Authors
1 Associate Professor, Department of Orthodontics, School of Dentistry, Yazd University of Medical Sciences, Yazd, Iran
2 Post-graduate Student, Department of Orthodontics, School of Dentistry, Yazd University of Medical Sciences, Yazd, Iran
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه
ضایعات لکه سفید به عنوان اولین مرحله از دمینرالیزاسیون در مینای دندان شناخته میشوند و به راحتی قابل تشخیص هستند. این ضایعات نه تنها زیبایی بیمار را تحت تأثیر قرار میدهند، بلکه دندانهای آسیبدیده را مستعد پوسیدگی میکنند. (1و2) بروز این ضایعات معمولاً پس از اتمام درمان ارتودنسی و جدا کردن براکتها مشاهده میشود.(3)
در طول درمان ارتودنسی، براکتها و آرچ وایرها، حفظ بهداشت دهان را دشوار میکنند و منجر به تجمع پلاک میشوند. باکتریهای پوسیدگیزا با آزاد کردن اسید لاکتیک، pH را کاهش میدهند و در نهایت به دمینرالیزاسیون و تشکیل ضایعات لکه سفید منجر میشوند.(4) این ضایعات معمولاً در دو مرحله تشکیل میشوند: نرم شدن مینای دندان و سپس تشکیل ضایعات زیرسطحی.
شیوع ضایعات لکه سفید، از 50 تا 90 درصد متغیر است و بیشتر در دندان نیش و ثنایای جانبی مشاهده میشود.(5 و6) بیماران نوجوان و طول مدت درمان از عوامل مؤثر در ایجاد این ضایعات هستند.(7و8) روشهای سنتی درمان شامل رمینرالیزاسیون با فلوراید است.(9) فرآیند رمینرالیزاسیون شامل انتشار یونهای کلسیم و فسفات به داخل ضایعه زیر سطحی برای بازیابی ساختار دندان از دست رفتهاست.(10)
فلوراید به سفت شدن ساختار دندان کمک میکند، اما در مورد بهبود رنگ مینای متخلخل اختلاف نظر وجود دارد.(11-13) روشهای جدید شامل استفاده از رزینهای اینفلتره برای پوشاندن لکهها است که به تثبیت ضایعات و جلوگیری از دمینرالیزاسیون کمک میکند.(14, 15) علاوهبر این، انفیلتراسیون رزین پشتیبانی مکانیکی قابل توجهی را برای بافت دندان فراهم میکند (حفظ ساختار آن)، نیاز به درمان ترمیمی را به تاخیر میاندازد یا از بین میبرد و خطر حساسیت پس از عمل و التهاب پالپ را از بین میبرد.(16) لیزر نیز به عنوان یک روش درمانی جدید مورد بررسی قرار گرفتهاست. تحقیقات نشان دادهاند که لیزر دایود میتواند تأثیر مثبتی بر مینای دندان داشتهباشد و ممکن است تغییراتی در ساختار مینا ایجاد کند.(17-20)
به دلیل شیوع بالای دباند براکتهای ارتودنسی ناشی از تنشهای مکانیکی و حرارتی، یا به دلیل نیاز به تغییر موقعیت براکتها، ریباند براکتها یک امر متداول در طول درمان ارتودنسی است.(21, 22) ضایعات لکه سفید ممکن است در سطح باکال دندان، در حین ریباند مشاهده شوند. تنها چند مطالعه تأثیر درمان ضایعات لکه سفید را بر استحکام باند برشی براکتهای ارتودنسی نشان دادهاند.(21, 23, 24)
هنگام اچ مینای دمینرالیزه، باید احتیاط کرد و بهتر است مینای دمینرالیزه اچ نشود. اگر اجتناب از اچ کردن مینا غیرممکن باشد، زمان اچینگ کوتاه و یا درمان سطحی این ضایعات میبایست مد نظر قرار گیرد.(25) بهعلاوه وجود این ضایعات، همراه با بهداشت نامناسب، میتواند منجر به کروژن فلزی و رنگ پایدار در لکههای سفید زیرین شود.(26)
این مطالعه، به بررسی تأثیر درمان با لیزر دیود و رزین اینفیلتره بر استحکام باند برشی براکتهای ارتودنسی در ضایعات لکه سفید که به صورت مصنوعی ایجاد شده بود، پرداخت.
مواد و روشها
در این مطالعه آزمایشگاهی با کد اخلاق IR.SSU.REC.1402.048، 36 دندان پره مولر ماگزیلاری کشیده شده سالم، جمعآوری شدند. تمام نمونهها با آب شسته و به مدت 48 ساعت در محلول تیمول 1/0 درصد قرار دادهشدند تا از کم آبی و رشد باکتری جلوگیری شود.(27) سپس نمونهها تا انجام مراحل کارهای پژوهشی در آب مقطر قرار داده شدند و برای جلوگیری از رکود (deterioration)، آب مقطر هر 24 ساعت یکبار تعویض شد.(28) قبل از ایجاد ضایعات لکه سفید، لاک مقاوم به اسید (لاک ناخن) در تمام سطوح دندان به جز یک مربع 3 میلیمتر در 3 میلیمتر در یک سوم سرویکال تاج، اعمال شد.(29) پس از تثبیت کامل لاک ناخن، تمام نمونهها در 20 میلیلیتر محلول دمینرالیزاسیون بافر اسیدی شده به مدت 48 ساعت در دمای 37 درجه سانتیگراد معلق شدند. محلول دمینرالیزاسیون حاوی 2/2 میلیمول در لیتر CaCl2، 2/2 میلی مول در لیتر NaH2PO4 و 50 میلیمول در لیتر اسید استیک با PH 5/4 با NaOH تنظیم شد.(30)
پس از دمینرالیزاسیون، تمامی نمونهها به طور تصادفی در سه گروه که هر گروه شامل 12 نمونه بود، قرار گرفتند. گروه اول (کنترل): پس از دمینرالیزاسیون هچ تیماری اعمال نمیشد و نمونهها در بزاق مصنوعی در دمای 37 درجه قرار گرفتند. سپس برای باندینگ براکتها آماده شدند. گروه دوم (رزین اینفیلتره): در این گروه از رزین اینفیلتره (DMG, Hamburg, Germany) برای تیمار نمونهها استفاده شد. پس از فرآیند دمینرالیزاسیون، سطح مینای دندان با آیکون اچ (15% HCL) به مدت 2 دقیقه اچ شد، سپس به مدت 30 ثانیه با آب شستشو داده شد و پس از شستشو، آیکون خشک به مدت 30 ثانیه اعمال و سپس خشک شد. پس از این مرحله، آیکون اینفیلتره به مدت 3 دقیقه اعمال گردید، سپس با هوا پراکنده و به مدت 40 ثانیه کیور شد. دوباره آیکون اینفیلتره به عنوان لایه دوم به مدت 1 دقیقه اعمال و به مدت 40 ثانیه کیور شد.(31) گروه سوم (لیزر دیود): یک لیزر دیود تجاری(cheese, Whuhan Gigga OptronicsTechnology ,China) با طول موج 810 نانومتر و توان 2 وات در حالت پیوسته به سطوح دندانی آماده شده برای 15 ثانیه استفاده شد.(32, 33) لیزر به یک فیبر کنداکتور اپتیک220 میکرومتری به عنوان عامل انتقال متصل شد. پرتو لیزر بر روی پنجرههای مشخص شده در قسمت سطوح لیبیال تاج دندانهای آماده شده اعمال شد. نوک فیبر اپتیک در حالت غیرتماسی با فاصله استاندارد 2 میلیمتر استفاده شد. (34)
در ادامه براکتهای ارتودنسی (American Orthodontics, Wisconsin, USA) باند شدند. قبل از مراحل باندینگ، دندانها در یک بلوک آکریلی قرار داده شدند. مینای دندان با یک کاپ لاستیکی و پامیس بدون فلوراید صیقل داده و با آب اسپری شد و سپس با جریان هوای فشرده خشک گردید. براکتهای استیل اسلات ۲۲ MBT برای دندان های پره مولر بالا استفاده شد. دندانها اچ شده (ژل اسید فسفریک 35 درصد Dora.Etch Plus Jumbo, IRAN، 30 ثانیه)، با آب شسته و با دمیدن هوا خشک شدند. سپس براکتها توسط کامپوزیت (BracePaste Light Cure Adhesive - Bracket Cemenet ) American به دندانها باند شدند. براکتها در موقعیت متناسب روی سطح مینا قرار گرفتند و ادهزیو اضافی با یک سوند حذف شد. سپس به مدت چهل ثانیه کیور شدند. در نهایت نمونهها به مدت 24 ساعت در آب مقطر (37 درجه سانتیگراد) نگهداری شدند. استحکام باند برشی براکتهای باند شده با استفاده از Universal Testing Machineدر سرعت یک میلیمتر در دقیقه اندازهگیری شد. دستگاه نیروی شکست را به واحد نیوتن (N) اندازهگیری میکرد که با تقسیم مقدار نیروی شکست به سطح بیس براکت به واحد مگاپاسکال تبدیل شد. سطح بیس براکت توسط یک کولیس دیجیتال اندازهگیری شد. پس از اندازهگیری استحکام باند برشی براکتها، میانگین سه گروه توسط تستهای آماری مورد ارزیابی قرار گرفت. میزان استحکام باند با استفاده از نیروی اعمال شده در هنگام شکست باند محاسبه شد.
دادهها پس از جمعآوری وارد نرمافزار SPSS ورژن 22 شده و با استفاده از فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار توصیف شدند. سپس توزیع نرمال دادهها توسط آزمون کولموگروف-اسمیرنوف بررسی شد. با توجه به نرمال بودن دادهها، از آزمون ANOVA و مقایسه دو به دو توکی برای تجزیه و تحلیل دادهها استفاده شد. سطح معنیداری در این مطالعه 05/0در نظر گرفتهشد.
یافتهها
با توجه به جدول 1، میانگین استحکام باند برشی از بیشترین به کمترین بهترتیب مربوط به گروههای رزین انفیلتره
(75/0 ± 62/6 مگاپاسکال)، کنترل (76/0 ± 24/6 مگاپاسکال) و لیزر دیود (68/0 ± 80/4 مگاپاسکال) بود. نتایج آزمون ANOVA یک طرفه نشان داد که تفاوت معنیداری بین گروهها از نظر استحکام باند برشی وجود داشت (001/0P=).
جدول 1: مقایسه استحکام باند برشی بین گروه های مورد مطالعه
*ANOVA جدول 2: مقایسه زوجی استحکام باند برشی با استفاده از آزمون Post Hoc
*Post-hoc Test
|
با توجه به جدول 2، نتایج مقایسه زوجی بین گروهها با استفاده از آزمون تعقیبی Tukey HSD نشان داد که میانگین استحکام باند برشی برای گروه لیزر دیود به طور معنیداری کمتر از دو گروه کنترل (001/0P=) و رزین اینفیلتره (001/0P=) بود. اما تفاوت استحکام باند برشی بین گروه رزین انفیلتره و کنترل از نظر آماری معنیدار نبود (423/0P=).
بحث
در مطالعه حاضر، در مجموع 36 دندان پره مولر ماگزیلاری کشیده شده سالم پس از ایجاد ضایعات مصنوعی لکه سفید با استفاده از محلول دمینرالیزاسیون، در سه گروه کنترل، رزین انفیلتره و لیزر دیود قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کمترین استحکام باند برشی مربوط به گروه لیزر دیود و بیشترین آن مربوط به گروه رزین انفیلتره بود. میانگین استحکام باند برشی برای گروه لیزر دیود به طور معنیداری کمتر از دو گروه کنترل و رزین انفیلتره بود. اما تفاوت استحکام باند برشی بین گروه رزین انفیلتره و کنترل از نظر آماری معنیدار نبود.
از زمان تکامل رویکردهای باندینگ، تحقیقات بسیاری بر بهبود پیوند بین براکتهای ارتودنسی و مینای دندان متمرکز شده اند. در این میان راهکارهایی مطلوب هستند که همزمان با کاهش از دست دادن مینای دندان ناشی از ضایعات لکه سفید، استحکام باند قابل قبول بالینی را حفظ کنند.(23, 35, 36) استفاده از لیزرها برای پیشگیری از ضایعات لکه سفید در مطالعات گذشته نشان داده شده است. مطالعه Nabawyو همکاران(23) ، نشان داد اعمال لیزر Er,Cr:YSGG بر مینای دندان علاوهبر اثر آن در کاهش بروز ضایعات لکه سفید، موجب کاهش قابل توجه استحکام باند برشی براکت در مقایسه با گروه کنترل نمیشود. لیزرهای دیود از طریق اثرات فتوشیمیایی و تغییرات حرارتی جزئی، باعث تجزیه مواد آلی در مینای دندان میشوند. این فرآیند نقش مهمی در جلوگیری از انتشار یونی در سطح مینا ایفا میکند و بنابراین به جلوگیری از دمینرالیزاسیون مینا کمک میکند.(37) Alqahtani و همکاران(38) ، نشان دادند که تابش لیزر دیود همراه با فلوراید موضعی به طور قابل توجهی سختی را افزایش داده و ظاهر ضایعات لکه سفید را در مقایسه با عدم درمان یا درمان فلوراید به تنهایی بهبود میبخشد. علاوهبر این، مطالعه Moharam و همکاران(39) ، نشان داد استفاده از لیزر دیود به طور مثبت بر تجزیه و تحلیل شیمیایی و ریزسختی سطح ضایعات لکه سفید مینا تأثیر میگذارد و یک رویکرد نویدبخش برای رمینرالیزاسیون مینا محسوب میشود. با توجه به دانش ما، تنها یک مطالعه استحکام باند برشی براکتهای ارتودنسی را پس از استفاده از لیزر دیود برای پیشگیری از ضایعات لکه سفید بررسی کردهاست.
مطالعهای توسط Yahya و Omar (40) با هدف ارزیابی استحکام باند برشی (SBS) براکتهای چسبانده شده به مینای دندان دمینرالیزه تیمار شده با وارنیش فلوراید (3M)، هیپوکلریت سدیم NaClO5% و رزین اینفیلتره آیکون با ویسکوزیته کم (DMG) و لیزر (YAG) با فلوراید انجام شد. تفاوت قابل توجهی در استحکام باند برشی همه گروهها مشاهده شد. استحکام باند گروه دمینرالیزه که با وارنیش فلوراید 5 درصد تیمار شده بود به طور قابل توجهی کمتر از سایر گروهها بود.
مطالعه Saifeldin و همکاران(41)، با هدف مقایسه تأثیر لیزر دیود و دی آمین فلوراید نقره بر استحکام باند برشی براکتهای ارتودنسی در شرایط آزمایشگاهی انجام شد. میانگین استحکام باند برشی براکتهای ارتودنسی هنگام اعمال لیزر دیود پس از اچ کردن مینا بهطور معنیداری بیشتر از سایر گروههای مداخله، اما کمتر از گروه کنترل بود. در حالی که گروه لیزر دیود قبل از اچینگ مینا، کمترین میانگین استحکام باند برشی را داشتند. در مطالعه حاضر، کمترین استحکام باند برشی براکتها در گروه لیزر دیود بود که به طور معنیداری کمتر از گروه کنترل بود. این نتایج با یافتههای مطالعه فوق همسو بود. این یافتهها حاکی از آن است که به طور کلی لیزر دیود نمیتواند استحکام باند برشی را به حدود گروه کنترل برساند و در واقع انتخاب مناسب درمانی در بیمارانی که قرار است درمان ارتودنسی ثابت بر روی دندانهای دمینرالیزه انجام شود، نمیباشد.
انتخاب روش پیشگیری یا درمان ضایعه لکه سفید نباید بر استحکام باند برشی براکتهای ارتودنسی تأثیر منفی بگذارد.(42) در حالت ایدهآل، براکتهای ارتودنسی باید نیروهای ارتودنسی و جونده را بدون شکست در طول مدت درمان تحمل کنند. اگر سطح مینای دندان قبل از اتصال براکت نیاز به پیش-درمانی داشته باشد، حفظ این استحکام میتواند چالش برانگیز باشد. استحکام باند قابل قبول برای براکتهای ارتودنسی معمولاً بین 9/5 تا 8/7 مگاپاسکال است.(43) در مطالعه حاضر میانگین مقادیر بهدست آمده در گروههای کنترل و رزین اینفیلتره، در این محدوده قرار داشت. اما در گروه لیزر دیود، این میانگین استحکام باند برشی کمتر از محدوده قابل قبول بود. این نشان میدهد که لیزر دیود ممکن است کاهش غیر قابل قبولی در استحکام باند برشی ایجاد کند.
استفاده از رزین اینفیلتره، یکی دیگر از رویکردهای پیشگیری و درمان ضایعات لکه سفید میباشد که اثربخشی آن در مطالعات گذشته نشان دادهشدهاست.(24, 44) این روش نه تنها ساختار ریز منافذ را کاهش میدهد، بلکه به طور مکانیکی مینای دندان را تقویت میکند.(45) در مطالعه حاضر، استحکام باند برشی براکت در نمونههای رزین انفیلتره به طور معنیداری بیشتر از گروه لیزر دیود بود و حتی به اندازه مختصر استحکام باند برشی بهتری نسبت به گروه کنترل نشان داد، هرچند این تفاوت از نظر آماری معنیدار نبود. این نشان میدهد که رزین انفیلتره میتواند علاوهبر اثر ثابت شده بر پیشگیری از ضایعات لکه سفید، اثر منفی قابل توجهی بر استحکام باند برشی نداشته باشد.
مطالعه حاضر از جهاتی دارای محدودیت بود. یکی از محدودیتهایی که موجب میشود نتوان نتایج مطالعه حاضر را تعمیم داد، احتمال تاثیر عواملی همچون نوع ادهزیو، نوع براکت و شرایط آزمایش بر استحکام باند برشی باشد. هر چند سعی شد این عوامل بین دو گروه یکسانسازی شود اما در مقایسه با مطالعات دیگر امکان دستیابی به یک نتیجهگیری جامع وجود ندارد. علاوهبر این حجم نسبتا کم نمونه و عدم ارزیابی بالینی میتواند قابلیت اعتماد نتایج بهدست آمده را تا حدودی کاهش دهد. از طرفی، در مطالعه حاضر تاثیر این دو رویکرد بر ریز سختی و شاخصهایی که موفقیت پیشگیری و درمان پوسیدگی را نشان میدهند، ارزیابی نشد و مشخص نیست که آیا هر دو روش به یک اندازه کارآمد بودند یا تاثیرها متفاوت بودهاست.
پیشنهاد میشود در مطالعات آینده، تاثیر درمان با لیزر و انفیلتراسیون رزین بر سایر خصوصیات از قبیل ریز سختی مینا و پیشگیری از بروز ضایعات لکه سفید نیز بررسی شود. همچنین، مقایسه بالینی رویکردهای درمان ضایعات لکه سفید همچون استفاده از فلوراید موضعی و سایر انواع لیزر نیز توصیه میشود.
نتیجهگیری
بر اساس نتایج این مطالعه، استفاده از لیزر دیود در ضایعات لکه سفید به طور معناداری استحکام باند برشی کمتری در مقایسه با گروههایی که لکههای سفید در معرض هیچ نوع درمانی قرار نگرفته بودند و یا از رزین اینفیلتراسیون استفاده شدهبود، ایجاد میکند. لذا این نوع درمان برای دندانهای با ضایعات لکه سفید و یا دمینرالیزه که قرار است تحت درمان ارتودنسی ثابت قرار گیرند، توصیه نمیشود.
تشکر و قدردانی
مقاله حاضر برگرفته از پایاننامه با شماره طرح تحقیقاتی 16878 در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی یزد است و از لحاظ مالی توسط معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی یزد حمایت شدهاست.
تضاد منافع
هیچ تضاد منافعی وجود نداشت.