Evaluation of FPG by Salivary Glucose in Diabetic Patients

Authors

Abstract

Introduction: Diagnosis of diabetes is based on clinical sign & symptom and laboratory findings. Fasting plasma glucose analysis is the most important method for determination of diabetic patients. Due to invasiveness and stress of doing this method for evaluation of glycemia in diabetic patients, recently, the use of salivary glucose as a simple and non-invasive method came into significant consideration for specialists. The aim of this research is to evaluate FPG amount by salivary glucose in diabetic patients.
Materials & Methods: This cross sectional study was done on 150 diabetic patients. After collection of saliva and blood samples in a fasting state, the FPG level was measured by GOD-PAP method and FSG level was measured by Glucose oxidase/peroxidase method. The statistical analysis was done by Pearson correlation and regression test.
Results: The average of FSG and FPG were 6.10 and 158.61 respectively. The correlation coefficients between FPG and FSG was 0.593 (P<0.001).
Conclusion: This study showed that there is a significant linear relationship between FPG and FSG. Therefore, FSG amounts can be used as a non- invasive method to detect FPG.

Keywords

Full Text

مقدمه

 دیابت از جمله بیماری‏های مزمن و شایع در جهان است که شیوع و بروز آن خصوصاً در کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است.(1) براساس جدیدترین برآوردهای فدراسیون بین‌المللی دیابت (IDF) شیوع جهانی دیابت از 180 میلیون در سال 2000 به 320 میلیون نفر در سال 2025 خواهد رسید.(2) تشخیص دیابت براساس علائم کلینیکی و یافته‏های بالینی است. تشخیص آزمایشگاهی دیابت بر اساس میزان بالا بودن آستانه گلوکز خون در دو موقع جداگانه شامل گلوکز زمان گرسنگی (FPG)و گلوکز Casual یا راندوم (Bs) تعیین می‏گردد.(3) آنالیز قندخون ناشتا رایج‏ترین روش بررسی میزان قند بیماران و ارزیابی وضعیت کنترل قند در افراد دیابتی است. ولی به دلیل نیاز به ورود سوزن جهت تهیه نمونه خونی این روش تهاجمی و استرس زا بوده و از طرفی در برخی بیماران با مشکلات انعقادی و خونریزی‏دهنده مشکلاتی به همراه دارد. لذا محققین همواره به دنبال روش‏های جایگزینی جهت ارزیابی وضعیت قند بیماران بوده‏اند. بسیاری از پژوهشگران در مطالعات خود دریافته‏اند که مقادیر پایینی از گلوکز در بزاق افراد وجود داشته و این میزان در افراد دیابتی بالاتر از افراد غیردیابتی بود.(13-4) هدف این مطالعه مبتنی بر انجام روش ساده‏تری برای تشخیص و کنترل دیابت از طریق اندازه‏گیری گلوکز بزاقی بود. در خصوص امکان استفاده از گلوکز بزاقی جهت تعیین قند خون ناشتا بنا به دلایلی اختلاف نظر و جدال بسیاری وجود دارد که شامل امکان باقیماندن کربوهیدرات‏های مواد غذایی در بزاق(15و14)، مصرف قند توسط باکتری‏های دهان(16)، آزادسازی کربوهیدرات‏ها توسط گلیکو پروتئین‏های بزاق(18و17)، آلوده شدن بزاق بوسیله میزان بالای  Gingival cervicular fluid (GCF)در بیماران مبتلا به پریودنتیت است(20و19) و از طرفی در مطالعات درخصوص ارتباط بین گلوکوز بزاقی و قند خون ناشتا به دلیل روش اجرا، نحوه ارزیابی گلوکز بزاقی، تعداد نمونه‏های مورد ارزیابی، عدم توجه به همزمانی نمونه‏گیری بزاقی و خونی و نیز عدم توجه به وضعیت درازمدت کنترل قند خون (HbA1c) نتیجه‏گیری‏های متفاوتی حاصل شده بود؛ برآن شدیم در یک مطالعه مقطعی، با توجه به اهمیت و شیوع دیابت در جامعه و نیاز مکرر این بیماران به نمونه‏گیری خونی جهت ارزیابی قند خون ناشتا و نیز با رفع محدودیت‏ها و نواقص مطالعات قبلی، ارتباط بین گلوکوز بزاقی با قند خون ناشتای (FPG) این افراد را بررسی کرده و امکان استفاده از روش ساده‏تر نمونه‏گیری بزاقی به جای نمونه‏گیری خونی، جهت تعیین قند خون ناشتای این افراد را مورد ارزیابی قراردهیم.  

مواد و روش‏ها

این مطالعه به شکل مقطعی انجام شد. جامعه مورد بررسی، 150 بیمار دارای سابقه قبلی دیابت شناخته شده نوع 2 (براساس OGTT≥200، FPS≥126،
 Random plasma ≥200 Glucose، و علائم بالینی پلی اوری و پلی دیپسی و سابقه مثبت کاهش وزن(3) (بودند که جهت ارزیابی‏های دوره‏ای وضعیت قند خون ناشتای خود به آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی بوعلی شهر یزد ارجاع شده بودند. پس از توضیح به بیماران در خصوص این مطالعه و پس از کسب رضایت از آنها مشخصات دموگرافیک و تاریخچه پزشکی آنها ثبت شد. بیمارانی که دارای خشکی دهان، سندرم شوگرن، بیماری‏های قلبی عروقی، مصرف داروهای کاهنده بزاق، سابقه جراحی غدد بزاقی، رادیوتراپی ناحیه سر و گردن و شیمی درمانی طی یک ماه اخیر، بارداری، استعمال دخانیات و پریودنتیت پیشرفته (بر اساس پلاک ایندکس Silness and Loe، ایندکس لثه‏ای Loe and Silness، عمق پاکت و میزان چسبندگی لثه‏ای(21)) بودند از مطالعه خارج شدند. بیماران در نهایت شامل 90 نفر زن و 60 نفر مرد با میانگین سنی 8/51 سال (حداقل 33 سال و حداکثر 79 سال) و انحراف معیار 36/8 مورد ارزیابی قرار گرفتند. نمونه‏های خونی و بزاقی بیماران در حالت ناشتا در بین ساعت 9-8 تهیه شد. نمونه بزاقی غیرتحریکی بیماران به روش Spitting به مدت 5 دقیقه در یک لوله آزمایش شیشه‏ای استریل جمع‏آوری شد. نمونه‏های بزاقی بلافاصله با سرعت rpm 4400 به مدت 15 دقیقه به منظور جداسازی هر گونه ناخالصی، سانتریفیوژ شدند. نمونه‏های جداسازی شده سپس بوسیله پیپت به لو له‏های پلاستیکی منتقل و پارافینه شدند و سپس در دمای 40- درجه جهت غیر فعال سازی چرخه گلیکولیز مصرف گلوکز توسط باکتری‏ها و نیز آزمایشات بعدی اندازه‏گیری گلوکز فریز شدند. نمونه خونی بوسیله کیت Glucose liquicolor ساخت شرکت Human کشور آلمان به روش  GOD-PAP(Enzymatic colorometric test without deproteinisation) تحت ارزیابی تعیین میزان قند قرار گرفتند. همچنین درصد HbA1c به وسیله کیت تشخیص کمی HbA1c شرکت پارس آزمون با روش ایمونوتوربیدیمتریک مورد ارزیابی قرار گرفت. نمونه‏های بزاقی بوسیله کیت گلوکوز اکسیداز/پراکسیداز شرکت(Biosystems S.A.Costa Brava30, Barcelona, Spain) با محدوده تشخیص حداقل mg/dl23/0 در آزمایشگاه بوعلی یزد تحت بررسی تعیین میزان گلوکوز قرار گرفتند. برای این منظور ابتدا غلظت‏های گلوکوز استاندارد 312/0، 625/0، 25/1، 5/2، 5 و 10 تهیه شد. سپس از هر کدام 100 لاندا جداگانه در لوله‏های آزمایش ریخته شد و 1000 لاندا Reagent به هر کدام اضافه شد و به مدت 30 دقیقه در Incubator با دمای °c37 نگهداری شدند. میزان جذب غلظت‏ها توسط دستگاه Spectrophotometer خوانده شد. سپس با توجه به غلظت و جذب خوانده شده توسط دستگاه، Standard curve در Excel رسم شد. سپس 100 لاندا از هر یک از نمونه‏های بزاقی در لوله‏های آزمایش مجزا ریخته شد و به هر کدام 1000 لاندا Reagent اضافه گردید و نمونه‏ها دوباره به مدت 30 دقیقه در Incubator با دمای °c37 قرار داده شدند. میزان جذب غلظت هر نمونه بزاقی توسط دستگاه Spectrophotometer مجدداً خوانده شد و غلظت گلوکز نمونه‏های بزاقی به دست آمد. (نمودار 1)

پس از جمع‏آوری داده‏ها و ثبت در نرم افزار SPSS با ویرایش 16 نتایج با آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.


 

 

 

نمودار 1 : Standard curve که میزان جذب غلظت‏های استاندارد خوانده شده توسط دستگاه Spectrophotometry را نشان می‏دهد.

 

 

 

 


یافته‏ها

پس از استخراج نتایج، میانگین گلوکز خون ناشتا FPG))، گلوکز بزاقی ناشتا (FSG) و HbA1cبیماران دیابتی محاسبه گردید. (جدول 1)

بر طبق آنالیز آماری ضریب همبستگی پیرسون، ارتباط بین قند خون ناشتا و گلوکز بزاقی ناشتا 593/0 به دست آمد که از لحاظ آماری معنی‏دار بود. (001/0P<) این امر نشان دهنده ی ارتباط قوی بین قند خون ناشتا و گلوکز بزاقی در افراد دیابتی است. همچنین ضریب همبستگی بالایی بین HbA1c و گلوکز بزاقی به دست آمد که این ارتباط نیز از لحاظ آماری معنی‏دار بود (001/0P<) (جدول 2).


 

 

 

 

جدول 1 : میانگین FPS، FSG و HbA1c افراد دیابتی

متغیر

تعداد

میانگین

S. D

Min

Max

FPG

150

61/158

30/60

70

352

FSG

150

10/6

87/3

1

22

HbA1c

150

2/7

53/1

3/4

1/11

 

 

جدول 2 : ضریب همبستگی پیرسون بین متغیرهای FPG و HbA1c با FSG افراد دیابتی

 

تعداد

ضریب همبستگی

P-value

FPG وFSG

150

593/0

001/0>

HbA1c وFSG

150

568/0

001/0>

 

 

 

 


با توجه به ارتباط خطی معنی‏داری که بین گلوکز خونی و بزاقی به دست آمد؛ رابطه رگرسیون خطی بین گلوکز بزاقی و قند خون ناشتا برقرار بوده (نمودار 2) و فرمول زیر بین FPG و FSG استخراج شد:

.FPG = 98. 72 + 9. 88× FSG

همچنین حساسیت و ویژگی FSG با سطح FPG طبق منحنی ROC محاسبه شد (نمودار 3). بر طبق وضعیت منحنی رسم شده سطح زیر منحنی ROC حدود 77% بودکه نشان‏دهنده دقت نسبتاً خوب تست ارزیابی FSG در تعیین FPG است. هم چنین با توجه به خط رفرنس و نمودار ROC که بالای خط رفرنس قرار دارد می‏توان نتیجه گرفت که دقت کلی تست در تشخیص FPG بیش از 50% می‏باشد. بهترین نقطه مثبت شدن نقطه 85/4 برای FSG بوده که در این نقطه دارای حساسیت 75% و ویژگی 72% بود.


 

 

 

 

نمودار 2 : رگرسیون خطی بین FPG و FSG

 

نمودار 3 : منحنی ROC در خصوص حساسیت و اختصاصیت FSG در تعیین FPG

 

 

 

 

 


بحث

این مطالعه نشان داد ضریب همبستگی بین قند خون ناشتا و گلوکز بزاقی در افراد دیابتی 593/0 بود که حاکی از ارتباط قوی و معنی‏دار بین قند خون ناشتا و گلوکز بزاقی در افراد دیابتی است (001/0P<).

دیابت شایع‏ترین بیماری متابولیکی است که در آن متابولیسم چربی‏ها، کربوهیدرات‏ها و پروتئین‏ها تحت تأثیر قرار گرفته و هایپرگلایسمی و عوارض ناشی از آن عملکرد ارگان‏های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار می‏دهد.

تشخیص فعلی دیابت بر اساس یافته‏های آزمایشگاهی و علائم و نشانه‌های کلینیکی است. آنالیز قند خون ناشتا (FPG) مهمترین روش تشخیص بیماران دیابتی و ارزیابی وضعیت تغییرات قند خون آنها است. هرچند نمونه خونی مهمترین مایع بدنی جهت تشخیص و ارزیابی یکسری وضعیت‌های سیستمیک از جمله دیابت است ولی استفاده از این روش به دلیل نیاز به ورود سوزن تهاجمی بوده و در برخی بیماران مشکلاتی به همراه دارد. ارزیابی بزاق (Whole saliva) به دلیل اینکه از سرم خون منشاء می‌گیرد تا حدودی می‏تواند بیانگر تغییرات ایجاد شده در خون نیز باشد. لذا این روش امروزه جهت یکسری اهداف تشخیصی مورد استفاده قرار گرفته و نتایج مطلوبی نیز از خود نشان داده است.(2)

در بزاق افراد مقادیر پایینی از گلوکز یافت می‏شود که این میزان در افراد دیابتی نسبت به افراد غیردیابتی بالا است.(13-4)با این وجود در خصوص ارتباط بین گلوکز بزاقی و خونی نتایج ضد و نقیضی ارائه شده است.

در مطالعه‏ای که Shehla Amer و همکارانش در سال 2001، گلوکز بزاقی و خونی 135 بیمار دیابتی و غیردیابتی مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفت. آنها گزارش کردند گلوکز بزاقی فقط در افراد دیابتی قابل شناسایی است و هیچکدام از افراد غیر دیابتی در نمونه بزاقی خود گلوکز نداشتند. ارتباط معنی‏دار مثبتی بین غلظت گلوکز بزاقی با قند خون فقط در افراد دیابتی وجود داشت و آنها میزان همبستگی را 78/0 گزارش کردند.(1) شاید مهمترین دلیل این نتیحه گیری حساسیت کیت مورد استفاده بوده است که قادر به تعیین میزان پایین گلوکز در افراد غیردیابتی نبوده است.(1)

Thorestenson و همکارانش در سال 1989 طی مطالعه‏ای نشان دادند که میزان گلوکز بزاقی در افراد دیابتی و در مقایسه با افراد سالم بالا‏تر است ولی هیچگونه ارتباطی بین گلوکز خونی و بزاقی به دست نیاوردند.(4)

در مطالعه Belazi و همکارانش در سال 1998در 10 کودک دیابتی IDDM و 10 کودک غیردیابتی هرچند میزان قند بزاقی و خونی در افراد دیابتی افزایش قابل ملاحظه‏ای نسبت به افراد غیردیابتی داشت ولی ارتباطی بین گلوکز خونی و بزاقی گزارش نکردند.(5) این امر شاید به دلیل حجم پایین نمونه‏ها بوده است که ارتباط معنی‏داری حاصل نشده بود.

 در مطالعه هاشم پور و همکارانش در سال 2001 ارتباط بین قند خون ناشتا و قند بزاقی در 10 بیمار سالم غیردیابتی مورد ارزیابی قرر گرفت. قند بزاقی با استفاده از روش گلوکز اکسیداز مورد ارزیابی قرار گرفت. این مطالعه ضریب همبستگی بین قند بزاقی و قند خونی را متغییر از 05/0 تا 87/0 نشان داد که حاکی از ارتباط ضعیف در بعضی افراد و ارتباط قوی در برخی دیگر بود. اما در نهایت آنها اینگونه نتیجه گیری کردند که ارتباط بین گلوکز خونی و بزاقی ضعیف است و نمی‏توان از گلوکز بزاقی به عنوان ایندکسی برای ارزیابی قند خون استفاده کرد.(6) شاید دلیل این نتیجه گیری، با وجود ارتباط قوی در برخی نمونه‏ها، احتمالاً حجم پایین نمونه‏ها و حساسیت پایین کیت ارزیابی بزاق بوده است. در حالی که در مطالعه اخیر از حجم نمونه بالاتری استفاده شده بود و نیز گلوکز بزاقی با روش گلوکوز اکسیداز/پراکسیداز مورد ارزیابی قرار گرفت که حساسیت بیشتری نسبت به روش گلوکز اکسیداز داشت. همچنین ضریب همبستگی بالایی بین گلوکز خونی و بزاقی به دست آمد که از لحاظ آماری معنی‏دار بود. (0001/0P<)(6)

در مطالعه Suleyman Aydin در سال 2006 گلوکز بزاقی را به وسیله روش گلوکز اکسیداز در 40 بیمار دیابتی و 20 بیمار سالم مورد ارزیابی قرار دادند. هرچند غلظت قند بزاق در افراد دیابتی نسبت به افراد سالم بالاتر بود ولی ارتباط معنی‏داری بین گلوکز بزاقی با قند خونی مشاهده نشد. شاید دلیل این مسئله هم حجم کم نمونه‏ها و حساسیت پایین کیت ارزیابی گلوکز بزاقی بوده است. چون جهت بالا بردن حساسیت کیت از 200 لاندا بزاق استفاده شده بود درحالی که در مطالعه ما به دلیل حساسیت بالای کیت فقط 100 لاندا بزاق با 1000 لاندا معرف مخلوط شده و مورد ارزیابی گلوکز قرار گرفت.(9)

در مطالعه Bakianian Vaziri و همکارانش در سال 2009 هر چند میزان گلوکز بزاقی در افراد دیابتی نسبت به افراد سالم بالاتر بود ولی ارتباطی بین گلوکز بزاقی و خونی مشاهده و گزارش نگردید.(2)دلیل این ارزیابی احتمالاً روش ارزیابی گلوکز بزاق بوده است چون آنها از کیت گلوکز اکسیداز ساخت شرکت پارس آزمون ایران استفاده کرده بودند؛ با توجه به مشاوره‏ای که قبل از اجرای مطالعه اخیر با شرکت مذکور به عمل آمد مشخص شد که این کیت حساسیت پایینی نسبت به مقادیر کم گلوکز داشته و نیازمند مقادیر بالاتری از معرف جهت نشان دادن مقادیر کم گلوکز بوده است. در حالی که در مطالعه ما از کیت اختصاصی BioSystems ساخت کشور اسپانیا استفاده شده و ارزیابی گلوکز بزاق به روش اکسیداز/ پراکسیداز مورد ارزیابی قرار گرفته بود. این کیت به دلیل حساسیت بالا قادر به تعیین مقادیر کم گلوکز و مشخص شدن ارتباط بهتری بین گلوکز خونی و بزاقی شده بود.

در مطالعه مهدوی و همکاران در سال 1390 ارتباط بین گلوکز بزاقی با قند خون ناشتا در دو گروه دیابتی و غیر دیابتی مورد بررسی قرار گرفت. افراد مطالعه شامل 52 بیمار دیابتی نوع 2 (گروه مورد) و 47 بیمار غیردیابتی (گروه شاهد) بودند. نمونه خونی و بزاقی بیماران در حالت ناشتا تهیه شد. به نمونه‏های بزاقی محلول NACL اضافه و سپس فریز شدند. قند خون ناشتای بیماران به وسیله کیت Glucose liquicolor و نمونه بزاقی بوسیله کیت گلوکوز اکسیداز/پراکسیداز ارزیابی شد. میانگین گلوکز بزاقی در گروه دیابتی 43/11 و در گروه غیردیابتی 2/5 بود. میانگین FPG در گروه دیابتی 67/184 و در گروه غیردیابتی 42/98 بود. ضریب همبستگی بین گلوکز بزاقی و قند خون ناشتا در در گروه دیابتی 835/0 و گروه غیردیابتی 583/0 بود که از لحاظ آماری معنی‏دار بود. (0001/0P<) مطالعه آنها نشان داد بین گلوکز بزاقی و قند خون ناشتا در هر دو گروه دیابتی و غیر دیابتی ارتباط خطی معنی‏داری وجود دارد.(22)با وجود این که آن مطالعه در حجم نمونه کمتری نسبت به مطالعه اخیر ولی با روش مشابه‏ای انجام شده بود اما ارتباط خطی معنی‏داری بین گلوکز بزاقی ناشتا با قند خون ناشتا در هر دو گروه مشاهده شده بود. میانگین گلوکز بزاقی در افراد دیابتی در آن مطالعه 43/11 بود که نسبت به میزان 10/6 مطالعه اخیر بالاتر بود؛ شاید مهمترین دلیل این تفاوت استفاده از محلول NACL بوده که سبب غیرفعال سازی بیشتر باکتری‏ها توسط این محلول و کاهش مصرف گلوکز توسط چرخه گلیکولیز و بالا رفتن میزان گلوکز باقیمانده در نمونه بزاقی شده بود.

در اغلب بررسی‏های انجام شده فوق جهت ارزیابی گلوکز بزاقی از روشی مشابه با تعیین قند خون و از تکنیک گلوکز اکسیداز استفاده شده بود. همانطور که قبلاً ذکر شد این تکنیک حساسیت پایینی نسبت به مقادیر کم گلوکز بزاقی داشته و قادر به تعیین مقادیر خیلی پایین گلوکز در بزاق نبوده است. در حالی که در مطالعه ما از کیت BioSystems استفاده شده و ارزیابی گلوکز بزاق با روش اکسیداز/پراکسیداز مورد ارزیابی قرار گرفته بود. این کیت حساسیت بالایی به مقادیر کم گلوکز در حد mg/dl23/0 داشته لذا قادر به تعیین مقادیر خیلی پایین گلوکز در بزاق بوده است. همین مسئله سبب شده ارتباط بین گلوکز بزاقی با قند خون ناشتا به شکل بهتری مشخص شود. از طرفی تعداد نمونه‏های مورد استفاده در این مطالعه از اغلب مطالعات صورت گرفته در این زمینه بیشتر بود لذا امکان نتیجه‏گیری بهتری را فراهم می‏ساخت. این مطالعه نشان داد بین گلوکز خونی و بزاقی ارتباط خطی معنی‏داری وجود داشته و فورمولی در این خصوص استخراج گردید.

همچنین این مطالعه نشان داد ضریب همبستگی بالایی بین HbA1c و گلوکز بزاقی در دیابتی‏ها وجود دارد. (568/0r=) که از لحاظ آماری نیز معنی‏دار بود. (001/0(P<.

نتیجه گیری

با توجه به ارتباط قوی و خطی معنی‏دار به دست آمده بین گلوکز بزاقی با قند خون ناشتای افراد دیابتی، می‏توان نتیجه گیری کرد که روش تعیین گلوکز بزاقی به دلیل تهاجمی نبودن و عدم ایجاد استرس در بیمار می‏تواند به عنوان یک روش جایگزین جهت تعیین وضعیت قند خون ناشتا (FPG) بیماران مورد استفاده قرار گیرد.

ولی با توجه به حساسیت نمونه‏گیری بزاقی و به خصوص دقت در روش و کیت ارزیابی گلوکز، انجام مطالعات بیشتری در این زمینه جهت رسیدن به یک روش استاندارد تشخیصی با قابلیت اجرایی وسیع در سطح جامعه توصیه می‏شود.

 

تشکر و قدردانی

نویسندگان مقاله از معاونت محترم پژوهشی و کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد و نیز از زحمات سرکار خانم مهندس فریما شمسی در امر مشاوره آماری و همچنین پرسنل محترم مرکز دیابت و آزمایشگاه بوعلی یزد که در اجرای این تحقیق همکاری داشتند کمال تشکر را دارند.

References

  1. Amer S, Yousuf M, Siddiqui PQ, Alam J. Salivary glucose concentrations in patients with diabetes mellitus a minimally invasive technique for monitoring blood glucose. Pak J Pharm Sci 2001;14(1):33-7.
  2. Vaziri B, Vahedi M, Mortazavi H, Abdollahzadeh S, Hajilooi M. Evaluation of salivary glucose, iga and flow rate in diabetic patients: A case-control study. J Dent (Tehran) 2010; 7(1): 13-8.
  3. American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes. Diabetes Care 2011; 34(1): 4-10.
  4. Thorstensson H, Falk H, Hugsson A, Olsson J. Some salivary factors in insulin dependent diabetics. Acta Odontol Scand 1989; 47(3): 175-83.
  5. Belazi MA , Galli-Tsinopoulou A, Drakoulakos D, Fleva A, Papanayiotou PH. Salivary alterations in insulin-dependent diabetes mellitus. Int J Paediatr Dent 1998; 8(1): 29-33.
  6. Hashempour M, Nikuee F, Amini M, Amioreaya A, Rezvanian H. Investigation of the relation between blood sugar and salivary glucose to find a non-aggressive method to measure blood sugar. J Iranian Metabolism 2001; 2(4): 221-6.
  7. Hase JC, Birkhed D. Oral sugar clearance in elderly people with prosthodontic reconstructions. Scand J Den Res 1991; 99(4): 333-9.
  8. Hase JC, Birkhed D, Laqerlof F, Thornqvist E. Oral retention of glucose at pharmacologically reduced salivary flow in man. Scand J Dent Res 1994; 102(3): 180-5.
  9. Aydin S. A comparison of gherlin, glucose, alpha-amylase and protein levels in saliva from diabetes. J Biochem Mol Biol 2007; 40(1): 29-35.
  10.  Cedric J, Nurdan B,  Berrin O, Ilhan S, Temel Y, Willy M, et al. Salivary glucose concentration and excretion in normal and diabetic subjects. J Biomed Biotech 2009; 200(9): 426-30.
  11. Panchbhai A, Degwekar S, Bhowte R. Estimation of salivary glucose, salivary amylase, salivary total protein and salivary flow rate in diabetics in India. J Oral Sci 2010; 52(3): 359-68.
  12. Soares M, Batista M, Pimentel M, Passos I, Chimenos-Kustner E. Determination of salivary glucose in healthy adults. Med Oral Patologia Oral Y Cir Bucal 2009; 14(10): 510-3.
  13. Ficara AJ, Levin MP, Grower MF, Kramer GD. A comparison of glucose and protein content of gingival fluid from diabetics and non-diabetics. J Periodontal Res 1975; 10(3): 171-5.
  14. Sashikumar R,  Kannan R. Salivary glucose levels and oral candidal carriage in type II diabetics. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2010; 109(5): 706–11.
  15. Karjalainen KM, Knuuttila ML, Käär ML. Salivary factors in children and adolescents with insulin-dependent diabetes mellitus. Pediatr Dent 1996; 18(4): 306-11.
  16. Schneider H, Shaw J, Zimmet P. Guidelines for the detection of diabetes mellitus diagnostic criteria and rationale for screening. Clin Biochem Rev 2003; 24(3): 77-80.
  17. Vernillo AT. Diabetes mellitus: Relevance to dental treatment. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2001; 91(3): 263-70.
  18. Expert Committee on the Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. Report of the expert committee on the diagnosis and classification of diabetes mellitus. Diabetes Care 2003; 26(1): 5-20.
  19. Kaufman E, Lamster IB. The diagnostic applications of saliva: A review. Crit Rev Oral Biol Med 2002; 13(2): 197-212.
  20. Kimura I, Sasamoto H, Sasamura T, Sugihara Y, Ohgaku S, Kobayashi M. Reduction of incretinlikesalivatin in saliva from patients with type 2 diabetes and in parotid glands of streptozotocindiabetic BALB/c mice. Diabetes Obes Metabolism 2001; 3(4): 254-8.
  21. Singh S, Kumar V, Kumar S, Subbappa A. The effect of periodontal therapy on the improvement of glycemic control in patients with type 2 diabetes mellitus: A randomized controlled clinical trial. Int J Diabetes Dev Ctries 2008; 28(2): 38-44.
  22. Mahdavi O, Hashemi S, Boostani N, Zokaee H. A new method to evaluate fasting plasma glucose by salivary glucose measurement. Iranian Journal of Diabetes and Obesity 2013; 4(3): 127-33. (Persian)
Journal of Mashhad Dental School
Volume 37, Issue 4 - Serial Number 87
January 2014
Pages 319-328

Files

History

  • Receive Date: 09 November 2013
  • Accept Date: 09 November 2013

Share

How to cite

Statistics