Document Type : original article
Authors
1 DDS, MSc, Assistant Professor of Endodontist, Dental Material Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran.
2 DDS, MSc, Professor of Endodontist, Dental Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences (MUMS), Mashhad, Iran
3 DDS, Dentist
4 DDS, MSc, Assistant Professor of Endodontist, Dental Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
5 Student of Medicine, Member of Student Research Committee, School of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
Abstract
Keywords
مقدمه
یک هدف مهم در درمان ریشه حذف فضاهای داخل کانال و سیل کردن محرکهایی است که در خلال پاکسازی و شکل دهی به طور کامل حذف نشدهاند.(1) در مطالعات مختلف قسمت اعظم شکستهای درمان ریشه مربوط به سیل ناکافی کانال ریشه ذکر شده است.(3و2) گوتاپرکا شایع ترین ماده پرکننده کانال ریشه است که چون به تنهایی قادر به ایجاد سیل کافی نیست همیشه همراه سیلر استفاده میشود. سیلرهای رایج کنونی انواع مختلفی را شامل میشوند. یکی از جدیدترین انواع سیلرها، سیلرهای با بیس کلسیم سیلیکات میباشند. از جمله این سیلرها میتوان به دو سیلر جدیدiRoot SP و MTA Fillapex اشاره کرد.
iRoot SP یک سیلر جدید متشکل از کلسیم فسفات، کلسیم سیلیکات، زیرکونیوم اکساید و کلسیم هیدروکساید میباشد. این سیلر ساختاری مشابه MTA سفید دارد که در حضور آب سخت شده و هنگام سخت شدن منقبض نمیشود. از خواص مطلوب آن میتوان به داشتن ذرات ریز، چسبندگی و ایجاد باند شیمیایی با دیواره عاج، و افزایش مقاومت ریشه در برابر شکست اشاره کرد. از این سیلر میتوان با یا بدون استفاده از گوتاپرکا برای پر کردن کانال و ایجاد یک سیل محکم و غیرقابل نفوذ استفاده نمود.(7-4)
MTA Fillapex یک سیلر جدید با بیس MTA و متشکل از ترکیبات سالیسیلات رزین، کلسیم سیلیکات و بیسموت تری اکساید است که طبق ادعای سازنده بعد از مخلوط شدن عمدتأ همان ترکیب MTA را دارد و رادیواپسیته بالا و توانایی سیل طولانی مدت دارد. این سیلر مقاوت دندان را در برابر شکست بالا میبرد که میتواند مربوط به جزء رزینی و یا استحکام تأخیری MTA (24 ساعت) در پی سخت شدن باشد.(8و6و4) این سیلر بر اساس مطالعه Vitti دارای فلو، حلالیت، جذب آب و زمان کارکرد و سخت شدن مناسبی میباشد.(9)
با توجه به اینکه توانایی سیل کنندگی یک سیلر یکی از مهمترین جنبههای مقبولیت آن می باشد، در این مطالعه هدف بر آن بود که میزان ریزنشت آپیکالی این دو سیلر با هم و با سیلر AH-Plus (که امروزه سیلر رایج در درمانهای ریشه می باشد و در برخی مطالعات به عنوان استاندارد طلائی استفاده شده است(10)) مقایسه گردد.
مواد و روشها
در این مطالعه آزمایشگاهی، 72 دندان پرمولر تازه کشیده شده انسان که دارای یک ریشه و یک کانال بودند، به کار رفتند. 6 دندان جهت کنترل مثبت و 6 دندان جهت کنترل منفی انتخاب شدند. بقیه دندانها به طور تصادفی در سه گروه آزمایشی متشکل از 20 نمونه قرار گرفتند. تاج همه دندانها با هدف یکسانسازی نمونهها قطع گردید تا طول یکسانی (15 میلی متر) از هر ریشه باقی بماند، سپس طول کارکرد تعیین شد. به این ترتیب که یک K-File#10 (Dentsply, Maillefer, Switzerland) داخل هر کانال قرار داده شد به طوری که نوک فایل از اپیکال فورامن مشاهده گردد. طول کارکرد 1 میلی متر کوتاه تر از این طول در نظر گرفته شد. پس از تعیین طول کارکرد، آماده سازی کانالها با استفاده از فایلهای دستی K و به روش Step back انجام گردید. به طوری که سایز Master Apical File برابر با 30 بوده و کانالها تا فایل 60 اینسترومنت گردیدند. سپس ناحیه ی کرونال به وسیله دریلهای Gates Glliden شماره 1 تا 3 آماده سازی شد. شستشو در طی فایل کردن به وسیله 5 میلیلیتر محلول هیپوکلریت 25/5% و 5 میلیلیتر آب مقطر انجام شد. پس از اتمام مرحله فایل کردن برای حذف لایه اسمیر از 3 میلی لیتر محلول EDTA 17% به مدت 3 دقیقه استفاده شد. سپس 3 میلی لیتر سرم فیزیولوژی برای شستشوی نهایی به کار رفت.
پر کردن کانالها با تکنیک تراکم جانبی گوتا پرکا (Ariadent, Iran) به همراه سیلر مربوطه مطابق با دستور کارخانه سازنده انجام گردید. در گروههای اول تا سوم به ترتیب از سیلر iRoot SP ((Veriodent , Vancover, Canada، سیلر MTA Fillapex(Angelus, Londrina, Brazil) و سیلر زرینی AH-Plus(Dentsply, Dentery, Germany) استفاده شد.
نمونهها پس از پر کردن کانالها به مدت 2 هفته در دمای 37 درجه سانتیگراد در دستگاه انکوباتور نگهداری شدند، سپس برای بررسی ریزنشت آماده گردیدند.
برای هر گروه آزمایشی دو دندان جهت کنترل منفی (برای دو دوره زمانی 2 هفته و 3 ماه) انتخاب شد که مشابه همان گروه آبچوره گردید، ولی مراحل آمادهسازی برای بررسی ریزنشت آنها متفاوت بود. نمونههای گروه کنترل مثبت فقط آماده سازی شدند ولی مراحل آبچوریشن بر روی آنها صورت نگرفت.
برای آماده سازی نمونهها جهت بررسی ریزنشت سطح خارجی تمام دندانهای گروههای آزمایشی و کنترل مثبت به جز mm2 انتهای اپیکال ریشه با استفاده از دو لایه لاک ناخن کاملاً پوشانده شد. در گروه کنترل منفی تمام سطح خارجی دندان و اپیکال فورامن با چند لایه لاک ناخن کاملا پوشانده شد. سپس سطح خارجی تمام دندانهای مورد آزمایش به استثنای 2 میلی متر انتهای اپیکال با استفاده از نوارهای پارافیلم (Parafilm, Laboratory films, Chicago) کاملاً پوشانده شد.
پس از این آمادهسازیها، لوله لاتکس (Guihaa,china) با قطر داخلی 5/0 سانتی متر و طول تقریبی 3 سانتی متر تهیه شد و انتهای اپیکال ریشه داخل این لوله قرار گرفت. محل اتصال ریشه با لوله لاتکس با چسب سیانواکریلات پوشانده شد تا اتصال محکم و نفوذناپذیری ایجاد گردد. سپس انتهای آزاد لوله لاتکس به دستگاه Fluid filtration وصل شد. برای هر نمونه چهار اندازهگیری در فواصل زمـانی 2 دقـیقه و مجموعاً در دوره زمـانی 8 دقیقه انجام
گردید.
نمونهها پس از جدا شدن از دستگاه بار دیگر در رطوبت 100% قرار گرفتند تا در بررسی 3 ماهه مجدداً ریزنشت آنها ارزیابی شود. مراحل کار در بررسی مجدد (3 ماه پس از پر شدن کانال) مشابه مراحل بررسی اولیه بود.
در تحلیل دادهها، از آزمون طرح اندازههای تکراری و آزمون تعقیبی توکی استفاده گردید. در همه آزمونها سطح معنیداری 05/0 مدنظر قرار گرفت.
یافتهها
نتیجه آزمون آنالیز طرح اندازههای تکراری نشان داد نوع سیلر بر میزان ریزنشت سیلرهای مختلف موثر بود (001/0>P) ولی زمان بر آن اثر نداشت (070/0=P) (جدول 1).
نتیجه آزمون تعقیبی توکی نشان داد که میزان ریز نشت سیلر iRoot SP با دو سیلر دیگر تفاوت معنیداری داشت (001/0>P) ولی دو سیلر MTA Fillapex و
AH-Plus با یکدیگر تفاوت معنیداری نداشتند (407/0=P) (جدول 2). سیلر iRoot SP ریزنشت کمتری نسبت به دو سیلر دیگر داشت.
در هیچکدام از سیلرها میزان ریزنشت در زمان دوهفته و سه ماه تفاوت معنیداری با یکدیگر نداشتند (05/0P>).
جدول 1 : مقایسه میزان ریزنشت در سیلرهای مختلف
|
زمان |
Sealer |
||
انحراف معیار± میانگین (*µl/min/cmH2O20) |
||||
AH-Plus |
MTA Fillapex |
iRoot SP |
||
هفته دوم |
00363/0± 00275/0 |
00468/0 ± 00396/0 |
00160/0 ± 00115/0 |
|
ماه سوم |
00310/0 ± 00204/0 |
00192/0 ± 00209/0 |
00104/0 ± 00084/0 |
|
نتیجه آزمون |
اثر نوع سیلر |
001/0> P497/15=F |
||
اثر زمان |
070/0=P 406/3=F |
|||
اثر متقابل سیلر و زمان |
411/0=P 665/0=F |
*میکرولیتر/دقیقه/سانتیمتر آّب
جدول 2 : مقایسه میزان ریزنشت دو به دوی سیلرها
AH-Plus وMTA Fillapex |
407/0=P |
AH-Plus وiRoot SP |
001/0>P |
MTA Fillapex وiRoot SP |
001/0>P |
بحث
ریزنشت پرکردگی از طریق فاصله بین گوتاپرکا و سیلر، تخلخلهای موجود درسیلر و یا از طریق فاصله بین سیلر و دنتین رخ میدهد.(11) بنابراین ریزنشت سیلرها تاثیر زیادی روی سیل پرکردگی کانال و موفقیت درمان دارد.
در این مطالعه ریزنشت دو سیلر جدید MTA Fillapex و iRoot SP بررسی و با AH Plus که یک سیلر رزینی رایج در درمانهای اندودنتیکس است مقایسه گردید. بر اساس نتایج حاصل از مطالعه حاضر، سیلر iRoot SP در بررسی دو هفتهای سیل مشابه با AH-Plus داشت و در بررسی سه ماهه به طور معنیداری ریزنشت کمتری را نشان داد.
Zhangو همکارانش(5) اعلام کردند که سیلر جدید iRoot SP توانایی سیل کردن اپیکالی برابر با سیلر
AH-Plus دارد. آنها در مطالعه خود برای بررسی ریزنشت اپیکالی از دستگاه Fluid Filtration در فواصل زمانی 24 ساعته، 1، 4 و 8 هفته استفاده کردند، که زمان بررسی آنها نسبت به مطالعه ما کوتاهتر بود. همچنین مطالعه Wang و همکارانش(12) نشان داد که سیلر AH-Plus و سیلر
iRoot SP سیل اپیکالی مشابهی دارند. البته تکنیک پرکردن کانالها و روش ارزیابی ریزنشت در مطالعه آنها با مطالعه ما تفاوت بود.
نتایج خوب به دست آمده به وسیله سیلر AH-plus ممکن است ناشی از این باشد که این سیلر قادر به واکنش نشان دادن با گروههای آمینواکسپوز شده کلاژن عاج بوده و میتواند با آنها پیوند کووالان برقرار نماید. در ضمن سیلر AH-Plus برخلاف اکثر سیلرهای موجود، انقباض خیلی کمی را هنگام سخت شدن نشان میدهد و ثبات ابـعادی آن در طـولانی مدت، نـتایج خـیلی خوبی
داشته است.(7)
نتایج خوب حاصله در گروه iRoot SP نیز تا حدودی قابل پیشبینی بود. از ویژگیهای خوبی که برای این سیلر ذکر شده است هیدروفیل بودن آن، چسبندگی و باندینگ شیمیایی آن به دیوارههای عاجی کانال میباشد که میتواند در کاهش ریزنشت کانال مؤثر باشد.(8) در ضمن iRoot SP سیلری با بیس کلسیم سیلیکات بوده که در خلال سخت شدن، انقباض پیدا نمیکند.(5)
در مطالعه حاضر، سیلر MTA Fillapex ریزنشت بیشتری را نسبت به سیلر AH-Plus نشان دادکه با نتایج مطالعه Yegin(13) و Sonmez(14) مطابقت دارد. در بررسی Yegin و همکارانش(13) نشان داده شد که سیلر MTA Fillapex نسبت به دو سیلر AH-plus و Sealapex توانایی کمتری در ایجاد سیل اپیکالی دارد. همچنین Sonmez و همکارانش(14) در یک بررسی آزمایشگاهی ریزنشت اپیکالی سیلر FillapexMTA را با سیلر AH plus و ProRoot MTA مقایسه نمودند و اعلام کردند که سیلر AH-plus و ProRoot MTA قابلیت سیل کنندگی مشابهی دارند، درحالی که MTA Fillapex ریزنشت بیشتری را نسبت به دو ماده دیگر نشان داد. MTA Fillapex سیلری است با ساختاری بسیار شبیه به MTA. Sarkar و همکاران(15) نشان دادند که آزادسازی کلسیم و یونهای هیدروکسیل توسط MTA سخت شده، منجر به تشکیل آپاتیت میگردد. Reyes-Carmona و همکاران(16) نشان دادند که آپاتیت تشکیل شده لابهلای فیبریلهای کلاژن رسوب کرده ساختاری tag-like ایجاد میکند. در مطالعهای که Assmann و همکاران(17) بر روی استحکام باند سیلرهای AH-plus ، iRoot SP و MTA Fillapex انجام دادند، نتایج ضعیفتر به دست آمده در گروه MTA Fillapex به چسبندگی ضعیف این ساختارهای Tag-like نسبت داده شده است و گفته شده که میتوانند سیل کانال را نیز به خطر بیاندازند. به علاوه اجزای رزینی موجود در این سیلر ممکن است بر روی قدرت باندینگ و همچنین خصوصیات سیل کنندگی آن اثر منفی داشته باشند.
برای اندازه گیری میزان ریزنشت از میان روشهای مختلف نشتسنجی مانند نفوذ رنگ، نفوذ بزاق، نفوذ باکتری، شفافسازی، اسپکتروفتومتری و رادیولیزوتوپ، روش Fluid Filtration انتخاب شد. این روش توسط Derkson در سال ۱۹۸۶ ابداع گردید(18) و توسط سایر محققین برای تحقیقات اندودنتیکس تکامل یافت.(20و19) برای این مطالعه از دستگاه Fluid filtration موجود در آزمایشگاه مواد دندانی دانشکده دندانپزشکی مشهد استفاده کردیم که Validity و Reliability آن تایید شده است.(21) علت انتخاب این روش در این مطالعه، مزایای فراوان آن نسبت به دیگر روشهای موجود میباشد. این تکنیک یک روش کمی بوده که ریزنشت را به صورت اعداد پیوسته با واحد حجم در زمان مشخص در ازای فشار معین نشان میدهد (واحد استاندارد آن
µl/min/cmH2O 20 میباشد). به علاوه احتیاج به نشانگر خاص ندارد در نتیجه مشکلات مربوط به نشانگرها مانند سایز و pH ماده مورد استفاده در مورد آن مطرح نمیباشد. در این روش میتوان از آب مقطر یا نرمال سالین استفاده کرد که در عین خنثی بودن، تا حد زیادی شرایط موجود در بافتهای بدن انسان را نیز شبیهسازی میکند. در این روش نمونهها در جریان آزمایش تخریب نمیشوند و میتوان ریزنشت آنها را پس از دورههای زمانی مشخص مجدداً اندازگیری نمود. همچنین در این روش به علت سالم ماندن نمونهها، در صورتی که نتایج حاصل از برخی نمونهها، مشکوک به نظر برسد، امکان بررسی مجدد نمونههای خاص وجود دارد. مزیت دیگر آن این است که نتایج حاصل از این روش بسیار دقیق بوده، میزان ریزنشت حتی در مقیاس بسیار کوچک، قابل اندازهگیری است.(22)
در این مطالعه، مشابه مطالعات Hirae(23) و Vasconcelos(24) نمونهها در دورههای زمانی ۲ هفته و ۳ ماه از زمان پر کردن کانال مورد بررسی قرار گرفتند. در هر یک از دورههای آزمایش، هر نمونه مجموعا در مدت 8 دقیقه بررسی شد که این زمان با توجه به مطالعات متعدد Wu(22-19) مناسب به نظر میرسد. پیشنهاد میگردد قبل از توصیه به کاربرد کلینیکی آن سایر خصوصیات این سیلر از جمله احتمال تغییر رتگ تاج دندان و همچنین امکان خارج کردن آن از کانال در صورت نیاز به درمان مجدد در مطالعات بعدی بررسی گردد.
نتیجه گیری
براساس یافتههای این مطالعه میتوان گفت سیلر iRoot SP تا حدود زیادی قادر به جلوگیری از ریزنشت پرگردگی کانال میباشد و از این نظر نسبت به سیلرهای AH-plus و MTA Fillapex برتری نشان میدهد.
تشکر و قدردانی
نتایج این مقاله برگرفته از پایاننامه دانشجویی با شماره 2619 میباشد. بدینوسیله نویسندگان مقاله از پشتیبانی مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تشکر مینمایند.