Document Type : original article
Authors
1 Associate Professor, Dept of Orthodontics, Dental School, Tehran Azad University, Tehran, Iran
2 Dentist
3 Assistant Professor, Dept of Orthodontics, Dental School, Tehran Azad University, Tehran, Iran
4 Assistant Professor, Dept of Digital Power, Tehran University, Tehran, Iran
Abstract
Keywords
مقدمه
یکی از اجزای دستگاه های ارتودنسی که امروزه در سطح وسیعی جهت درمان مورد استفاده قرار می گیرد آرچ وایرها هستند.(1) آلیاژهای نیکل تیتانیوم و فولاد زنگ نزن به دلیل خصوصیات مکانیکی و فیزیکی خوبی که در مقابل خوردگی در داخل دهان دارند، یکی از پر استفاده ترین نوع آلیاژها هستند.(2) وجود ناهمواری های سطحی بر روی سیم های ارتودنسی می تواند بر روی خوردگی، اصطکاک، حرکات دندانی، سازگاری نسجی و زیبائی تاثیر بگذارد.(4و3) از طرفی میان میزان خوردگی و ناهمواری های سطحی موجود بر روی این سیم ها و میزان آزادسازی یون های فلزی در داخل دهان، ارتباط مستقیمی وجود دارد.(5و1)
نشان داده شده است که افزایش ناهمواری های سطحی سیم های ارتودنسی به دلیل ایجاد سطح تماس بیشتر سیم و براکت، موجب افزایش اصطکاک می شود، نیروهای اصطکاک می تواند باعث کاهش نیروهای ارتودنسی به میزان 50 درصد و حتی بیشتر شود.(6و3) در مقابل عده ای از محققین گزارش نموده اند اگرچه ناهمواری های سطحی بر روی حرکت دندانها بر روی آرچ وایر اثر دارد ولی حرکت دندان پروسهای پیچیده و به فاکتورهای بسیار زیاد دیگری بستگی دارد.(8و7) تخریب یک فلز به دلیل خوردگی می تواند باعث آزادسازی یون های فلزی یا افزایش انحلال پوشش سطحی آن
شود.(14-9) آزادسازی یون های فلزی باعث تاثیر بر روی مخاط دهان و سیستم ایمونولوژیکی می شود که بیشترین عارضه آن، آلرژی تماسی است.(16و15) مواد دندانی باید در برابر استرس های مکانیکی، شیمیایی و حرارتی در دهان بیماران مقاومت کنند و باید سازگاری کافی با محیط تهاجمی دهان داشته باشند، نتیجتاً کیفیت سطحی (خشونت سطح مواد دندانی) از بیشترین اهمیت برخوردار است.(17) اگرچه از شیوههای متفاوتی از قبیل میکروسکوپ الکترونی، اسپکتروسکوپی و پروفیلومتری جهت ارزیابی میزان ناهمواری سطحی سیم ها استفاده میگیرد ولی هنوز یکی از رایج ترین شیوه ها برای تعیین ناهمواری سطحی موجود بر روی سیم ها پروفیلومتری است.(3)
Robert و همکارانش ناهمواری های سطحی روی سیمهای ارتودنسی را مورد مطالعه قرار دادند و طبق مقایسه ناهمواری های سطحی سیم های نیکل تیتانیوم، استنلس استیل و بتاتیتانیوم گزارش کردند که سیم فولاد زنگ نزن دارای هموارترین سطح می باشد.(6)Krishnan در تحقیق خود با استفاده از پنج بررسی مختلف از جمله بررسی ناهمواری سطحی توسط میکروسکوپ الکترونی گزارش کرد که سیمهای فولاد زنگ نزن با ارزش بالای استحکام، اصطکاک کم و سطح صاف و هموار به عنوان سیم مناسب در درمانهای مکانوتراپی قابل استفاده است.(18)
Christoph و همکارانش در مطالعه ناهمواریهای سطحی یازده سیم نیکل تیتانیوم، یک سیم فولاد زنگ نزن و یک سیم بتاتیتانیوم توسط پروفیلومتری و میکروسکوپ الکترونی و Laser specular reflectance به این نتیجه رسیدند که سیم فولاد زنگ نزن دارای هموارترین سطح است.(3) با توجه به اهمیت موضوع و تعداد کم مطالعات در این زمینه از یک طرف و تفاوت قیمت بین سیم ها از شرکتهای سازنده مختلف از طرف دیگر، هدف از این تحقیق اندازه گیری میزان ناهمواری های سطحی موجود بر روی سیم های نیکل تیتانیوم و فولاد زنگ نزن تولید شده توسط شرکت های امریکن ارتودنتکیس، ارتوتکنولوژی، آلستار و یک شرکت چینی به نام اسمارت بود.
مواد و روش ها
این تحقیق به روش مقطعی طراحی گردید. از سیم های نیکل تیتانیوم و فولاد زنگ نزن یک بسته حاوی ده عدد سیم از کارخانجات تولید کننده امریکن ارتودنتیکس
(American Orthodontics, USA)ارتوتکنولوژی
(Ortho Technology, Inc. Tampa, Florida, USA)، آلستار (Columbus all star orthodontics, LLC USA) و یک شرکت چینی به نام اسمارت(Beijing smart technology CO., LTD China) به شکل آرچ پری فرم و در اندازه 022/0´016/0 اینچ از نمایندگی های شرکت های فوق در ایران بطور مستقیم تهیه شد. با فرض این که پروسه ساخت و پرداخت سیم ها توسط کارخانه سازنده یکسان است(7) از هر بسته یک عدد سیم به طور تصادفی انتخاب گردید. هر یک از سیم های انتخاب شده جهت عدم شناخت آنها توسط فرد آزمایش کننده علامت و کدگذاری و قبل از هر گونه مداخله ای به مرکز تحقیقات دانشگاه تهران منتقل شدند. قبل از انجام آزمایش سیم های مورد تحقیق توسط یک محلول آلکالینی جهت از بین بردن هر گونه مواد چربی، معدنی و آلی احتمالی تمیز شدند. سپس روی هر سیم به وسیله یک پروفیلومتر مدل
(DEKPAC 3D) ساخت کشور آلمان که مجهز به یک نوک الماسی با قطر 5 میکرون است سه اسکن از موقعیت های متفاوت هر سیم با دقت 01/0 میکرون تهیه شد. در این روش حرکات عمودی نامنظم نوک الماسی که در تماس دایم با سطح مورد اسکن است در مقابل حرکات عرضی منظم سطح مورد اسکن قرار گرفته و ناهمواری های سطحی را ثبت مینماید. این دستگاه با سرعت ثابت یک میلی متر در ثانیه ناهمواری های سطحی اجسام را بطور مکانیکی اسکن مینماید. پروفایل اسکن شده توسط یک پرتومتر در یک صفحه نمایش به صورت گراف دیده می شود و یک وسیله الکترونیکی کوچک میزان ناهمواری های سطحی را به صورت عدد نشان می دهد. اسکنینگ در مسافت های 5 میلی متر انجام گرفت، سپس میانگین و انحراف معیار ناهمواری های سطحی توسط آنالیز آماری Mann-Whitney و کروسکال والیس بررسی و مورد قضاوت آماری قرار گرفت.
یافته ها
تحقیق بر روی پنج سیم از شرکت های امریکن ارتودنتیکس، ارتوتکنولوژی، آلستار و یک شرکت چینی به نام اسمارت انجام و میزان ناهمواری های سطحی بررسی گردید. یافته های تحقیق پروفیلومتری نشان داد که میزان میانگین ناهمواری های سطحی سیم های نیکل - تیتانیوم ساخت اسمارت، امریکن ارتودنتیکس، ارتوتکنولوژی و آلستار به ترتیب افزایش برابر بود با: (آنگستروم) A° 915±1289،
A° 372±1378، A° 369±2444 و A° 2832±5242. آزمون کروسکال والیس انجام و اختلاف معنی داری بین ناهمواریهای سطحی سیم های نیکل تیتانیوم مشاهده گردید (جدول 1). این اختلاف از نظر آماری بین سیم آلستارو امریکن ارتودنتیکس (001/0P<)، بین سیم اسمارت و آلستار (001/0P<) و بین سیم آلستار و ارتوتکنولوژی (006/0P=) معنیدار بود
(جدول 2). همانطور که در جدول 3 ملاحظه میگردد میزان میانگین ناهمواری های سطحی سیمهای فولاد زنگ نزن ساخت آلستار، ارتوتکنولوژی و امریکن ارتودنتیکس به ترتیب برابر بود با : A° 210±710، A° 1156±1831 و
A° 2214±4018. آزمون کروسکال والیس اختلاف معنی داری بین سیم های فولاد زنگ نزن نشان داد (024/0P=) (جدول 3). این اختلاف ناهمواری های سطحی بین سیم های فولاد زنگ نزن امریکن ارتودنتیکس و آلستار (001/0P<) و بین امریکن ارتودنتیکس و ارتوتکنولوژی (027/0P=) از نظر آماری معنی دار بود (جدول 4).
در مقایسه کلی سیم های دو گروه نیکل تیتانیوم و فولاد زنگ نزن، اختلاف معنی داری بین ناهمواریهای سطحی دو گروه سیم بررسی شده مشاهده نگردید (جدول 5).
همانطور که در تصاویر 1 و 2 نیز مشاهده می گردد در بین آرچ وایرهای فولاد زنگ نزن، آرچ وایر ساخت امریکن ارتودنتیکس و در بین آرچ وایرهای نیکل تیتانیوم، آرچ وایر ساخت آلستار دارای بیشترین میانگین ناهمواری های سطحی می باشند.
جدول 1 : میانگین، انحراف معیار، دامنه و ضریب تغییرات ناهمواری های سطحی سیم های ارتودنسی نیکل تیتانیوم بر حسب شرکت های سازنده
گروه سیمها |
ناهمواریهای سطحی |
||||
تعداد |
میزان (آنگستروم) |
دامنه تغییرات |
ضریب تغییرات (C.V) |
میانگین رتبه |
|
NiTi اسمارت |
3 |
915±1289 |
2586 |
4/1 |
40/5 |
NiTi امریکن ارتودنتیکس |
3 |
372±1378 |
950 |
7/3 |
40/6 |
NiTi ارتوتکنولوژی |
3 |
369±2444 |
6054 |
6/6 |
20/12 |
NiTi آلستار |
3 |
2832±5242 |
966 |
9/1 |
40/17 |
006/0Kruskal-Wallis: P-value=
جدول 2 : مقایسه اختلاف میزان ناهمواری های سطحی سیمهای ارتودنسی نیکل تیتانیوم بر حسب شرکت های سازنده
گروه |
اختلاف میزان (آنگستروم) (2) – (1) |
درصد اختلاف |
P-value
Mann-Whitney |
|
گروه 1 |
گروه 2 |
|||
NiTi امریکن ارتودنتیکس |
NiTi ارتوتکنولوژی |
1067- |
6/43- |
265/0 |
NiTi امریکن ارتودنتیکس |
NiTi آلستار |
3865- |
7/73 |
001/0< |
NiTi امریکن ارتودنتیکس |
NiTi اسمارت |
88 |
9/6 |
926/0 |
NiTi ارتوتکنولوژی |
NiTi آلستار |
2798- |
4/53- |
006/0 |
NiTi ارتوتکنولوژی |
NiTi اسمارت |
1155 |
6/89 |
229/0 |
NiTi آلستار |
NiTi اسمارت |
3953 |
6/306 |
000/0 |
جدول 3 : میانگین، انحراف معیار، دامنه و ضریب تغییرات ناهمواری های سطحی سیم های ارتودنسی فولاد زنگ نزن بر حسب شرکت های سازنده
گروه سیم ها |
ناهمواریهای سطحی |
||||
تعداد |
میزان (آنگستروم) |
دامنه تغییرات |
ضریب تغییرات (C.V) |
میانگین رتبه |
|
S.S آلستار |
3 |
210±710 |
2299 |
4/3 |
80/3 |
S.S ارتوتکنولوژی |
3 |
1156±1831 |
540 |
6/1 |
80/8 |
S.S امریکن ارتودنتیکس |
3 |
2214±4118 |
6204 |
8/1 |
40/11 |
024/0Kruskal-Wallis: P-value=
جدول 4 : میزان اختلاف ناهمواری های سطحی سیم های ارتودنسی فولاد زنگ نزن بر حسب شرکت های سازنده
گروه |
اختلاف میزان (آنگستروم) |
درصد اختلاف |
P-value
Mann-Whitney |
|
گروه 1 |
گروه 2 |
|||
S.S امریکن ارتودنتیکس |
S.S ارتوتکنولوژی |
2187 |
5/119 |
027/0 |
S.S امریکن ارتودنتیکس |
S.S آلستار |
3308 |
466 |
001/0 |
S.S ارتوتکنولوژی |
S.S آلستار |
1121 |
9/157 |
242/0 |
جدول 5 : میانگین و انحراف معیار میزان ناهمواریهای سطحی سیمهای نیکل تیتانیوم و فولاد زنگ نزن
گروه |
میانگین |
انحراف معیار |
P value |
NiTi |
35/2288 |
33/2174 |
374/0 |
S.S. |
47/2189 |
82/1953 |
تصویر 1 : اسکن های تهیه شده توسط دستگاه پروفیلومتر از سیم های ارتودنسی نیکل تیتانیوم A- امریکن ارتودنتیکس B- ارتوتکنولوژی
C- آلستار D- اسمارت
|
|
تصویر 2 : اسکن های تهیه شده توسط دستگاه پروفیلومتر از سیم های ارتودنسی فولاد زنگ نزن. A- امریکن ارتودنتیکسB- ارتوتکنولوژی
C- آلستار
بحث
سازگاری نسجی سیم ها و مواد مورد استفاده در دستگاههای ارتودنسی بستگی به میزان حل شدن پوشش سطحی آنها در هنگام استفاده در داخل حفره دهان دارد.(21-19) یکی از فاکتورهای تعیین کننده در میزان مقاومت سیم ها در مقابل عوامل مکانیکی و شیمیایی موجود در دهان میزان ناهمواری های سطحی آنهاست.(12) هر گونه تغییر در پوشش سطحی وایرها آنها را برای خوردگی مستعد می سازد.(23و22) خوردگی می تواند باعث آزادسازی یون های فلزی گردیده و مشکلات پاتولوژیکی موضعی در دهان و یا سیستمیک در سایر نقاط بدن گردد.(24) نتایج این تحقیق پس از بررسی پروفیلومتری از سیم های نیکل تیتانیوم ساخت کمپانی های امریکن ارتودنتیکس، ارتوتکنولوژی، آلستار و اسمارت و سیمهای فولاد زنگ نزن ساخت کمپانی های امریکن ارتودنتیکس، ارتوتکنولوژی و آلستار، نشان داد که در بین سیم های نیکل تیتانیوم، سیم نیکل تیتانیوم ساخت شرکت چینی اسمارت و از بین سیم های فولاد زنگ نزن، سیم فولاد زنگ نزن ساخت شرکت آلستار دارای کمترین ناهمواری های سطحی و سیم های نیکل تیتانیوم ساخت کمپانی آلستار و سیمهای فولاد زنگ نزن ساخت کمپانی امریکن ارتودنتیکس دارای بیشترین ناهمواریهای سطحی بودند. اگرچه این تحقیق نشان داد که میزان میانگین ناهمواری سطحی سیم های نیکل تیتانیوم از میانگین ناهمواری های سطحی سیم های فولاد زنگ نزن بیشتر است، ولی این اختلاف به لحاظ آماری معنیدار نبود. یافته های تحقیق مطابق یافته های تحقیق Christoph و همکارانش(3)، Robert و همکارانش(6) و Shin و همکارانش(17) است که نشان دادند سیم های فولاد زنگ نزن نسبت به سیم های نیکل تیتانیوم دارای سطح هموارتری هستند.(17و6و3)
دلیل افزایش یا کاهش میزان ناهمواری های سطحی در برخی از سیم های نیتینول ساخته شده در یک کمپانی نسبت به کمپانی دیگر را می توان به دلیل تفاوت در متالوژی آن ها دانست اگرچه اطلاعات پروسه ساخت و پرداخت توسط کارخانه های سازنده هرگز فاش نمی گردد.(8) افزایش میزان ناهمواری های سطحی بر روی سیم های نیتینول نسبت به سیمهای فولاد زنگ نزن را می توان چنین توجیه نمود که خصوصیات سطحی سیم های نیکل تیتانیوم نتیجه پروسه پیچیده ساخت و پرداخت این سیم ها است. آلیاژ نیکل تیتانیوم به این ترتیب ساخته می شود که نیکل و تیتانیوم به روش Vacuum induction melting یا Vacuum arc melting با هم ترکیب می شوند، به دلیل تفاوت نقطه ذوب نیکل و تیتانیوم ممکن است یکپارچگی سیم از بین برود و برای این که آلیاژهای نیکل - تیتانیوم یکنواخت شود، لازم است که دوباره و دوباره ذوب شوند، سپس آلیاژ را پودر می کنند و پودرها را در دمای بالا به روش Isostatically پرس می کنند و به شکل سیم در می آورند،(25) وقتی پودرها به طور کامل پرس نشوند، حباب هائی ((Voids در سطوح آن به وجود میآید، سیم ها شکل نهائی خود را به وسیله کشیدن و Rolling به دست می آورند و این پروسه باعث ایجاد خراشهائی بر روی سطح سیم ها می شود.(25) متاسفانه تیتانیوم با وجود اینکه فلزی است که سازگاری نسجی دارد، به دلیل اینکه ماده خامی که تیتانیوم از آن بدست می آید به جای یک توده فشرده و محکم، یک بافت اسفنجی و سطح خشن تری نسبت به فولاد زنگ نزن دارد.(26)
مقاومت خوردگی فولاد زنگ نزن تا حد زیادی به حضور کروم در آلیاژ نسبت داده می شود، در این آلیاژها کروم و نیکل تشکیل محلول جامدی با آهن می دهند که موجب حفاظت از خوردگی و سطح صافتری نسبت به سیم های نیکل تیتانیوم می شوند.(25)
عده ای از محققین علت وجود زیاد ناهمواری سطحی بر روی سیم های نیکل تیتانیوم را عدم توجه کافی شرکت های سازنده در کیفیت ساخت این محصولات می دانند.(3)
نتیجه گیری
بر اساس این تحقیق سیم نیکل تیتانیوم ساخت کارخانه آلستار و سیم فولاد زنگ نزن ساخت کارخانه امریکن ارتودنتیکس دارای بیشترین ناهمواری سطحی و سیم نیکل تیتانیوم ساخت کارخانه اسمارت و سیم فولاد زنگ نزن ساخت کارخانه آلستار دارای کمترین ناهمواری سطحی بودند. لذا پس از در نظر گرفتن سایر شرایط و عوارض شناخته شده ناهمواری های سطحی بر روی سطح سیمهای مورد استفاده در درمانهای ارتودنسی بایستی از سیم هایی استفاده نمود که دارای کمترین میزان ناهمواری می باشند. پیشنهاد می شود که در تحقیقات بعدی میزان ناهمواری های سطحی سیم ها قبل و بعد از قرارگیری در داخل حفره دهان مورد بررسی و مقایسه قرار گیرند تا مقاومت پوشش سطحی آنها در مقابل عوامل مکانیکی و شیمیایی موجود در حفره دهان نیز مشخص گردد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از همکاری دانشگاه تربیت مدرس تهران در انجام این پروژه قدردانی می گردد.