسداد مجاری درناژکننده غدد مترشحه سروموکوس ایجاد می‏شود و از میان سینوس‏های پارانازال، بیشتر در سینوس ماگزیلاری دیده می‏شود. عمدتاً بدون علامت است و به طور تصادفی در رادیوگرافی‏های گرفته شده از سینوس یافت می‏شود.(2) در صورت بروز تظاهرات بالینی، بیمار از علائم احساس پری در سینوس، انسداد بینی و ترشحات پشت بینی شکایت دارد.(3) علت انسداد مجاری ترشحی غدد مخاطی نامشخص است، اما ترومای ناشی از کشیدن دندان، عفونت‏های دندانی(4)، آلرژی، التهاب، رطوبت، آلودگی هوا و تغییرات درجه حرارت محیط(5) ممکن است با بروز MRC مرتبط باشند. این کیست عموماً ضایعه خوش‏خیم است و به درمان نیاز ندارد.(6) برخلاف MRC، موکوسل سینوس ماگزیلاری یک ضایعه مخرب و متسع شونده است که از انسداد استیوم سینوس ناشی می‏شود. انسداد می‏تواند نتیجه یک التهاب داخل بینی یا داخل سینوس، پولیپ یا نئوپلاسم باشد. هرچند، حدود 90 درصد موکوسل‏ها در سینوس فرونتال و سلول‏های هوایی اتموئید و به ندرت در سینوس ماگزیلاری ایجاد می‏شوند. موکوسل با افزایش فشار داخل سینوس منجر به جابجایی، نازک شدن و در برخی موارد تخریب دیواره‏های سینوس می‏شود. اما MRC هیچ اثری بر ساختارهای اطراف ندارد و قابل توجه است که کف سینوس سالم و دست نخورده

است.(7)

در جمعیت‏های مختلف شیوع MRC بین 6/1 درصد تا 14 درصد متغیر گزارش شده است.(9و8) شیوع MRC سینوس ماگزیلاری بسته به عوامل ادنتوژنیک، سن، جنسیت و آلرژی متفاوت است.(10) برخی مطالعات نشان داده‏اند که فراوانی کیست احتباسی موکوسی با فصول سال ارتباط دارد.(8و5)تکنیک رادیوگرافی نیز بر فراوانی کیست احتباسی تأثیر دارد. Donizeth-Rodrigues و همکاران نشان دادند که میزان شناسایی MRC سینوس ماگزیلاری توسط رادیوگرافی‏های پانورامیک کمتر از اسکن‏های CBCT تخمین زده می‏شود.(11)عامل دیگری که بر نتایج فراوانی این ضایعه تأثیر دارد، جمعیت مورد بررسی است. به نظر می‏رسد، فراوانی کیست احتباسی سینوس ماگزیلاری در بیماران با علائم رینوسینوزیت مزمن در مقایسه با افراد بدون علامت تا اندازه بالاتر است. در یک مطالعه، شناسایی تصادفی موارد MRCدر مبتلایان به رینوسینوزیت مزمن و افراد با بیماری التهابی سینوس‏ها به ترتیب 4/12 درصد و 4/16 درصد گزارش شد که در مقایسه با افراد نرمال جامعه بالاتر بود.(13و1)در حالی که میزان شیوع این ضایعه در بیماران ارتودنسی (8/5 درصد) مشابه با جمعیت نرمال گزارش شده است.(13)

در ارزیابی کیست احتباسی موکوسی، برخی مطالعات با استفاده از دستگاه پانورامیک کانونشنال(2) و در برخی موارد با کاربرد CT اسکن(1) انجام شده‏اند. تکنیک رادیوگرافی پانورامیک به خصوص برای ارزیابی کف سینوس ماگزیلاری نسبت به سایر تکنیک‏های مرسوم نظیر رادیوگرافی واترز ارجحیت دارد.(2) با توجه به کیفیت پایین رادیوگرافی پانورامیک کانونشنال و بالا بودن هزینه و دوز اشعه در CT اسکن، ارزیابی شیوع MRC به وسیله رادیوگرافی پانورامیک دیجیتال در عین دقت و هزینه‏های کمتر می‏تواند یک روش مناسب باشد. لذا، در این مطالعه، فراوانی کیست احتباسی موکوسی سینوس ماگزیلاری و ارتباط آن با سن، جنس و فصول سال در رادیوگرافی پانورامیک دیجیتال بیماران مراجعه‏کننده به دانشکده دندانپزشکی گیلان مورد بررسی قرار گرفت.

مواد و روش‏ها

در این مطالعه توصیفی- مقطعی رادیوگرافی‏های پانورامیک دیجیتال مربوط به بیماران مراجعه‏کننده به بخش رادیولوژی دانشکده دندانپزشکیگیلان از مهر 1391 تا مهر 1392 که به دلایل مختلف تهیه شده بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. تصاویر رادیوگرافی موجود در آرشیو دستگاه پانورامیک دیجیتال CRANEX D(SOREDEX, Helsinki, Finland) بودند. براساس معیارهای ورود و خروج بیماران در این مطالعه، رادیوگرافی‏هایی وارد مطالعه شدند که دارای اطلاعات کامل دموگرافیک بیماران (سن و جنس) و نیز تاریخ انجام رادیوگرافی بودند. همچنین تنها رادیوگرافی‏های مربوط به بیماران بالای 8 سال وارد مطالعه شدند و رادیوگرافی‏های با کیفیت نامطلوب، وضوح پایین و خطاهای تکنیکی تأثیرگذار بر تشخیص MRC از مطالعه حذف شدند.

براساس معیارهای ورود و خروج از مطالعه، تعداد 800 رادیوگرافی از مهر 1391 تا پایان شهریور 1392 (طی یک سال) به صورت خوشه که به چهار طبقه (چهار فصل) تقسیم‏بندی شد، انتخاب گردید. به طوری که برای هر فصل تعداد 200 رادیوگرافی پانورامیک مورد بررسی قرار گرفت. تشخیص رادیوگرافیک شیوع MRC توسط یک رادیولوژیست دهان، فک و صورت انجام گرفت. تمام رادیوگرافی‏های انتخاب شده از نظر وجود یا عدم وجود MRC در سینوس ماگزیلاری در هر دو سمت چپ و راست ارزیابی شدند. تشخیص MRC بر مبنای یافته‏های رادیوگرافی بر اساس مشاهده نمای رادیواپاسیته گنبدی شکل در کف یا دیواره‏های سینوس با سطح صاف که فاقد حاشیه اپک کورتیکال بود، درنظر گرفته شد (تصویر 1). همچنین برخی ریسک فاکتورهای مرتبط با MRC شامل سن، جنس و فصول سال مورد بررسی قرار گرفت. منفرد یا متعدد بودن و یک‏طرفه یا دوطرفه بودن MRC نیز ارزیابی شد.

داده‏های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS با ویرایش 21 و با کاربرد آمار توصیفی و آزمون‏های آماری Chi-Square، Logestic regression، t-test و ضریب همبستگی Spearman تجزیه و تحلیل شدند. در این مطالعه سطح معنی‏داری، 05/0 در نظر گرفته شد. به منظور ارزیابی خطای فرد معاینه‏کننده(Intra observer reliability) از آزمون مجدد Test-retest استفاده گردید. بدین منظور تعداد 40 رادیوگرافی با فاصله زمانی 3 هفته مجدداً توسط همان فرد ارزیابی شد. جهت بررسی توافق در این دو نوبت از ضریب توافق ICC (Intra class coefficient correlation) استفاده گردید.

 

 

 

 

(A)

 
 

 

 

(B)

 
 

تصویر 1 : A) کیست احتباسی موکوسی در کف سینوس ماگزیلاری سمت راست در یک مرد 29 ساله B) کیست رادیکولار در سینوس ماگزیلاری سمت راست. به بوردر کورتیکه اطراف کیست توجه کنید (وجه افتراق کیست رادیکولار با کیست احتباسی موکوسی)

 

یافته‏ها

در این مطالعه، پایایی فرد مشاهده گر در تشخیص رادیوگرافیک MRC براساس ضریب توافق ICC، عالی (998/0) بود. تصاویر رادیوگرافی مربوط به 800 بیمار شامل 356 مرد (5/44 درصد) و 444 زن (5/55 درصد) ارزیابی شد. سن بیماران 8 تا 81 سال با میانگین 71/14±02/36 سال و میانگین سنی در مردان 81/14±66/35 سال و در زنان 64/14±3/36 سال بود. جدول 1 میانگین سنی افراد مبتلا به  MRCرا به تفکیک جنس بیماران نشان می‏دهد.

از کل افراد مورد مطالعه، 32 نفر (4 درصد) MRC داشتند. از این تعداد، 10 نفر زن (2/31 درصد) و 22 نفر مرد (8/68 درصد) بودند. میانگین سنی افراد دارای MRC برابر با 96/14±66/36 سال بود که کمترین سن 9 و بیشترین سن 61 سال بود. میانگین سنی افراد بدون MRC برابر با 71/14±99/35 سال بود که کمترین سن 8 و بیشترین سن 81 سال بود.

توزیع فراوانی MRC بر حسب گروه‏های سنی در جدول 2 نشان داده شده است. بیشترین فراوانی MRC در گروه سنی 49-40 سال (1/6 درصد) و گروه سنی 29-20

سال (7/4 درصد) دیده شد، ولی بین گروه‏های سنی تفاوت معنی‏دار وجود نداشت (444/0=P). بر اساس جدول 3 فراوانی MRC در مردان (2/6 درصد) در مقایسه با زن‏ها (3/2 درصد) بطور قابل توجهی بالاتر بود (005/0=P). تفاوت فراوانی وجود MRC در فصول مختلف سال معنی‏دار بود (003/0=P) و بیشترین فراوانی به ترتیب در فصل بهار (5/7 درصد) و فصل پاییز (5 درصد) مشاهده شد (جدول 4). با انجام رگرسیون لوجستیک به روش Backward مشخص شد که از بین دو عامل سن و فصول سال بر وجود MRC بیشترین تاثیر مربوط به جنس افراد مورد مطالعه می‏باشد.
(007/0 P=، 2Odds ratio=)

از میان 32 بیمار دارای MRC، 13 نفر در سینوس سمت راست (625/40 درصد)، 13 نفر در سینوس سمت چپ (625/40 درصد) و 6 نفر (750/18 درصد) در دو طرف دارای MRC بودند. MRC در اکثر موارد به شکل منفرد بود و تنها در یک مورد، دو عدد کیست در یک سینوس ماگزیلاری وجود داشت. در تمام موارد کیست در کف سینوس قرار گرفته بود بجز یک مورد که در دیواره‏های خلفی و کف سینوس مشاهده شد(تصویر 2(.

 

 

 

 

جدول 1 : مقایسه میانگین سنی در افراد مبتلا به MRC به تفکیک جنس

جنس

تعداد

میانگین

انحراف معیار

نتیجه آزمون t

زن

10

45/34

69/14

246/1- t=

222/0 P-value=

مرد

22

50/41

13/15

 

تصویر 2 : کیست احتباسی موکوسی دوطرفه: یک مورد در کف سینوس ماگزیلاری سمت راست و مورد دیگر در کف و دیواره خلفی سینوس سمت چپ در یک زن 22 ساله

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 2 : توزیع فراوانی وجود MRC به تفکیک گروه‏های سنی

گروه‏های سنی

کل

وجود MRC در هر گروه

عدم وجود MRC در هر گروه

نتیجه آزمون

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

19≤

98

100

4

1/4

94

9/95

Chi-Square

444/0P-value=

 

29-20

192

100

9

7/4

183

3/95

39-30

192

100

3

6/1

189

4/98

49-40

131

100

8

1/6

123

9/93

59-50

143

100

6

2/4

137

8/95

60≥

44

100

2

5/4

42

5/95

کل

800

100

32

0/4

768

0/98

 

 

 

 

جدول 3 : توزیع فراوانی وجود MRC بر حسب جنس

 

جنسیت

MRC

کل

نتیجه آزمون

دارد

ندارد

 

Chi-Square

005/0P-value=

 

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

زن

10

3/2

434

7/97

4/44

0/100

مرد

22

2/6

334

8/93

6/35

0/100

کل

32

0/4

768

0/96

800

0/100

 

 

 

 

جدول 4 : توزیع فراوانی وجود MRC بر حسب فصول سال

فصول سال

 

MRC

کل

نتیجه آزمون

دارد

ندارد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

بهار

15

5/7

185

5/92

200

0/100

Chi-Square

003/0P-value=

 

تابستان

1

5/0

199

5/99

200

0/100

پاییز

10

0/5

190

0/95

200

0/100

زمستان

6

0/3

194

0/97

200

0/100

کل

32

0/4

768

0/96

800

0/100

 

 

 

 

 

 

بحث

تاکنون مطالعاتی در مورد شیوع کیست احتباسی موکوسی سینوس ماگزیلاری و عوامل مؤثر بر شیوع آن منتشر شده است. نتایج این مطالعات در ارتباط با شیوع، توزیع سنی و جنسی و نیز تأثیر تغییرات فصلی در ابتلا به این ضایعه مغایرت‏هایی را نشان می‏دهند. این تفاوت‏ها ممکن است به دلیل تفاوت ذاتی در جمعیت‏های مورد مطالعه، استفاده از تکنیک‏های رادیوگرافی مختلف برای ارزیابی ضایعه و یا اثرات عوامل محیطی بر بروز این نوع کیست ایجاد شده باشند. با توجه به تأثیر عوامل محیطی از جمله دما و رطوبت محیط، الگوهای بروز آلرژی‏های فصلی و عفونت‏های ویروسی در ابتلا به کیست احتباسی، ارزیابی شیوع این ضایعه در هر جمعیت و منطقه جغرافیایی یک ضرورت تحقیقاتی است. در مطالعه حاضر فراوانی کیست احتباسی موکوسی در سینوس ماگزیلاری بر اساس ارزیابی تصاویر پانورامیک دیجیتال تعیین گردید. طبق بررسی‏های انجام شده، در اغلب مطالعات پیشین، رادیوگرافی پانورامیک کانونشنال مورد استفاده قرار گرفته است.(13و9و5و2) تحقیق حاضر از معدود مطالعاتی است که به منظور بررسی شیوع MRC از رادیوگرافی پانورامیک دیجیتال با کیفیت تشخیصی بالاتر استفاده شده است. در مطالعه حاضرفراوانی MRC سینوس ماگزیلاری از میان 800 تصویر پانورامیک مورد بررسی 32 مورد (4 درصد) به دست آمد. این یافته نزدیک به نتایج مطالعه Donizeth-Rodrigues و همکاران(11) است که در رادیوگرافی‏های پانورامیک علائم حاکی از وجود MRC را در 1/3 درصد موارد گزارش کردند. در مطالعه Rodrigues و همکاران(5) شیوع این کیست 19/3 درصد نشان داده شد. طبق یافته‏های Bósio و همکاران(13) وجود MRC سینوس ماگزیلاری در 8/5 درصد رادیوگرافی‏ها مشاهده شد. بر اساس گزارش ایمانی مقدم و همکاران(2) در میان تصاویر پانورامیک مورد بررسی در دانشکده دندانپزشکی مشهد، 1/5 درصد دارای کیست احتباسی موکوسی در سینوس فک بالا بودند.

در مقایسه با مطالعه حاضر، برخی مطالعات شیوع این ضایعه را پایین‏ گزارش کرده‏اند. به طوری که در مطالعه Ruprecht و همکاران(6) فراوانی MRC سینوس ماگزیلاری 6/2 درصد ودر مطالعه Casamassimo و همکاران(8) 6/1 درصد گزارش شد. اما غفاری و همکاران(9) با ارزیابی تصاویر پانورامیک کانونشنال، کیست احتباسی سینوس ماگزیلا را در 14 درصد موارد شناسایی کردند. شیوع MRC در مطالعه Carter و همکاران(14) 7/9 درصد، در مطالعه Allard و همکاران(15) 7/8 درصد و در مطالعه Vallo و همکاران(16) 7 درصد گزارش شد که در مقایسه با یافته‏های مطالعه حاضر فراوانی بالاتری را نشان دادند.

با تـوجه به نتایج مـطالعه حاضر و سـایر مـطالعات،

فراوانی کیست احتباسی موکوسی در سینوس ماگزیلا براساس ارزیابی تصاویر پانورامیک بسته به جمعیت مورد بررسی و مناطق جغرافیایی مختلف از کمتر از 2 تا 14 درصد متغیر است. روش ارزیابی سینوس ماگزیلا با استفاده از سایر تکنیک‏های رادیوگرافی نتایج نسبتاً متفاوتی را نشان داده است. به طوری که Rege و همکاران(17) با کاربرد CBCT (Cone Beam Computed Tomography) شیوع کیست‏های احتباسی را 1/10 درصد گزارش کردند. در مطالعه Bhattacharyya(1) شیوع کیست احتباسی در تصاویر CT (Computed Tomography) اسکن برابر با 4/12 درصد به دست آمد. Gothberg و همکاران(18) در بررسی 410 سی تی اسکن، فراوانی کیست احتباسی سینوس را 4/12 درصد گزارش کردند. نتایج این مطالعات نشان می‏دهند که وجود MRC بر اساس ارزیابی رادیوگرافی پانورامیک در مقایسه با تکنیک‏های دقیق‏تر از جمله CBCT و CT عموماً کمتر تشخیص داده می‏شود و بر این اساس به نظر می‏رسد تعیین شیوع MRC توسط رادیوگرافی پانورامیک کمتر از مقدار واقعی تخمین زده می‏شود. در تأیید تفاوت دقت تکنیک‏های مختلف در شناسایی MRC، Donizeth-Rodrigues و همکاران(11) دریافتند که در شناسایی کیست احتباسی موکوسی سینوس ماگزیلاری، CBCT در مقایسه با رادیوگرافی پانورامیک از دقت بالاتری برخوردار بود. Whyte و Chapeikin(19) با مقایسه روش‏های رادیوگرافی برای تشخیص اپاسیته‏های سینوس فک بالا دریافتند که CT بهترین روش تشخیص MRC می‏باشد. با این وجود نشان داده شده است که رادیوگرافی پانورامیک ضایعات موجود در دیواره خلفی و کف سینوس را بهتر از تصاویر واترز نشان می‏دهد زیرا در رادیوگرافی واترز تصویر ریشه دندان‏های مولر و استخوان پتروس مانع از مشاهده ضایعات کوچک موجود در کف سینوس می‏شوند.(20) همچنین White و همکارانش(7) رادیوگرافی پانورامیک را بهترین تکنیک جهت ارزیابی کیست احتباسی موکوسی سینوس فک بالا معرفی کردند و آنرا نسبت به سایر تکنیک‏های داخل دهانی پری آپیکال و اکلوزال و خارج دهانی واترز ارجح دانستند.

به عنوان یک مورد قابل توجه، مطالعه حاضر و تحقیق انجام شده توسط غفاری و همکاران(9) هر دو در یک منطقه جغرافیایی (شهر رشت) اما با فاصله تقریبی یک دهه انجام شده‏اند که از نظر فراوانی MRC تفاوت قابل توجهی بین مطالعه حاضر (4 درصد) و مطالعه این دو محقق (14 درصد) مشاهده می‏شود که نشان می‏دهد طی 10 سال اخیر شیوع کیست احتباسی سینوس در جمعیت این ناحیه کاهش داشته است. در مطالعه غفاری و همکاران(9)، بالا بودن شیوع MRC در استان گیلان به نوسانات فصلی، وجود ذرات قارچ، رطوبت بالا و نامناسب بودن سیستم تهویه ساختمان‏ها نسبت داده شده است، بنابراین به نظر می‏رسد با توجه به کاهش فراوانی MRC در این ناحیه، احتمالاً در الگوی عوامل خطرزای کیست احتباسی موکوسی نیز تغییراتی روی داده است. از طرفی در مطالعه ایشان تکنیک رادیوگرافی کانونشنال مورد استفاده قرار گرفته است که می‏تواند بر نتایج تاثیرگذار باشد.

طبق یافته‏های مطالعه حاضر گرچه از نظر توزیع سنی فراوانی MRC، بین دهه‏های مختلف زندگی تفاوت معنی‏دار آماری وجود نداشت، اما افراد در دهه‏های سوم و پنجم زندگی بیشترین فراوانی MRC را نشان دادند. در مشابهت با این یافته‏ها، ایمانی مقدم و همکاران(2) بین حضور این ضایعه و سن ارتباطی نیافتند و بالاترین موارد را در دهه‏های سوم و پنجم گزارش کردند. همچنین، طبق مطالعه غفاری و همکاران(9)، بالاترین فراوانی کیست احتباسی سینوس ماگزیلا در دهه پنجم مشاهده شد. Casamassimo و همکاران(8) 69 درصد موارد MRC را در بیماران طی دهه سوم زندگی شناسایی کردند. نتایج مطالعه Vallo و همکاران(16) کیست مخاط آنترال را اغلب در افراد زیر 40 سال نشان داد. بر اساس مطالعه Bhattacharyya(1) میانگین سنی افراد دارای کیست احتباسی موکوسی 3/41 سال بود. با ارزیابی نتایج مطالعه حاضر و مطالعات پیشین مشاهده می‏شود که فراوانی این ضایعه طی دو دهه سوم و پنجم زندگی افزایش دارد. در مطالعه حاضر فراوانی MRC در مردان 2/6 درصد و در زن‏ها 3/2 درصد بود (در مردان نزدیک به 3 برابر نسبت به زنان) و بین دو جنس تفاوت معنی‏دار وجود داشت. که این یافته در مشابهت با برخی مطالعات ‍‍پیشین قرار دارد.(17-15و9) هرچند در مطالعه Bósio و همکاران(13) و ایمانی مقدم و همکاران(2) اختلاف آماری معنی‏داری بین زن و مرد مشاهده نشد. از طرفی در مطالعه Bhattacharyya(1) وجود MRC در زنان 4/2 برابر بیشتر از مردان بود.

نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تفاوت فراوانی MRC بین فصول سال از نظر آماری معنی‏دار بود به طوری که بالاترین موارد به ترتیب در بهار (5/7 درصد) و پاییز (5 درصد) مشاهده شد. که این یافته مطابق با کتاب رفرنس رادیولوژی(7) می‏باشد. فراوانی بالاتر MRC در فصل بهار در مطالعه حاضر ممکن است بر وجود ارتباط بین عوامل آلرژیک که در فصل بهار شدت بیشتری دارند و فراوانی MRC تاکید نماید. البته باید خاطر نشان کرد که مطالعه حاضر به صورت گذشته نگر انجام شد و بررسی دقیق این ارتباط امکان‍پذیر نبود. همچنین در مشابهت با نتایج مطالعه حاضر، Casamassimo و همکاران(8) بیشتر موارد MRC را در ماه سپتامبر (اواخر تابستان تا اوایل پاییز) گزارش کردند. طبق گزارش غفاری و همکاران(9)، کیست احتباسی در ماه‏های خرداد و دی بالاترین فراوانی را نشان داد. در مطالعه Carter و همکاران(14) نیز بیشترین موارد (3/44 درصد) در نوامبر، دسامبر و ژانویه (نیمه آخر پاییز تا نیمه اول زمستان) و کمترین موارد (6/8 درصد) در آوریل، مه و ژوئن (بهار) گزارش شد. وجود ارتباط شیوع MRC با ماه‏ها و فصول سال را می‏توان به نوسانات دما در ماه‏های مختلف سال و نیز عوامل آلرژیک، التهابی و ویروسی که در برخی از ماه‏های سال شیوع بالاتری دارند، نسبت داد. در تأیید ارتباط بین MRC و این عوامل، ایمانی مقدم و همکاران(2) دریافتند که بین کیست احتباسی و آلرژی ارتباط قوی وجود داشت. Casamassimo و همکاران(8) نیز نشان دادند که MRC در مبتلایان به انواع آلرژی و عفونت مجاری فوقانی تنفسی شیوع بالاتری دارد. برخلاف مطالعه حاضر، مطالعه Allard و همکاران(15) حاکی از عدم وجود ارتباط بین شیوع کیست مخاط آنترال و ماه‏های سال بود. در مطالعه Rodrigues و همکاران(5) نیز گرچه از نظر آماری بین شیوع MRC و ماه‏های سال ارتباطی یافت نشد اما فراوانی MRC را در ماه‏های سپتامبر، اکتبر و نوامبر (اوخر تابستان و پاییز) بالاتر از سایر ماه‏ها نشان داد. نکته حائز اهمیت در مطالعه حاضر بررسی تاثیر همزمان دو متغیر جنس و فصول سال بر وجود MRC با استفاده از آزمون رگرسیون لوجستیک بود که براساس این آزمون، جنس بیشترین عامل تاثیرگذار معرفی گردید. مطالعه حاضر توزیع فراوانی MRC را بر حسب موقعیت آناتومیک در سمت راست 625/40 درصد، در چپ 625/40 درصد و در موارد دوطرفه 750/18 درصد نشان داد. این مقادیر حاکی از توزیع مشابه کیست در سمت راست و چپ و فراوانی بالاتر موارد یک‏طرفه در مقایسه با کیست‏های دوطرفه می‏باشد. این یافته در تأیید سایر مطالعات پیشین قرار دارد.(21و15و8و6و2و1)

بر اساس نتایج مطالعه حاضر کیست MRC اغلب به صورت منفرد مشاهده شد و از 32 مورد تنها در یک بیمار (3/6 درصد) دو کیست در یک سینوس ماگزیلاری سمت راست مشاهده شد. در مطالعه غفاری و همکاران(9) 90 درصد کیست‏ها منفرد و در 10 درصد موارد (20 بیمار) متعدد بودند. مطالعه Bohay و همکاران(22) نیز امکان بروز چند کیست احتباسی در یک سینوس را نشان داده است.

مطالعه حاضر نشان داد که به جز یک مورد MRC واقع در دیواره‏های خلفی و کف سینوس سمت چپ، در سایر موارد کیست در کف سینوس قرار داشت. در مشابهت با این یافته، اغلب مطالعات نشان داده‏اند که کیست احتباسی موکوسی اغلب در کف سینوس ماگزیلاری مشاهده می‏شود.(9و2و1)

این تحقیق به روش مقطعی و گذشته‏نگر انجام شد و لذا علت‏های بروز کیست احتباسی موکوسی در این مطالعه قابل ارزیابی نبود و منحصراً ارتباط با برخی متغیرها بررسی شد. هچنین علیرغم فراوانی بالای MRC در فصل بهار و پاییز در مطالعه حاضر این یافته منحصراً بر اساس اطلاعات موجود در آرشیو بیماران به دست آمد و امکان بررسی کلینیکی بیماران وجود نداشت. پیشنهاد می‏گردد مطالعاتی آینده‏نگر با حجم نمونه بالاتر و به صورت مقایسه تصاویر CBCT و پانورامیک و بررسی ارتباط علائم کلینیکال بیماران (درد و ...)، سابقه آلرژی و رینوسینوزیت با MRC انجام گیرد.

با توجه به مغایرت نتایج مطالعات انجام شده در ارتباط با تأثیر برخی متغیرها از جمله سن، جنس و تغییرات فصلی بر بروز این نوع کیست، لازم است برای اطلاع از اثرات دقیق این عوامل، تحقیقات گذشته طی یک

مطالعه سیستماتیک به طور کلی مورد ارزیابی قرار بگیرند.

نتیجه گیری

نتایج مطالعه حاضر نشان داد که فراوانی MRC در مردان بیشتر از زنان بود و بالاترین فراوانی در دهه‏های سوم و پنجم دیده می‏شود. از طرفی بیشترین عامل تاثیرگذار بر وجود MRC، جنس بیماران بود. همچنین نتایج نشان می‏دهد که این کیست عمدتاً به صورت منفرد و یک‏طرفه بوده و در اکثر موارد در کف سینوس ماگزیلاری ایجاد می‏شود. از طرفی بالاترین فراوانی MRC در فصل بهار ممکن است بر تأثیر عوامل آلرژیک بر فراوانی MRC که در برخی مطالعات پیشین به آن اشاره شده است، تأکید نماید.

تشکر و قدردانی

این مقاله منتج از پایان نامه دانشجویی به شماره ثبت 1433 در دانشگاه علوم پزشکی گیلان است. بدینوسیله از معاونت پژوهشی این دانشکده تقدیر و تشکر می‏گردد.

References

  1. Bhattacharyya N. Do maxillary sinus retention cysts reflect obstructive sinus phenomena? Arch Otolaryngol Head Neck Surg 2000; 126(11): 1369-71.
  2. Imani Moghaddam M, Bagherpour A, Ahmadian Yazdi A, Qmarci N. Prevalence and some associated risk factors of maxillary sinus mucous retention cyst in panoramic view of patients referred to radiology department of Mashhad Dental School-Iran 2007. J Mash Dent Sch 2009; 33(2): 89-96. (Persian)
  3. Ence BK, Parsons DS. Mucous retention cyst causing pain of the infraorbital nerve. Otolaryngol Head Neck Surg 1990; 103(6): 1031-4.
  4. Armstrong RL. Mucous retention cyst of maxillary sinus. J Endod 1977; 3(11): 435-6.
  5. Rodrigues CD, Freire GF, Silva LB, Fonseca da Silveira MM, Estrela C. Prevalence and risk factors of mucous retention cysts in a Brazilian population. Dentomaxillofac Radiol 2009; 38(7): 480-3.
  6. Ruprecht A, Batniji S, el-Neweihi E. Mucous retention cyst of the maxillary sinus. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1986; 62(6): 728-31.
  7. White SC, Pharoh MJ. Oral Radiology. Principles and Interpretation. 6th ed. St. Louis: Mosby Co; 2009.
    P. 511-4.
  8. Casamassimo PS, Lilly GE. Mucosal cysts of the maxillary sinus: A clinical and radiographic study. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1980; 50(3): 282-6.
  9. Ghafari R, Dalili Z. Frequency of retention cyst of maxillary sinus in panoramic radiography. Guilan University of Medical Sciences Journal 2006; 15(60): 83-79. (Persian)
  10. Cağlayan F, Tozoğlu U. Incidental findings in the maxillofacial region detected by cone beam CT. Diagn Interv Radiol 2012; 18(2): 159-63.
  11. Donizeth-Rodrigues C, Fonseca-Da Silveira M, Gonçalves-De Alencar AH, Garcia-Santos-Silva MA, Francisco-De-Mendonça E, Estrela C. Three-dimensional images contribute to the diagnosis of mucous retention cyst in maxillary sinus. Med Oral Patol Oral Cir Bucal 2013; 18(1): 151-7.
  12. Scribano E, Ascenti G, Loria G, Cascio F, Gaeta M. The role of the ostiomeatal unit anatomic variations in inflammatory disease of the maxillary sinuses. Eur J Radiol 1997; 24(3): 172-4.
  13. Bósio JA, Tanaka O, Rovigatti E, de Gruner SK. The incidence of maxillary sinus retention cysts in orthodontic patients. World J Orthod 2009; 10(2): 7-8.
  14. Carter LC, Calamel A, Haller A, Aguirre A. Seasonal variation in maxillary antral pseudocysts in a general clinic population. Dentomaxillofac Radiol 1998; 27(1): 22-4.
  15. Allard RH, van der Kwast WA, van der Waal I. Mucosal antral cysts. Review of the literature and report of a radiographic survey. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1981; 51(1): 2-9.
  16. Vallo J, Suominen-Taipale L, Huumonen S, Soikkonen K, Norblad A. Prevalence of mucosal abnormalities of the maxillary sinus and their relationship to dental disease in panoramic radiography: Results from the Health 2000 Health Examination Survey. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2010; 109(3): 80-7.
  17. Rege IC, Sousa TO, Leles CR, Mendonça EF. Occurrence of maxillary sinus abnormalities detected by cone beam CT in asymptomatic patients. BMC Oral Health 2012; 12: 30.
  18. Gothberg KA, Little JW, King DR, Bean LR. A clinical study of cysts arising from mucosa of the maxillary sinus. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1976; 41(1): 52-8.
  19. Whyte A, Chapeikin G. Opaque maxillary antrum: A Pictorial Review. Australas Radiol 2005; 49(3): 203-13.
  20. Ohba T, Ogawa Y, Hiromatsu T, Shinohara Y. Experimental comparison of radiographic techniques in the detection of maxillary sinus disease. Dentomaxillofac Radiol 1990; 19(1): 13-7.
  21. Wang JH, Jang YJ, Lee BJ. Natural course of retention cysts of the maxillary sinus: Long-term follow-up results. Laryngoscope 2007; 117(2): 341-4.
  22. Bohay RN, Gordon SC. The maxillary mucous retention cyst: A common incidental panoramic finding. Oral Health 1997; 87(7): 7-8, 10.
Journal of Mashhad Dental School
Volume 38, Issue 4 - Serial Number 91
January 2015
Pages 363-374

Files

History

  • Receive Date: 29 October 2014
  • Accept Date: 29 October 2014

Share

How to cite

Statistics