Evaluation of Mashhad Dental School Students’ Motives and Viewpoints on Their Career Choices in 2010

Document Type : original article

Authors

1 Associate Professor of Pediatric Dentistry, Dental Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran.

2 Assistant Professor of Pediatric Dentistry, Dental Materials Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran.

3 Postgraduate Student of Pediatric Dentistry, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran.

4 Dentist

Abstract

Introduction: The results of studies on the dental students’ perceived motivation toward their career choice have been used in planning social, educational, professional, medical, and economic issues associated with this career. The purpose of this study was to investigate the reasons and motivations of first and final grade dental students towards their career choices.
Materials and Methods: Seventy five dental students at first (40 students) and sixth grades (35 students) from Mashhad dental school participated in this cross sectional study. A self administered questionnaire consisting of students' personal information and their motivations for choosing dentistry were distributed among the students. Statistical examination was done using SPSS software (Version 11.5). Chi-square and Mann-Whitney tests were used for performing statistical analysis (α=0.05).
Results: The results show that the most frequent reasons for choosing dentistry were economic factors, social status and job security, and proper and flexible working time. Females, attention due to the lower risk for life-threatening complications in dental practice were significantly higher than males (P= 0.001). Shifting perspectives of sixth year dental students toward dentistry compared to first-year students were more frequent (P=0.031). This change in perspective in the sixth-year students had a more negative trend.
Conclusion: Economical factors and professional factors had the most influence on selecting dentistry by students. It is definite that these kinds of factors in dentistry could have negative effects on dental graduates, future career.

Keywords

Full Text

مقدمه

انسان در طول زندگی خویش بارها دست به انتخاب می‏زند چرا که قدرت حق انتخاب یکی از مهم‏ترین ویژگی‏های والای انسانی است. او در گذر عمر از دوره نوجوانی به بعد با دو انتخاب مهم و حیاتی انتخاب رشته تحصیلی و انتخاب شغل روبرو می‏شود.

انتخاب رشته تحصیلی در دوره متوسطه یکی از سرنوشت‏سازترین انتخاب‌های دوره دانش آموزی است که این انتخاب می‌تواند مقدمه‌ای برای انتخاب رشته دانشگاهی باشد و از اهمیت زیادی برخوردار است.(1)

در این مقطع، طرح‌ریزی برای ادامه تحصیل و یا انتخاب شغل پس از پایان آموزش دوره متوسطه موضوع مهمی است که باید به آن توجه شود و در این زمینه اطلاعات وسیع و دقیقی در اختیار دانش آموزان گذاشته شود تا بتوانند در رابطه با ورود به دانشگاه جهت ادامه تحصیل و یا ورود به عرصه بازار کار تصمیم‏گیری

کنند.(2)

انتخاب شغل یک فرایند چندوجهی و پیچیده است که تمام حوزه‌های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و یکی از مهمترین تصمیمات انسان در طول زندگی به شمار می‏رود. هر فردی سعی دارد شغلی را در اجتماع انتخاب کند که علاوه بر تأمین نیازهای مادی، از نظر روانی نیز او را ارضاء نماید. در راستای فراهم آوردن زمینه و بستر مناسب برای اشتغال در مشاغل مناسب، مطالعه و بررسی خصوصیات، استعدادها و تمایلات فردی ضروری بنظر می‏رسد.(1)

در دهه‌های اخیر به نقش حیاتی رشته‏های دندانپزشکی و پزشکی در حفظ و ارتقاء سلامت همه اقشار مردم در جوامع مختلف توجه بیشتری مبذول شده است و تغییرات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی بر ارتقاء جایگاه نیروهای کار مراقبین سلامت در جامعه تاثیر مثبت گذاشته است.

نـتایج مطالعه وحید دستجردی و همکاران(3) در سال

1391 پیرامون بررسی انگیزه‏های دانشجویان پزشکی و دندانپزشکی دانشگاه شهیدبهشتی در انتخاب رشته تحصیلی خویش نشان داد که به نظر می‌رسد برخی از عوامل مثل جایگاه اجتماعی بالا و وضعیت حرفه‌ای، در هر دو گروه دانشجویان در ایجاد انگیزه آنها برای انتخاب رشته دانشگاهی به یک میزان از اهمیت برخوردار باشند. اکثریت دانشجویان دندانپزشکی موقعیت اجتماعی و درآمد بالا، توانائی خود اشتغالی، ماهیت هنری رشته دندانپزشکی و نیز امکان کمک به مردم در این رشته را به عنوان مهمترین فاکتورهای تاثیرگذار در انتخاب رشته خویش ذکر کرده بودند. در مقابل دانشجویان دانشکده پزشکی به عوامل دیگری مثل جنبه‏های نوع دوستی، استعداد، وجهه اجتماعی و ماهیت چالش برانگیز حرفه پزشکی را به عنوان کلیدی که آنها را به سمت انتخاب حرفه پزشکی هدایت کرده بود، اشاره داشته‏اند.(3)

مطالعات گذشته نشان داده‏اند علاوه بر وجود انگیزه‏های مختلف برای ورود دانشجویان به رشته دندانپزشکی، تفاوت‏هایی در انگیزه‏های دانشجویان با توجه به فاکتورهای زمینه‌ای مثل جنس، نژاد، سطح تحصیلات والدین وجود دارد.(4) در همین ارتباط، انگیزه‌های کارمداری (Business-Oriented) در انتخاب رشته دانشجویان پسر از جایگاه ویژه‏ای برخوردارند در حالیکه زمینه‏های مردم مداری People-Oriented بخش مهمی از دغدغه‏های دانشجویان دختر در این رابطه را تشکیل می‏دهند.(3)

با توجه به تعداد زیاد دانشکده‏های دندانپزشکی در ایران که در سال انجام این مطالعه حدود 20 دانشکده بوده است، متاسفانه در کشور ما، به نظر می‏رسد که بخش عمده دانش آموزان از طریق کنکور سراسری وارد رشته دندانپزشکی می‏شوند و معمولاً رتبه‌های برتر کنکور، این رشته را بدون توجه به علائق و استعدادهای خود انتخاب می‌کنند. این امر ممکن است در ادامه تحصیل برای برخی از آنها مشکل‌ساز شود. از این رو بررسی این مساله که چرا دانشجویان دندانپزشکی این حرفه را به عنوان شغل آینده خود انتخاب کرده‌اند و چه انگیزه‌هائی باعث این انتخاب شده است، اهمیت پیدا می‌کند.

در این مطالعه عوامل موثر در تصمیم‌گیری دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه مشهد برای انتخاب رشته تحصیلی خویش و دیدگاه کنونی آنها نسبت به این رشته مورد بررسی قرار گرفته است.

مواد و روش‏ها

در این پژوهش توصیفی، تحلیلی مقطعی، پس از تصویب و تایید کلیات پژوهش در شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، نمونه‏های مورد مطالعه شامل دانشجویان سال اول و ششم دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال تحصیلی 89-1388 انتخاب شدند. پرسشنامه در اختیار شرکت کنندگان قرار داده شد. پس از پاسخ به سوالات، تعداد 40 نفر از دانشجویان سال اول و 35 نفر از دانشجویان سال ششم نسبت به تکمیل و عودت پرسشنامه اقدام کردند. به منظور تعیین روایی پرسشنامه، از 10 نفر متخصصین دندانپزشکی در رشته‏های مختلف نظرخواهی شد. پس از تایید روایی، پایایی پرسشنامه با انجام مطالعه آزمایشی (Pilot) تعیین شد. به این صورت که یک نمونه ۱۰ تایی از دانشجویان به روش اجرای دوباره آزمون یا روش بازآزمایی (Test–Retest) با فاصله یک هفته به سؤالات پرسشنامه پاسخ دادند و پس از محاسبه، میزان ضریب پایایی ۸۷/0 به دست آمد. سئوالات پرسشنامه محقق ساخته (Self-Established) پژوهش حاضر، شامل دو بخش بود: قسمت اول شامل اطلاعات شخصی دانشجویان مثل سن، جنس، شغل پدر و مادر، میزان تحصیلات پدر و مادر و دیدگاه دانشجویان در مورد رشته تحصیلی خود و قسمت دوم شامل سؤالاتی در رابطه با انگیزه‏ها و دلایل انتخاب دندانپزشکی بود.

منظور از دیدگاه، نظر دانشجویان نسبت به رشته دندانپزشکی قبل از وارد شدن به این رشته بود که در طی تحصیل با توجه به آشنایی بیشتر با دندانپزشکی ممکن است این نظر تغییر کند و مثبت یا منفی شود.

در پرسش‌نامه قسمتی که مربوط به میزان تاثیر عوامل مختلف در انتخاب رشته بود، به صورت کمی و با عددی از 0 تا 3 (عدد 0 عدم تاثیر و 3 حداکثر تاثیر عامل در انتخاب رشته) مشخص شد. پس از جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه و آنالیز داده‌ها، نتایج طبقه‌بندی و ارائه شدند.

جهت آنالیز آماری داده‌ها از نرم افزار SPSS نسخه 5/11 استفاده شد. برای توصیف داده‌ها از جداول آماری استفاده شد. آزمون کای دو، برای بررسی ارتباط بین دو متغیر کیفی اسمی و برای بررسی متغیرهای کمی در هر گروه با توزیع غیرنرمال از آزمون من ویتنی استفاده شد.

یافته‏ ها

میانگین سنی دانشجویان سال اول و سال ششم شرکت‏کننده در پژوهش حاضر، به ترتیب 712/0±5/19 سال و 945/2±17/25 سال بود. تعداد دانشجویان دختر سال اول 23 نفر (5/47 درصد)، دانشجویان پسر سال اول 17 نفر (5/42 درصد) و تعداد دانشجویان دختر سال ششم 19 نفر (59 درصد) و دانشجویان پسر 16 نفر (45 درصد) بود.  از تعداد ۱۲۰ دانشجوی سال اول و ششم دانشکده، ۷۵ دانشجو (۶۲%) به پرسشنامه پاسخ دادند و فقط در بین دانشجویان سال ششم حدود ۱۰ نفر از آنها بهداشت کار دهان و دندان بودند که در مطالعه شرکت نداشتند.

تـنوع شـغلی پـدران و مـادران افراد مورد مطالعه در

جدول 1 آورده شده است. 7/26 درصد پدران افراد مورد مطالعه پزشک بودند و یا شغل آنها وابسته به حرفه پزشکی بود و 7/38 درصد مادران افراد مورد مطالعه، خانه دار بودند.

عوامل موثر درانتخاب دندانپزشکی به عنوان رشته تحصیلی در افراد مورد مطالعه در کل و نیز به تفکیک جنس در جدول 2 نشان داده شده است. بر اساس یافته‏های جدول یاد شده، افراد مورد مطالعه، درآمد مالی مناسب، موقعیت اجتماعی خوب، امنیت شغلی و ساعات کاری مناسب رشته دندانپزشکی را به عنوان موثرترین عوامل در انتخاب رشته دندانپزشکی به عنوان رشته تحصیلی خویش ذکر کرده‏اند. همچنین در بین دانشجویان دختر عواملی از قبیل عدم بروز مرگ و میر در درمان‏های روزمره دندانپزشکی، زمان کاری مناسب، موقعیت اجتماعی خوب، عدم اشباع بازار کار در کشور از حرفه دندانپزشکی و لذت بردن از انجام کارهای ظریف با دست، تاثیر قابل توجهی درانتخاب رشته دندانپزشکی داشت.

یافته‏های جدول 3 عوامل مؤثر در انتخاب رشته در بین دانشجویان سال اول و ششم دندانپزشکی را مورد مقایسه قرار داده است. نقش بستگان درجه یک و دبیران دبیرستان در انتخاب رشته تحصیلی در بین دانشجویان سال ششم به نسبت سال اول دارای میانگین بالاتری بود. دانشجویان سال اول به نسبت دانشجویان سال ششم، عوامل وابسته به ماهیت شغلی (Vocational) مثل علمی و هنری بودن رشته دندانپزشکی (001/0P<)، زمان کافی برای گذراندن با خانواده (001/0P<)، عوارض شغلی کم(004/0P<)  و جذابیت حرفه دندانپزشکی (01/0P=) را در انتخاب رشته خود بیشتر دخیل دانسته اند.

براسـاس یافته‏های این مـطالعه، در دانـشجویان سال

اول، توصیه بستگان و اقوام درجه یک شاغل در دندانپزشکی تاثیر بیشتری در انتخاب رشته دانشجویان پسر به نسبت دختران همان سال داشت (39/0P=)  و عواملی همچون مسئولیت سبک‌تر حرفه دندانپزشکی نسبت به رشته پزشکی (003/0P=)، لذت بردن از انجام کارهای هنری (25/0P=) و زمان کاری مناسب دندانپزشکی (34/0P=)، در انتخاب رشته دانشجویان دختر سال اول به نسبت پسران همان سال، تاثیرگذارتر بود.

همچنین با مقایسه‏ای که به لحاظ جنسیتی در بین دانشجویان سال ششم انجام شد، نقش دبیران دبیرستان (001/0P<)، تشویق وابستگان دندانپزشک (007/0P=)، عدم اشباع بازار کار از حرفه دندانپزشکی (05/0P=) در انتخاب رشته دندانپزشکی در دختران سال ششم به نسبت پسران پررنگتر بود و امکان کمک به مردم در بهبود زیبائی دهانشان (001/0P=) و امکان انجام درمان‏های مختلف دندانپزشکی بی نیاز از اخذ تخصص (005/0P=) از جمله فاکتورهائی بشمار می‏رفتند که در انتخاب رشته دانشجویان پسر سال ششم به نسبت دانشجویان دختر همکلاسی خود تاثیر بیشتری داشتند.

یافته‏های جدول 4 نشان می‏دهد که درصد دانشجویان سال ششمی که دیدگاهشان نسبت به رشته خود تغییریافته بود به نسبت دانشجویان سال اول بیشتر بوده است. نتایج چگونگی تغییر دیدگاه نمونه‏ها نیز در جدول 5 آورده شده است.

 

 

 

 

 

 

جدول 1 : توزیع فراوانی نمونه‏های مورد مطالعه بر اساس شغل پدران ومادران به تفکیک سال تحصیلی

 شغل

پدر

مادر

سال اول

سال ششم

کل نمونه‏ها

سال اول

سال ششم

کل نمونه‏ها

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

آزاد

4

0/10

10

6/28

14

7/18

-

-

-

-

-

-

کارمند

11

5/27

8

9/22

19

3/25

3

5/7

5

3/14

8

7/10

پزشکی و رشته‏های وابسته به پزشکی

8

0/20

12

3/34

20

7/26

6

0/15

2

7/5

8

7/10

فرهنگی

9

5/22

2

7/5

11

7/14

12

0/30

7

0/20

19

3/25

دانشگاهی

5

5/12

0

0

5

7/6

2

0/5

2

7/5

4

3/5

خانه دار

-

-

-

-

-

-

15

5/37

14

0/40

29

7/38

ذکر نشده

3

5/7

3

6/8

6

8

2

0/5

5

3/14

7

3/9

کل

40

0/100

35

0/100

75

0/100

40

0/100

35

0/100

75

0/100

 

 

 

جدول 2 : میانگین و انحراف معیار عوامل موثر در انتخاب رشته دندانپزشکی در افراد مورد مطالعه به تفکیک جنس

ردیف

عوامل موثر

کل نمونه‏ها

جنس

نتیجه آزمون

Mann-Whitney test

مذکر

مونث

میانگین

انحراف معیار

میانگین

انحراف معیار

میانگین

انحراف معیار

1

همیشه دوست داشتم دندانپزشک باشم.

19/1

147/1

29/1

142/1

10/1

158/1

P=420/0

2

یکی از بستگان درجه یک من دندانپزشک بود.

01/1

268/1

24/1

281/1

83/0

243/1

P=114/0

3

یکی از دوستان خانوادگی ما که به حرفه دندانپزشکی اشتغال داشت مشوق من بود.

04/1

179/1

88/0

122/1

17/1

223/1

P=348/0

4

وابستگان دندانپزشک من، مشوق من بودند.

04/1

224/1

15/1

209/1

95/0

244/1

P=459/0

5

دبیران من در دبیرستان مشوق من برای ورود به دندانپزشکی بودند.

12/1

150/1

79/0

946/0

39/1

243/1

P=038/0

6

آشنایی من با زندگی حرفه‏ای یکی از دندانپزشکان زمینه اشتیاق مرا فراهم کرد.

87/0

131/1

76/0

103/1

95/0

161/1

P=469/0

7

علمی و هنری بودن رشته دندانپزشکی مرا به این رشته علاقمند کرد.

19/1

201/1

24/1

200/1

15/1

216/1

P=692/0

8

دوست داشتم در آینده برای خودم کار کنم. (خودم رئیس خودم باشم)

99/1

046/1

09/2

111/1

90/1

995/0

P=281/0

9

کار دندانپزشکی زمان کافی را به من می‏دهد تا بیشتر با خانواده ام باشم.

19/2

766/3

47/2

506/5

95/1

048/1

P=189/0

10

ارائه خدمات دندانپزشکی می‏تواند محدود به روز باشد وفاقد کشیک شبانه باشد.

19/2

009/1

82/1

114/1

49/2

810/0

P=005/0

11

از انجام کارهای ظریف با دست لذت می‏برم.

83/1

095/1

53/1

107/1

07/2

034/1

P=031/0

12

دوست داشتم به مردم برای بهبود زیبایی دهانشان کمک کنم.

01/1

031/1

21/1

067/1

87/0

989/0

P=137/0

13

پی بردم پیدا کردن کار برای دندانپزشکان راحت‏تر است.       

15/2

982/0

94/1

099/1

32/2

850/0

P=147/0

14

درآمد مالی دندانپزشکان رضایت بخش است.

35/2

814/0

21/2

946/0

54/2

636/0

P=047/0

15

ساعات کار دندانپزشکان منظم است.

87/1

031/1

68/1

093/1

02/2

961/0

P=168/0

16

دندانپزشکی با مرگ و زندگی بیماران کمتر ارتباط دارد.

92/1

392/2

71/1

407/3

10/2

970/0

P=001/0

17

کار دندانپزشکی جذاب و جالب است.

75/1

054/1

56/1

050/1

90/1

044/1

P=143/0

18

عوارض شغلی رشته دندانپزشکی کم است.

21/1

069/1

03/1

969/0

37/1

135/1

P=209/0

19

دندانپزشکان از موقعیت اجتماعی خوبی برخوردار هستند.

31/2

771/0

06/2

851/0

51/2

637/0

P=016/0

20

دندانپزشکان از امنیت شغلی خوبی برخوردار هستند.

27/2

890/0

03/2

969/0

46/2

778/0

P=035/0

21

عدم اشباع بازار کار کشور از حرفه دندانپزشکی

95/1

025/1

65/1

041/1

20/2

954/0

P=021/0

22

علاقمند به انجام تحقیقات در زمینه دندانپزشکی بودم.

71/0

997/0

71/0

031/1

71/0

981/0

P=952/0

23

دندانپزشکان می‏تواننددرمان‏های مختلف دندانپزشکی را بدون داشتن تخصص انجام دهند.

07/1

082/1

15/1

958/0

00/1

183/1

P=353/0

24

به علت علاقه به ادامه تحصیل درتخصص خاصی دردندانپزشکی این رشته را انتخاب کرده‏ام.

09/1

187/1

06/1

153/1

12/1

229/1

P=908/0

25

با توجه به رتبه آزمون سراسری این رشته را انتخاب کردم.

90/1

192/1

62/1

254/1

15/2

089/1

P=060/0

 

 

 

جدول 3 : مقایسه عوامل موثر در انتخاب رشته دندان پزشکی در افراد مورد مطالعه به تفکیک سال تحصیلی

ردیف

عوامل موثر

سال اول

سال ششم

نتیجه آزمون

Mann-Whitney test

میانگین

انحراف معیار

میانگین

انحراف معیار

1

همیشه دوست داشتم دندانپزشک باشم.

43/1

279/ 1

91/0

919/0

P=086/0

2

یکی از بستگان درجه یک من دندانپزشک بود.

3/0

086/1

34/0

392/1

P=037/0

3

یکی از دوستان خانوادگی ما که به حرفه دندانپزشکی اشتغال داشت مشوق من بود.

03/1

143/1

06/0

235/1

P=1

4

وابستگان دندانپزشک من، مشوق من بودند.

80/0

114/1

31/0

301/1

P=094/0

5

دبیران من در دبیرستان مشوق من برای ورود به دندانپزشکی بودند.

82/0

958/0

46/1

268/1

P=033/0

6

آشنایی من با زندگی حرفه‏ای یکی از دندانپزشکان زمینه اشتیاق مرا فراهم کرد.

90/0

033/1

83/0

248/1

P=495/0

7

علمی و هنری بودن رشته دندانپزشکی مرا به این رشته علاقمند کرد.

67/1

132/1

66/0

056/1

P<001/0

8

دوست داشتم در آینده برای خودم کار کنم. (خودم رئیس خودم باشم)

23/2

974/0

71/1

073/1

P=028/1

9

کار دندانپزشکی زمان کافی را به من می‏دهد تا بیشتر با خانواده ام باشم.

00/3

956/4

26/1

010/1

P<001/0

10

ارائه خدمات دندانپزشکی می‏تواند محدود به روز باشد وفاقد کشیک شبانه باشد.

40/2

955/0

94/1

027/1

P=020/0

11

از انجام کارهای ظریف با دست لذت می‏برم.

05/2

085/1

57/1

065/1

P=048/0

12

دوست داشتم به مردم برای بهبود زیبایی دهانشان کمک کنم.

43/1

931/0

54/0

950/0

P<001/0

13

پی بردم پیدا کردن کار برای دندانپزشکان راحت‏تر است.

03/2

00/1

29/2

957/0

P=203/0

14

درآمد مالی دندانپزشکان رضایت بخش است.

32/2

764/0

37/2

877/0

p=557/0

15

ساعات کار دندانپزشکان منظم است.

00/2

934/0

71/1

126/1

P=303/0

16

دندانپزشکی با مرگ و زندگی بیماران ارتباطی ندارد.

32/2

075/3

46/1

094/1

P=088/0

17

کار دندانپزشکی جذاب و جالب است.

03/2

00/1

43/1

037/1

P=013/0

18

عوارض شغلی رشته دندانپزشکی کم است.

55/1

085/1

83/0

923/0

P=004/0

19

دندانپزشکان از موقعیت اجتماعی خوبی برخوردار هستند.

27/2

816/0

34/2

725/0

P=812/0

20

دندانپزشکان از امنیت شغلی خوبی برخوردار ند.

17/2

903/0

37/2

877/0

P=278/0

21

عدم اشباع بازار کار کشور از حرفه دندانپزشکی

75/1

981/0

17/2

043/1

P=052/0

22

علاقمند به انجام تحقیقات در زمینه دندانپزشکی بودم.

17/1

083/1

17/0

514/0

P<001/0

23

دندانپزشکان می‏توانند درمان‏های مختلف دندانپزشکی را بدون داشتن تخصص انجام دهند.

48/1

154/1

60/0

775/0

P=001/0

24

به علت علاقه به ادامه تحصیل در تخصص خاصی در دندانپزشکی این رشته را انتخاب کرده ام.

65/1

210/1

6/0

780/0

P<001/0

25

با توجه به رتبه آزمون سراسری این رشته را انتخاب کردم.

88/1

159/1

94/1

248/1

P=651/0

 

 

جدول 4  : توزیع فراوانی گروه‏های مورد مطالعه بر اساس تغییردیدگاه آنها به تفکیک سال تحصیلی

تغییر

 دیدگاه نمونه‏ها

سال

نتیجه آزمون

Chi-square

اول

ششم

تعداد

درصد

تعداد

درصد

031/0P=

داشته اند

22

61/47

27

77/14

نداشته اند

20

39/52

8

22/86

کل

42

0/100

35

0/100

 

 

 

 

جدول 5 : مقایسه نوع تغییر دیدگاه دانشجویان دندانپزشکی نسبت به رشته تحصیلی خویش به تفکیک سال تحصیلی

نوع تغییر دیدگاه

سال

جمع کل نظرات

اول

ششم

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

مثبت

16

7/72

3

1/11

19

8/38

منفی

6

3/27

24

9/88

30

2/61

کل

22

0/100

27

0/100

49

0/100

 

 


بحث

براساس یافته‏های پژوهش حاضر، اکثر نمونه‏های مورد مطالعه، به درآمد مناسب حرفه دندانپزشکی به عنوان مهمترین عامل تاثیرگذار در تصمیم گیری آنها در انتخاب رشته دندانپزشکی اشاره داشتند و عواملی همچون موقعیت اجتماعی خوب، امنیت شغلی، ساعات کاری مناسب و بازار کاری بهتر دندانپزشکی نسبت به سایر رشته‌های پزشکی عوامل تاثیرگذار بعدی در انتخاب آنها بشمار می‏رفتند.

یافته‏های مطالعه حاضر نشان می‏دهد که هشت عامل مهم که در انتخاب رشته دندانپزشکی نمونه‏های مورد مطالعه نقش پررنگ‏تری داشتند (جدول 1) همه به نحوی با مسائل اقتصادی و راحتی حرفه دندانپزشکی ارتباط داشتند که به نوعی با نتایج پژوهش رجعتی حقی(5) که در آن، انگیزه‏های مادی در انتخاب رشته دانشجویان دندانپزشکی مشهد بیشترین اهمیت را داشته استو نیز با یافته‏های مطالعه Aguiar و همکاران در برزیل(6) که مهمترین انگیزه‏های انتخاب رشته دندانپزشکی در بین دانشجویان را دلایل اقتصادی به دست آوردند همچنین با مطالعه Gallagher و همکاران(7) که در آن به تاثیر مزایای مادی حرفه دندانپزشکی، تخصصی بودن حرفه دندانپزشکی، امنیت شغلی، انعطاف‏پذیری، عدم وابستگی و کیفیت خوب زندگی در انتخاب رشته دانشجویان دندانپزشکی سال آخر کالج سلطنتی انگلستان اشاره داشت همخوانی دارد. در همین ارتباط Crossley و همکاران(8) انگیزه‏های انتخاب رشته دندانپزشکی و پزشکی را در بین دانشجویان دانشگاه منچستر بررسی کردند. در این مطالعه از پرسشنامه‏ای استفاده شد که شش عامل شامل امنیت و موقعیت شغلی، ماهیت شغل، فرصت‏های شغلی، مراقبت از بیمار و کار با مردم، استفاده از مهارت‏های شخصی و علاقه به علم آموزی. در نتایج مشخص شد که دانشجویان دندانپزشکی بیشتر علاقه شخصی و منافع مادی را انگیزه انتخاب رشته خویش عنوان کرده‏اند.

بی‏شک بسیاری از جوانان برای اینکه بتوانند در آینده شغل مناسب‏تری پیدا کنند و یا این که احتمال اشتغال آنان افزایش یابد، برای ادامه تحصیل به عرصه دانشگاه وارد می‏شوند. لذا باتوجه به مساله امنیت شغلی و با این دیدگاه که افراد با اشتغال در حرفه دندانپزشکی، دیگر نگران بیکاری یا بیکار شدن نخواهند بود، این رشته را به عنوان رشته آینده تحصیلی خویش انتخاب می‏کنند.

در نقطه مقابل مطالعاتی وجود دارد که در نتایج آنها نقش عوامل و انگیزه‏های مادی و کسب درآمد به عنوان عوامل موثر در انتخاب رشته دندانپزشکی به عنوان رشته تحصیلی کم‏رنگ است.(10و9) Vigild و همکارانش(11) عامل درآمد را پس از عواملی مثل راحتی کار، منزلت و احترام اجتماعی و تئوری عملی بودن رشته دندانپزشکی به عنوان فاکتورهای تاثیرگذار در انتخاب رشته دندانپزشکی مطرح نمودند. هاشمی پور(4) نیز در پژوهشی که در کرمان انجام داد نتیجه‏گیری نمود که در دانشجویان دندانپزشکی ارتباط با مردم، خدمت به جامعه و موقعیت اجتماعی از موثرترین عوامل در انتخاب رشته دندانپزشکی بوده است. همچنین یافته‏های مطالعه Morriss موید آنست که مهمترین انگیزه دانشجویان سال اول دندانپزشکی بریتانیا از انتخاب رشته دندانپزشکی، کار برای مردم و خدمت به جامعه ذکر شده بود ولی کسب درآمد مناسب در ردیف ششمین انگیزه دانشجویان قرار داشت.(12)

در همین ارتباط، نتایج Karibe و همکاران(13) نیزنشان داد که دلایل انتخاب رشته دندانپزشکی توسط اکثر دانشجویان سوئدی بترتیب، خدمت به مردم (44 درصد)، کسب درآمد (26 درصد) و علاقه (21 درصد) و در بین دانشجویان ژاپنی خدمت به مردم (18 درصد)، کسب درآمد (11 درصد) و علاقه (9 درصد) بوده است که این امر نشان می‏دهد که انگیزه دانشجویان سوئدی برای دندانپزشک شدن و آموختن دندانپزشکی به صورت آکادمیک بالاتر از دانشجویان ژاپنی می‏باشد.

یکی دیگر از عواملی که در انتخاب رشته نمونه‏های مورد مطالعه ما نقش داشت، سبک‌تر بودن بار مسئولیت حرفه دندانپزشکی نسبت به رشته پزشکی است که براساس نتایج مطالعه حاضر این انگیزه پس از انگیزه‌هائی مثل درآمد مناسب، اشتغال آسان، ساعات کاری منظم و موقعیت اجتماعی مناسب دندانپزشکان قرار گرفته بود؛ که با نتایج Hallissey و همکاران(14) که شرایط کاری راحت، استقلال کاری، ساعات کار منظم، درآمد خوب و فرصتی برای کمک به مردم را از انگیزه‏های انتخاب رشته دندانپزشکی در دانشجویان ایرلندی به دست آورده بودند قابل مقایسه است.(14)

به طور کلی در مطالعه حاضر، تاثیر افراد دیگر شامل دبیران دبیرستان، اقوام یا بستگان درجه یک شاغل در حرفه دندانپزشکی در ترغیب نمونه‏ها به انتخاب رشته دندانپزشکی نسبتاً کمرنگ بود به نحوی که این عوامل کمترین میانگین‌های تاثیر را به خود اختصاص داده بودند. نتایج مطالعه حاضر با یافته‏های Hallissey و همکاران(14) که وجود بستگان یا دوستان دندانپزشک تاثیر کمتری در انتخاب رشته دانشجویان دندانپزشکی ایرلندی در سال 2000 داشتند و نیز با بخشی از نتایج مطالعه Rodrigo و همکاران(15) که ثابت می‏کرد که اکثر دانشجویان استرالیائی نیوزلندی (4/81 درصد) به دلیل انگیزه فردی قوی، رشته دندانپزشکی را انتخاب کرده بودند و نقش والدین و دندانپزشکان در تصمیم‌گیری تعداد کمی از آنان (به ترتیب 39 درصد و 22 درصد) موثر بوده است، همخوانی دارد. با این حال با بخشی دیگر از یافته‏های Rodrigo و همکارانش که والدین را به عنوان مهمترین عامل موثر در انتخاب رشته دندانپزشکی در میان دانشجویان آسیائی نسبت به سایر نژادها معرفی نموده است(15) مطابقت ندارد. همچنین با نتایج مطالعه Karibe و همکارانش در سال 2008 در سوئد و ژاپن مبنی بر آن که در کشورهای آسیائی، توقعات والدین بر تصمیم‌گیری دانشجویان دندانپزشکی در انتخاب این رشته به عنوان یک شغل شدیداً تاثیرگذار است(13)، همخوانی ندارد.

براساس نتایج به دست آمده در مطالعه حاضر در هر دو گروه دانشجویان پسر سال اول و ششم، درآمد مالی رشته دندانپزشکی، به عنوان اولین عامل موثر در انتخاب این رشته تحصیلی مطرح گردیده بود. این یافته با نتایج پژوهش Rodrigo و همکاران(15) که بر اساس آن در انتخاب رشته دانشجویان پسر به نسبت دختران در دانشکده‏های دندانپزشکی استرالیا و نیوزلند، جنبه‏های مالی این رشته تاثیرگذارتر بوده استمطابقت دارد. در بررسی رابطه بین جنس نمونه‏های مورد مطالعه و انگیزه‏های آنان در انتخاب رشته دندانپزشکی در پژوهش‏های مختلف، تناقض‏هایی وجود دارد. ولی نتایج مطالعه ما با یافته پژوهش‏های رجعتی حقی و همکاران(5)، Hallissey و همکاران(14) و رواقی و همکاران(16) مطابقت داشت. همچنین در مطالعه‌ای که توسط هاشمی پور(4) در کرمان انجام شده است مقایسه نمرات انگیزه انتخاب رشته میان دانشجویان دختر و پسر شرکت‏کننده در مطالعه نشان داد که عامل درآمد به عنوان یک انگیزه در انتخاب رشته دانشجویان دندانپزشکی پسر بیشتر از دختران موثر بوده است (044/0=P). از سوی دیگر یافته‏های پژوهش حاضر با نتایج مطالعه Bernabe و همکاران(17) در پرو همخوانی ندارد، پژوهش یاد شده انگیزه‏های دختران و پسران دانشجو در انتخاب رشته دندانپزشکی را مورد مقایسه قرار داده بود. تاثیر انگیزه اقتصادی در انتخاب رشته در بین دختران و پسران تفاوت معنی‏داری نداشت و عامل ثبات شغلی دندانپزشکان به عنوان مهمترین فاکتور در انتخاب رشته دندانپزشکی در هر دو گروه دختران و پسران از اهمیت زیادی برخوردار بود و دستیابی به درآمد بیشتر، کمترین نقش را در انتخاب رشته آنها داشت.

مقایسه میزان تاثیر عامل درآمد مالی رشته دندانپزشکی در انتخاب این رشته در دانشجویان دختر سال اول و ششم نشان داد که در انتخاب این رشته توسط دانشجویان دختر سال ششم، عوامل درآمدی مناسب و موقعیت اجتماعی خوب بیشترین تاثیر را داشته است. در حالی که دانشجویان دختر سال اول محدود بودن زمان کاری و ظرافت کار دندانپزشکی را به عنوان مهمترین عامل انتخاب این رشته به عنوان رشته تحصیلی خویش عنوان کرده بودند. در همین ارتباط نتایج هاشمی پور و همکاران نشان داد که دانشجویان دختر بیش از پسران توصیه‌های خانواده و ارتباط با مردم را در انتخاب رشته خود دخیل دانسته بودند درحالی که دانشجویان پسر برای خدمت به جامعه، کار با دست و داشتن مطب مستقل اهمیت بیشتری قائل شده بودند. به نظر می‏رسد امروزه دختران ایرانی نسبت به گذشته تمایل بیشتری به داشتن شغل و درآمد مستقل پیدا کرده‌اند و همین امرسبب شده است که تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزان دختر که در آزمون سراسری رتبه خوبی کسب می‏کنند رشته دندانپزشکی را به دلیل مزایای مرتبط با ماهیت حرفه‏ای دندانپزشکی آن به سایر رشته‌ها ترجیح بدهند و در چند سال اخیر ما شاهد بوده‏ایم که تعداد داشجویان دندانپزشکی دختر نسبت به پسران رشد بیشتری داشته است. این امر با یافته‏های پ‍‍‍‍ژوهشگران مختلف در، دانمارک(11)، استرالیا(15)، آمریکا(18)، فرانسه(19)، انگلیس(20) که نقش جنسیت در گرایش به رشته دندانپزشکی را مورد مطالعه قرار داده بودند و نتیجه‏گیری کرده بودند که تمایل دختران به انتخاب حرفه دندانپزشکی رو به افزایش است همخوانی دارد.

نتایج بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد که دلایل انتخاب رشته دندانپزشکی به عنوان یک رشته تحصیلی براساس اولویت‌ها تا حدی در مطالعات مختلف، متفاوت می‌باشد که این امر را می‌توان به فرهنگ عمومی جامعه، مسائل اقتصادی، ارزش علم و دانش‏اندوزی در جوامع مختلف نسبت داد.(4) اما با این حال شباهت‏های موجود بین نتایج پژوهش‏ها در این زمینه نیز می‏تواند ناشی از ماهیت ثابت حرفه دندانپزشکی در نقاط مختلف دنیا و پرطرفداربودن این رشته به رغم وجود مشکلات متعدد فرا راه آن باشد.

یافته‏ های پژوهش حاضر نشان داد که دیدگاه افراد مورد مطالعه، رشته تحصیلی خویش در دانشجویان سال ششم نسبت به دانشجویان سال اول بیشتر عوض شده بود (03/0P<) به طوری که اکثر دانشجویان سال ششم که دیدگاهشان عوض شده بود، تغییر دیدگاهی منفی پیدا کرده بودند درحالی که تغییر دیدگاه دانشجویان سال اول نسبت به رشته دندانپزشکی به طور عمده مثبت بود. دانشجویان دندانپزشکی سال اول، در طول سال اول تا حدی با سایر رشته‌های علوم‌پزشکی به ویژه پزشکی آشنا می‏شوند و شاید از آن جایی که دروس علوم پایه در رشته دندانپزشکی نسبت به پزشکی سبک‌تر است تصور بهتری نسبت به این رشته در دانشجویان ایجاد کند. علاوه بر این به دلیل این که در این مقطع تحصیلی، هنوز دروس اختصاصی و عملی دندانپزشکی آغاز نشده‏اند، آشنائی آنها با این رشته مختصر است و نمی‌توانند نظر قاطعی در مورد رشته تحصیلی خویش داشته باشند. 9/88 درصد از دانشجویان سال ششم که تغییر دیدگاه داشته‏اند، تغییر دیدگاهشان منفی بوده است؛ شاید عواملی همچون تجربه کاری، آگاهی نسبت به مسئولیت کار درمانی، آشنائی با عوارض حرفه دندانپزشکی، اشباع بازار کار دندانپزشکان عمومی، رقابت سنگین در آزمون دوره‏های تخصص، طولانی بودن مدت طرح دوره تخصصی و تعداد زیاد دندانپزشکان در شهرهای بزرگ و پائین بودن تعرفه خدمات دندانپزشکی در شهرهای کوچک در تغییر دیدگاه آنان نقش داشته است. شاید بتوان نتیجه گیری کرد که یافته‏های پژوهش حاضر در ارتباط با تغییر دیدگاه دانشجویان سال آخر با نتایج مطالعه Sofola و همکاران(21) در نیجریه در تضاد باشد، آنها دریافتند که تمایل به تغییر رشته در دانشجویان نیجریه‏ای، تا قبل از ورود به دوره بالینی (سال چهارم) بیشتر دیده می‌شود، اما با شروع دوره بالینی، علاقه‌مندی آنها به دندانپزشکی بیشتر شده و تمایل به تغییر رشته در بین دانشجویان کمتر شده است.

در مطالعه حاضر، میانگین سن دانشجویان سال اول 712/0±58/19 سال است که این مطابق با نتایج مطالعات هاشمی‌پور(4)، رجعتی(5)، Aguiar(6)، Brand(9)، Gietzelt(10)،Vigild (11) و خامی(22) می‌باشد. اما باید توجه داشت که فلسفه آموزشی، شرایط ورود و روش‏های انتخاب دانشجو در بین دانشکده‌های مختلف متفاوت است به عنوان مثال در سیدنی دانشجویان باید دارای یک مدرک قبلی برای ورود به دانشکده دندانپزشکی باشند و برای همین، سن دانشجویان سال اول نسبت به دانشجویان سایر دانشکده‌ها بالاتر است.(15)

از اطلاعات مربوط به وضعیت شغل پدران افراد مورد مطالعه چنین استنباط می‌شود که 7/26 درصد پدران دانشجویان پزشک بودند و یا در یکی از حرفه‏های وابسته به پزشکی مشغول بکار بودند که بالاترین درصد شغلی را در بین شغل پدران دانشجویان به خود اختصاص می‏داد. این امر می‏تواند زمینه‏ای برای انتخاب رشته دندانپزشکی در فرزندان آنها باشد. Karibe و همکاران(13) نیز در مطالعه‏ای در بین دانشجویان دندانپزشکی ژاپن دریافتند که60 درصد از دانشجویان ژاپنی که در یک دانشکده دندانپزشکی غیردولتی تحصیل می‌کردند حداقل یکی از والدینشان دندانپزشک بودند. در افراد مورد مطالعه ما، شغل‏های آزاد (6/28 درصد) و کارمندی در رده‏های دوم و سوم شغل پدر دانشجویان قرار داشت.

از محدودیت‏های مطالعه حاضر می‏توان به انجام آن در دانشکده دندانپزشکی مشهد اشاره کرد. بنابراین نمی‏توان نتایج آن را به دانشجویان دندانپزشکی کل کشور تعمیم داد و و بدین منظور بهتر است مطالعات مشابهی در دیگر مراکز دانشگاهی کشور انجام شود. دیگر آن که سوالات پرسشنامه بیشتر در ارتباط با انگیزه‏های فردی دانشجویان در انتخاب رشته تحصیلی طراحی شده بود و کمتر به انگیزه‏های اجتماعی دانشجویان پرداخته بود که بهتر است در مطالعات آینده به این جنبه از دلایل انتخاب رشته نیز توجه شود.

نتیجه گیری

دانشجویان مورد مطالعه، درآمد مناسب حرفه دندانپزشکی را به عنوان مهمترین عامل موثر و فاکتورهائی نظیر موقعیت اجتماعی مناسب، امنیت شغلی بالا، ساعات کاری منظم و عدم عوارض حیاتی این حرفه برای بیماران را به عنوان عوامل تاثیرگذار بعدی در انتخاب رشته خویش می شناختند.

تشکر و قدردانی

این مطالعه با پشتیبانی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام گردیده است، که به این وسیله، مراتب سپاس پژوهشگران ابراز می­گردد. نتایج به دست آمده از این تحقیق برگرفته از پایان‏نامه دوره عمومی دندانپزشکی است که با شماره 2443 در کتابخانه دانشکده دندانپزشکی مشهد به ثبت رسیده است.

References

  1. Shafiabadi A. Career advice and professional tips and job-selection theories. 21st ed. Tehran: Nashre Rosd 2012. P. 15, 46-8, 54-5, 209-24. (Persian)
  2. Hosseini Birjandi S. Supervisor of education and its various systems. 2nd ed. Tehran: Nashre Rosd 1991. P. 14, 15, 743. (Persian)
  3. Vahid Dastjerdi M, Mahdian M, Vahid Dastjerdi E, Namdari M. Study motives and career choices of Iranian medical and dental students. Acta Medica Iranica 2012; 50(6): 41.
  4. Hashemipour M. Dental student,s motivation for entering dentistry in Kerman school of dentistry. Iran J Med Educ 2006; 6(1): 109-15.
  5. 5-Rajati Haghi H. Evaluation of dental students motivation in their chosen field of study. [Doctorate Thesis]. Iran. Dental School of Mashhad University of Medical Science; 2002. (Persian)
  6. Aguiar CM, Veiga Pessoa MA, Camara AC, Perrier RA, De figueiredo JA. Factors involved in the choice of dentistry as an occupation by pernambuco dental students in Brazil. J Dent Educ 2009; 73(12): 1401-7.
  7. Gallagher J, Clarke W, Wilson N. Understanding the motivation: A qualitative study of dental students’ choice of professional career. Eur J Dent Educ 2008; 12(2): 89-98.
  8. Crossley ML, Mubarik A. A comparative investigation of dental and medical students’ motivation towards career choice. Br Den J 2002; 193(8): 471-3.
  9. Brand AA, Chikte UM, Thomas CJ. Choosing dentistry as a career- profile of entering students (1992) to the Sydney University, Australia. Aust Dent J 1996; 41(3): 198-205.
  10. Gietzelt D. Social profile of first-year dentistry students at the University of Sydney. Aust Dent J 1997; 42(4): 259-66.
  11. Vigild M, Schwarz E. Characteristics and study motivation of Danish dental students in a longitudinal perspective. Eur J Dent Educ 2001; 5(3): 127-33.
  12. Morriss S. What kind of people want to became dentist? General dental council recruitment working party survey of first year undergraduate dental students. Br Dent J 1992; 173(4): 143-4.
  13. Karibe H, Kawakami T, Suzuki A, Waita S, Ogata K, Aoyagi K, et al. Career choice and attitudes towards dental education amongst dental students in Japan and Sweden. Dent Educ 2009; 13(13): 80-6.
  14. Hallissey J, Hannigan A, Ray N. Reasons for choosing dentistry as a career-A survey of dental students attending a dental school in Ireland during 1998-99. Eur J Dent Educ 2000; 4(2): 77-81.
  15. Rodrigo JM, Michael VM, Tracey W, Murray T, Roderick IM, Theo G. Sociodemographic backgrounds and career decisions of Australian and New Zealand dental students. Dent Educ 2006; 70(2): 169-78.
  16. Ravaghi V, Sadr A, Borzabadi N. The motivation of dental students to enter the dental school. Journal of Dentistry Shahid Beheshti University of Medical Sciences 2003; 22(4): 597-604. (Persian)
  17. Bernabe E, Icaza JL, Delgado-Angulo EK. Reasons for choosing dentistry as a career: A study involving male and female first-year students in Peru. Eur J Dent Educ 2006; 10(4): 236-41.
  18. Scarbecz M, Ross JA. Gender differences in first-year dental student’s motivation to attend dental school. J Dent Educ 2002; 66(8): 952-61.
  19. Hennequin M, Tubert S, Devillers A, Muller M, Michailesco P, Peli JF, et al. Socioeconomic and schooling status of dental undergraduates from six French universities. Eur J Dent Educ 2002; 6(3): 95-103.
  20. Stewart FMJ, Drummond JR, Carson L, Hoad Reddick G. The future of the profession: A survey of dental school applicants. Br Dent J 2004; 197(9): 569-73.
  21. Sofola OO, Uti OG, Akpene OI. Does exposure to dental education change the perceptions of Nigerian students to dentistry as a profession? Eur J Dent Educ 2008; 12(3): 159-62.
  22. Khami MR, Murtomaa H, Jafarian M, Vehkalahti MM, Virtanen JI. Study motives and career choices of Iranian dental students. Med Princ Pract 2008; 17(3): 221-6.

Files

History

  • Receive Date: 12 January 2014
  • Accept Date: 12 January 2014

Share

How to cite

Statistics