Frequency of Congenitally Missing of Third Molars and its associated changes in 14-25 Year Old Patients in Mashhad Dental School in 2006

Document Type : original article

Authors

1 Associate Professor, Dept of Oral & Maxillofacial Surgery, Dental School, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran

2 Associate Professor of Oral & Maxillofacial Radiology, Dental Research Center, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran

3 Associate Professor of Biostatistics, Faculty of Health Sciences, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran

4 Dentist

Abstract

Introduction: Third molars have the highest prevalence of congenital missing. Missing or presence of third molars is one of the key factors that can change the orthodontic, pediatric and surgical graft treatment. The aim of this study was to evaluate the frequency and risk factors of congenitally missing of third molars in 14-25 year old patients in Mashhad dental school.
Materials & Methods: In this cross-sectional analytical study, panoramic radiographs of 120 14-25 year old patients evaluated in 2006 and the frequency of congenital missing of third molars and risk factors such as gender, hypodontia and family history was checked. The data were analyzed by Mann-Whitney and Wilcoxon tests.
Results: 1. Missing of third molars was 11.2% prevalent. No statistical difference was found between male and female. 2. In patients with third molar agenesis, 60% had agenesis in other permanent teeth and 7.5% had anomaly in permanent teeth. 3. In 23.3 % of patients with small size of maxilla, third molar agenesis was detected. 4. No statistical difference was found between maxilla & mandible or right & left sides in third molar agenesis.
Conclusion: Frequency of congenitally missing of third molar in our society was similar to other societies and a direct relationship was found between either small size of the maxilla, anomaly or agenesis in other teeth, and agenesis of third molar.

Keywords

Full Text

مقدمه

باستان شناسان در تحقیقاتی که بر روی جمجمه‏های به دست آمده در نقاط مختلف دنیا انجام داده‏اند، به این مطلب دست یافتند که انسان‏های اولیه از فکین بزرگ و در نتیجه از دندان‏های بیشتری نیز بهره‏مند بودند. این مطالعات مؤید وجود 36 دندان یعنی چهار مولر در نزد این جوامع می‏باشد ولی در اثر تکامل و تغییر رژیم غذایی از خام‏خواری به غذاهای نرم و پخته و با کاهش رشد فکین، دندان‏های مولر چهارم علت وجودی خود را از دست داده و دچار غیبت مادرزادی شده‏اند، به همین ترتیب پس از آن مولر سوم نیز دستخوش این روند تکاملی شده که وجود آنومالی‏ها، بدشکلی‏ها، غیبت و نهفتگی مولر سوم مؤید این تئوری می‏باشد.(3-1)

بیشترین شیوع نهفتگی و غیبت مادرزادی مربوط به مولر‏های سوم (دندان‏های عقل) می‏باشد که این مسئله با فاکتورهای مختلفی از جمله: جنس، سابقه خانوادگی، فقدان و یا وجود آنومالی در سایر دندان‏ها خصوصاً دندان‏های لترال و پرمولر دوم و نیز سایز نسبی فک بالا مرتبط می‏باشد. با توجه به شیوع بالای غیبت مولرهای سوم و نیز مشکلاتی که وجود این دندان‏ها برای بیماران ایجاد می‏کند و کاربرد جدید آنها در پزشکی قانونی جهت تعیین سن کرونولوژیک، بر آن شدیم تا مطالعه‏ای با هدف تعیین شیوع غیبت مادرزادی مولر سوم انجام دهیم تا اطلاعاتی در این زمینه در مورد جامعه خودمان به دست آوریم.

طبق مطالعات جدیدی که انجام گرفته است یک ارتباط میان میزان تکامل ریشه مولر سوم و سن کرونولوژیک یافت شده است به نحوی که از تکامل این دندان می‏توان در مطالعات پزشکی قانونی استفاده کرد.(5و4) البته هنوز این ارتباط به اندازه سایر شاخص‏های

رشدی قابل اعتماد نمی‏باشد.(6)

به علاوه مولر‏های سوم دارای الگوی تکاملی ویژه خود می‏باشند یعنی مولر‏های سومی که سریعتر کلسیفیه می‏شوند، تکامل ریشه پیدا کرده و سریعتر رویش می‏یابند.(2)

در رویش دندان عقل اختلافات قومی و نژادی نیز مشاهده می‏گردد به گونه‏ای که در افراد فنلاندی نسبت به سفیدپوستان آمریکایی رویش دندان عقل دیرتر صورت می‏گیرد.

رویش دندان عقل در یونانی‏ها حدود 24 سالگی بوده ولی در گروهی از بومی‏های جنوب هندوستان در سن سیزده سالگی نیز رویش دندان عقل گزارش شده است. رویش دندان عقل در سیاه پوستان آمریکای شمالی زودتر از سفیدپوستان آن منطقه می‏باشد.(2)

فراوانی‏های متفاوتی از غیبت مادرزادی مولر سوم در فک بالا و فک پایین در میان جمعیت نرمال گزارش شده است. به نحوی که مکدونالد فراوانی غیبت در فک بالا را 6/29% در مقایسه با فک پایین (3/26%) گزارش کرده است.(8و7)

این در حالی است که اکثر مطالعات فراوانی غیبت مادرزادی مولر‏های سوم فک پایین را بیشتر از فک بالا گزارش می‏کنند که مطالعات  Kajii در ژاپن و نیز مطالعه Lomholt مؤید این اظهارات می‏باشند.(10و9)

آژنزی دندانی در فنوتیپ‏هایی مثل سندرم داون، اکتودرمال دیسپلازیا می‏تواند نتیجه تداخل در اساس ژنتیکی و یا ژنوتیپ‏های ناشناخته‏ای که تکامل مناطق دنتوفاسیال را تحت تاثیر قرار می‏دهند، باشد. یافته‏ها بیانگر الگوهای متفاوتی در سیگنال‏های ملکولی در حین تکامل مناطق مختلف دنتوفاسیال می‏باشند.(10)

نسبت آژنزی زمانی که با فقدان مولر سوم همراه است

افزایش می یابد.(11)

  طبق بررسی که در سال 1996 در دپارتمان دندانپزشکی پیشگیری در سنگاپور بر روی 786 بیمار
16-12 ساله انجام گرفت، آژنزی مولرهای سوم 5/5 درصد گزارش شد که در این میان تفاوت بارزی میان کوادرانت چپ و راست و نیز تفاوت در جنس مشاهده نگردید اما فقدان مولرهای سوم فک بالا در مقایسه با فک پایینبه نسبت 3 به 2 شایعتر بود.(12)

ارتباط محکمی میان سن شروع تشکیل مولرهای سوم و مرحله تکاملی مولر دوم وجود دارد. تأخیر در تشکیل جوانه دندان‏ها یکی از فاکتورهای مؤثر در غیبت مادرزادی مولر سوم فک پایین می‏باشد به گونه‏ای که اگر جوانه مولر سوم پایین تا شکل‏گیری مولر دوم ظاهر نشود، احتمال غیبت آن 100 درصد خواهد بود.(13)

  طبق بررسی آقای Kajii و همکارانشان در سال 2004 مشخص گردید که فراوانی غیبت مولرهای سوم فک بالا دارای ارتباط مهمی با کاهش در سایز فک بالا می‏باشد، همچنین غیبت مولرهای سوم فک پایین نیز با کاهش در سایز فک بالا افزایش می‏یابد. علاوه بر این هیچ ارتباط معنی‏داری میان آژنزی در فک بالا و فک پایین مشاهده نشد که این یافته مؤید این نکته می‏باشد که غیبت مولرهای سوم وابسته به ابعاد قدامی-خلفی فک پایین نبوده ولی در ارتباط با ابعاد قدامی-خلفی فک بالا می‏باشد.(9)

  طبق مطالعه‏ای که آقای Sandhu در سال 2005 جهت ارزیابی وضعیت مولر‏های سوم در رادیوگرافی کودکان هندی- آسیایی انجام داد، مشخص گردید که 24 درصد از مولر‏های سوم رویش یافته و 76 درصد در مراحل متفاوتی از رویش بودند و شیوع غیبت مادرزادی مولرهای سوم 5/11 درصد با فراوانی بیشتر در جنس مؤنث بود.(14)

  طبق مطالعه‏ای که آقای Orhan و همکارانشان در سال 2007 بر روی ارتباط میان تکامل دندان عقل و تعیین سن کرونولوژیک در پزشکی قانونی انجام دادند مشخص گردید که تفاوت آماری واضحی میان تکامل مولر سوم در زنان و مردان وجود ندارد و تشکیل کریپت مولرهای سوم فک پایین در 4/2 درصد بیماران در سن هفت سالگی و تشکیل کریپت مولر سوم فک بالا در 3/1 درصد از بیماران در سن هفت سالگی مشاهده می‏گردید. بعلاوه اینکه ارتباط قوی میان مرحله تکاملی مولر سوم و سن کرونولوژیک وجود داشت و اگر رادیولوسنتی جوانه دندان عقل تا سن 14 سالگی در رادیوگرافی مشاهده نمی‏گردید آژنزی این دندان حتمی بود.(15)

مواد و روش‏ها

این مطالعه از نوع توصیفی - تحلیلی و به صورت مقطعی می‏باشد که در آن تعداد 120 رادیوگرافی پانورامیک (شامل 60 زن و 60 مرد) مربوط به بیماران مراجعه کننده به بخش‏های ارتودنسی، رادیولوژی و جراحی دهان و فک و صورت دانشکده دندانپزشکی مشهد مورد بررسی قرار گرفت.

حجم نمونه، بر اساس مطالعه Rozkovcova در سال 2004 که میزان شیوع غیبت مادرزادی مولر سوم را 5/22 درصد گزارش کرده بود(16) با ضریب اطمینان 95% و اشتباه 8% حجم نمونه، 120 نفر محاسبه گردید.

 تمام رادیوگرافی‏ها در بخش رادیولوژی دانشکده با استفاده از دستگاه پلان مکا مدل CC ساخت فنلاند با دستگاه پروسسوراتوماتیک مدل پروتک آلمان تهیه شده و همه آنها توسط یک نفر مشاهده‏کننده با آگاهی از تعاریف غیبت، نهفتگی و نیمه نهفتگی دندان‏های مولر بررسی شدند.

پس از بررسی کلیشه‏های پانورامیک و کلینیک بیماران

پرسشنامه‏ای مبنی بر موارد زیر برای هر بیمار تکمیل گردید: سن و جنس بیماران (محدوده سن بیمار 25-14 سال بود)، وجود یا فقدان سابقه بیماری خاص (نظیر اکتودرمال دیسپلازیا و یا سندرم داون) در فرد مورد مطالعه، وجود یا فقدان مادرزادی مولرهای سوم در یکی از اقوام درجه یک فرد تحت مطالعه، بررسی فقدان و یا موقیعت دندان‏های عقل موجود با توجه به کلیشه پانورامیک تهیه شده به نحوی که اگر هیچ اثری از جوانه دندان عقل نبود به صورت غایب در نظر گرفته می‏شد و اگر دندان کاملاً توسط بافت سخت احاطه گردیده بود، نهفته کامل و اگر توسط بافت نرم و سخت احاطه شده بود نیمه نهفته محسوب می‏گردید.

سپس معاینه کلینیکی بر روی هر فرد انجام گرفت که اگر در سایر دندان‏های دائمی غیبت و یا آنومالی مشاهده می‏شد، همراه با شماره دندان ثبت می‏گردید و همچنین اکلوژن بیمار بر اساس طبقه بندی انگل مدنظر قرار گرفت. اگر بیمار کلاس III مولری بود، به عنوان کوچکی در سایز فک بالا محسوب می‏شد.

پس از جمع‏آوری اطلاعات، داده‏ها جهت بررسی ارتباط میان غیبت مادرزادی مولرهای سوم با فاکتورهای جنس، سابقه خانوادگی، غیبت و یا آنومالی در سایز دندان‏ها و نیز کوچکی در سایز فک بالا با استفاده از آزمون‏های Mann-Whitney u-test و Wilcoxon مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در همه آزمون‏ها سطح معنی‏دار 05/0 در نظر گرفته شد.

یافته‏ها

از تعداد 120 بیمار مورد مطالعه، 60 نفر (50 درصد) مذکر و به همان تعداد مؤنث بودند. میانگین سن 5/19 سال و محدوده سنی 25-14 سال بود.

نتایـج نشان داد که از کل دندان‏هـای مولر سوم مورد

مطالعه (480 دندان)، تعداد 54 دندان (2/11 درصد) غایب بودند (جدول 1).

 

 

 

 

جدول 1 : توزیع فراوانی دندان‏های مولر سوم بر حسب وضعیت آنها

 

تعداد دندان

درصد

غایب

54

2/11

نهفته کامل

103

5/21

نیمه نهفته

160

3/33

رویش یافته

163

0/34

کل

480

0/100

 

 

 

نتایج نشان داد تفاوت معنی‏داری بین دو جنس از نظر وجود دندان مولر سوم غایب وجود ندارد (جدول 2).

جدول 3 نشان می‏دهد 27 نفر (5/22 درصد) افراد حداقل یک مولر غایب دارند.

 همچنین در کل افراد میانگین و انحراف معیار تعداد دندان مولر سوم غایب 54/0±23/0 در فک بالا 5/0±22/0 و در فک پائین 57/0±24/0 بود که تفاوت معنی‏داری بین دو فک وجود نداشت (6/0=P و 54/0=z و Wilcoxon).

همچنین میانگین و انحراف معیار تعداد مولر غایب سمت راست و چپ به ترتیب 54/0±23/0 و 5/0±22/0 بود که تفاوت معنی‏داری نداشتند (82/0=P و 2/0=z و Wilcoxon).

همچنین ارتباط بین غیبت مولر سوم با سایر دندان‏ها مورد بررسی قرار گرفت که نتایج در جدول 4 آمده است.

در بیش از 10 درصد افراد همراه با غیبت مولر سوم غیبت سایر دندان‏ها نیز وجود داشت در حالی که در 7/6 درصد افراد غیبت مولر سوم وجود نداشت ولی غیبت سایر دندان‏ها اتفاق افتاده بود (جدول 4).

سابقه خانوادگی غیبت دندانی ارتباط معنی‏داری با غیبت مولر سوم در فک بالا (001/0>P)، فک پایین (001/0>P) و در هر دو فک (001/0>P) نشان داد، بطوری که در کسانی که سابقه خانوادگی غیبت دندانی داشتند 4/58 درصد دارای غیبت مولر سوم بودند در صورتی که در افراد بدون سابقه خانوادگی تنها 1/7 درصد مولر سوم آنها غایب بود (نمودار 1).

در این مطالعه ارتباطی بین آنومالی و غیبت مولر سوم مشاهده شد، بطوری که در افراد دارای آنومالی 3/56 درصد غیبت در مولر سوم وجود داشت و در افراد بدون آنومالی این نسبت تنها 3/17 درصد بود (001/0>P و 12=X2) (نمودار 2).

کوچکی سایز نسبی فک بالا ارتباط معنی‏داری با غیبت مولر سوم داشت (008/0=P). در افرادی که کوچکی نسبی سایز فک بالا داشتند، 3/23 درصد مولر سوم غایب بود ولی در افراد سایز نسبی فک بالا نرمال بود این نسبت 2/12 درصد بود.

 

 

 

 

 

 


جدول 2 : توزیع فراوانی تعداد دندان‏های غایب مولر سوم به تفکیک جنس

 

مذکر

مؤنث

کل

(درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

0

(7/76)

46

(3/78)

47

(5/77)

93

1

(7/6)

4

(0/10)

6

(3/8)

10

2

(7/11)

7

(0/5)

3

(3/8)

10

3

(0/5)

3

(7/1)

1

(3/3)

4

4

(0/0)

0

(0/5)

3

(5/2)

3

کل

(0/100)

60

(0/100)

60

(0/100)

120

 

81/0P= و 23/0Z=

 

 

 

 

جدول 3 : توزیع فراوانی مولر غایب به تفکیک جنس و فکین

 

فک بالا (درصد) تعداد

فک پائین (درصد) تعداد

فکین (درصد) تعداد

مذکر (60=n)

(4/18) 11

(3/18) 11

(3/23) 14

مؤنث (60=n)

(7/16) 10

(0/15) 9

(7/21) 13

کل (120=n)

(5/17) 21

(7/16) 20

(5/22) 27

نتیجه آزمون

81/0=P و 05/0=X2

62/0=P و 24/0=X2

82/0=P و 48/0=X2

 

 

 

 

جدول 4 : توزیع فراوانی مولر سوم غایب و سایر دندان‏ها در افراد تحت مطالعه

 

 

غیبت در سایر دندان‏ها

بلی (درصد) تعداد

خیر (درصد) تعداد

جمع (درصد) تعداد

 

غیبت در مولر سوم

بلی

(0/10) 12

(5/12) 15

(5/22) 27

خیر

(7/6) 8

(8/70) 85

(5/77) 93

کل

(7/16) 20

(3/83) 100

(0/100) 120

نتیجه آزمون توافق

 

001/0>P          40/0=Phi

 
           

                              

 

نمودار 1 : توزیع فراوانی غیبت مولر سوم بر حسب سابقه خانوادگی غیبت دندانی به تفکیک فک

 

 

 

 

 
 

آنومالی
 
 

 


 

غیبت مولر سوم
 

 

 

درصد
 

 

نمودار 2 : توزیع فراوانی افراد تحت مطالعه بر حسب غیبت مولر سوم و آنومالی

 

 

 

 

جدول 5 : توزیع فراوانی افراد تحت مطالعه بر حسب کوچکی سایز نسبی فک بالا با غیبت مولر سوم

 

کوچکی سایز نسبی فک بالا

غیبت مولر سوم

بلی(درصد) تعداد

خیر(درصد) تعداد

کل (درصد) تعداد

بلی

(3/23) 10

(2/12) 11

(5/17) 21

خیر

(7/66) 20

(8/87) 79

(5/82) 99

کل

(0/100)30

(0/100)90

(0/100)120

 

008/0=        P 9/6=X2


بحث

مولرهای سوم شایعترین دندان‏هایی هستند که دچار غیبت مادرزادی می‏گردند. بررسی فقدان و یا موقعیت و مرحله تکاملی این دندان‏ها چه از نظر مشکلاتی که برای بیماران ایجاد می کند و چه از نظر کاربرد آنها در تعیین سن کرونولوژیک در پزشکی قانونی بسیار مفید می‏باشد.

در مطالعه ما فراوانی غیبت مادرزادی مولرهای سوم 2/11 درصد (شامل 3/8 درصد تنها یک دندان عقل، 3/8 درصد دو دندان، 3/3 درصد سه دندان و 5/2 درصد هر چهار دندان عقل)، فراوانی نهفتگی کامل این دندان 5/21 درصد و دندان‏های عقل نیمه نهفته 3/33 درصد بود. طبق مطالعه Sandhu شیوع غیبت مادرزادی مولر سوم 5/11 درصد، دندان‏هایی که در مراحل مختلف رویش هستند 76 درصد و مولرهای سوم رویش یافته 24 درصد از جمعیت آسیایی-هندی را تشکیل می‏دادند که نتایج آن نزدیک به نتایج مطالعه ما بود.(14) در حالی که Rozkovcova و همکاران شیوع غیبت مادرزادی مولر سوم را 5/22 درصد گزارش کرده‏اند که با مطالعه ما شباهت دارد.(16)

در مطالعه ما دندان‏هایی که اکثراً دچار آژنزی شده بودند، پرمولر دوم پائین و پس از آن دندان لترال انسیزور فک بالا بودند. در مطالعه Bredy احتمال آژنزی دندانی در زمان حضور هر چهار مولر سوم 9/5 درصد و این احتمال زمانی که غیبت یک و یا هر چهار دندان مولر سوم وجود داشت، 6/27 درصد گزارش شده بود(17) که این نتایج نزدیک به نتایج مطالعه ما بود. به علاوه  Silva بیان داشت که اکثر دندان‏هایی که دچار آژنزی می‏گردند پرمولر دوم فک پایین و پس از آن پر مولر‏های دوم فک بالا و دندان‏های لترال انسیزور فک بالا می‏باشند که این نتایج کمی متفاوت با نتایج ما بود که احتمالاً به دلیل حجم نمونه بیشتر در مطالعه  Silva می‏باشد.(18)

در مطالعه ما احتمال آنومالی در سایر دندان‏های دائمی، در افرادی که دارای آژنزی مولر سوم بودند، 3/56 درصد و احتمال آنومالی دندانی در افرادی که فاقد آژنزی مولر سوم بودند، 7/43 درصد مشاهده گردید و اکثر دندان‏هایی که دچار آنومالی بودند، سایر مولرهای سوم موجود و پس از آن دندان‏های لترال انسیزور بالا بود که بصورت Peg lateral و یا Dense in dent دیده شدند.  

در مطالعه ما در 3/23 درصد از افراد تحت مطالعه که دارای کوچکی در سایز فک بالا بودند غیبت مولر سوم دیده شد، در حالی که 7/66 درصد از افرادی که فاقد آژنزی مولر سوم بودند دارای فک بالایی با ابعاد نرمال نیز بودند که این نشان‏دهنده ارتباط مستقیم آژنزی مولر سوم بالا و کوچکی فک بالا می‏باشد.در مطالعه Lisson نیز ارتباط مستقیمی میان هیپودنشیا و الیگودنشیا و کوچکی در ابعاد قدامی - خلفی فکین گزارش شده است.(19) همچنین Takashi بیان کرد که درصد افراد کلاس II با آژنزی مولر سوم بسیار کمتر از درصد افراد کلاس III با آژنزی مولر سوم می‏باشد. که این نتایج کاملاً مشابه با نتایج حاصل از مطالعه ما بوده و بیانگر ارتباط میان آژنزی مولر سوم بالا و کوچکی فک بالا می‏باشد.(9)

در مطالعه ما میزان غیبت مادرزادی مولرهای سوم فک بالا در افراد مؤنث 7/16 درصد و در افراد مذکر 4/18 درصد و نیز میزان غیبت مادرزادی مولرهای سوم فک پایین در افراد مؤنث 15 درصد و در افراد مذکر 4/18 درصد بود لذا تفاوت آماری معنی‏داری میان آژنزی مولر سوم بین دو جنس (چه در فک بالا و چه در فک پایین) وجود نداشت. در مطالعه Takashi بیان شده است هیچ تفاوت آماری واضحی میان آژنزی مولر سوم در دو جنس وجود ندارد که این نتایج کاملاً مشابه با نتایج حاصل از مطالعه ما بود.(9) ولی در مطالعه Sandhu میزان آژنزی مولر سوم در زنان کمی بیشتر از مردان ذکر شده که مغایر با نتایج مطالعه ما بود. (14)

 در مطالعه ما میانگین غیبت مولرهای سوم در فک بالا 21/0 و در فک پائین 24/0 بود. همچنین میانگین غیبت مادرزادی دندان عقل در سمت چپ 22/0 و در سمت راست 23/0 به دست آمد که تفاوت آماری معنی‏داری میان غیبت مولر سوم در فک پایین و فک بالا و نیز سمت چپ و راست وجود نداشت. در مطالعه‏ای که بر روی کودکان چینی انجام شد غیبت مولر سوم در فک بالا بیشتر از فک پائین با نسبت 3 به 2 گزارش شد که مغایر با نتایج مطالعه ما می باشد ولی در همین مطالعه تفاوت آماری میان آژنزی در سمت چپ و راست وجود نداشت. (12)

به طور کلی نتایج آماری متفاوتی میان تفاوت آژنزی در دو جنس و نیز بین فک بالا و فک پایین در مقالات بیان گردیده است.

 

نتیجه گیری

در پایان می‏توان اظهار داشت که شیوع غیبت مادرزادی مولر سوم در جامعه ما مشابه با سایر جوامع گزارش شده می‏باشد که این نشان می‏دهد آژنزی (همانطور که در سایر منابع ذکر شده) تحت تأثیر نژاد نمی‏باشد. به علاوه تفاوت واضحی میان آژنزی در دو جنس و نیز فک بالا و پائین وجود ندارد، اما ارتباط قاطعی میان آژنزی مولرهای سوم با آژنزی و آنومالی در سایر دندان‏های دائمی و نیز کوچکی فک بالا دیده شد.

پیشنهاد می‏شود، نتایج مطالعات به دست آمده در سایر نقاط ایران نیز جمع‏آوری شود تا آمار دقیقی از وضعیت فعلی جامعه ما به دست دهد.

تشکر و قدردانی

بدین وسیله از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد که حمایت مالی این تحقیق رابه عهده داشتند تقدیر و تشکر می‏گردد.

References

  1. Proffit WR, Fields Jr HW. Contemporry Orthodontics. 3 rd ed. United States: Mosby Co; 2000.P. 39-41.
  2. Willershausen B,Loffler N,Schulze R .Analysis of 1202 orthopantograms to evaluate the potential of forensic age determination based on third molar developmental stages. Eur Med Res 2001; 6(4): 377-84. 
  3. Moyers RE. Handbook of Orthodontic. 4th ed. Chicago: Year Book Medical Publisher; 1988. P. 40, 111-2.
  4. Yavuz I, Baydas B, Ikabal A, Dausuyu IM. Effect of early loss of permanent first molars on the development of third molars. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2006; 130(5): 634-8.
  5. Sarnat H, Laffe I, Porta J, Amir E. Developmental stages of the third molar in Israeli children. Pediatr Dent 2003; 25(4): 373-7.
  6. Hattab FN, Rawashdeh MA, Fahmy MS. Impaction Status of third molars in Jordanian students. Oral Surg Oral Pathol Oral Radiol Endod 1995; 74(1): 24-9.
  7. Goren S, Tsoizner R, Dinbar A, Levin L, Brezniak N. Prevalence of congenitally missing teeth in Israeli recruites. Refuat Hapeh Vashinayim 2005. 22(2): 49-53.
  8. McDonald RE, Avery DR. Dean IA. Dentistry for the Child and Adolescent. 8th ed. St. Louis: Musby Co; 2004. P. 177.
  9. Kajii TS, Sato Y, Kajii S, Sugawara Y, Lida J. Agenesis of third molar germs depends on sagital maxillay Jaw dimensions in orthodontics patients in Japan. Angle Orthod 2004; 74(3): 337-42.
  10. Lomholt JF, Russell BG, Stoltze K, Kjaer I. Third molar agenesis in Down syndrome. Acta Odontol Scand 2002; 60(3): 151-4.
  11. Tetsch P. Wagner W. Operative Extraction of Wisdom Teeth. 1st ed. London: Wolfe Medical 1985. P. 12 -3.
  12. Mork YY, Ho KK. Congenitally absent third molars in 12 to 16 year old Singaporean Chinese patients: A retrospective radiographic study Ann Acad Med Singapore 1996; 25(6): 828-30.
  13. Baba-Kawano S, Toyoshima Y, Regalado L, Sado B, Nacashima A. Relationship between congenitally missing lower third molars and late formation of tooth germs. Angle Orthod 2002. 72(2): 112-7.
  14. Sandhu S, Kaur T. Radiographic evaluation of the status of third molars in the Asian-Indian students. J Oral Maxillofacial Surg 2005; 63(5): 640-5. 
  15. Orhan K, Ozer L, Orhan AI, Dogan S, Paksoy CS. Radiographic evaluation of third molar development in relation to chronological age among Turkish children and youth. Forensic Sci Int 2007; 165(1): 46-51.
  16. Rozkovcova E, Marcova M, Lanic J, Zevarova J. Agenesis of third molars in young Czech population. Praugue Med Rep 2004; 105(1): 35-52.
  17. Bredy E, Erbring C, Hubenthal B. The incidence of hypodontia with the presence and absence of wisdom teeth. Dtsch Zahn Mund Kicferheilkd Zentralbl 1991; 79(5): 357-63. (German)
  18. Silva Meza R. Radiographic assessment of congenitally missing teeth in orthodontic patients. Int J Pediater Dent 2003; 13(2): 112-6.
  19. Lisson JA, Scholtes S. Investigation of craniofacial morphology in patient with hypo-and-olygodontia. J Orofac
    Orthop 2005; 66(3): 197-207.

Files

History

  • Receive Date: 15 August 2013
  • Accept Date: 15 August 2013

Share

How to cite

Statistics