A Comparison of the Students’ and Teachers’ Viewpoints about the Characteristics of a Good Teacher in Dentistry

Document Type : original article

Authors

1 Msc., Associated Professor of Operative Dentistry, Dental Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran.

2 Msc., Professor of Periodontics, Oral & Maxillofacial Diseases Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran.

3 Msc., Associated Professor of Periodontics, Dental Material Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran.

4 DDS., Postgraduate Student, Dept of Operative Dentistry, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran.

Abstract

Introduction: Teachers play an important role in an educational system. According to the importance of this subject in education quality improvement, the purpose of the present study was to compare the students’ and teachers’ viewpoints about the characteristics of a good teacher in dentistry.
Materials & Methods: In the first step, an open- close questionnaire was prepared based on a ten person focus group discussion by the students composed of teachers’ characteristics in theoretical and clinical courses and evaluation. The questionnaire was based on four point Lickert scale and was presented to 100 clinical students and teachers of Mashhad dental school after reliability proof process in a Test retest evaluation. The data were analyzed by SPSS software. (α=0.05)
Results: In the first part, teachers’ and students’ most important choice was" teachers’ ability to integrate basic and clinical concepts" with the mean of 3.58 and 3.54 respectively. In the second part," discuss about the students’ concept in treatment plan" was the most important factor among teachers and students with the mean of 3.63 and 3.29 respectively and in the third part," evaluation designing based on a general dentist needs" was the most important factor among teachers and students with the mean of 3.02 and 3.32 respectively. The viewpoints of teachers and students were the same except for the level of importance of four subjects (teachers attending in classroom on time, paying more attention to patient management, introducing a hand out in courses and giving high lesson scores to all students)
Conclusion: The results of the present study showed that the viewpoints of the students and teachers of Mashhad dental school about the characteristics of qualified teaching were the same in most of the subjects.

Keywords

Full Text

مقدمه

در یک سیستم آموزشی اساتید و نحوه عملکرد آن‏ها از ارکان بسیار تاثیرگذار می‏باشند. نحوه عملکرد اساتید و ویژگی‏های آن‏ها موجب دستیابی به اهداف آموزشی مورد نظر و یادگیری دانشجویان می‏شود.(1) راه حل معمول در سیستم‏های آموزشی جهت تعیین عملکرد اساتید، استفاده از روش‏های ارزشیابی می‏باشد. اولین ارزشیابی رسمی اساتید توسط ریمرز و همکارانش در سال 1927 صورت گرفت.(2) از آن پس احساس نیاز به یک ارزشیابی قانونمند و بی‏نقص، بسیاری از کشورها را به سمت طراحی روشی استاندارد کشانده است. Adams معتقد است که ارزشیابی از اساتید به عنوان یکی از شاخص‏های اساسی پیشرفت آموزش در نظر گرفته می‏شود به این معنا که در موسساتی که ارزشیابی به طور مستمر صورت می‏گیرد بهبود کیفیت آموزشی بسیار واضح است.(3) اما در خصوص ارزشیابی اساتید باید به خاطر داشت که زمانی ارزشیابی قابل اعتماد و استاندارد می‏باشد که اطلاعات کسب شده از دقت و صحت کافی برخوردار باشند، تمامی عوامل موثر در ارزشیابی با توجه به شرایط یک سامانه آموزشی بررسی گردند و از نتایج ارزشیابی به منظور بهبود وضعیت آموزشی کمک گرفته شود.(5و4) با توجه به این که در هر حیطه آموزشی، ملاک‏های ارزشیابی اساتید متفاوت و متعددند لذا روش‏های ارزشیابی نیز متفاوت خواهند بود. اسکریون در مطالعه مروری خود به ذکر 9 روش ارزشیابی ( شامل مصاحبه، نظرات و گزارشات دانشجویان، نظرات همکاران، والدین دانشجویان، میزان یادگیری و پیشرفت دانشجویان، خودسنجی، مشاهده، آثار علمی اساتید، کارپوشه)، مزایا و معایب هر یک می‏پردازد. او در مطالعه خود به ارزیابی تمام وظایف یک استاد و نه فقط وظایف درون کلاسی او تاکید می‏نماید.(6) در سی سال اخیر مهم‏ترین و تاکید شده‏ترین روش ارزشیابی اساتید، امتیازدهی توسط دانشجویان بوده است.(7) دانشجویان به دلیل حضور مستقیم در محیط آموزشی و با توجه به این که مصرف‏کنندگان اصلی برنامه‏های آموزشی هستند، نوع نگرش آن‏ها در مورد ویِژگی‏های اساتید در امر ارزشیابی می‏تواند بسیار مفید باشد.(9و8)

بهترین و شایع‏ترین راه نظرخواهی از دانشجویان تهیه پرسشنامه‏های نظرخواهی می‏باشد. اما این پرسشنامه‏ها و سوالات آن بسیار متفاوت بوده است. مارش به منظور استانداردسازی پرسشنامه‏های ارزیابی اساتید، پرسشنامه‏ای جامع شامل 9 بخش ارایه داد که در آن سوالاتی در خصوص اعتبار علمی درس، میزان اشتیاق اساتید به تدریس، شیوه سازمان‏دهی مطب، میزان در دسترس بودن اساتید، میزان مشارکت دانشجویان، گستردگی و جامعیت مطلب و نحوه امتحانات اساتید مورد توجه قرار گرفتند.(10)

در حال حاضر به منظور ارزشیابی هر چه دقیق‏تر عملکرد اساتید از معیار‏های متفاوت استفاده می‏شود. این معیارها با هدف بررسی کیفیت آموزش اساتید تعیین می‏گردد. با توجه به تفاوت‏هایی که در تعیین این معیارها دیده می‏شود، این مطالعه قصد داشت دیدگاه دانشجویان و اساتید دانشکده دندانپزشکی مشهد را درخصوص معیارهای معرف یک تدریس خوب به دست آورد. نتایج این تحقیق می‏تواند در آشنایی اساتید و دانشجویان با دیدگاه‏ها و نظرات یکدیگر در باب معیارهای مدرس خوب، مناسب باشد.

مواد و روش‏ها

مطالعه حاضر در دو قسمت با رویکرد کیفی (برای ایجاد روایی در پرسشنامه) و توصیفی-تحلیلی و مقطعی انجام شد. جامعه مورد مطالعه در این تحقیق شامل صد نفر از اساتید و صد نفر از دانشجویان بالینی دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال 1390 بودند. معیار ورود دانشجویان به مطالعه، اشتغال به تحصیل آن‏ها در یکی از ترم‏های، 8، 10، 12 بود. مرحله اول با تشکیل جلسات با دو Focus group ده نفره از دانشجویان که دارای ویژگی‏های از پیش تعیین شده بودند، آغاز شد. انتخاب این گروه‏ها به صورت هدفمند، از سوی مسؤلین آموزشی دانشکده و به عنوان دانشجویان صاحب تفکر انتقادی انجام شد. دو جلسه 2 ساعته با حضور این دانشجویان صورت گرفت تا «عوامل موثر و نشان دهنده کیفیت تدریس یک استاد را که تاکنون در کلینیک و یا محیط‏های دیگر دانشکده با آن مواجه بوده‏اند» را بازگو کنند. پروسه مصاحبه با ضبط صدای دانشجویان و نگارش مکتوب سخنان آنان تا زمان بیان مطالب تکراری و به اشباع رسیدن موضوع، انجام شد. به دنبال هر جلسه مصاحبه، مطالب بیان شده در قالب مفاهیم، کدگزاری شد و با ادغام مفاهیم مشابه و کدگزاری محوری، کدهای نهایی شامل مفاهیم ذهنی نشان‏دهنده آموزش خوب جمع‏آوری گردید. پس از آن بر اساس مفاهیم به دست آمده، پرسشنامه‏ای بسته- باز شامل 26 سؤال بر گرفته از موارد مطرح شده در جلسات، در سه بخش شامل ویژگی‏های عمومی استاد در حین تدریس نظری، ویژگی‏های استاد در حین تدریس عملی و ویژگی‏های استاد در ارزشیابی تهیه گردید. در مرحله بعد جهت بررسی پایایی، پرسشنامه اولیه به 10 نفر از دانشجویان، از ترم‏های مختلف براساس نمونه گیری تصادفی و جهت تکمیل داده شد. پس از بازآزمایی به مدت 15 روز، با استفاده از آلفای کرونباخ به دست آمده (85%)، پایایی پرسشنامه تایید شد.

پرسشنامه‏های آماده شده همراه با توضیحی در مورد اهداف تحقیق، پس از تایید از طرف اداره آموزش دانشکده و با نامه‏ای از طرف معاونت آموزشی، توسط پژوهشگر به اساتید و دانشجویان ارایه گردید. به سوالات موجود در پرسشنامه (در جداول نتایج آمده است) براساس میزان تاثیر ویژگی ذکر شده در تدریس موفق‏تر، اعداد 1 تا 4 (1= کم اهمیت، 2= اهمیت متوسط،
3= اهمیت زیاد، 4= بسیار مهم) داده می‏شد. تعدادی از پرسشنامه‏ها از طریق استفاده از فضای مجازی و از طریق پست الکترونیک توسط دانشجویان تکمیل شد. جهت رعایت نکات اخلاقی، پژوهشگر خود را برای دانشجویان معرفی کرده و هدف از انجام تحقیق را برای آنان توضیح می‏داد. همچنین آزادی مشارکت کنندگان برای شرکت در تحقیق یا خروج از آن، محرمانه بودن اطلاعات و حفظ آن‏ها در محل امن، رعایت گردید.

 پس از جمع‏آوری، اطلاعات از پرسشنامه‏ها استخراج و به وسیله نرم‏افزار SPSS با ویرایش 5/11 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. (05/0=α) برای مقایسه نظرات دانشجویان و اساتید از آزمون من - ویتنی استفاده شد.

یافته‏ها

در این مطالعه 70 نفر از دانشجویان و 60 نفر از اساتید دانشکده دندانپزشکی، به پرسشنامه پاسخ دادند. در پاسخگویی اساتید به سوالات مربوط به تدریس نظری؛ بیشترین اهمیت به «توانایی استاد در ایجاد ارتباط بین مطالب نظری و عملی» بود. کم اهمیت‏ترین موضوعات «تاکید بر حضور و غیاب» و «داشتن ظاهر جذاب یک استاد» بودند. (جدول 1 )

بررسی پاسخ دانشجویان به سوالات مربوط به تدریس نظری نشان داد که سوال 4 (ایجاد ارتباط بین مطالب نظری و عملی) و بعد از آن سوال شماره 1 (طرح مثال و مسئله توسط استاد) حائز اهمیت‏ترین موضوعات بودند. دانشجویان، سوال 10 (تاکید زیاد بر حضور و غیاب) و سوال 12 (برخورد شدید با دانشجویان تاخیرکننده) را کم اهمیت‏ترین ویژگی‏های استاد تلقی نمودند (جدول 1).

بررسی تفاوت پاسخ‏ها بین دو گروه اساتید و دانشجویان نشان داد که در بخش تدریس نظری؛ بیشترین تفاوت در «حضور به موقع استاد در کلاس» مشاهده گردید؛ که اساتید به این امر تاکید بیشتری در تاثیر در کیفیت تدریس داشتند. (001/0P<) (جدول 1)

در بخش دوم سوالات که به شیوه تدریس استاد در واحدهای عملی می‏پرداخت، در پاسخگویی اساتید، موضوع «بحث و تبادل نظر در مورد طرح درمان با دانشجو» بالاترین میانگین و موضوع «توضیح مطالب نظری در واحد عملی» کم اهمیت‏ترین میانگین را نشان داد. (جدول 2) در پاسخگویی دانشجویان به سوالات این بخش نیز، مهم‏ترین و کم اهمیت‏ترین موضوعات مشابه پاسخگویی اساتید بود. درخصوص توجه به موارد جانبی مثل برخورد با بیمار از نظر اساتید اهمیت بیشتری در کیفیت تدریس در مقایسه با دانشجویان داشت (04/0P=) (جدول 2).

بررسی پاسخ‏های اساتید در خصوص ارزشیابی نشان داد که مهم‏ترین موضوع از نظر آن‏ها «طرح سوالات امتحانی با توجه به نیاز یک دندانپزشک عمومی» و کم اهمیت‏ترین «دادن نمرات بالا به دانشجویان و عدم مردودی» بود. در پاسخگویی دانشجویان به سوالات این بخش نیز مهم‏ترین موضوع مشابه با پاسخ‏گویی اساتید بود (جدول 3). در این خصوص نظر اساتید با دانشجویان در خصوص لزوم ارائه جزوه به دانشجویان و دادن نمرات بالاتر به دانشجویان متفاوت بود (001/0P<) (جدول 3).

 

 

جدول 1 : پاسخ اساتید و دانشجویان به هجده سوال بخش اول پرسشنامه در خصوص اهمیت خصوصیات تدریس در کلاس‏های نظری

شماره سوال

حیطه

درجه اهمیت

تعداد (درصد)

میانگین

 

P-value*

کم اهمیت

اهمیت متوسط

اهمیت زیاد

بسیار مهم

استاد

دانشجو

استاد

دانشجو

استاد

دانشجو

استاد

دانشجو

استاد

دانشجو

1

طرح مثال و مسئله

0

(0/0)

0

(0/0)

4

(0/6)

8

(0/11)

23

(0/39)

21

(0/30)

33

(0/55)

41

(0/59)

48/3

47/3

808/0

2

تغییر لحن صدا، عدم یکنواختی لحن صدا

0

(0/0)

4

(0/6)

14

(0/23)

13

(0/19)

20

(0/33)

29

(0/41)

26

(0/44)

24

(0/34)

20/3

04/3

305/0

3

تغییر موقعیت در کلاس در حین تدریس

4

(0/6)

4

(0/6)

25

(0/42)

32

(0/46)

13

(0/21)

20

(0/29)

18

(0/31)

14

(0/20)

75/2

63/2

063/0

4

ایجاد ارتباط بین مطالب بالینی و نظری

0

(0/0)

0

(0/0)

0

(0/0)

7

(0/10)

25

(0/42)

18

(0/26)

35

(0/48)

45

(0/64)

58/3

54/3

617/0

5

بیان تجربیات شخصی

2

(0/3)

4

(0/6)

14

(0/23)

21

(0/30)

22

(0/37)

18

(0/26)

22

(0/37)

27

(0/39)

07/3

97/2

383/0

6

بیان مطلب با استفاده از منابع متنوع و متعدد

2

(0/3)

8

(0/11)

16

(0/27)

29

(0/41)

25

(0/42)

22

(0/31)

17

(0/28)

11

(0/16)

95/2

51/2

07/0

7

تاکید بر بیان مفاهیم و نه حفظیات

1

(0/2)

3

(0/4)

15

(0/25)

12

(0/17)

29

(0/48)

22

(0/31)

14

(0/24)

33

(0/47)

95/2

21/3

141/0

8

اختصاص زمان به استراحت

12

(0/20)

12

(0/17)

23

(0/38)

28

(0/40)

13

(0/22)

20

(0/29)

12

(0/20)

10

(0/14)

42/2

40/2

832/0

9

توانایی پاسخ گویی سوالات در هر لحظه

15

(0/25)

10

(0/14)

18

(0/31)

23

(0/33)

13

(0/22)

17

(0/24)

13

(0/22)

20

(0/29)

41/2

67/2

132/0

10

تاکید زیاد بر حضور و غیاب

28

(0/47)

42

(0/60)

19

(0/33)

17

(0/24)

9

(0/14)

6

(0/9)

4

(0/6)

5

(0/7)

82/1

63/1

369/0

11

حضور به موقع از ابتدای کلاس

3

(0/5)

12

(0/17)

8

(0/13)

20

(0/29)

14

(0/23)

19

(0/27)

35

(0/59)

19

(0/27)

35/3

64/2

000/0

12

برخورد شدید با دانشجویان تاخیرکننده

38

(0/63)

38

(0/54)

11

(0/18)

14

(0/20)

7

(0/12)

11

(0/16)

2

(0/3)

7

(0/10)

53/1

81/1

117/0

13

استفاده از لباس و پوشش مناسب

4

(0/7)

8

(0/11)

12

(0/20)

12

(0/17)

18

(0/30)

30

(0/43)

26

(0/43)

20

(0/29)

10/3

89/2

302/0

14

داشتن ظاهر جذاب

17

(0/29)

10

(0/14)

18

(0/31)

29

(0/41)

13

(0/22)

19

(0/27)

11

(0/19)

12

(0/17)

31/2

47/2

325/0

15

بیان آرام و باوقار

7

(0/12)

9

(0/13)

16

(0/27)

19

(0/27)

20

(0/34)

29

(0/41)

16

(0/27)

13

(0/19)

76/2

66/2

523/0

16

اختصاص وقت به پاسخ گویی در هر زمان

8

(0/14)

6

(0/9)

21

(0/37)

29

(0/41)

17

(0/30)

22

(0/31)

11

(0/19)

13

(0/19)

54/2

60/2

714/0

17

پاسخ گویی به سوال بدون توجه به میزان مطالعه دانشجو

11

(0/19)

4

(0/6)

22

(0/39)

30

(0/43)

19

(0/33)

21

(0/30)

5

(0/9)

15

(0/21)

32/2

67/2

064/0

18

توانایی مدیریت و آرام نگه داشتن کلاس

1

(0/2)

5

(0/7)

4

(0/7)

9

(0/13)

23

(0/39)

27

(0/39)

32

(0/53)

29

(0/41)

43/3

14/3

059/0

* Mann-Whitney test

 

جدول 2: پاسخ اساتید و دانشجویان به میزان تاثیر نکات مرتبط با تدریس عملی در کیفیت تدریس اساتید.

P-value*

 

 

میانگین

درجه اهمیت

تعداد (درصد)

حیطه

شماره سوال

کم اهمیت

اهمیت متوسط

اهمیت زیاد

بسیار مهم

دانشجو

استاد

دانشجو

استاد

دانشجو

استاد

دانشجو

استاد

دانشجو

استاد

574/0

49/2

37/2

15

(0/21)

8

(0/13)

25

(0/36)

21

(0/35)

16

(0/23)

15

(0/25)

14

(0/20)

16

(0/27)

توضیح مطالب نظری در واحد عملی

1

181/0

06/3

28/3

27

(0/39)

25

(0/42)

22

(0/31)

19

(0/32)

19

(0/27)

15

(0/25)

2

(0/3)

1

(0/2)

نظارت تمام وقت بر کار دانشجو

2

001/0

88/2

42/3

20

(0/29)

22

(0/38)

26

(0/38)

21

(0/17)

18

(0/26)

13

(0/22)

5

(0/7)

2

(0/3)

توجه به مسائل جانبی مثل رفتار با بیمار

3

011/0

29/3

63/3

34

(0/50)

30

(0/50)

22

(0/32)

22

(0/37)

14

(0/21)

8

(0/13)

0

(0/0)

0

(0/0)

بحث درباره نظر دانشجو در طرح درمان

4

* Mann-Whitney test

 

 

 

 

 

جدول 3 : پاسخ اساتید و دانشجویان به میزان تاثیر نکات مرتبط با ارزشیابی بر کیفیت تدریس اساتید.

شماره سوال

حیطه

درجه اهمیت

تعداد (درصد)

 

میانگین

P-value*

کم اهمیت

اهمیت متوسط

اهمیت زیاد

بسیار مهم

استاد

دانشجو

استاد

دانشجو

استاد

دانشجو

استاد

دانشجو

استاد

دانشجو

1

ارائه جزوه برای مطالعه

34

(0/57)

7

(0/10)

12

(0/20)

29

(0/42)

12

(0/20)

14

(0/20)

2

(0/3)

19

(0/28)

70/1

65/2

001/0<

2

اتخاذ نمرات بالا به دانشجو و عدم مردودی

49

(0/82)

6

(0/9)

9

(0/15)

30

(0/43)

2

(0/3)

17

(0/24)

0

(0/0)

17

(0/24)

22/1

64/2

001/0<

3

طرح سوالات امتحانی با توجه به نیاز یک دندانپزشک عمومی

1

(0/2)

3

(0/4)

16

(0/27)

9

(0/13)

24

(0/40)

20

(0/15)

19

(0/32)

37

(0/54)

02/3

32/3

072/0

4

ارائه مرجع گسترده و الزام کردن دانشجو به پیدا کردن موضوعات امتحانی

3

(0/5)

7

(0/10)

19

(0/32)

26

(0/38)

22

(0/37)

22

(0/32)

16

(0/27)

13

(0/19)

85/2

60/2

116/0

* Mann-Whitney test

 

 

 

بحث

در این مطالعه که با هدف بررسی عوامل موثر بر ارزشیابی اساتید توسط دانشجویان و اساتید انجام گردید، نتایج به صورت دسته بندی شده در سه دسته کلی قرار گرفت. در دسته اول سوالات پرسشنامه که شیوه تدریس دروس نظری مورد ارزیابی قرار گرفت، مهمترین مسئله از نظر اساتید و دانشجویان، توانایی ایجاد ارتباط بین مساﺋل عملی و نظری بود. در مطالعه انجام شده توسط سرچشمی و همکاران(11) در دانشکده علوم پزشکی قزوین، مهم‏ترین ویژگی اساتید «تسلط علمی بر موضوع» بیان گردید.

قربانی و همکارانش(12) نیز در مطالعه خود در دانشگاه علوم پزشکی سمنان همین ویژگی را به عنوان مهم‏ترین ویژگی برشمردند. رحیمی و همکارانش(13) مهم‏ترین ویژگی یک استاد خوب را از دیدگاه دانشجویان در چهار حیطه دانش پژوهی، روش تدریس، توانایی ارتباط و شخصیت فردی مورد ارزیابی قرار داد و در حیطه دانش پژوهی «تسلط استاد در درس مورد تدریس» و «ارائه مطالب جدید و روزآمد» را از مهم‏ترین ویژگی‏های استاد خوب دانشگاهی بیان نمودند. در مطالعه دیگری با هدف مقایسه ویژگی‏های یک تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان و اساتید، اولویت اساتید را دانش پژوهی و اولویت دانشجویان را قدرت ارتباط معرفی شد.(14) همچنین از دیدگاه دانشجویان قدرت بیان و روش تدریس، مهم‏ترین فاکتور یک استاد خوب است و دیگر فاکتورها از جمله توان علمی، اخلاق و رفتار استاد با دانشجویان نیز از جمله فاکتورهای مهمی هستند که تفاوت اندکی با قدرت بیان و روش تدریس استاد دارد(15) که نتایج این مطالعه متفاوت از نتیجه مطالعه حاضر می‏باشد. غفورنیا در مطالعه خود با هدف بررسی ویژگی‏های یک استاد توانمند، مهم‏ترین ویژگی‏های یک استاد توانمند در 10 سال آینده را، به روز بودن و تسلط بر کامپیوتر و زبان انگلیسی مطرح کردند.(16)

موضوع دیگر، ویژگی‏های فردی که به نوع مطلب علمی مورد تدریس استاد مرتبط نیست، می‏باشد. در این مطالعه اساتید بیشترین اهمیت را به حضور به موقع اساتید در کلاس دادند، در حالی که دانشجویان تغییر لحن و سطح صدا در حین تدریس را حاﺋز اهمیت بیشتری تشخیص دادند. در خصوص ویژگی‏های صرفاً ظاهری، ظاهر جذاب و لباس و پوشش مناسب، اساتید و دانشجویان دیدگاه مشابهی داشتند.

رهنما و همکارانش در مطالعه‏ای در دانشجویان گروه پرستاری، خوش اخلاقی و اعتماد به نفس را از مهم‏ترین عوامل ذکر نمودند. در مجموع امتیازاتی که اساتید و دانشجویان به موارد رفتاری یا در واقع غیرمرتبط با زمینه علمی استاد اختصاص داده‏اند، به اهمیت متوسط آن اشاره دارد. در این مطالعه نیز تسلط علمی بر مطالب، اهمیت بیشتری نسبت به خوش اخلاقی و اعتماد به نفس داشت.(17) تیلور و همکارانش فاکتورهای متعددی را بر ارزشیابی اساتید تاثیرگذار دانستند که سه جنبه مهم این مساﺋل شامل احترام قاﺋل شدن برای دانشجو، توانایی بحث با دانشجو، توانایی سازمان دهی کلاس و اراﺋه درس است.(18) در مطالعه حاجی آقاجانی و همکارانش، مهم‏ترین فاکتورهای موثر بر تدریس، مهارت‏های ارتباطی اساتید و شوخ طبعی استاد بیان گردید.(19) عابدینی و همکارانش در مطالعه خود با هدف ارزیابی معیارهای یک استاد خوب دانشگاهی، با استفاده از تکمیل پرسشنامه توسط 336 دانشجو، شیوایی بیان، خوشرویی و تسلط بر موضوع تدریس را ویژگی‏های استاد خوب ذکر کردند.(20)

توجه به مساﺋل اخلاقی، از جمله خوش اخلاق بودن استاد اهمیت بالایی را در بسیاری از مقالات کسب نموده است. اما در این مطالعات معیارهای خوش اخلاقی مشخص نگردیده است.(21) در مطالعه حاضر سوالاتی مطرح شد که به طور غیرمستقیم ویژگی اخلاقی استاد را نیز مورد بررسی قرار بدهد.

در خصوص رعایت قوانین و مقررات کلاس، از نظر اساتید حضور به موقع استاد در کلاس از اهمیت بالاتری نسبت به نظر دانشجویان به این موضوع برخوردار است. در حالی که در مطالعه سرچشمی و همکاران(11) مهم‏ترین مسئله از دیدگاه دانشجویان در مورد رعایت قوانین آموزشی حضور به موقع استاد در کلاس بود.

در بخش دیگر سوالات پرسشنامه حاضر، شیوه تدریس عملی اساتید مورد ارزیابی قرار گرفت. در این زمینه نیز اساتید و دانشجویان به طور مشترک، بیشترین اهمیت را به «بحث کردن در مورد نظرات دانشجو و بیان طرح درمان» و کم‏ترین اهمیت را به «اهمیت به مطالب تئوری در واحدهای عملی» داده‏اند. در سایر مطالعات تدریس عملی از تدریس تئوری تفکیک نشده است.  بررسی جداگانه دروس عملی و شیوه تدریس آن‏ها توسط اساتید، با توجه به وجود واحدهای عملی متعدد در رشته دندانپزشکی صورت نگرفته است که نشان‏دهنده ضرورت بررسی اختصاصی هر رشته به تناسب آن می‏باشد.

در بخش سوم سوالات مطالعه حاضر، مهم‏ترین عوامل و شیوه ارزشیابی اساتید مورد بررسی قرار گرفت که در این مورد هم مهم‏ترین مسئله به صورت مشترک از دید اساتید و دانشجویان یکسان و تاکید بر «طرح امتحان براساس نیازهای یک دندانپزشک عمومی» بود. نتایج مطالعه حاضر در این خصوص متفاوت از نتایج مطالعه سرچشمی و همکاران(11) بود. این محققین، مهم‏ترین موضوع در این بخش را برگزاری امتحانات جامع و دقیق بیان کردند در حالی که در مطالعه حاضر به گزینه مربوط به اراﺋه مراجع گسترده در هنگام ارزشیابی، کم‏ترین نمرات اختصاص داده شد.

مسئله قابل توجه دیگر در مطالعات، دسته‏بندی دانشجویان به گروه دختر و پسر و تاثیر جنسیت و معدل بر ارزشیابی بود. این موضوع که آیا جنسیت دانشجو بر روی نظر دانشجو موثر است در جلساتی که به منظور تهیه پرسشنامه تشکیل می‏شد، مورد پرسش و نظرخواهی قرار گرفت. تقریباً تمامی دانشجویان شرکت کننده در مطالعه این موضوع را فاقد ارزش، ارزیابی کردند. در مطالعه وکیلی و همکاران(22) نیز در دانشگاه سمنان رابطه معنی‏داری بین معدل تحصیلی و جنسیت با نمرات ارزشیابی مشخص نشد. غفورنیا و شکورنیا نیز در مطالعه خود بین نظرات دانشجویان دختر و پسر، با معدل تحصیلی بالا یا پایین در ارتباط با عوامل موثر در ارزشیابی استاد تفاوت معنی‏داری مشاهده نکردند.(16)

جنبه دیگر مورد بررسی در این مطالعه، بررسی تفاوت پاسخ اساتید و دانشجویان به سوالات پرسشنامه بود. در بخش اول به جز یک مورد، در بقیه موارد پاسخ‏ها تفاوتی نداشتند. یک مورد در خصوص حضور به موقع استاد در کلاس بود که اساتید تاکید بیشتری بر حضور به موقع خود نسبت به دانشجویان داشتند.

در مورد اراﺋه جزوه برای مطالعه و دادن نمرات بالا به دانشجویان بدون مردودی، نظرات کاملا متفاوت بود. اساتید دادن جزوه را برخلاف نظرات دانشجویان، امری کم اهمیت تلقی نمودند. درخصوص دادن نمرات بالا و عدم مردودی، نیز بسیار طبیعی به نظر می‏رسد که توقع دانشجویان از اساتید اینگونه باشد. مطالعه اصغرپور و همکارانش(23) نشان داد که اختلاف معنی‏داری بین دیدگاه اساتید و دانشجویان در مورد میانگین نمرات عوامل تاثیرگذار مرتبط با خصوصیات فردی – شخصیتی استاد، فعالیت‏های آموزشی مدرس، برخی شرایط آموزشی و عوامل مرتبط با دانشجو وجود نداشت ولی میانگین نمرات اساتید و دانشجویان در مورد عوامل تاثیرگذار مرتبط با واحد کارآموزی بر ارزشیابی استاد اختلاف آماری معنی‏داری داشت.

از منظر کلی سوالات مرتبط با مساﺋل علمی و توانایی علمی استاد در تدریس، به طور میانگین در این تحقیق امتیازات بالاتری را دریافت کردند و عوامل صرفاً ظاهری و یا غیرآموزشی مثل رعایت مقررات و مواردی که به پوشش و ظاهر و نوع برخورد استاد مرتبط می‏باشد در مرحله بعدی اهمیت قرار داشتند. حاج آقاجانی و همکارانش(24) در این خصوص نتایج متفاوتی را گزارش نمودند. آن‏ها نشان دادند که اساتید و دانشجویان از میان 4 حیطه ویژگی‏های اساتید خوب، اولویت اول را به شخصیت فردی و سپس به ترتیب به حیطه‏های دانش پژوهی، توانایی در ایجاد ارتباط داده‏اند.

نتیجه گیری

به نظر می‏رسد که نظرات اساتید و دانشجویان دانشکده دندانپزشکی مشهد در مورد میزان اولویت اهمیت مساﺋل در حوزه‏های تدریس نظری، عملی و نوع ارزشیابی، با وجود تفاوت در برخی حیطه‏ها، به یکدیگر نزدیک است و دغدغه‏هایی یکسان دارند. هر دو گروه تسلط علمی و مهارت در انتقال آن را در ارزشیابی استاد در درجه اول اهمیت قرار دادند و پس از آن ویژگی‏های غیرعلمی یک استاد مثل ویژگی‏های اخلاقی و روش‏های ارزشیابی را موثر دانستند.

تشکر و قدردانی

این مطالعه منتج از پایان‏نامه دانشجویی آقای محمد باقری به شماره 2535 است و با حمایت معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شده است که بدینوسیله از ایشان تقدیر و تشکر می‏گردد.

References

  1. Asgari F, Mahjoob Moadab H. Comparing characteristics of an effective teaching from teachers’ and students’ point of view, guilan university of medical sciences. Strides of Development in Medical Education 2010; 7 (1): 26-33. (Persian)
  2. Karamdoust N. An investigation on the relation between students’ ratings of the faculty, and gaps of courses taught by the faculty members in the faculty of psychology and education from 1999 to 2002. J Psych Educ 2004; 34(1): 57-76. (Persian)
  3. Adams JV. Student evaluations: The ratings game. Inquiry 1997; 1(2):10-6.
  4. Tamar AL. Teaching effectiveness as measured by student ratings and instructor self-evaluation. Higher Educ 1982; 11(6): 629-34.
  5. Peterson KD, Stevens UD, Ponzio RC. Variable data sources in teacher evaluation. J Res Dev Educ 1998; 31(3): 123-32.
  6. Seif AA. The method of management and evaluation in education. 1st ed. Tehran: Doran Pub Co; 2004. P. 33. (Persian)
  7. Gregory K. How undergraduates perceive their professors: A corpus analysis of Rate My Professor. J Educ Tech Syst 2012 40(2): 169-93.
  8. Ghadami A, Salehi B, Sajadi S. Student’s Points of view regarding effective factors in establishing communication between students and faculty members. Iran J Med Educ 2007; 7(1): 149-54. (Persian)
  9. Emerg CR, Kramer T, Tian RG. Return to academic standards: A critique of students’ evaluations of teaching effectiveness. Qual Assure Educ. 2003; 11(1): 37-47.
  10. Marsh HW, Roche L. The use of students’ evaluations and an individually structured intervention to enhance university teaching effectiveness. Am Educ Res J 1993; 30(1): 217-51.
  11. Sarchami R, Salman Zadeh H. The opinions of faculty on the efficiency of student rating scheme on teachers’ performance in Iran University of Medical Sciences. Journal of Qazvin University of Medical Sciences 2005; (34): 67-71. (Persian)
  12. Ghorbani R, Haji Aghajani S, Heidarifar M, Andade F. Viewpoints of nursing and para-medical students about the features of a good university lecturer. Koomesh Journal 2009; 10(2): 77-84. (Persian)
  13. Rahimi A, Ahmady F. The obstacles and improving strategies of clinical education from the viewpoints of clinical instructors in Tehran’s nursing schools. Iranian Journal of Medical Education 2005; 5(2): 73-9. (Persian)
  14. Gashmard R, Moatamed N, Vahedparast H. Faculty members' and students’ veiwpoints on characteristics of a good university teacher in boushehr university of medical sciences. Iran J Med Educ 2011; 11(1): 48-57. (Persian)
  15. Obeidi N. [Effective factors on the communication between students and faculty members in the viewpoint of paramedical students. Iran J Educ 2010; 3(3): 133-6. (Persian)
  16. Ghafoorian B M, Shakournia A, Elham pour H. Teachers viewpoints about factors affecting their evaluation scores. Strides in Medical Education Development Journal 2006; 3(1): 19-25. (Persian)
  17. Rahnema S, Jeaning F, Kroll P. Student perception of the student evaluation of instruction as a tool for assessing instructors teaching effectiveness. NACTA Journal 2007; 34(9): 10-14.
  18. Taylor E, Tyler J. The effect of evaluation on teacher performance. American Economic Review 2012; 102(7): 3628-51.
  19. Hajiaghajani S. Viewpoints of the nursing and midwifery teachers about their teaching methods evaluated by the students of Shahid Beheshti Medical University. Res Med Sci 1998; 3(1): 8-36. (Persian)
  20. Abedini MR, Abbasi A, Mortazavi F, Bijari B. Students’ viewpoint of factors affecting teacher-students communication, A Study in Birjand University of Medical Sciences. Iran J Med Educ 2012; 12(6): 439-47. (Persian)
  21. Tamar AL. Teaching effectiveness as measured by student rating and instructor self-evaluation. Higher Educ 1982; 11(6): 629-34.
  22. Vakili A, Hajaghajani S, Rashidy Pour A, Ghorbani R. An investigation of factors influencing student evaluation of teacher performance: A comprehensive study. Koomesh J 2010; 12(2): 93-103. (Persian)
  23. Asgharpoor M. Factors affecting students' evaluation teachers: Comparing viewpoints of teachers and students. Iran J Med Educ 2010; 10(2): 186-94. (Persian)
  24. Hajiaghajani S. Evaluation of teachers and students viewpoints about a good university teacher. Teb & Tazkye 2001; 41(3): 47-51. (Persian)
Journal of Mashhad Dental School
Volume 38, Issue 4 - Serial Number 91
January 2015
Pages 281-290

Files

History

  • Receive Date: 18 August 2014
  • Accept Date: 18 August 2014

Share

How to cite

Statistics