Document Type : original article
Authors
1 Assistant Professor, Dept of Prosthodontics, School of dentistry and Dental Research Center of Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
2 Assistant Professor, Dept of Community Medicine and Public Health, School of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه:
هماهنگی دندانهای قدامی با صورت از شاخصهای مهم زیبایی در پروتز کامل می باشد به همین دلیل رابطه این دندانها با اجزای مختلف صورت مانند گوشه لب ها، فیلتروم و فاصله بین دو پره بینی بیشتر مطرح می شود.
عرض متوسط سانترال فک بالا تخمین زده
می شود که یک شانزدهم عرض صورت در فاصلة بین دو گونه باشد. تعیین کننده اندازه دندان تروبایت (Trubyte) در تعیین سانترال های فک بالا مفید است. مجموع عرض 6 دندان قدامی بالا کمتر از یک سوم پهنای بین دو گونه می باشد(1).
طول دندانها بوسیله فضای موجود بین ریج های باقیمانده مشخص می گردد. زمانی که فضای کافی بین ریج ها وجود دارد بکار بردن دندانهای بلندتر از نظر زیبایی بهتر است تا بیس پروتز تا حد امکان کمتر دیده شود.
بین اندازه صورت و ارتفاع تاج دندان سانترال بالا نیز رابطه ای وجود دارد. ارتفاع دندان سانترال بالا یک شانزدهم فاصله بین برجستگی پیشانی تا زیر چانه
می باشد(2).
در سال 1992 Lavere و همکارانش تحقیقی را در مورد ارتباط بین طول و عرض دندان سانترال بالا روی کست و طول و عرض صورت انجام دادند. نتایج این تحقیق نشان داد که تنها 25% افراد همان نسبت 1/16 طول صورت و طول دندان طبیعی روی کست را داشتند. در 9/71% از افراد طول صورت بزرگتر از نسبت طول دندان روی کست بود. بنابراین چنین
نتیجه گیری شد که برای انتخاب دندانهای مصنوعی قدامی با استفاده از اندازه های صورتی، بهتر است دندانهای طبیعی به مقدار جزئی بلندتر باشند. این مقدار جزئی بلندتر بودن دندان، تحلیل استخوان پس از کشیدن دندان را جبران می کند. در 23% از افراد، نسبت عرض صورت و عرض دندان 1/16 بودند و در 53% این نسبت کمتر از 1/16 بوده است(3).
در سال 1994 Lavere مجدداً مطالعه ای در مقایسه عرض مزیودیستالی شش دندان قدامی فک بالا با عرض دندانهای مصنوعی ارائه شده از 6 کارخانه متفاوت انجام داد. نتایج نشان داد که دندان های مصنوعی به طور مشخص کوچکتر از دندان های طبیعی هستند که این نشان دهنده نیاز به تکرار
اندازه گیری های دندان های طبیعی بیماران برای بازنگری در اندازه دندان های مصنوعی می باشد(4).
Keny و همکارانش در سال 1996 تحقیقی پیرامون اندازه قوس ماگزیلا و دندان های انسیزور انجام دادند. آنها 105 بیمار را که دارای دندان های طبیعی در فک بالا بودند، انتخاب کردند. سپس کست این بیماران تهیه و طول و عرض سانترال و فاصله کانین تا کانین را اندزه گیری کردند. در مورد دندان سانترال نتایج نشان داد که میانگین عرض مزیودیستالی حدود 59/0+85/8 میلیمتر با دامنه 6/7 تا 2/11 میلیمتر بود(5).
هدف از انجام این بررسی یافتن رابطة طول و عرض دندانهای سانترال و لترال و تعدادی از
شاخص های قابل اندازه گیری بود.
مواد و روشها:
این مطالعه توصیفی در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد جهت بررسی رابطه تعدادی از پارامترها از جمله ارتفاع عمودی یک سوم تحتانی صورت در حال اکلوژن (VDO) با طول تاج کلینیکی دندان سانترال و لترال راست فک بالا در صد نفر که همگی مذکر و در محدوده سنی 17 تا 37 سال بودند انجام گرفت.
افراد مذکور از نظر دندانی دارای مشخصات زیر بودند:
1- درمان ارتدنسی نشده بودند.
2- دندانهای قدامی فک بالا (از کانین تا کانین) وجود داشته و بدون سایش لبة انسیزال بودند.
3- هیچکدام از دندان های قدامی فک بالا دارای روکش نبودند.
4- همة دندان های دو طرف فک در اکلوژن مرکزی تماس داشتند.
5- دندان های مورد مطالعه بیماری پریودنتال نداشتند.
پارامترهای اندازه گیری:
طول دندان سانترال راست فک بالا: با کولیس از حاشیه لثه تا لبه انسیزال روی کست در طویل ترین قسمت اندازه گیری شد. طول دندان لترال راست فک بالا نیز با روشی مشابه اندازه گیری شد.
عرض دندان سانترال راست فک بالا: با کولیس از محل تماس مزیال تا دیستال دندان در 3/1 انسیزالی در عریض ترین قسمت بر حسب میلی متر اندازه گیری شد. عرض دندان لترال راست فک بالا نیز با روشی مشابه اندازه گیری گردید.
عرض دیستال کانین یکطرف فک بالا تا دیستال کانین طرف دیگر (A.R.C.D): با خط کش پلاستیکی قابل ارتجاع بر روی قوس و در سطح لبیال کست در 3/1 میانی اندازه گیری شد.
گوشه لب ها: وقتی بیمار در حال استراحت فیزیولوژیک بود و لب ها تماس ملایمی با هم داشتند از خط کش پلاستیکی با قابلیت ارتجاع بر روی قوس بر حسب میلیمتر از ناحیة شکاف بین لبها اندزه گیری شد.
عرض پره بینی: توسط کولیس از محل تماس پره بینی با پوست گونه از یک طرف تا طرف مقابل بر حسب میلیمتر اندازه گیری شد.
ارتفاع عمودی صورت در حالت اکلوژن مرکزی بیمار (V.D.O): فرد مورد آزمایش به حالت عمودی بر روی صندلی قرار می گرفت (بصورتی که سر تکیه گاهی نداشته باشد). سپس از او می خواستیم که دندانهای خود را روی هم قرار دهد. در این حالت با استفاده
از کولیس فاصلة بین قاعدة Subnasal (Sn) و
Pogonion (Pog) پوستی را اندازه گیری می کردیم.
ارتفاع عمودی صورت در حالت استراحت (VDR): جهت اندازه گیری این فاصله در حالی که بیمار عمود نشسته بود، از او می خواستیم حرف میم یا کلمه ای که به حرف میم ختم شود را تلفظ کند و لب های خود را به آرامی روی هم قرار دهد. سپس با استفاده از کولیس این فاصله را طبق رفرنس های Sn و Pog اندازه گیری کردیم. اندازه گیری ها ابتدا توسط سه دندانپزشک صورت گرفت و وقتی به یک استاندارد مشخص رسیدند همة اندازه گیری ها توسط یک نفر و حداقل دو بار انجام گرفت و در برگه هایی که مخصوص این کار تهیه شده بود در مقابل اسم بیمار ثبت گردید.
با استفاده از شاخص های مرکزی و پراکندگی (میانگین و انحراف معیار) اطلاعات توصیفی گردید. همچنین از آزمون کلموگروف – اسمیرونوف برای آزمون نرمالیتی و ضریب همبستگی پیرسن و رگرسیون خطی نیز استفاده گردید.
یافته ها:
در این تحقیق 100 نفر مرد با میانگین سنی 68/24 و انحراف معیار 58/4 و حداقل سن 17 سال و حداکثر سن 37 سال شرکت داشتند.
میانگین طول دندان سانترال فک بالا 87/9 با انحراف معیار 98/0 و میانگین طول دندان لترال راست فک بالا 44/8 با انحراف معیار 03/1 بود.
بیشترین اندازة تکرار شده برای طول دندان سانترال راست فک بالا 10 میلیمتر و برای دندان لترال راست فک بالا 9 میلیمتر بود.
میانگین عرض مزیودیستالی دندان سانترال راست فک بالا 72/0±5/8 میلیمتر و میانگین عرض مزیودیستالی دندان لترال راست فک بالا 78/0±56/6 میلیمتر بود.
محدوده اندازه طول دندان سانترال راست فک بالا 12-1/7 میلیمتر و عرض دندان سانترال راست فک بالا 8/10-7 میلیمتر و محدوده طول دندان لترال راست فک بالا 2/11-5/6 میلیمتر و عرض دندان لترال راست فک بالا 9-7/4 میلیمتر بود.
میانگین عرض گوشة لب ها 87/4 ± 16/61 میلیمتر بود. محدوده اندازه این عرض 50 تا 75 میلیمتر بود.
میانگین عرض دیستال کانین یک طرف تا دیستال کانین طرف دیگر فک بالا 48/3 ± 11/53 میلیمتر بود. محدودة این اندازه بین 45 تا 63 میلیمتر بود.
میانگین ارتفاع عمودی صورت در حال استراحت (V.D.R) 05/4 ± 36/63 میلیمتر بود. محدودة اندازة V.D.R نیز 53 تا 71 میلیمتر بود.
اختلاف میانگین ارتفاع عمودی صورت در حالت استراحت و اکلوژن مرکزی 05/0±03/2 میلیمتر V.D.R-V.D.O = بود. بیشترین اندازة تکرار شدة اختلاف نیز 2 میلیمتر بود.
اختلاف میانگین عرض گوشه لبها از میانگین عرض دیستال کانین ها (A.R.C.D) 39/1±05/8 میلیمتر بود.
نسبتها:
میانگین نسبت اندازة طول سانترال راست فک بالا به VDO، 16/0 بود. آزمون ضریب همبستگی Pearson نشان می دهد که همبستگی (Correlation) معنی داری با خطای کمتر از 1/0 میان VDO و طول دندان وجود دارد (056/0 = p و 16/0 = r).
و میانگین نسبت عرض دندان سانترال راست فک بالا به اندازة عرض گوشه لب ها 14/0 تعیین شد.
میانگین نسبت اندازة طول دندان لترال راست فک بالا به اندازة VDO، 14/0 و میانگین نسبت عرض دندان لترال راست فک بالا به عرض گوشه لب ها 11/0 بود.
میانگین نسبت عرض دندان سانترال راست فک بالا به اندازة دیستال کانین تا کانین طرف دیگر (A.R.C.D) 14/0 و میانگین نسبت عرض دندان لترال راست فک بالا به اندازه A.R.C.D، 10/0 بود که در جدول 1 دیده می شود.
در این مطالعه، مقایسه ای نیز بر اساس استان محل تولد شرکت کنندگان در تحقیق صورت گرفت به این صورت که:
از 100 نفر شرکت کننده در این تحقیق 54 نفر متولد استان خراسان و 46 نفر متولد استانهای دیگر بودند.
بین طول و عرض دندانهای سانترال و لترال در مردان متولد استان خراسان و دیگر استان ها تفاوت آماری وجود نداشت.
جدول 1 : میانگین، انحراف، حداقل و حداکثر نسبت متغیرهای
تحت مطالعه (100=n)
|
|
میانگین |
انحراف معیار |
حداقل |
حداکثر |
|
C/G |
16/0 |
02/0 |
12/0 |
21/0 |
|
D/F |
14/0 |
02/0 |
10/0 |
20/0 |
|
D/E |
14/0 |
01/0 |
11/0 |
17/0 |
|
C'/G |
14/0 |
02/0 |
10/0 |
19/0 |
|
D'/F |
11/0 |
02/0 |
07/0 |
16/0 |
|
D'/E |
10/0 |
01/0 |
08/0 |
15/0 |
C : طول 1 C' : طول 2 G : VDO E : ARCD
D : عرض 1 D' : عرض 2 F : عرض گوشه لب ها
میانگین فاصله عرض کانین تا کانین (ARCD)، عرض گوشه لب ها، VDO و VDR نیز بین متولدین استان خراسان و دیگر استانها از نظر آماری معنی دار نبود که نتایج در جدول 2 آمده است.
بین طول دندان لترال راست فک بالا و V.D.O ضریب همبستگی معنی دار دیده نشد. بر اساس آزمون همبستگی پیرسن رابطه بین عرض دندان سانترال و لترال راست فک بالا و عرض کانین تا کانین از لحاظ آماری معنی دار بود (P<0.05 و ...=r). همچنین یک رگرسیون خطی بین عرض دندانهای سانترال و لترال راست فک بالا و A.R.C.D روابط زیر بدست آمد که روابط ذیل بدست آمد.
(A.R.C.D. * 083/0) + 12/4 = عرض دندان سانترال راست فک بالا
(A.R.C.D. * 098/0) + 35/1 = عرض دندان لترال راست فک بالا
جدول 2 : مقایسة میانگین متغیرها بر حسب استان محل تولد (100=n)
|
منطقه جفرافیایی |
|
عرض بینی |
L.C.T.W* |
V.D.R |
V.D.O |
A.R.C.D+ |
عرض گوشة لب |
عرض لترال |
طول لترال |
عرض سانترال |
طول سانترال |
|
استان خراسان |
میانگین انحراف معیار |
32/25 75/2 |
33/43 75/2 |
63 4 |
02/61 91/3 |
13/53 44/3 |
35/60 38/4 |
68/6 82/0 |
46/8 09/1 |
57/8 72/0 |
96/9 01/1 |
|
دیگر استانها |
میانگین انحراف معیار |
82/24 77/2 |
87/43 2/4 |
78/63 1/4 |
7/61 11/4 |
09/53 56/3 |
11/62 27/5 |
42/6 71/0 |
41/8 98/0 |
52/8 73/0 |
77/9 93/0 |
+ عرض کانین تا کانین (Arc canine distance)
* عرض نوک کانین تا نوک کانین طرف دیگر (Inter canine tip width)
بحث:
در بعضی از منابع میانگین اندازة طول دندان سانترال راست فک بالا را 5/10 میلیمتر و عرض دندان سانترال فک بالا را 5/8 میلیمتر بیان می کنند(6). در مطالعة ما میانگین طول دندان سانترال راست فک بالا 87/9 میلیمتر و میانگین عرض دندان سانترال راست فک بالا 55/8 میلیمتر بدست آمد، که این نتایج تحقیقات قبلی را تائید می کند.
در مطالعه Keny حدود 8/42% از افراد تحت مطالعه عرض سانترال بیشتر از 5/9 میلیمتر داشتند که حاکی از اندازه دندانهایی با عرض بزرگتر است(5).
طبق نتایج مطالعة ما بین طول دندان سانترال راست فک بالا و V.D.O ضریب همبستگی معنی دار مشاهده شد (P<0.05). و رابطه (V.D.O * 04/0) + 42/7 = طول دندان سانترال راست فک بالا، بدست آمد که در آن 42/7 عدد ثابت و 04/0 ضریب همبستگی می باشد. در مطالعه ای مشابه که در سال 1376 ه.ش در تهران انجام شده است رابطة بین طول دندان سانترال راست فک بالا و V.D.O بصورت (V.D.O*062/0) +74/6 = طول دندان سانترال راست فک بالا)، بدست آمده است که بسیار نزدیک به رابطة بدست آمده در مطالعة ما
می باشد(7).
عرض گوشة لب ها و فاصلة A.R.C.D نیز از لحاظ آماری با یکدیگر رابطة معنی دار داشتند (P<0.05). و رابطه شان قویتر از رابطة بین عرض دندان های سانترال و لترال راست فک بالا با عرض گوشه لب ها بود. بین V.D.O و V.D.R نیز ارتباط مشخص و
معنی دار وجود داشت (P<0.05). همچنین بین عرض پرة بینی و اندازة فاصله عرض نوک کانین ها (I.C.T.W) نیز رابطة آماری معنی دار مشاهده شد (P<0.05). که تاییدی است بر نتایج بدست آمده از مطالعة آقای Hoffman که در همین رابطه در سال 1986 م. انجام شده است(8).
در مطالعة Hateh عرض مجموع سانترال های بالا 37% عرض دیستال کانین تا دیستال کانین را اشغال می کرد، ولی در مطالعة ما در افراد ایرانی عرض مجموع سانترال های بالا 32% این فاصلة را اشغال
می کند، تفاوت اندازة A.R.C.D بدست آمده در مطالعة ما (11/53 میلیمتر) با مطالعة شیلینبرگ (8/45 میلیمتر)، mm31/7 می باشد(9).
میانگین عرض ARCD در مطالعه ما 11/53 میلیمتر بود که با مطالعه Hatch تفاوت زیادی دارد(2). میانگین ARCD در تحقیقات Hatch حدود 85/44 به دست آمده در حالی که در بیشتر تحقیقات میانگین ARCD حدود 23/52 می باشد(9). بیشترین مقدار تکرار ARCD برای مردان 53 میلیمتر بود که با گزارش Levere و همکارانش در سال 1994 یکسان بود(6).
طبق نتایج بدست آمده از مطالعة ما میانگین عرض گوشة لب ها 05/8 میلیمتر از میانگین عرض A.R.C.D بیشتر است.
میانگین عرض دندان سانترال راست فک بالا 56/44 میلیمتر و میانگین عرض دندان لترال راست فک بالا 55/46 میلیمتر از میانگین عرض A.R.C.D کمتر است. همچنین میانگین عرض دندانهای سانترال و لترال راست فک بالا به ترتیب 61/52 و 60/54 میلیمتر از میانگین عرض گوشة لبها کمتر است.
بطور کلی اکثر نتایج بدست آمده در مطالعة ما مـشابه نـتـایج بـدست آمـده از تــحقیقات قـبلی
می باشد(7و4و3).
نتیجه گیری:
از اندازه گیری های ارائه شده و فرمول های بدست آمده در این مطالعه می توان به کمک دیگر روش ها، برای تعیین اندازة دندانهای قدامی در پروتزهای کامل استفاده کرد.
)