A Comparative Evaluation of Fear and Anxiety in (3-6) Year Old Children Following Treatment under General Anesthesia and Outpatient Dental Treatment

Document Type : original article

Authors

1 Professor, Torabinejad Dental Research Center, Dept of Pediatric Dentistry, School of Dentistry, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran.

2 Assistant Professor, Dept of Pediatric Dentistry, School of Dentistry, Isfahan Islamic Azad Dental School (Khorasgan), Iran.

3 Dentist

Abstract

Introduction: Nowadays management of children's dental fear has attracted much more interest. This study was designed to find out the impact of out-patient and in-patient with general anesthesia procedures on the fear level alterations in children.
Materials & Methods: In this cross sectional-descriptive study, two groups of 50 participants (3-6 year old) were selected. The patients in the first group were treated in outpatient service while the other group received the treatment in inpatient service under general anesthesia. The parents were asked to fill out the CFSS-DS (Children’s Fear Survey Schedule-Dental Subscale) questionnaire, before and after the procedure to assess the fear level of their children. The data were analyzed by independent t-test, paired t-test and chi-square test using SPSS 16 (α=0.05).
Results: In the outpatient group, mean fear scores, before and after the procedure were 26.3±19.2 and 28.4±24.4 respectively. The difference was not significant. In inpatient treated group with general anesthesia, mean fear scores, were 37.9±24.8 and 40.6±28.7 before and after the procedure, respectively. The difference was not significant. The fear scores in outpatient group were significantly lower than those of the inpatient group, both before and after the procedure (P

Keywords

Full Text

مقدمه

از نظر تاریخی اضطراب در دندانپزشکی، به انتظاری که بیمار از درد دارد نسبت داده شده است. در طول قرن‏های گذشته، کنترل درد یکی از عوامل پیشرفت در کاهش اضطراب بوده است. یکی از دشواری‌های خانواده‏ها و جامعه‌ دندانپزشکان به ویژه دندانپزشکانی که با کودکان سروکار دارند ترس کودکان از درمان‏های دندانپزشکی است. در تحقیقات انجام شده متغیرهای مختلفی برای اضطراب و ترس از دندانپزشکی در کودکان مطرح شده که برخی از این علت‌ها شامل اضطراب مادری، آگاهی از مشکل دندانی، تجربیات دندانپزشکی گذشته(1)، صدای ناشناخته و بوهای عجیب و نامأنوس(2) بود.

صرف نظر از عامل اضطراب و ترس این احساسات پیامدهایی را برای بیمار و دندانپزشک به دنبال دارد به این صورت که اضطراب از دندانپزشکی می تواند موجبعدم رسیدگی به بهداشت دهان(3) همچنین بروز مشکلاتی مانند درد، آبسه، از دست دادن دندان‏های شیری و دائمی و به هم ریختگی اکلوژن شود. اضطراب هر چند در درجات اندک می‌تواند باعث مراجعات نامنظم و عدم پیگیری درمان گردد.(4) این اضطراب در سطح وسیع‏تر باعث مشکلات عدیده‏ای همچون اختلال در خواب، افکار منفی و احساس اعتماد به نفس پایین می‏شود.(5)

تکنیک های مختلفی برای کنترل اضطراب دندانپزشکی وجود دارد که شامل استفاده از داروهای آرام بخش و خواب آور(6)، روش‏های کنترل رفتار(7) و تلفیقی از هر دو روش(8) می‏باشد. همچنین استفاده از روش‏های آروماتراپی در بعضی از موارد در کنترل اضطراب موثر بوده است.(9)

تمامی روش‏های ذکر شده در بالا گرچه در بسیاری موارد کمک‏کننده هستند ولی معایب خود را نیز دارند. مثلاً روش‏های کنترل رفتار و آروماتراپی در سطح اضطراب بالا می‏تواند جوابگو نباشد. همچنین کنترل دارویی رفتار دندانپزشکی کودکان، بدون شک باعث افزایش موفقیت در انجام درمان‏ها و بهبود کیفیت آنها می‌گردد اما به هرحال داروهایی که تنفس را کند کرده و باعث عدم کارکرد رفلکس تهوع می‏شوند، به صورت بالقوه دارای خطراتی هستند.(10)

در برخی موارد، به علت وسعت درمان‏های مورد نیاز کودک، تعدد پوسیدگی، عدم همکاری کودک و مشکلات کنترل رفتاری او، تمامی روش‏های فوق کارآمد نیست و دندانپزشکان مجبور به استفاده از بیهوشی عمومی برای درمان کودک می‏گردند.(11)

روش‏های متفاوتی برای اندازه‏گیری میانگین ترس و اضطراب کودکان وجود دارد. یکی از این روش‏ها استفاده از پرسشنامه (Children’s Fear Survey Schedule-DentalSubscale) CFSS_DS می‏باشد. طبق مطالعه آرتمن و همکاران(12)، دقیق‏ترین شاخص برای اندازه‏گیری ترس و اضطراب کودکان استفاده از همین پرسشنامه است.

در ارتباط با روش درمان سرپایی، جوادی نژاد و همکاران(13)، 200 دانش آموز ایرانی 12-8 ساله با میانگین سنی 8/9 انتخاب کردند. پرسشنامه CFSS-DS در دو نوبت جداگانه توسط همین دانش آموزان تکمیل گردید. پس از بررسی آماری، میانگین ترس و اضطراب در نوبت اول 95/28 و همین میانگین در نوبت دوم 14/28 به دست آمد. همچنین در مطالعه سالم و همکاران(14)، از همین پرسشنامه برای بررسی ترس و اضطراب 200 کودک 6-3 ساله ایرانی استفاده شد. میانگین ترس و اضطراب در این کودکان 15/32 به دست آمد.

جباری فر و همکاران(11) مطالعه‏ای بر روی تاثیر درمان دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی بر کیفیت زندگی، و میزان ترس از دندانپزشکی انجام دادند. در این مطالعه تعداد 65 نمونه (33 پسر و 32 دختر) با میانگین سنی 6/3 سال شرکت داشتند. گزارش اینگونه نشان داده است که تغییرات میانگین قبل از درمان و بعد از درمان، از نظر آماری معنی‏دار بود و ترس کودکان از دندانپزشکی بعد از درمان به طور معنی‏داری کاهش یافت؛ حال آنکه در مطالعه Kluassen و همکاران(15) نشان داده شده است که درمان دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی تاثیر قابل ملاحظه‏ای بر میزان ترس آنها نداشته است

هدف از انجام این مطالعه، مقایسه ترس در درمان‏های دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی و درمان‏های سرپایی در کودکان میزان ترس و اضطراب کودکان قبل و بعد از درمان در هر دو گروه بود.

مواد و روش‏ها

در این مطالعه مقطعی توصیفی، تعداد 50 نفر کودک 6-3 ساله سالم که به اطاق عمل بیمارستان سعدی اصفهان و مرکز جراحی محدود میلاد، جهت کار دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی ارجاع شده بودند، به روش نمونه‏گیری ساده انتخاب شدند.

همچنین تعداد 50 کودک 6-3 ساله سالم که به مطب دندانپزشک متخصص اطفال مراجعه کرده بودند، به عنوان گروه کنترل انتخاب شدند. این گروه از لحاظ سابقه دندانپزشکی قبلی بررسی شدند و تنها گروهی از بیماران برای مطالعه انتخاب شدند که برای اولین بار درمان دندانپزشکی برای آنها انجام می‌شد و از نظر پزشکی در گروه ((ASA I , II قرار می‏گرفتند. درمان دندانپزشکی برای این کودکان باید موارد تزریق بی حسی و درمان‏های پالپ تراپی و ترمیمی می‏شد.

در هر دو گروه ابتدا از والدین رضایت گرفته شد و سپس، قبل از ورود کودکان برای انجام درمان دندانپزشکی، پرسشنامه CFSS-DS توسط والدین تکمیل می‏گردید. پس از پایان درمان، یک کپی از پرسشنامه در یک پاکت نامه تمبردار، به والدین داده شده و 4 تا 5 هفته پس از کار، به آنها یادآوری می‏شد که پرسشنامه‏ها را مجددا تکمیل کرده و به آدرس مطالعه گر پست نمایند.

پرسشنامه CFSS_DS، شامل 15 سوال است و هر سوال، 5 جواب با امتیاز 1 (بدون ترس) تا 5 (کاملاً ترسیده) دارد. نمره ترس و اضطراب هرکودک از جمع امتیازهای مربوط به هر سوال به دست می‏آید. در نهایت نمره ترس و اضطراب هر کودک، عددی بین 15 تا 75 به دست می‏آید. این پرسشنامه در مطالعه مقدماتی دیگری(11) توسط یکی از نویسندگان مورد تایید قرار گرفت. به طوری که آلفای کرنباخ این شاخص بیش از 7/0 محاسبه گردیده است. به منظور هم سطح کردن سطح اضطراب در کودکان مراجعه‏کننده تمام تلاش پژوهشگران در این مطالعه بر این بود که کودکان با میانگین اضطراب (70-20) در نمونه گیری انتخاب شوند.

جهت تجزیه و تحلیل داده‏ها از آزمون‏های آماری کای‏دو، t مستقل و t زوجی استفاده شد. نرم افزار مورد استفاده SPSS  با ویرایش 16 بود. سطح معنی‏داری در همه آزمون 05/0 در نظر گرفته شد.

یافته‏ ها

با توجه به جـدول 1، در گروه سرپایی 27 نفر(54%) پسر و 23 نفر (46%) دخترو در گروه بیهوشی عمومی 28 نفر (56%) پسر و 22 نفر (44%) دختر بودند که آزمون کایدو نشان داد که توزیع فراوانی جنس در دو گروه تفاوت معنی‏داری نداشت (91/0=P) به عبارت دیگر دو گروه از نظر توزیع جنسی همگن بودند. میانگین سن در گروه سرپایی72/0±62/4 سال و در گروه بیهوشی عمومی 63/0±53/4 سال بود که آزمون t مستقل نشان داد که میانگین سن دو گروه تفاوت معنی‏داری نداشت (86/0=P) بنابراین دو گروه از نظر سن نیز همگن بودند.

 میانگین ترس و اضطراب در هر دو گروه قبل از درمان محاسبه شد. 5-4 هفته بعد از درمان نیز، میانگین ترس و اضطراب در همین کودکان اندازه‌گیری شد. با توجه به جدول 2، در گروه درمان سرپایی، میانگین ترس و اضطراب قبل از شروع درمان 2/19±3/26 و پس از درمان 4/24±4/28 به دست آمد. در گروه درمان تحت بیهوشی عمومی، میانگین ترس و اضطراب، قبل از درمان 8/24±9/37 و پس از درمان 7/28 ±6/40 به دست آمد. در گروه درمان سرپایی، میانگین تغییرات ترس و اضطراب بعد از درمان نسبت به قبل از درمان 3/3±1/2 و این میانگین تغییرات در بیهوشی عمومی، 04/3±7/2 بوده است. آزمون t تفاوت معنی‏داری را در تغییرات میانگین ترس و اضطراب در دو گروه نشان نداد.

آزمون t زوجی نشان داد که میانگین نمره ترس و اضطراب کودکان قبل و بعد از درمان دندانپزشکی در هیچکدام از گروه‏ها تفاوت معنی‏داری نداشت. آزمون t مستقل نشان داد که هم قبل از درمان (01/0=P) و هم بعد از درمان (02/0=P) میانگین نمره ترس و اضطراب در گروه بیهوشی عمومی به طور معنی‏داری بیشتر از گروه سرپایی بوده است.

 

 

 

جدول 1 : توزیع فراوانی جنسیت کودکان در دو گروه

جنس

گروه سرپایی

تعداد (درصد)

گروه بیهوشی عمومی

تعداد (درصد)

پسر

27 (0/54)

28 (0/56)

دختر

23 (0/46)

22 (0/44)

کل

50 (0/100)

50 (0/100)

 

 

جدول 2 : میانگین نمره ترس و اضطراب قبل و بعد از درمان‏های دندانپزشکی

گروه

قبل از درمان

بعد از درمان

تفاوت

P-value

میانگین

انحراف معیار

میانگین

انحراف معیار

میانگین

انحراف معیار

سرپایی

3/26

2/19

4/28

4/24

1/2

3/3

52/0

بیهوشی عمومی

9/37

8/24

6/40

7/28

7/2

04/3

37/0

P-value

01/0

02/0

89/0

 

 


در این پژوهش، با توجه به جدول 3 و 4، بیشترین و کمترین ترس و اضطراب در هر دو گروه در ارتباط با سوالات پرسشنامه محاسبه شده است. بیشترین ترس و اضطراب مربوط به گزاره آمپول زدن در درمان دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی بود که منظور کودک همان آنژیوکتی است که برای بیهوش کردن کودک به کار می‏رود. کمترین ترس و اضطراب مربوط به روپوش سفید دندانپزشک و پرسنل، قبل از درمان دندانپزشکی سرپایی بود.


 

 

جدول 3 : میانگین نمره موارد پرسشنامه درهر دو گروه، قبل از درمان دندانپزشکی

 

گزاره

سرپایی

بیهوشی عمومی

P-value

1

دندانپزشک

17/1

52/1

22/0

2

دکتر

55/0

08/1

02/0

3

آمپول زدن

41/2

14/2

32/0

4

از اینکه یک نفر شما را معاینه کند

59/0

22/1

003/0

5

از اینکه بخواهید دهان خود را باز کنید

43/0

1

001/0

6

از اینکه یک نفر (دندانپزشک) به شما دست بزند

55/0

16/1

009/0

7

از اینکه دندانپزشک شما را ببیند

57/0

26/1

006/0

8

از تراشیدن دندان (مته دندانپزشکی)

88/1

10/2

45/0

9

از دیدن اینکه دندانپزشک، دندانی را می‏تراشد

57/1

04/2

1/0

10

از صدای تراشیدن دندان (صدای مته دندانپزشکی)

61/1

88/1

31/0

11

از اینکه یک نفر وسیله‏ای را داخل دهان شما ببرد

21/1

76/1

02/0

12

از اینکه موقع کار دندانپزشکی نتوانید به خوبی نفس بکشید

25/1

76/1

08/0

13

از اینکه بخواهید به بیمارستان بروید

14/1

52/1

14/0

14

از افرادی که روپوش سفید پوشیده اند

27/0

90/0

002/0

15

از اینکه پرستار دندان‏های شمار را تمیز کند

55/0

38/1

002/0

 

 


 

 

جدول 4 : میانگین نمره موارد پرسشنامه درهر دو گروه، بعد از درمان

 

گزاره

سرپایی

بیهوشی عمومی

P-value

1

دندانپزشک

66/1

9/1

49/0

2

دکتر

62/0

1

28/0

3

آمپول زدن

76/2

04/3

47/0

4

از اینکه یک نفر شما را معاینه کند

98/0

38/1

2/0

5

از اینکه بخواهید دهان خود را باز کنید

88/0

22/1

4/0

6

از اینکه یک نفر (دندانپزشک) به شما دست بزند

96/0

46/1

21/0

7

از اینکه دندانپزشک شما را ببیند

78/0

48/1

02/0

8

از تراشیدن دندان (مته دندانپزشکی)

72/1

34/2

055/0

9

از دیدن اینکه دندانپزشک، دندانی را می‏تراشد

25/1

1/2

01/0

10

از صدای تراشیدن دندان (صدای مته دندانپزشکی)

66/1

14/2

15/0

11

از اینکه یک نفر وسیله‏ای را داخل دهان شما ببرد

11/1

42/1

28/0

12

از اینکه موقع کار دندانپزشکی نتوانید به خوبی نفس بکشید

74/0

82/0

9/0

13

از اینکه بخواهید به بیمارستان بروید

88/0

98/1

002/0

14

از افرادی که روپوش سفید پوشیده اند

37/0

70/0

24/0

15

از اینکه پرستار دندان‏های شمار را تمیز کند

62/0

38/1

01/0

 


بحث

همیشه این پرسش پیش می‌آید که ترس و اضطراب کودکان در درمان‏های دندانپزشکی سرپایی بیشتر است یا در درمان‌های دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی. آیا اینکه کودک تمامی درمان‏های دندانپزشکی را تحت بیهوشی عمومی در یک جلسه، و بدون آگاهی از کلیه درمان‏های دندانپزشکی انجام دهد، تاثیری در کاهش ترس و اضطراب کودک دارد یا خیر.

بدین منظور دو گروه 50 تایی کودک 6-3 ساله انتخاب شدند. برای یک گروه درمان سرپایی و برای گروه دیگر درمان دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی استفاده شد. میانگین ترس و اضطراب کودکان قبل از درمان دندانپزشکی و 5-4 هفته پس از درمان، گرفته شد.

بـراساس پرسـشنامه CFSS-DS، مـیـانـگین تـرس و اضطراب قبل از شروع درمان سرپایی 2/19±3/26 و پس از درمان 4/24±4/28 به دست آمد. به این دلیل که کودک تجربه تزریق بی‏حسی و تراش دندان را پیدا کرده بود، میانگین ترس و اضطراب او افزایش پیدا کرد. ولی این افزایش معنی‏دار نبود. در مطالعه سالم و همکاران(14)، از همین پرسشنامه برای بررسی ترس و اضطراب 200 کودک 6-3 ساله ایرانی استفاده شد. میانگین ترس و اضطراب در این کودکان 15/32 به دست آمد. میانگین ترس و اضطراب در این مطالعه بالاتر از میانگین مطالعه حاضر است.

بر اساس همین پرسش نامه، میانگین ترس و اضطراب در قبل از درمان دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی، 8/24±9/37 و پس از درمان 7/28±6/40 به دست آمد. تفاوت نتایج این گروه معنی‏دار نبود. Klaassen(15) و همکاران گزارش کردند که درمان دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی تاثیر قابل ملاحظه‏ای بر میزان ترس و اضطراب آنها نداشته است. آنها در مطالعه خود از پرسشنامه CFSS-DS برای ارزیابی ترس و اضطراب در کودکان استفاده کردند. نتایج این مطالعه با نتایج مطالعه حاضر همخوانی دارد. در حالی که در مطالعه جباری فر و همکاران(11)که علاوه بر بررسی تغییرات ترس و اضطراب کودکان از دندانپزشکی پس از درمان تحت بیهوشی، به بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان و دندان نیز پرداخته شده است، نتایج نشان دهنده کاهش معنی‏دار میزان ترس و اضطراب کودکان پس از درمان بود. این گونه نتیجه گرفته شده است که در درمان بیهوشی عمومی از آنجایی که نیازی به مواجهه مکرر کودک با محیط دندانپزشکی و عواملی که سبب ایجاد اضطراب درونی می‏گردند نیست، ترس کودک از دندانپزشکی پس از دریافت درمان کاهش یافته است. همچنین این حقیقت که دریافت یک جلسه درمان دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی بهبود قابل ملاحظه‏ای در کیفیت زندگی کودک ایجاد کرده است، شاید سبب ایجاد نگرش مثبت نسبت به دندانپزشکی در کودک شده و ترس و اضطراب او را کاهش داده است. لازم به ذکر است که در این مطالعه گروه کنترل در نظر گرفته نشده بود و کارآزمایی قبل به بعد بود.

در این مطالعه علاوه بر این که میانگین ترس و اضطراب قبل و بعد از هر روش درمانی محاسبه شد، مقایسه‏ای بین میانگین ترس و اضطراب قبل از درمان دندانپزشکی در هر دو روش و بعد از درمان دندانپزشکی در هر دو روش، صورت گرفت. تفاوت میانگین ترس و اضطراب، قبل از درمان، در هر دو روش معنی‏دار بود.

همچنین این تفاوت میانگین، بعد از درمان، در هر دو روش معنی‏دار بود و این میانگین در گروه درمان دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی بالاتر بود. همانطور که می‏دانیم کودکان غیرهمکار و مضطرب تحت درمان بیهوشی عمومی قرار می‏گیرند، در نتیجه بالاتر بودن میانگین ترس و اضطراب در درمان بیهوشی عمومی در مقایسه با درمان سرپایی، در این قسمت توجیه می‏شود.

در این پژوهش، بیشترین و کمترین ترس و اضطراب در هر دو گروه در ارتباط با سوالات پرسشنامه محاسبه شده است. بیشترین ترس و اضطراب مربوط به گزاره آمپول زدن در درمان دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی بود که منظورکودک همان آنژیوکتی است که برای بیهوش کردن کودک به کار می‏رود.

کمترین ترس و اضطراب مربوط به روپوش سفید دندانپزشک و پرسنل، قبل از درمان دندانپزشکی سرپایی بود. Akyuz و همکاران(16)، میزان ترس و اضطراب کودکان را با اندازه‌گیری سطح کورتیزول بزاقی نشان دادند. در این مطالعه بیشترین ترس و اضطراب کودکان هنگام تهیه حفره برای ترمیم دندان بود. در واقع این ترس و اضطراب در هنگام تراش دندان بوده است.

مطالعه Peter(17) نشان داد که بیشترین میزان ترس و اضطراب مربوط به تراش دندان و استفاده از سوزن بی‏حسی است. در حالی‌که در مطالعه Majstrovie و همکاران(18)، که به ارتباط بین ترس از سوزن بی‏حسی و اضطراب دندانپزشکی پرداخته بود، این‌طور نتیجه‌گیری شد که ترس و اضطراب از سوزن دندانپزشکی، وابسته به سن است و این ترس به سوزن بی‏حسی در دندانپزشکی اختصاص ندارد و می‌تواند با بقیه عوامل درمانی که همراه با ایجاد درد هستند، مرتبط باشد.

در پایان باید گفت این مطالعه به صورت مقطعی انجام شده است، لذا نتایج قابل تعمیم به همان گروه جمعیت است. اگر مطالعه به صورت طولی انجام می‏شد، تعمیم پذیری بیشتری داشت. همچنین اگر حجم نمونه بیشتری انتخاب می‏شد و نمونه‏های دو گروه از لحاظ مقدار کار دندانپزشکی با همدیگر هماهنگ می‏شدند، تعمیم‏پذیری نتایج با قوت بیشتری انجام می‏گرفت.

نتیجه گیری

در این مطالعه میانگین ترس و اضطراب، قبل از درمان بیهوشی عمومی و پس از درمان تفاوت معنی‏داری نشان نداد، لذا می‏توان اینگونه مطرح کرد که علیرغم تصور عموم، انجام بیهوشی عمومی باعث افزایش ترس و اضطراب کودک نمی‏شود.

تشکر و قدردانی

این مقاله منتج از پایان نامه دکترای دندانپزشکی عمومی به شماره 680 دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان می‏باشد. بدینوسیله از همکاری و مساعدت معاونت محترم دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان کمال تشکر را داریم.

References

  1. Dean JA, Avery DR, McDonald RE. Dentistry for the Child and Adolescent. 9th ed. St. Louis: Maryland: Mosby Co; 2011. P. 92.
  2. Pinkham JR. Pediatric Dentistry: Infancy through Adolescence. 4th ed. Philadelphia: W. B. Saunders Co; 2005. P. 30.
  3. Newton JT, Buck DJ. Anxiety and pain measures in dentistry: A guide to their quality and application. J Am Dent Assoc 2000; 131(10): 1449-57.
  4. Hagglin C, Hakeberg M, Ahlgwist M, Sullivan M, Berggren U. Factors assocciated with dental anxiety and attendce in middle-aged and elderly womencommunity. Dent Oral Epidemiol 2000; 28(6): 451-60.
  5. Cohen SM, Fiske J, Newton JT. The impact of dental anxiety on daily living. Br Dent J 2000; 189(10): 385-90.
  6. Leitch J, Macpherson A. Current state of sedation/analgesia care in dentistry. Curr Opin Anaesthesiol 2007; 20(4): 384-7.
  7. Pawlicki RE. Psychological/behavioral techniques in managing pain and anxiety in dental patient. Anesth Prog 1991; 38(4-5): 120-7.
  8. Hmud R, Walsh LJ. Dental anxiety: Causes, complications and management approaches. J Minim Interv Dent 2009; 2(1): 67-78.
  9. Kritsidima M, Newton T, Asimakopoulou K. The effects of lavender scent on dental patient levels: A cluster randomized-controlled trial. Community Dent Oral Epidemiol 2010; 38(1): 83-7.
  10. Carr KR, WilsonS, NimerS, Thornton JB Jr. Behavior management techniques among pediatric dentists practicing in yhe southeastern united states. Pediatr Dent 1999; 21(6): 347-53.
  11. Jabarifar SE, Kaviani N, Babadi Borojeni M. Effect of dental procedures under general anesthesia on life quality and dental fears in 2-5 year-old children. Dent Res J 2012; 7(5): 567-76.
  12. Aartman IH, Van ET, HoogstratenJ, Schuurs AH. Self-reprtmeasurements of dental anxiety and fear in children: A Critical Assessment. ASDC J Dent Child 1998; 65(4): 252-30.
  13. Javadinejad Sh, Farajzadegan Z, Madahian M. Iranian version of a face version of the modified child dental anxiety scale. Transcultural adaptation and reliability analysis. J Res Med Sci 2011; 16(7): 872-7.
  14. Salem K, Kousha M, Anissian A, Shahabi A. Dental fear and concomitant factors in 3-6 year-old children. J Dent Res Dent Clin Dent Prospects 2010; 6(2): 70-4.
  15. Klaassen MA, Veerkamp JS, Hoogstraten J. Young childrens oral health related quality of life and dental fear after treatment under general anesthesia: A randomized controlled trial. Eur J Oral Sci 2009; 117(3): 273-8.
  16. Akyz S, Prince S, HekinN. Childrens stress during a restorative dental treatment: Assesment using salivary cortisol measurement. J Clin Pediatr Dent 1996; 20(3): 219-23.
  17. Peter K, Domoto PK, Weinstein P. Results of a dental fear survey in Japan: Implication for dental public health in Asia. Dent Oral Epidemiol 1988; 16(4): 199-207.
  18. Majstorovic M, Veerkamp JSJ, Jaap SJ. Relationship between needle phobia and dental anxiety. J Dent Chil 2004; 71(3): 201-5.

Files

History

  • Receive Date: 12 January 2014
  • Accept Date: 12 January 2014

Share

How to cite

Statistics