Document Type : original article
Authors
1 Dentist
2 Associate Professor, Dep of Periodontology, School of Dentistry and Dental Research Center of Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran.
3 Associate Professor, Immunology Research Centre, Bu-Ali Research Institute, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
4 Postgraduate Student, Dep of Endodontics, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
5 Postgraduate Student, Master of Science in Biochemistry, Bu-Ali Research Institute, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
6 Periodontist
Abstract
Keywords
مقدمه
پریودنتیت یک بیماری چند عاملی می باشد که توسط پلاک میکروبی آغاز می شود ولی گسترش و شدت آن بستگی به فاکتورهای محیطی، بیماری های اکتسابی و استعداد ژنتیکی دارد. تخریب بافت های نگهدارنده دندان، لقی دندان و از دست رفتن آن از مهمترین عوارض این بیماری به شمار می رود.(1)
میکروب های پلاک و جرم هم بطور مستقیم و هم غیرمستقیم در روند تخریب بافتهای پریودنتال نقش دارند. ترشح آنزیم های پروتئولیتیک و بروز عوامل سرکوب کننده ایمنی اثر مستقیم آنهاست. همچنین عوامل پاتوژن میکروب ها مانند لیپوپلی ساکارید (Lypo poly sacarid ,LPS) باعث تحریک پاسخ ایمنی میزبان می شود که اثر غیرمستقیم آنهاست و منجر به تحریک سنتز سایتوکاینهای پیش التهابی، تجزیه بافت همبند و تحلیل استخوان می شود.(2)
در مطالعات مقایسه ای بین بافت ها و مایع شیار لثهای
افراد مبتلا به پریودنتیت با افراد سالم، سایتوکاینهای پیشالتهابی، سایتوکاینهای تنظیمی، سلول های التهابی، نوتروفیل ها، لنفوسیت ها و ماکروفاژها در بافت های بیمار به مراتب بیشتر از بافت های نرمال بوده است. (5-3)
سایتوکاینها میانجی های پپتیدی هستند که در تنظیم پاسخ های ایمونولوژیکی، پاسخ های التهابی موضعی – سیستمیک و پاسخ های ترمیمی، در مقابل عوامل مهاجم دخالت می کنند. آنها اثر خود را از طریق تحریک تکثیر و تمایز سلول ها و یا ممانعت از تکثیر و تمایز آنها ایفا میکنند.(6)
مهمترین سایتوکاینهای پیش التهابی IL-1α، IL-1β و TNF-α می باشند که اثرات مشابه و سینرژیک دارند. سایتو کاینهای پیش التهابی سنتز مولکول اتصال به اندوتلیوم برروی سلولهای التهابی مانند نوتروفیل، مونوسیت و فیبروبلاست را افزایش می دهند و باعث وازودیلاتاسیون، کموتاکسی و التهاب در ناحیه میگردند.(8و7)
TNF-α مهمترین پاسخ میزبان در برابر جزء فعال باکتری های گرم منفی (LPS یا همان اندوتوکسین) میباشد که بیشتر توسط فاگوسیت های تک هسته ای تولید می شود و توسط تحریک انترفرون گاما، IL-1 و
IL-17 افزایش می یابد. لنفوسیت T فعال شده بوسیله آنتیژن، Natural killer cells (NK) فعال شده، ماست سل فعال شده نیز آنرا تولید می کنند. TNF-α علاوه بر فعالسازی کموتاکسی سلول های التهابی، باعث تحریک سنتز IL-6،IL-1 و IL-8 شده و در افزایش تولید فرآوردههای لنفوسیت های B و T نقش دارد. TNF-α همچنین در ایجاد تب، تنظیم سیستم انعقادی و سرکوب تقسیم سلول های بنیادی مغز استخوان مؤثر می باشد.(9و2)
IL-1 که در قدیم به آن فاکتور فعال کننده استؤکلاست می گفتند سه نوع مختلف دارد: IL-1β،
IL-1α و IL-1 Receptor antagonist(IL1 RN). IL-1α و IL-1β همانند TNF-α واسطه التهابی سیستم ایمنی هستند. IL-1β بیشتر توسط مونوسیت ها و IL-1α بیشتر توسط کراتینوسیت ها و دندرتیک سل ها تولید می شوند و تحت تأثیر LPS و T لنفوسیت فعال شده افزایش می یابند. IL-1 باعث تکثیرو تمایز لنفوسیت های B و T می شود و تولید آنتی بادی و سایتوکاین آنها را افزایش می دهد. IL-1 با تاثیر بر فیبروبلاست، سلول های اندوتلیال و کندروسیتها باعث افزایش سنتز Prostaglandin E2(PGE2) و کلاژناز می شوند. همچنین با تحریک سلول های مغزی و کبدی باعث ایجاد تب و افزایش پروتئین های فاز حاد میشوند.IL-1 و TNF-α از طریق تحریک سنتز اسید آراشیدونیک باعث افزایش غلظت PGE2 و فعال شدن استئوکلاستها می شوند. در نتیجه در روند تخریب استخوان شرکت دارند، البته قدرت تخریب IL-1β چندبرابر IL-1α و هر دوی آنها چند برابر TNF-α میباشد.(10و7) IL-1 و TNF-α با مداخله در تنظیم بیان مولکول های HLA در ارائه آنتی ژن و ترشح آنتی بادی نیز مؤثر هستند.(11)
Assum و همکارانش اثر مخرب IL-1 و TNF-α در پریودنتیت را بوسیله آزمایش بر روی میمون ها ثابت کردند. آنها با کمک لیگاچور، پریودنتیت تجربی ایجاد کرده، سپس در عده مشخصی از آنها، آنتاگونیستهای IL-1 و TNF-α را بکار بردند و نتیجه گرفتند مهاجرت سلولهای التهابی به مجاورت استخوان 80 درصد کاهش و تحلیل استخوان 60 درصد کاهش یافت.(12) Salvi و همکارانش مقدار IL-1 در بافت های پریودنتیت جوانان را بیشتر از پرودنتیت بزرگسالان و همچنین بیشتر از ژنژیویت و حالت سلامت بدست آوردند.(13)
بحث استعداد ژنتیکی در بیماری پریودنتیت در حقیقت بر پایه تفاوت پاسخ های ایمنی و التهابی در مواجهه با عوامل محیطی استوار است. به عنوان نمونه تولید سایتوکاینها که یکی از بازوان ایمنی ذاتی و اکتسابی هستند در همه افراد یکسان نیست. Bain و همکارانش سنتز سایتوکاینهای پیش التهابی را در جنس مؤنث بیشتر از مذکر بدست آوردند.(14) مطالعات متعدد دیگری بیانگر تأثیر پلیمورفیسم ژن سازنده سایتوکاینها بر میزان ترشح آنها می باشند.(20-15)
(SNP) Single nucleotid polymorphism شایعترین نوع تغییر در ژنوم می باشد. SNP هنگامی رخ می دهد که یک نوکلئوتید (C/T/G/A) توسط نوکلئوتید دیگر جایگزین گردد. اگر این تغییر در ناحیه کد کننده یک پپتید باشد و منجر به افزایش یا کاهش ساخت آن شود، به آن SNP فانکشنال می گویند.
Kornman و همکارانش برای اولین باربه بررسی SNP ژن سایتوکان ها در بیماری پریودنتیت پرداختند. آنها مشخص کردند SNP ژن IL-1β در جایگاه +3954 و
IL-1α در جایگاه 889- در بروز بیماری پریودنتیت مؤثر می باشد.(21) Dihel و همکارانش نیز SNP در IL-1β و
IL-1α را مرتبط با پریودنتیت بدست آوردند.(22) این در حالی است که Hodge و همکارانش هیچ رابطه ای بین SNP ژن IL-1 و بیماری پریودنتیت نیافتند.(23) رابطه بین SNP ژن TNF-α در جایگاه 308- و پریودنتیت نیز بوسیله مطالعات دیگری بررسی شده است که در اکثر آنها رابطه معنیداری حاصل نشده است.(26-24)
تاکنون مطالعه ای در جامعه ایران در خصوص ارتباط پلیمورفیسم ژن این سایتوکاینها با بیماری پریودنتیت مهاجم انجام نپذیرفته است. لذا ما در این پژوهش به بررسی اثر SNP ژن IL-1β در جایگاه 3954+ تبدیل نوکلؤتید C به T(IL-1β +3954 C/T)، IL-1α -889 C/T و TNFα -308 G/A بر بروز پریودنتیت در جامعه ایرانی خراسانی پرداختیم.
مواد و روش ها
این پژوهش مورد - شاهدی با همکاری بخش پریودنتولوژی دانشکده دندانپزشکی مشهد و پژوهشکده بوعلی مشهد با اخذ تأییدیه کمیته اخلاق دانشگاه و رضایت نامه از افراد شرکت کننده در مطالعه انجام پذیرفت. از بین مراجعین به بخش پریودانتیکس دانشکده دندانپزشکی مشهد، افراد غیر سیگاری و سن کمتر از 35 سال گزینش شدند. وجود بیماری پریودنتیت مهاجم ژنرالیزه و یا سالم بودن مراجعه کنندگان به بخش پریودنتولوژی توسط پریودنتیست و بر پایه معاینات کلینیکی، تاریخچه پزشکی- دندانپزشکی، عمق شیار لثه تعیین گردید. معیارهای بیماری عبارت بودند از عدم اتصال نسوج (Attachment loss, AL)، لقی دندان و رادیوگرافی و معیار اختصاصی وجود AL≥ 5 میلی متر در 8 دندان دایمی که 3 دندان انسیزور یا مولر اول. متوسط سن بیماران و افراد سالم به ترتیب 45/27 و 75/29 بوده است. از 65 بیمار، 42 نفر مونث (4/65%) و 23 نفر مذکر (4/35%) بوده اند همچنین از 60 فرد سالم 37 نفر مونث (6/61%) و 23 نفر مذکر (4/38%) بوده اند.
تعیین ژنوتایپ: پس از انتخاب افراد سالم و مبتلایان به GAgP توسط پریودنتولوژیست، 10 سی سی نمونه خون از ورید بازوی افراد در آزمایشگاه دانشکده، گرفته شد. لوله های نمونه خون حاوی EDTA 10 درصد بود و پس از وارد کردن خون به درون لوله، با تکان های متوالی خون و EDTA مخلوط شد تا از انعقاد خون جلوگیری شود. بلافاصله نمونه ها درون بسته های حاوی یخ به بخش ایمونوژنتیک پژوهشکده منتقل گردید. DNA نیز بدون تاخیر به روش Salting out توسط کیت مخصوص استخراج DNA (بیوژن-مشهد) و مطابق دستورالعمل شرکت سازنده استخراج گردید. PCR توسط دستگاه ترموسایکلر (Corbet– استرالیا) در میکروتیوبهای حاوی 20 میکرولیتر از معرف ها بدین شرح انجام پذیرفت: 5/0 واحد Taq DNA پلی مراز، 2/0 میلی مولار از هر dNTP، 500 میکرومول از هر پرایمر، 150-100 نانوگرم از نمونه DNA و بافر X10 PCR (10 واحد
Tris Hcl، 50 واحد Kcl و 105 واحد Mgcl2 که واحد آن میلی مولار بر لیتر mML‾ ¹ است).
جهت تعیین ژنوتایپ، جایگاه پلی مورفیسم مورد نظر، بوسیله تکنیک PCR مشتمل بر دماها و سیکل های متعدد (جدول 1) و پرایمرهای مخصوص (جدول 2) تکثیر گردید. جهت اثبات صحت عملکرد PCR (وجود باند در جایگاه پیش بینی شده) محصولات PCR توسط اتیدیوم بروماید رنگ آمیزی شدند. سپس درون ژل آگارز 5/1 درصد عمل الکتروفورز انجام گرفت. آنگاه وجود و یا عدم وجود باند توسط اشعه UV (دستگاه،
Gel-documentation آلمان) تایید گردید. با حصول اطمینان از تکثیر شدن جایگاه مدنظر، وجود و یا عدم وجود SNP با بکار بردن آنزیم های هضم کننده بررسی گردید (جدول 2). لذا بر روی نمونه های حاصل از اثر آنزیم ها، درون ژل پلیآکریل آمید 17 درصد، عمل الکتروفورز انجام گردید. رنگ آمیزی نیترات نقره جهت نمایان شدن باندها بکار رفت.
توضیح اینکه عدم رؤیت باند PCR برخی نمونه ها،
حتی پس از تکرار، منجر به حذف آنها گردید. در نتیحه تعداد نمونه ها در بررسی سه SNP، یکسان بدست نیامد.
آنالیز داده ها: تفاوت فراوانی ژنوتایپها و آللها در دو گروه بیمار و سالم توسط تست های Chi-square و Exact (نرم افزار SPSS با ویرایش 15) مشخص گردید.
یافته ها
آنزیم های هضم کننده Nco1 و Taq1 مورد استفاده در این پروژه، هنگامی عمل برش را انجام می دهند که پلیمورفیسم رخ نداده باشد؛ در نتیجه ژنوتایپهای پلیمورفیک IL-1β (TT)، IL-1α (TT) و TNF-α (AA) بدون برش باقی می مانند و ژنوتایپهای غیر پلیمورفیک برش می خورند. ژنوتایپهای CC و GG دو برش میخورند و ژنوتایپهای CT و GA سه برش می خورند (تصاویر 1 و 2 و 3).
جدول 1 : شرایط PCR
2 cycles: 95°C, 2 min;68°C,1min;72°C,1min. 35 cycles: 95°C, 2 min; 60°C, 1 min; 72°C ,1min. 94°C ,1min;68°C,1min;72°C, 5 min |
IL-1β |
|
|
95°C, 4 min. 34 cycles: 95°C,30sec; 60°C,30 sec; 72°C, 30 sec. 72°C,5min |
IL-1α |
|
|
95°C, 2 min. 39 cycles; 95°C, 1 min; 62°C, 1 min; 72°C, 1 min. 72°C, 5 min |
TNF-α |
جدول 2 : پرایمرها و آنزیم ها
جایگاه برش آنزیم |
آنزیم |
توالی پرایمر |
سایتوکاین SNP |
|
T/CGA |
Taq 1 |
5'-GTTGTCATCAGACTTTGACC-3' |
SENCE |
IL-1β C/T +3954 |
5'-TTCAGTTCATATGGACCAGA-3' |
ANTISENCE |
|||
C/CATGG |
Nco 1 |
5'-AAGCTTGTTCTACCACCTGAACTAGGC-3' |
SENCE |
IL-1α C/T -889 |
5'-TTACATATGAGCCTTCCATG-3' |
ANTISENCE |
|||
C/CATGG G/GTACC |
Nco 1 |
5'-TCC TCC CTG CTC CGA TTC CG-3' |
SENCE |
TNF-α G/A -308 |
5'-AGG CAA TAG GTT TTG AGG GCC AT-3' |
ANTISENCE |
فراوانی ژنوتایپها و آللها:
IL-1β: جدول 3 نشان دهنده فراوانی آللهای C و T همچنین ژنوتایپهای CT، CC و TT در بیماران پریودنتیت و افراد سالم می باشد. تفاوت معنیداری بین دو گروه دیده نشد.
در مقایسه فراوانی آللها بین گروه های بیمار و سالم، تست x² تفاوت معنیداری نشان نداد (121/0P=).
در مقایسه فراوانی ژنوتایپها در دو گروه نیز، تست Exact تفاوت معنیداری نشان نداد (095/0P=).
IL-1α : جدول 4 نشان دهنده فراوانی آللهای C و T همچنین ژنوتایپهای CT، CC و TT در بیماران پریودنتیت و افراد سالم می باشد. تفاوت معنیداری بین دو گروه دیده نشد.
در مقایسه فراوانی آللها بین گروه های بیمار و سالم، تست x² تفاوت معنیداری نشان نداد (346/0P=).
در مقایسه فراوانی ژنوتایپها در دو گروه نیز، تست Exact تفاوت معنیداری نشان نداد (388/0P=).
TNF-α: جدول 5 نشان دهنده فراوانی آللهای G و A همچنین ژنوتایپهای GG، GA و AA در بیماران پریودنتیت و افراد سالم می باشد. تفاوت معنیداری بین دو گروه دیده نشد.
در مقایسه فراوانی آللها بین گروه های بیمار و سالم، تست x² تفاوت معنیداری نشان نداد (114/0P=).
در مقایسه فراوانی ژنوتایپها در دو گروه نیز، تست Exact تفاوت معنیداری نشان نداد (116/0P=).
تصویر 1 : نتیجه اثرآنزیم Taq1 بر محصولات PCR در IL-1β
(عدم برشTT : نمونه 4)(برش هموزایگوتCC: نمونه های 3 و 5)
(برش هتروزایگوتCT : نمونه های 1 و 2)
تصویر 2 : نتیجه اثر آنزیم Nco1 بر محصولات PCR در
IL-1α
(عدم برش TT : نمونه 8)(برش هموزایگوت CC: نمونه های 1،2،5 و6)(برش هتروزایگوت CT: نمونه های 3 و4)(نمونه 7:failed)
(توضیح: باند سوم برش هترو بدلیل کوچکی سایز (16 BP) قابل تشخیص نمی باشد)(L : Ladder)
تصویر 3 : نتیجه اثرآنزیم Nco1 بر محصولات PCR در TNF-α
(عدم برش AA : نمونه 10)(برش هموزایگوت GG : نمونه های 2، 3، 5و 6 برش هتروزایگوت)(GA : نمونه های 1 و4)(نمونه های 7، 8 و 9:failed)(توضیح: باند سوم برش هترو بدلیل کوچکی سایز (20 bP) قابل تشخیص نمی باشد)(L : Ladder)
جدول 3 : فراوانی آللها و ژنوتایپهای IL-1β در بیماران (تعداد=53) و افراد سالم (تعداد=48)
|
آلل C (درصد) تعداد |
آلل T (درصد) تعداد |
|
ژنوتایپ CC (درصد) تعداد |
ژنوتایپ CT (درصد) تعداد |
ژنوتایپ TT (درصد) تعداد |
کل |
پریودنتیت |
(6/55) 85 |
(9/42) 21 |
|
(4/60) 32 |
(6/39) 21 |
(0/0) 0 |
(100) 53 |
سالم |
(4/44) 68 |
(1/57) 28 |
|
(0/50) 24 |
(7/41) 20 |
(3/8) 4 |
(100) 48 |
کل |
(100) 153 |
(100) 49 |
|
|
|
|
|
جدول 4 : فراوانی آللها و ژنوتایپهای IL-1α در بیماران (تعداد=65) و افراد سالم (تعداد=43)
|
آلل C (درصد) تعداد |
آلل T (درصد) تعداد |
|
ژنوتایپ CC (درصد) تعداد |
ژنوتایپ CT (درصد) تعداد |
ژنوتایپ TT (درصد) تعداد |
کل |
پریودنتیت |
(2/58) 89 |
(1/65) 41 |
|
(2/46) 30 |
(6/44) 29 |
(2/9) 6 |
(100) 65 |
سالم |
(8/41) 64 |
(9/34) 22 |
|
(2/51) 22 |
(5/46) 20 |
(3/2) 1 |
(100) 43 |
کل |
(100) 153 |
(100) 49 |
|
|
|
|
|
جدول 5 : فراوانی آللها و ژنوتایپهای TNF-α در بیماران (تعداد=58) و افراد سالم (تعداد=60)
|
آلل C (درصد) تعداد |
آلل T (درصد) تعداد |
|
ژنوتایپ CC (درصد) تعداد |
ژنوتایپ CT (درصد) تعداد |
ژنوتایپ TT (درصد) تعداد |
کل |
پریودنتیت |
(6/45) 74 |
(7/56) 42 |
|
(4/41) 24 |
(8/44) 26 |
(8/13) 8 |
(100) 58 |
سالم |
(4/54) 88 |
(3/43) 32 |
|
(0/50) 30 |
(7/46) 28 |
(3/3) 2 |
(100) 60 |
کل |
(100) 162 |
(100) 74 |
|
|
|
|
|
بحث
تخریب پریودنتال توسط تحریکات باکتریائی آغاز میشود و زمینه گسترش آن بستگی به نحوه پاسخ ایمنی میزبان دارد. التهاب یک پاسخ ایمنی طبیعی نسبت به هجمه میکروبی می باشد که نقش مهمی در پاتوژنز پریودنتیت بازی می کند. سایتوکاینها بازوان اصلی پدیده التهاب به شمار می روند. در بافت های مبتلا به پریودنتیت هم سایتوکاینهای التهابی مانند IL-1α، IL-1β و TNF-α هم سایتوکاینهای تنظیمی مانند IL-1RN، IL-10 و (Trans forming growth factor β (TGF - β به مـراتب
بیشتر از بافت نرمال گزارش شده است.(30-27)
اخیراً توجه پژوهشگران به نقش ژنتیک در استعداد ابتلا به بیماری های التهابی معطوف گشته است.(31) درخصوص پریودنتیت برخی مطالعات وجود پلیمورفیسم ژن سایتوکاینها را با شدت بیماری مرتبط دانسته اند. Kornman و همکارانش بین پلیمورفیسم IL-1α و IL1-β و پریودنتیت مزمن را بطه معنیداری بدست آوردند.(21) McGuire و همکارانش از دست رفتن دندان را در افراد با پلیمورفیسم IL-1β 7/2 برابر افراد بدون پلیمورفیسم گزارش کردند، همچنین این میزان را در افراد پلیمورفیک که سیگاری شدید بودند 7.7 بدست آوردند.(32) Papapnoa و همکارانش بین پلیمورفیسم IL-1β و میزان از دست رفتن دندان رابطه معنیداری یافتند.(33) Meisel و همکارانش نیز بین پلیمورفیسم IL-1β و میزان از دست رفتن دندان رابطه آماری پیدا کردند.(34) Soga و همکارانش بین پلیمورفیسم های چندگانه TNF-α و پریودنتیت شدید بالغین ارتباط آماری بدست آوردند.(35) Akmana و همکارانش بین پلیمورفیسم TNF-α-1031T/C و پریودنتیت در مبتلایان به سندرم بهجت رابطه معنیداری بدست آوردند.(36) Wagner و همکارانش نیز پلیمورفیسمهای IL-1β3954)+) و IL-1α (-889) را با پریودنتیت مزمن مرتبط دانستند.(37)
علیرغم مطالعاتی که رابطه مثبتی بین وقوع پلیمورفیسم و بیماری پریودنتیت نشان داده اند، ما در مطالعه خود بین پلیمورفیسم های C/T+3954IL1β، C/T-889IL1α وG/A-509TNFα و پریودنتیت مهاجم، چه از لحاظ ژنوتایپ چه از لحاظ آللها، ارتباط آماری بدست نیاوردیم. البته مطالعاتی در دسترس هستند که نتایج ما را تایید می کنند. در بررسی Armitage و همکارانش پلیمورفیسم های IL-1α و IL-1β در پریودنتیت و افراد سالم تفاوتی نداشتند.(38) Gore و همکارانش تفاوتی بین پلیمورفیسم IL-1 در گروه پریودنتیت بالغین و گروه سالم نیافتند.(28) Hodge و همکارانش نیز تفاوت آماری پلیمورفیسم های IL-1α و IL-1β را بین گروه پریودنتیت زودرس و سالم بدست نیاوردند.(23) Kinane و همکارانش بین گروه پریودنتیت مهاجم و گروه کنترل برای پلیمورفیسم TNF-α تفاوتی مشاهده نکردند.(24) Galbraith و همکارانش نیز بین گروه پریودنتیت مزمن و سالم برای پلیمورفیسم TNF-α تفاوتی بدست نیاوردند.(25) همچنین Sakellari و همکارانش بین پلیمورفیسم های IL-1α و IL-1β وTNF-α و پریودنتیت مهاجم رابطه ای بدست نیاوردند.(39)
مهمترین عامل تفاوت در نتایج این مطالعات می تواند به علت اختلاف نژادها باشد. Nikolopoulos و همکارانش به مقایسه 53 مطالعه مختلف که SNP ها را در بیماری پریودنتیت تا سال 2007 بررسی کرده اند، پرداختند. نکته بااهمیت این بررسی این است که علیرغم مشابه نبودن نتایج مطالعات، درصد فراوانی آللها و ژنوتایپهای بیماران در هیچ جمعیتی مشابه جمعیت دیگر نبوده است. جالبتر اینکه در مقایسه فراوانی آللها و ژنوتایپها در افراد سالم نیز هیچ تشابهی در جوامع مختلف بدست نیامد.(40)
نتیجه گیری
با توجه به تفاوت فراوانی آللهای کد کننده ژن سایتوکاینها در جوامع مختلف و فقدان بررسی ارتباط این فراوانی با بیماری پریودنتیت در جامعه ما، این پژوهش به انجام رسید و نتیجه گرفته شد که در جامعه ایرانی – خراسانی پلیمورفیسم های C/T+3954 IL1β، C/T-889IL1α و TNF-α G/A-308 را نمی توان به عنوان مارکرهایی جهت تعیین استعداد ژنتیکی ابتلا به پریودنتیت مهاجم بیان کرد.
تشکر و قدردانی
بدینوسیله از استاد ارجمند جناب آقای دکتر محمود تمیزی جهت راهنمایی های ارزشمندشان قدردانی میگردد. همچنین از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد که از این طرح حمایت مالی نمودند، تقدیر می گردد.