Document Type : original article
Authors
1 Assistant Professor, Dept of Prosthodontics, School of Dentistry and Dental Research Center of Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
2 Dentist
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه
بدون شک هر انسانی خواستار هماهنگی در ترکیب ظاهری و رنگ طبیعی دندانهای خویش است و
می توان گفت در جوامع امروزی برخورداری از این مزیت، می تواند اعتماد به نفس را نیز در فرد بالا ببرد.(1)
شواهد فراوانی در طول تاریخ علم دندانپزشکی وجود دارد که نشان دهندة اهمیت اعادة زیبایی از دست رفته دندانها و تلاشهای بی پایان جهت رسیدن مطلوب به این امر است. از زمان Hewitt که در سال 1883 مصرانه خواستار توجه دندانپزشکان به مسائل زیبائی شد تا زمان Sproull که در سال 1973 ابعاد رنگ را طبق سیستم رنگی مانسول در عرصه علم دندانپزشکی وارد کرد(2) و تاکنون که دستگاههای کالریمتریک و اسپکتروفتومتریک دقیق اختراع گردیده است، رسیدن به نهایت زیبائی در دندانپزشکی ترمیمی مورد توجه جدی بوده است.(3)
در میان ترمیمهای پروتزی دندان، استفاده از روکش چینی-فلز خصوصاً در نواحی قدامی گستردگی بیشتری دارد. دندانهای طبیعی و حتی ترمیمهای چینی مواد نیمه شفافی هستند که رنگ آنها از طریق اثر ترکیبی انعکاس، تفرق، انتشار و نفوذ رنگها ایجاد
می شود. ترکیب این تاثیرات باعث پیچیدگی مکانیسم ایجاد رنگ در دندانها می شود. عدم استفاده از بیس فلزی در ترمیمهای چینی که منجر به یک روکش تمام چینی می شود، افزایش فوق العاده ای در کیفیت رنگ و ترانسلوسنسی ترمیم می دهد که در نتیجه عبور نور از تاج است.(4)
جهت انتخاب و مقایسه رنگ در چینی های دندانی از روشهای چشمی یا وسایل کالریمتری کمک گرفته می شود. انطباق رنگ مطلوب، یک ارزیابی کیفی است که از مقایسه چشمی یک نمونه (ترمیم چینی) با یک هدف (نمونه رنگ یا دندانهای طبیعی) بدست
می آید. هدف، توانایی تطبیق رنگ هر نمونه رنگ با چینی حاصل بدون کمک از رنگ آمیزی داخلی و خارجی است.(4) در یک سیستم چینی، با توجه به نوع مواد و روش کار عواملی همچون نوع چینی(6و5)، فلز زیرین(7) و ضخامت چینی(8) در ایجاد تفاوت رنگ موثر هستند.
موارد دیگر مانند تکنیک متراکم سازی و دماهای پخت و پختهای مکرر در مقایسه با موارد بالا به میزان کمتر بر رنگ چینی های دندانی تاثیر داشته است.(8)
دکتر Bruce J و همکاران در 1991 از پنج آلیاژ
باندشونده با چینی جهت ساخت ترمیم های چینی- فلز استفاده کرده و اثر آن را روی رنگ اپک و دنتین مورد بررسی قرار دادند. این پنج آلیاژ عبارت بودند از:
High gold، Gold palladium، Nickel-Chromium، Palladium-Silver و High palladium.
در این تحقیق از اوپک ویتا با رنگ A1 با ضخامت متوسط mm29/0-26/0 استفاده شد. همچنین
دنتین ویتا با رنگ A1 با ضخامت متوسط
mm79/0-74/0 استفاده گردید. برای ارزیابی کالریمتریک از CR 100 chromometer Minolta استفاده شد. آنها نتیجه گرفتند که آلیاژهای حاوی
High noble metal بهترین حالت ایجاد رنگ در میان پنج گروه آلیاژ را داشتند، بدون اینکه اختلاف معنی دار آماری نشان دهند. به علاوه آلیاژهای
Nickel-Chromium و Palladium-Silver بیشترین تغییر رنگ را در Body پرسلن، نسبت به گروه کنترل
High Gold داشتند.(9)
دکتر Jacobs SH و همکاران در 1987 با هدف ارزیابی تاثیر ضخامت چینی و نوع آلیاژ روی رنگ سیستم های چینی-فلز مطالعه ای را انجام دادند. آنها از دو روش آنالیز اسپکتروفتومتری و چشمی برای سنجش میزان Chroma, Hue و Value استفاده کردند. آلیاژهای High-Palladium، Gold-Palladium-Platinum و آلیاژ بیس متال Nickel-Chromium بصورت صفحاتی برای پخت چینی تهیه شد. آنها نشان دادند که، نوع آلیاژ استفاده شده در تشخیص چشمی و اسپکتروفتومتریکالی تاثیر کمتری بر Hue چینی
می گذارد. از طرفی تغییرات معنی داری در Hue
به طور اسپکتروفتومتریکالی بین دو آلیاژ
Nickel-Chromium و High palladium با آلیاژ
Gold-Platimum-Palladium ثبت شد و تغییر معنی داری در Value و Chroma ثبت نشد. همچنین رنگهای C4 و A3 بسیار بیشتر از رنگ B1 تحت تاثیر ضخامت دنتین قرار داشتند.(10) دکتر Stavridakis و همکاران در سال 2000 تاثیر آلیاژهای مختلف High palladium را روی رنگ اپک چینی بررسی کردند. آنچه مشخص گردید این بود که ضخامت لایه mm1/0 از اپک چینی در آلیاژهای Pd-Cu-Ga مورد مطالعه، به طور مشخص روی رنگ چینی تاثیری ندارد.(11)
از عوامل موثر بر رنگ، بیس فلزی بکار رفته
می باشد. تاکنون در مورد انواع مختلف آلیاژها که به عنوان زیرساز چینی فلز استفاده می شوند و تاثیری که بر رنگ نهایی ترمیم دارند، مطالعات مختلف صورت گرفته است. اکثر قاطع پژوهشها در مورد فلزات نابل (Noble) و آلیاژهای دارای پالادیوم زیاد صورت گرفته است ولی در بین فلزات بیس مقایسه ای انجام نشده است. هدف این مطالعه مقایسة تاثیر سه نوع آلیاژ "Base metal" شامل "بلاباند" "ویرون 99" و نوع "مینالوکس" (ساخت شرکت موادکاران ایران) بر رنگ چینی پوشانندة آنها و بررسی ابعاد مختلف رنگ چینی در بین این آلیاژها بود. چینی بکار رفته نیز از گروه چینی Vita با رنگ A2 بود.
مواد و روش ها
در این مطالعه تجربی- آزمایشگاهی تاثیر نوع آلیاژ بکار رفته بر روی رنگ نهایی چینی بررسی شد. برای مقایسه از سه نوع آلیاژ بیس متال Bellabond،
Wirron 99 و نوع ایرانی مینالوکس استفاده شد. نوع چینی موردنظراز گروه(Vita metal ceramic VMK 68) با رنگ A2 استفاده شد.
برای تهیه مدل مطالعه، دیسکهای فلزی دایره ای شکل به قطر cm1 و با ضخامت نهایی mm3/0 تهیه و چینی گذاری بر روی آنها انجام شد. به این منظور از موم های ورق سبز رنگ با ضخامت mm5/0، یک صفحه دایره ای شکل مومی به قطر cm1 تهیه شد.
گچ فسفات باندد Deguvest (ساخت کارخانه Degusa) برای سیلندرگذاری مورد استفاده قرار گرفت. بعد از این مرحله سیلندرها در کوره Burn out قرار گرفتند. آلیاژ بوسیله تورچ حاوی گاز اکسیژن ذوب و توسط سانتریفوژ مکانیکی (Kerr) وارد فضای Mold گردید. تمام نمونه ها با ذرات آلومینای 50 میکرونی سندبلاست گردید و 10 دقیقه زیر بخار آب جوش شستشو داده شد. مراحل اکسیداسیون طبق دستور کارخانه سازنده آلیاژها انجام گردید. کلیه مراحل
چینی گذاری برای هر کدام از آلیاژها به طور یکسان صورت گرفت.
این کار در دو مرحله صورت گرفت: مرحله اول یک لایه نازک Wash و مرحله دوم پوشاندن کامل رنگ فلز. بعد از مرحله دوم، ضخامت نمونه ها اندازه گیری شد، و در صورت نیاز با سنگهای اکسید آلومینیوم تصحیح شد. بطوریکه ضخامت اپک بدون احتساب ضخامت فلز زیرین به mm2/0 رسانده شد.
با توجه به تاثیری که دفعات پخت روی رنگ چینی دارد، در ابتدا دنتین در حجمی بیشتر از ضخامت مورد نظر روی دیسکها قرار گرفت. در پایان پخت برای رسیدن به ضخامت مطلوب دنتین از ضخامت هر نمونه کم شد تا ضخامت نهایی چینی دنتین (بدون احتساب ضخامت فریم و لایه اپک) برای هر نمونه به mm1 برسد. تمام نمونه ها با لاستیک مخصوص پرداخت چینی پرداخت شدند.
10 نمونه از هر نوع آلیاژ در مجموع مدنظر بود که با چینی ویتا (رنگ A2) و با ضخامتهای یکسان پوشانیده شد. مقایسه رنگ با دستگاه کالریمتری و بر اساس سیستم Lab صورت گرفت.
همچنین یک نمونه رنگ از چینی A2 بدون استفاده از فلز به عنوان گروه کنترل رنگ ساخته شد. در این مورد بر روی لایه اپک، دنتین به ضخامت mm5 پخته شد. بدین ترتیب 10 نمونه شاهد برای مقایسه رنگ نمونه ها تهیه گردید.
برای مقایسة رنگ نمونه ها از دستگاه کالریمتریک کامپیوتری و با استفاده از دو لامپ Day light همانند نور طبیعی روز با زاویه 45 درجه نسبت به نمونه استفاده گردید. در این روش از هر نمونه عکسی گرفته می شود و تحت نرم افزار طراحی شده، منطقه مورد نظر رنگ سنجی انتخاب می شود. اطلاعات رنگی منطقه مورد نظر با کمک نرم افزار فتوشاپ و تحت سیستم Lab بدست می آید.
اعداد متغیرهای l*، a* و b* تمام نمونه ها و گروه کنترل استخراج شده در جداولی ثبت و آنالیزهای آماری انجام شد. برای توصیف داده ها از
شاخص های آماری میانگین، انحراف معیار و نمودار استفاده گردید. میزان تغییرات رنگ (ΔE) هر آلیاژ در مقایسه با گروه کنترل با استفاده از آنالیز واریانس یکطرفه (One way-ANOVA) بدست آمد. با کمک آنالیز توکی (Tukey) ΔE سه گروه آلیاژ با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفت.
یافته ها
برای بررسی تاثیر نوع آلیاژ بر رنگ چینی مقادیر l*، a* و b* در گروههای مختلف و کنترل با هم مقایسه شدند (05/0P-Value ≤ معنی دار می باشد).
مقایسه میانگین l* در آلیاژهای مختلف
بر اساس جدول 1 نوع آلیاژهای مورد مطالعه اثر معنی داری روی l* دارند (004/0P-value=).
با توجه به تاثیر نوع آلیاژ بر l*، آزمون توکی (Tukey) برای مشخص کردن تفاوت بین گروهها انجام شد. بررسی اثر نوع آلیاژ بر رنگ چینی (A2) Vita نشان می دهد که اختلاف میانگین l* تنها بین
آلیاژهای Wirron 99 و Bellabond معنی دار است
(025/0P-value=).
مقایسه میانگین a* در آلیاژهای مختلف
بر اساس جدول 1 نوع آلیاژهای مورد مطالعه اثر معنی داری روی a* دارند (037/0P-value=). از آنجا که نوع آلیاژ بر a* تاثیر داشت، جهت تعیین تفاوت بین گروهها از آزمون توکی (Tukey) استفاده شد. در مقایسة انجام شده جهت تعیین اثر نوع آلیاژ بر رنگ چینی (A2) Vita مشخص شد که اختلاف میانگین a*، تنها بین آلیاژهای Wirron 99 و Bellabond معنی دار است (031/0P-value=).
مقایسه میانگین b* در آلیاژهای مختلف
بر اساس جدول 1 نوع آلیاژهای مورد مطالعه اثر معنی داری روی b* دارند (001/0P-value<). جهت مشخص نمودن تفاوت بین گروهها از آزمون توکی در مورد این متغیر نیز صورت گرفت. اما با انجام آزمون مورد نظر، مشخص شد که اختلاف بین میانگین b*، بین هیچکدام از آلیاژهای مورد مطالعه معنی دار نبوده است.
اختلاف رنگ ΔE برای هر آلیاژ در مقایسه با گروه کنترل از فرمول زیر محاسبه شد:
ΔE = (Δl2 + Δa2 + Δb2)1/2
نتایج آنالیز واریانس نشان داد که اختلاف
معنی داری بین مقادیر ΔE در آلیاژهای Wirron 99، Bellabond و Minalux در مقایسه با گروه کنترل وجود دارد (017/0P-value=).
آزمون توکی برای مقایسه اختلاف میانگین ΔE بین سه گروه انجام شد. جدول 2 میزان اختلاف بین مقادیر میانگین ΔE، در سه گروه را نشان می دهد. در این آزمون مشخص شد، اختلاف رنگ (ΔE) تنها بین دو گروه Wirron 99 و Bellabond معنی دار بوده است (012/0 P-value=) و در دیگر موارد این اختلاف رنگ از نظر آماری معنی دار نبوده است.
جدول 1 : مقایسه میانگین مقادیر l*، a* و b* در سه گروه آلیاژ با گروه کنترل
|
|
l* (انحراف معیار) میانگین |
a* (انحراف معیار) میانگین |
b* (انحراف معیار) میانگین |
|
Wirron 99 |
(95/0) 84/71 |
(47/0) 00/1 |
(51/0) 38/12 |
|
Bella bond |
(38/1) 38/73 |
(10/0) 57/1 |
(64/0) 68/12 |
|
Minalux |
(16/1) 98/72 |
(59/0) 38/1 |
(46/0) 30/12 |
|
Control |
(06/1) 77/73 |
(47/0) 35/1 |
(82/0) 65/15 |
|
P-value |
*004/0 |
*037/0 |
*001/0> |
جدول 2 : آزمون توکی برای بررسی اختلاف بین مقادیر میانگین ΔE در سه گروه آلیاژ
|
P-value |
انحراف معیار |
اختلاف میانگین (I-J) |
J |
I |
|
012/0 |
226/0 |
701/0 |
Bellabond |
Wirron 99 |
|
340/0 |
226/0 |
324/0 |
Minalux |
|
|
012/0 |
226/0 |
701/0 |
Wirron 99 |
Bellabond |
|
238/0 |
226/0 |
376/0 |
Minalux |
|
|
340/0 |
226/0 |
324/0 |
Wirron 99 |
Minalux |
|
238/0 |
226/0 |
376/0 |
Bellabond |
بحث
بررسی تغییرات l*، a* و b*
بر اساس آنالیز واریانس یکطرفه، مشخص شد که نوع آلیاژ در مقایسه با گروه کنترل بر روی l*، a* و b* اثر معنی دار دارد. l* معرف ولیویا روشنی رنگ است. چینی ویتا A2 پخته شده بر روی آلیاژ Bellabond بیشترین مقدار l* و بر روی آلیاژ
Wirron 99 کمترین مقدار l* را دارا بوده که این اختلاف از نظر آماری معنی دار بود (025/0P-value=).
Douglas و همکارش (1999) با مطالعه ای نشان دادند که در سیستم چینی فلز ولیو با افزایش ضخامت کاهش می یابد و رابطه معکوس بین ضخامت پرسلن و ولیو (l*) در نتیجه ضریب پخش و جذب نوری چینی دنتین وجود دارد. با افزایش ضخامت دنتین نور بیشتری جذب و پخش می شود در نتیجه از سطح لایه اپک، نور کمتری منعکس می شود.(4) مطالعه دکتر Jacobs و همکاران (1987) این یافته را در رنگ A3 تایید می کند.(10) مطالعه ما نشان می دهد که تاثیر نوع آلیاژ بر ولیو در مورد آلیاژ مینالوکس در حد واسط آلیاژهای Bellabond و Wirron 99 می باشد.
اختلاف مقدار ولیو بین آلیاژ مینالوکس با دو آلیاژ دیگر از نظر آماری معنی دار نبود.
a* معرف نمودار قرمز- سبز (+ قرمز، سبز) در سیستم CIE-LAB است. افزایش a* تمایل رنگ به سمت قرمز را نشان می دهد. بررسی تاثیر آلیاژ بر رنگ چینی بطوریکه مقادیر l*، a* و b* به تفکیک مورد بررسی قرار گیرند در مطالعات گذشته کمتر انجام شده است. b* نمودار رنگ بر روی محور زرد- آبی
(+ زرد، آبی) است و افزایش مقدار b* تمایل رنگ به سمت زرد را نشان می دهد. تنها در مطالعة دکتر Bruce J و همکارانش (1991) که تاثیر چند آلیاژ نابل و یک آلیاژ Ni-Cr مورد بررسی قرار گرفت، عنوان شده است که استفاده از آلیاژهای Pd-Ag در مقایسه با آلیاژ Ni-Cr مقدار b* را در محور رنگ به طرف مثبت (زرد) متمایل نموده است و بین این دو گروه آلیاژ اختلاف چشمگیری از نظر مقادیر a* و l* بدست نیامده است.(9)
در مطالعة ما مقایسه مقادیر میانگین a*، (جدول 1) نشان می دهد که آلیاژ Wirron 99 کمترین و آلیاژ Bellabond بیشترین مقادیر a* را از خود نشان داده است و مقدار a* برای آلیاژ مینالوکس در حد واسط این دو قرار داشته است. مقایسه مقادیر میانگین نشان داد که تنها بین دو آلیاژ Wirron 99 و Bellabond اختلاف معنی داری از این نظر وجود دارد
(031/0P-value=). مشابه مقدار ولیو، آلیاژ مینالوکس با دو آلیاژ دیگر از نظر مقدار a* اختلاف آماری قابل توجهی نداشت. تاثیر آلیاژ Bellabond (در مقایسه با دو آلیاژ دیگر) بر روی چینی ویتا بر روی محور a* در جهت مثبت (قرمز) بوده و تاثیر آلیاژ Wirron 99 (در مقایسه با دو آلیاژ دیگر) بر روی چینی ویتا بر روی محور a* در جهت منفی (سبز) بوده است. به عبارت دیگر آلیاژ Bellabond در مقایسه با آلیاژ مینالوکس، هیوی قرمزتر و در مقایسه با آلیاژ Wirron 99 هیوی سبزتری را در چینی ایجاد می کند. در مطالعة ما مقایسه میانگین b*، (جدول 1) نشان می دهد که آلیاژ Bellabond بیشترین و آلیاژ مینالوکس کمترین مقادیر b* را از خود نشان داده است و مقدار b* برای آلیاژ Wirron 99 در حد واسط این دو قرار داشته است.
آزمون توکی نشان داد که بین سه گروه آلیاژ مورد مطالعه اختلاف معنی داری بین مقادیر میانگین b* وجود ندارد. به عبارت دیگر دامنة تغییرات هیو بر روی محور b* در سه آلیاژ مورد مطالعه وسعت زیادی نداشته و از نظر هیوی زرد- آبی هر سه آلیاژ مقادیر مشابهی را نشان دادند.
بررسی تغییرات ΔE
ΔE اختلاف جبری دو رنگ از یکدیگر است و در اکثر مطالعاتی که بر روی رنگ صورت می گیرد تغییرات ΔE بحث می شود. به عبارت دیگر با محاسبه ΔE اختلاف رنگ نمونه ها از هم مشخص می شود. ΔE بزرگتر از 1 به معنی تفاوت محسوس و قابل دید
از نظر چشمی بین دو رنگ در حداقل 50%
مشاهده کنندگان است و ΔE بزرگتر از 7/2 به معنی تفاوت رنگی است که از نظر کلینیکی غیرقابل قبول است.(4)
در این مطالعه مقایسه میانگین ΔE بین سه گروه آلیاژ با گروه کنترل، اختلاف آماری معنی داری را نشان داد (017/0P=). مطالعة دکتر Bruce J و همکارانش (1991)، نیز حاکی از آن است که آلیاژ
بیس متال (Ni-Cr) برای رسیدن به رنگ مطلوب چینی پوشاننده وضعیت نامطلوبی را در مقایسه با آلیاژهای High noble داشته است.(9) برای بررسی اختلاف میانگین ΔE در بین سه گروه آلیاژ مورد مطالعه، آزمون توکی انجام شد (جدول 2). مقادیر ΔE حاصل از آزمون توکی (Tukey) نشان می دهد که بیشترین اختلاف رنگ بین این سه آلیاژ مربوط به
دو گروه Wirron 99 و Bellabond می باشد
(70/0Mean difference=) و کمترین مقدار ΔE مربوط به اختلاف رنگ بین دو گروه Wirron 99 و مینالوکس (32/0Mean difference=) می باشد.
بعبارت دیگر آلیاژ مینالوکس از نظر تاثیری که بر رنگ چینی پوشاننده آن می گذارد شباهت زیادی به آلیاژ Wirron 99 و Bellabond دارد. نتایج حاصل از آزمون توکی همچنین نشان می دهد که اختلاف رنگ بین آلیاژ مینالوکس با دو گروه Wirron 99 و Bellabond از نظر آماری معنی دار نیست (جدول 2).
بنابراین آلیاژ مینالوکس به عنوان یک آلیاژ ایرانی می تواند از نظر تاثیر بر رنگ چینی اثر مشابهی با آلیاژهای بیس متال خارجی (Wirron 99، Bellabond) داشته باشد. آلیاژهای بیس متال با توجه به مطالعات گذشته (Bruce J و همکاران در 1991)(9) اگر چه
می توانند تاثیر نامطلوبی بر رنگ چینی بگذارند، اما نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که این اختلاف رنگ (ناشی از نوع آلیاژ) در بین انواع تجاری آلیاژهای بیس متال خیلی چشمگیر نیست. با توجه به جدول 2 درمی یابیم که اختلاف رنگ بین سه گروه مورد مطالعه در تمام موارد در محدودة 70/0-32/0 بوده است. این مقادیر همواره کمتر از 1 بوده و بیانگر این موضوع است که اختلاف رنگ چینی پخته شده بر روی این سه آلیاژ غیرمحسوس بوده و توسط چشم غیرمسلح قابل تشخیص نخواهد بود.
نتیجه گیری
1- مقادیر l* بدست آمده در آلیاژ مینالوکس در مقایسه با دو آلیاژ دیگر تفاوت معنی دار نداشت.
2- متوسط مقدار a* در آلیاژ مینالوکس در حد واسط دو آلیاژ دیگر بود.
3- از نظر مقدار b* اختلاف معنی داری بین گروهها دیده نشد و دامنة تغییرات b* در سه گروه مقادیر مشابهی داشتند.
4- اختلاف رنگ (ΔE) بدست آمده از سه گروه آلیاژ دارای اختلاف معنی داری با گروه کنترل بود (017/0P-value =).
5- اختلاف رنگ چینی پخته شده بین سه گروه آلیاژی با چشم غیرمسطح قابل تشخیص نیست.
6- آلیاژ مینالوکس (ساخت ایران) از نظر تاثیر بر اجزاء رنگ (l*، a* و b*) و اختلاف رنگ (ΔE) با دو آلیاژ خارجی Wirron 99 و Bellabond دارای اثر مشابه بوده و اغلب در محدودة حد واسط این دو قرار دارد.
)