Document Type : Case report
Authors
1 DDS, MSc, Professor of Oral & Maxillofacial Pathology, Oral & Maxillofacial Pathology Disease Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
2 DDS, MSc, Assistant Professor of Oral & Maxillofacial Surgery, Dental Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
3 DDS, Postgraduate Student of Oral & Maxillofacial Pathology, Oral & Maxillofacial Pathology Disease Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
4 DDS, Postgraduate Student, Dept of Oral & Maxillofacial Radiology, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
5 DDS, Postgraduate Student of Oral & Maxillofacial Surgery, Dental Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
Abstract
Keywords
مقدمه
Juvenile ossifying fibroma(JOF) که به اسم
Young ossifying fibroma Juvenile active، Ossifying Fibroma یا Aggressive ossifying fibroma و Active Fibrous dysplasia و Trabecular desmo osteoblastoma نیز نامیده میشود، از Ossifying fibroma به خاطر سن ابتلا، محل درگیری و رفتار کلینیکی متمایز میشود.(3-1)
JOF یک تومور خوش خیم نادر اما موضعاً مهاجم با پتانسیل عود بالاست. به علت داشتن ماهیت استئولیتیک و رشد سریع با یک بدخیمی اشتباه میشود.(4) دو فرم مختلف از لحاظ ویژگی هیستوپاتولوژیک و بالینی JOF گزارش شده است: فرم ترابکولار و ساموماتوئید. نوع ترابکولار در بیماران جوانتر با میانگین سنی 11 سالگی و نوع ساموماتوئید عمدتاً از بیماران با میانگین سن 22 سال است. بیشتر ضایعات ناحیه کرانیوفاسیال را درگیر میکنند. نوع ترابکولار بیشتر در فک بالا و نوع ساموماتوئید بیشتر خارج فکی است و در استخوان فرونتال، اربیتال و سینوس پارانازال رخ میدهد. هر دو فرم بدون کپسول و دارای حدود مشخص میباشند.(3)JOF مرد و زن را به نسبت برابر مبتلا میکند.(5) ناهنجاریهای سیتوژنیک در اتیولوژی JOF مطرح میباشد.(6و3) طبق تحقیقات ما از منابع علمی تا به حال 38 مورد JOF نوع ترابکولار گزارش شده است.
گزارش مورد
یک دختر 12 ساله با تورم دردناک در سمت راست تنه مندیبل به بخش جراحی دانشکده دندانپزشکی مشهد مراجعه کرد. این تورم از حدود 2 ماه قبل به طور آهسته به اندازه کنونی رسیده بود و هیچ تاریخچه خانوادگی و پزشکی یافت نشد.
در ارزیابی خارج دهانی یک تورم منتشر در سمت راست تنه (بادی) و بوردر تحتانی مندیبل، از ناحیه کانین تا رترومولر، بدون وجود تغییرات مخاط، مشاهده میشد. دندانها فاقد لقی بوده و هیچ گونه علایم و شواهدی از وجود تهاجم و گسترش ضایعه در بافت نرم ملاحظه نشد و در لمس محل ضایعه، کریپیتوس مشاهده نمیشد. از لحاظ بالینی با آملوبلاستوما، سیست ادنتوژنیک کلسیفیهشونده (COC)، سنترال ژانت سل گرانولوما (CGCG) و ضایعات فیبرواسئوس در تشخیص افتراقی قرار گرفت.
در کلیشه پانورامیک ضایعهای Expansile و مولتی لاکولار با سپتای Wispy، و حدود مشخص کورتیکالی، با گسترش از مزیال دندان 3 تا ناحیه رترومولار سمت راست فک پایین مشاهده میشد. ضایعه منجر به Expansion بوردر تحتانی فک پایین، جابهجایی مختصر کرونالی و دیستالی دندان 7، و نیز تحلیل ریشههای دندان 7 و ریشه دیستال دندان 6 گردیده بود (تصویر 1).
در مقاطع اگزیال و کرونال تصویربرداری CBCT از بیمار، ضایعهای با ابعاد 19×42 میلی متر همراه با کانونهای رادیواپک پراکنده درونی مشاهده گردید. Expansion باکولینگوالی ضایعه، به ویژه در سمت لینگوال و نیز تورم بالونی کورتکس تحتانی فک پایین مشهود بود. حدود کورتیکال کانال عصب آلوئولار تحتانی دست نخورده باقی مانده بود (تصویر 2).
در تشخیص افتراقی با توجه به نماهای رادیوگرافیک، اوسیفایینگ فیبروما Ossifying fibroma))، سیست ادنتوژنیک کلسیفیه شونده COC))، ژانت سل گرانولومای مرکزی (CGCG)، و آملوبلاستیک فیبروادنتوما (AFO) مطرح گردید.
تصویر 1 : ضایعهExpansile با گسترش از مزیال دندان 3 تا ناحیه رترومولر سمت راست فک پایین دیده میشود.
تصویر 2 : نمای اگزیال (A) و کرونال (B) CBCT، Expansion باکولینگوالی همراه کانونهای کلسیفیه را نشان میدهد.
نمونه در نمای کلی بعد از جراحی اکسیژنال، ضایعهای به رنگ خاکستری به ابعاد 3×5×5/6 سانتی متر را نشان داد بررسی هیستولوژی بافت، پرولیفراسیون سلولهای پلامپ و دوکی فیبروبلاست را در زمینهای از بافت همبندی فیبروواسکولار همراه با تشکیلات متقاطع از ترابکولهای استخوان نابالغ Woven، حاوی استئوسیت وریم استئوبلاستی فعال و مناطق استئوئید را نشان داد. سلولهای ژانت چند هستهای نیز به صورت پراکنده دیده میشد (تصویر 3).
تصویر 3 : Juvenile ossifying fibroma با تشکیلات متقاطع از ترابکولهای استخوان نابالغ (رنگ آمیزی H&E،درشت نمایی×100)
بیمار تحت عمل جراحی بلوک رزکشن قرار گرفت و تمام ضایعه به همراه بافت نرم حواشی و همینطور دندان 4 تا 7 خارج گردید.
بحث
Juvenile Ossifying Fibroma یک ضایعه خوش خیم فیبرواسئوس نادر در فک است که با شروع در سن پایین (معمولاً کمتر از 15 سال)، محل تومور، نمای رادیوگرافیک، عود بالا مشخص میشود.(7) 85% JOF در استخوانهای صورت اتفاق میافتد. 12% کالواریوم درگیر است و 4% در خارج از کرانیال دیده میشود.(8) در مورد تمایل جنسی این تومور اختلاف نظر وجود دارد، بعضی از نویسندگان به تمایل جنسی خاصی معتقد نیستند.(9) این ضایعه جزء تومورهای خوش خیم با منشاء فیبرواسئوس تقسیم میشود و منشأ ادنتوژنیک ندارد.(11و10)
سه فرم از اوسی فاینگ فایبروما در حال حاضر مشخص شده است. فرم کلاسیک اوسینوم فاینگ فیبروما،
Juvenile Psammomatoid Ossifying Fibroma (JPOF) و Juvenile Trabecular Ossifying Fibroma (JTrOF).(11)
از لحاظ هیستولوژی JOF به وسیله حضور استرومای فیبروزه سلولار، نوارهای استخوانی نابالغ و قطعات سمان مشخص میشود.(14-12) تصور می شود که JOF از سلولهای مزانشیمال پیشساز Multipotent پریودنتال لیگامان با توانایی تمایز و تولید استئوئید، سمان و بافت فیبرو بوجود می آید.(5)
در نمای رادیوگرافی به صورت ضایعات
Well defined، یونی لاکولار یا مولتی لاکولار با درجات متغیر کلسیفیکاسیون که گاهی نمای Ground glass تولید میکند مشاهده میشود که با گذشت زمان رادیودنسیتی آن افزایش مییابد. تومور ممکن است ضخامت کورتیکال را کاهش دهد. گاهی جابجایی و تحلیل ریشه نیز دیده میشود. عوارض ثانویه مربوط به این نئوپلاسم ناشی از دست اندازی به ساختارهای مجاور است. ضایعاتی که در سینوسهای پارانازال ایجاد می شوند به حفرات چشم، بینی و جمجمه نفوذ میکنند. انسداد بینی، اگزوفتالمی یا افتادگی چشم نیز ممکن است دیده شود. این تومورها در طی بررسی رادیوگرافیک معمول کشف می شوند ولی گاهی اتساع کورتیکال قابل مشاهده ایجاد میکنند.(15و5و3)
از لحاظ هیستولوژیک JTrOF یک ضایعه با حدود مشخص اما بدون کپسول است که به داخل استخوان اطراف اینفیلتره میشود. ترکیب اصلی آن شامل استرومای غنی از سلول دوکی فیبروبلاست است. ماتریکس استوئید آن به وسیله سلولهای Plump استئوبلاستهای ائوزینوفیلیک تولید میشود. کلسیفیکاسیون استوئید باعث ایجاد نوارهای استخوان Woven نابالغ می شود. همانطور که در بیمار مورد نظر ما نیز دیده می شود. ژانت سلهای چندهستهای نیز دیده میشود.
کلاژنیزه شدن در ضایعات قدیمیتر ممکن است دیده شود. تغییرات سیستیک و شکلگیری مناطق آنوریسمال بون سیست در کیسهای جدید و بزرگتر و در افراد جوانتر دیده میشود.(17و16و5و3و1)
حضور پرولیفراسیون سلولار بافت همبندی با سلولهای Plump ماهیت تهاجمی این نئوپلاسم را توجیه میکند.(5و3و1)
نوع JPOF نیز بوسیله پرولیفراسیون سلولهای دوکی فیبروبلاست با ساختارهای استخوانی کوچک لاملار و کروی متحدالمرکز با مراکز بازوفیل و حاشیههای استئوئیدی ائوزینوفیلیک مشخص میشود. این قطعات کلسیفیه حاشیه مسواکی دارند و با استرومای اطراف یکی می شوند.(3)
JPOF در سن بالاتری نسبت به JTrOF دیده میشود و میزان شیوع (4 به 1) و عود و تهاجم آن بالاتراست.(17و3) Thankappan و همکاران(16) دو مورد JOF نوع ساموماتوئید و ترابکولار را گزارش کردند که نوع ساموماتوئید در یک زن 27 ساله به صورت یک تورم بدون درد در تنه فک پایین سمت چپ و نوع ترابکولار نیز در یک پسر 13 ساله به شکل یک تورم دردناک در خلف فک پایین سمت راست اتفاق افتاده بود. در این گزارش نیز نوع ساموماتوئید نسبت به نوع ترابکولار در سن بالاتری ایجاد شده بود. Keles و همکاران(4) JOF نوع ترابکولار را در یک دختر 9 ساله که باتورم در سمت راست راموس فک پایین مراجعه کرده بود گزارش کردند. هیچ تحلیل و جابجایی دیده نشد. در این بیمار درمان همی مندیبلکتومی صورت گرفت همانند مورد گزارش شده در مطالعه حاضر. Bertrand و همکاران(13) نیز در یک پسر 11 ساله که با علایم گرفتگی و خونریزی از بینی مراجه کرده بود و بررسی MRI وجود ضایعهای را در هر دو حفره بینی، سینوس اتموئید و سینوس فک بالا و فرونتال و اسفنوئید که حتی گسترش تا قدام حفره کرانیال داشت نشان داد، JOF نوع ساموماتوئید را دربررسی میکروسکوپی تأئید کردند. این گزارش نشان دهنده قدرت تهاجم و گسترش موضعی JOF میباشد.
بیشترین تشخیص افتراقی JTrOF با فیبروز دیسپلازیا است. سرعت رشد و طبیعت مونوستوتیک و حدود مشخص رادیوگرافیک آن را از فیبروز دیسپلازیا متمایز میکند. تشخیص افتراقی دیگر آن با ABC (آنوریسمال بون سیست)، استئوبلاستوما، استئوسارکوما، سمنتواسئوس دیسپلازی (COD) است. بورکیت لنفوما در تشخیص افتراقی JAOF (هردو نوع ترابکولار و ساموماتوئید)، به علت شباهت در سن، محل دیگری، سرعت رشد و نمای رادیولوسنت در رادیوگرافی بایستی قرار بگیرد.(18)
JOF بعلت ماهیت مهاجم و استئولیتیک آن ممکن است با بسیاری از ضایعات مهاجم داخل استخوانی اشتباه شود. با این وجود یک ترکیب خوب یافتههای کلینیکی، رادیوگرافیک و پاتولوژیک باعث تشخیص صحیح می گردد.(19و10)
پیش آگهی و کنترل بیماری JOF نامشخص است. طرح درمان، وسیع میباشد، که از کورتاژ ساده و کورتاژ با پریفرال استئوکتومی تا رزکسیون و سگمنتال رزکسیون ناحیه مبتلامتفاوت است. به علت ماهیت مهاجم و میزان عود بالا JOF بایستی مثل یک نئوپلاسم مهاجم موضعی شبیه به یک آملوبلاستوما درمان شود.(20و16و2) رادیوتراپی به علت ایجاد بدخیمی (استئوسارکوم) منع تجویز دارد. با وجود رفتار تهاجمی متاستاز گزارش نشده است.(21)
نتیجه گیری
JOF یک نئوپلاسم فیبرواسئوس نادر است که در سنین جوانی دیده میشود، که به خاطر تهاجم موضعی و سرعت گسترش آن نسبت به نوع معمول آن، مورد توجه است. بنابراین تشخیص سریعتر ضایعه و ارتباط تمامی اطلاعات کلینیکی، رادیولوژی، CT اسکن و هیستولوژی در دسترس برای کنترل بهتر ضایعه اهمیت دارد.