Document Type : original article
Authors
1 Assistant Professor, Dept of Pediatric Dentistry, Dental School, Islamic Azad University Khorasgan Branch, Isfahan, Iran
2 Dentist
Abstract
Keywords
مقدمه
استفاده از ژل و وارنیش فلوراید دو روش متداول فلورایدتراپی در مطب میباشد. ترکیبات مختلفی از فلوراید میتواند به صورت ژل درآید که یکی از مشهورترین آنها APF است. سیستمهای APF، اصولاً مرکب از مخلوطهای اسیدی هیدروفلوریک و اسیدفسفریک با غلظتهای 23/1% فلوراید و 98/0% اسیدفسفریک با PH 3 تا 5/3 و عوامل طعمدهنده، رنگدهنده، شیرینکننده و غلیظکننده هستند. این سیستمها وقتی که در ظروف پلاستیکی ذخیره و نگهداری میشوند، حداقل به مدت 2 سال از نظر شیمیایی پایدار هستند، اما بعد از چندین ماه نگهداری ممکن است کاهش در ویسکوزیته ژلها ایجاد شود.(1) وارنیشهای حاوی فلوراید بیش از 40 سال است که به صورت گسترده در اروپا و سایر نقاط جهان استفاده میشود اما تا سال 1994 در ایالات متحده مورد استفاده قرار نگرفت. اولین وارنیش فلوراید در اروپا در سال 1964 به نام Duraphatمعرفی شد که حاوی 5% سدیم فلوراید بود. در ایالات متحده این محصول Duraflur نامیده شد.(1) مطالعات نشان میدهد که استفاده از وارنیش به دلایلی از جمله راحتی استفاده به خصوص در کودکان خردسال و ناتوان، صرفه جوئی در زمان و جلوگیری از بلع فلوراید مورد استقبال روزافزون دندانپزشکان قرار گرفته است.(8-2)Skold و همکاران استفاده از وارنیش فلوراید را در مواقعی که امکان برقراری ایزولاسیون کامل نباشد مانند درمان در مدارس توصیه نمودند و نشان دادند که استفاده از وارنیش در یک طرح 3 ساله، نتایج بهتری در کاهش پوسیدگیهای پروگزیمالی دارد و از نظر اقتصادی نیز به صرفه میباشد.(4) Miller عنوان نمود در صورتی که مشخص شود که کودکی نیاز به استفاده از فلورایدتراپی موضعی دارد استفاده از وارنیش فلوراید تنها انتخاب جهت کودکان 6-0 سال و افراد بزرگتری که به هر دلیل چه از نظر همکاری و چه موارد دیگر نیاز به توجه خاص دارند، می باشد.(5)
نتایج مطالعه Peterson نشان داد که اثر فلوراید موضعی به طور مستقیم با مدت زمانی که در تماس با مینا قرار میگیرد ارتباط دارد. زمان طولانی تماس، مقدار فلوراید جذب شده توسط مینا را افزایش میدهد. همچنین منجر به افزایش تشکیل هیدروکسی آپاتایت فلوراید و کاهش حلالیت مینا در برابر اسید میشود.(9) در حالی که مطالعه Villena و همکاران نشان داد که افزایش زمان تماس ژل فلوراید APF از یک دقیقه به چهار دقیقه تاثیری در افزایش جذب فلوراید یا افزایش تاثیر رمینرالیزاسیون مینائی ندارد.(10) لذا این تحقیق با هدف مقایسه غلظت و مدت ماندگاری فلوراید بزاق پس از استفاده از وارنیش و ژل فلوراید انجام شد.
مواد و روشها
این مطالعه کارآزمائی بالینی که مسائل اخلاقی آن مورد تایید و تصویب کمیته اخلاق معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد خوراسگان رسیده است، با همکاری ده دانش آموز 12-14 ساله سالم و فاقد پوسیدگی Rampant یک مدرسه راهنمائی پسرانه که به طور تصادفی و با کسب رضایت انتخاب شدند، انجام شد. میزان فلوراید بزاق در چهار مرحله قبل از درمان، 30 دقیقه بعد از درمان، 7 و 10 ساعت بعد از فلورایدتراپی با ژل و پس از دو هفته استراحت با وارنیش فلوراید اندازهگیری شد. از شرکتکنندگان در تحقیق خواسته شد که نیم ساعت قبل و بعد از نمونهگیری چیزی نخورند، ننوشند و بعد از انجام درمان نیز تا پایان ده ساعت اول مسواک نزنند و از دهان شویه فلوراید استفاده نکنند.
برای هماهنگی بیشتر شرایط در هر دو مرحله، مطالعه حدود ساعت 11 صبح انجام شد. در مرحله اول جهت فلورایدتراپی از ژل فلوراید Topex محتوی APF 23/1% با PH حدوداً 5/3 (Sultan Chemists ,Englewood NJ USA) استفاده شد. براساس دستورالعمل شرکت تولیدکننده، به طور همزمان دندانهای دو فک که قبلاً کاملا خشک شده بودند با استفاده از تکنیک تری به مدت یک دقیقه فلورایدتراپی شدند و پس از انجام درمان از دانشآموزان خواسته شد که تا نیم ساعت از خوردن و آشامیدن و شستن دهان خودداری نمایند. پس از دو هفته استراحت، در مرحله دوم اقدام به استفاده از وارنیش فلوراید DuraShield (Sultan Chemists ,Englewood NJ USA) حاوی 5% سدیم فلوراید، بر اساس دستورالعمل شرکت سازنده شد. پس از ایزوله نمودن و خشک کردن دندانها، وارنیش فلوراید توسط برس مخصوص آن به سطوح مختلف دندانها مالیده شد. بر اساس دستورالعمل کارخانه سازنده پس از آغشته کردن کلیه سطوح به وارنیش، بیمار میتواند بلافاصله ترخیص شود. بزاق در این مطالعه به روش غیرتحریکی (حدود یک سی سی) در چهار مرحله قبل از درمان، 30 دقیقه، 7 ساعت و 10 ساعت بعد از درمان جمعآوری شد. با توجه به اینکه شرکت تولیدکننده وارنیش فلوراید ادعا نموده است که این محصول تا هفت ساعت پس از استفاده به تدریج فلوراید آزاد مینماید، زمانهای 30 دقیقه، هفت ساعت و ده ساعت جهت مقایسه میزان فلوراید این دو محصول انتخاب شد. از شرکتکنندگان در مطالعه خواسته شد تا به طریق آموزش داده شده، هفت و ده ساعت پس از درمان یعنی در حدود ساعت شش و نه بعدازظهر بزاق خود را جمعآوری و در یخچال نگهداری کنند و سپس این نمونهها توسط محقق جمعآوری شد. دانشآموزان شرکت کننده در مطالعه و مسئول آنالیز یافتهها از نوع درمان آگاه نبودند. سه نفر از شرکتکنندگان به دلیل عدم همکاری مناسب در جمعآوری بزاق از مطالعه خارج شدند.
برای اندازهگیری فلوراید، پس از افزودن آنزیم فسفاتاز به نمونههای بزاق و نگهداری در دمای ْ37 به مدت سه ساعت جهت شکسته شدن مولکول مونوفلوروفسفات بزاق و آزاد شدن فلوراید موجود در آن، غلظت فلوراید با استفاده از الکترود فلورایدبه روش الکترود انتخابی یون فلوراید اندازهگیری شد.(11) نتایج پس از جمعآوری توسط آنالیز واریانس با مشاهدات تکراری، آزمون آماری t مستقل و زوجی و با سطح معنیداری 05/0مورد ارزیابی آماری قرار گرفت.
یافتهها
میانگین، انحراف معیار و میزان غلظت فلوراید 30 دقیقه، 7 ساعت و 10 ساعت پس از استفاده از ژل و وارنیش فلوراید در جدول 1 آمده است. یافتهها نشان داد که میانگین غلظت فلوراید بزاق 30 دقیقه پس از استفاده از ژل فلوراید حدود 4/8 برابر حد پایه شد. این در حالی است که میزان افزایش فلوراید بزاق پس از استفاده از وارنیش بیش از 12 برابر بود (نمودار 1). آنالیز واریانس با دادههای تکراری نشان داد که تفاوت آماری معنیداری بین میانگین فلوراید بزاق پس از فلورایدتراپی با وارنیش و ژل فلوراید وجود دارد. نتایج مربوط به ژل فلوراید با آزمون t زوج نشان داد که 30 دقیقه پس از استفاده از ژل فلوراید بزاق به طور معنیدار افزایش مییابد (001/0P=). در حالی که 7 ساعت و10 ساعت بعد میزان غلظت فلوراید بزاق تفاوت معنیداری با حد پایه نداشت
(جدول 2). نتایج مربوط به وارنیش فلوراید نشان داد که میزان غلظت فلوراید 30 دقیقه (001/0P<) و 7 ساعت (003/0P=)پس از استفاده از وارنیش فلوراید به طور معنیداری افزایش یافت. در حالی که 10 ساعت بعد میزان غلظت فلوراید بزاق تفاوت معنیداری با حد پایه نداشت. بهعلاوه مقایسه میزان فلوراید بزاق در زمانهای 30 دقیقه و 7 ساعت (001/0P<) – 30 دقیقه و 10ساعت (001/0P<) – 7 ساعت و 10 ساعت (004/0P=)تفاوت معنیداری را نشان داد (جدول 3).
مقایسه ژل و وارنیش فلوراید از نظر میزان فلوراید بزاق،30 دقیقه (002/0P=) و هفت ساعت (003/0P=) پس از درمان، با استفاده از آزمون t مستقل نشان داد که وارنیش به طور معنیداری مؤثرتر از ژل میباشد. در حالی که پس از 10 ساعت تفاوت معنیداری بین دو گروه مشاهده نشد (جدول 1).
جدول 1 : مقایسه ژل و وارنیش فلوراید از نظر میزان غلظت فلوراید (mg/ml)بزاق 30 دقیقه، 7 ساعت و 10 ساعت پس از درمان
P-value (آزمون t مستقل) |
ژل انحراف معیار±میانگین |
وارنیش انحراف معیار ± میانگین |
زمان |
815/0 |
040/0±23/0 |
045/0±23/0 |
پایه |
002/0* |
944/0 ± 2/2 |
488/0 ± 08/3 |
30 دقیقه بعد درمان |
003/0* |
035/0 ± 23/0 |
014/0 ± 28/0 |
7 ساعت بعد درمان |
217/0 |
037/0 ± 23/0 |
02/0 ± 25/0 |
10 ساعت بعد درمان |
|
P<001/0 |
P<001/0 |
P-value (آنالیز واریانس با مشاهدات تکراری) |
* معنی دار است.
جدول 2 : مقایسه میزان فلوراید بزاق پایه، 30 دقیقه، 7 ساعت و 10 ساعت پس از استفاده از ژل فلوراید
گروهها |
انحراف معیار ± میانگین (mg/mL) |
P-value |
زمان پایه 30 دقیقه بعد از درمان |
045/0 ± 24/0 944/0 ± 2/2 |
001/0* |
زمان پایه 7 ساعت بعد از درمان |
045/0 ± 24/0 035/0 ± 23/0 |
923/0 |
زمان پایه 10 ساعت بعد از درمان |
045/0 ± 24/0 037/0 ± 23/0 |
937/0 |
30 دقیقه بعد از درمان 7 ساعت بعد از درمان |
944/0 ± 2/2 035/0 ± 23/0 |
001/0* |
30 دقیقه بعد از درمان 10 ساعت بعد از درمان |
944/0 ± 2/2 037/0 ± 23/0 |
001/0* |
7 ساعت بعد از درمان 10 ساعت بعد از درمان |
035/0 ± 23/0 037/0 ± 23/0 |
1 |
* معنی دار است.
جدول 3 : مقایسه میزان فلوراید بزاق پایه، 30 دقیقه، 7 ساعت و 10 ساعت پس از استفاده از وارنیش فلوراید
گروهها |
انحراف معیار ± میانگین (mg/mL) |
P-value |
زمان پایه 30 دقیقه بعد از درمان |
045/0± 23/0 488/0 ± 08/3 |
001/0> * |
زمان پایه 7 ساعت بعد از درمان |
045/0 ± 23/0 014/0 ± 28/0 |
003/0* |
زمان پایه 10 ساعت بعد از درمان |
045/0 ± 23/0 02/0 ± 25/0 |
4/0 |
30 دقیقه بعد از درمان 7 ساعت بعد از درمان |
488/0 ± 08/3 014/0 ± 28/0 |
001/0>* |
30 دقیقه بعد از درمان 10 ساعت بعد از درمان |
488/0 ± 08/3 02/0 ± 25/0 |
001/0>* |
7 ساعت بعد از درمان 10 ساعت بعد از درمان |
014/0 ± 28/0 02/0 ± 25/0 |
004/0* |
* معنی دار است.
نمودار 1 : میزان غلظت فلوراید بزاق 30 دقیقه، 7 ساعت و 10 ساعت پس ازفلورایدتراپی با ژل و وارنیش
بحث
Peterson در یک مطالعه بالینی جذب فلوراید مینا را سه هفته پس از کاربرد 4 نوع ترکیب حاوی فلوراید مقایسه کرد. گروهها شامل Duraflur، ژل 2 درصد NaF هفتگی، ژل 2 درصد APF هفتگی و دهانشویه روزانه 025/0 درصد NaF بودند. Duraflur نسبت به سایر ترکیبات جذب فلوراید بیشتری را نشان داد.(9) Seppa و همکاران اثر ضد پوسیدگی Duraflur و ژل APF 23/1% را در طی یک مطالعه سه ساله با هم مقایسه کردند. نتایج نشان داد که وارنیش فلوراید در جلوگیری از پوسیدگیهای پروگزیمال موثرتر از ژل APF میباشد ولی این اختلاف از نظر آماری معنیدار نبود.(12) با این وجود این محققین با توجه به راحتی استفاده و کوتاهتر بودن زمان درمان، استفاده از وارنیش فلوراید را جهت مصارف تخصصی به جای ژل توصیه نمودند. از سوی دیگر نتایج مطالعه Santos و همکاران در مقایسه اثر ضدپوسیدگی محصولات مختلف حاوی فلوراید اعم از وارنیش فلوراید Duraphat، Duraflur، خمیر دندان، ژل APF 23/1% و Silver fluoride diamine (Cariestop) 12% بر دندانهای شیری نشان داد که بیشترین تاثیر ضد پوسیدگی در دندانهای شیری مربوط به استفاده از وارنیش فلوراید Duraphat و کمترین مربوط به خمیردندان حاوی فلوراید میباشدو تاثیر ژل فلوراید فقط کمی بیش از خمیردندان است.(13) در مطالعه حاضر نیز نتایج نشان داد که مدت زمان و مقدار فلوراید بزاق در گروه وارنیش فلوراید به طور معنیداری بیشتر از ژل است که با توجه به نتایج مطالعاتی که دلالت بر تاثیر مستقیم فلوراید موضعی با مدت زمان تماس فلوراید با مینا دارد، به نظر میرسد تاثیر وارنیش فلوراید در کاهش پوسیدگی در درازمدت بیشتر از ژل فلوراید باشد. زمان طولانی تماس، احتمالاً مقدار فلوراید جذب شده توسط مینا را افزایش میدهد. همچنین منجر به افزایش تشکیل هیدروکسی آپاتایت فلوراید و کاهش حلالیت مینا در برابر اسید میشود. در حالی که نتیجه مطالعه Lee و همکاران نشان داد که در مقایسه با وارنیش فلوراید، ژل فلوراید جذب مینائی بالاتر و تاثیر بیشتری در پیشگیری از ضایعات مینائی و میکروهاردنس دارد اگرچه این تفاوت معنیدار نبود.(14) در این تحقیق از دندانهای گاو جهت مطالعه تاثیر این محصولات استفاده شد و به نظر میرسد تفاوت نتایج این تحقیق با تحقیقات دیگر میتواند مربوط به این مسئله باشد.
تکنیک استفاده از ژل فلوراید نه تنها نسبت به استفاده از وارنیش وقت گیر میباشد بلکه نیاز به برقراری ایزولاسیون کامل دارد که این کار در کودکان با سن کم و یا همکاری ضعیف بسیار مشکل بوده و در بعضی موارد غیرممکن میباشد.(15و4و3) در حالی که در استفاده از وارنیش فلوراید فقط نیاز به خشک نمودن دندان و مالیدن وارنیش روی دندان است و کودک بلافاصله میتواند دهان خود را ببندد و ترخیص شود. بنابراین فلورایدتراپی را در تمام کودکان خردسال و نیمه همکار یا کسانی که به مراقبتهای دندانپزشکی دسترسی ندارند و نیز آنهایی که استفاده از سایر اشکال فلوراید برای آنها مشکل است، امکانپذیر مینماید.(16) حجم از پیش تعیین شده فلوراید در جعبههای وارنیش، استفاده غیرضروری و زیاد آن را که احتمالاً به عوارض ناشی از فلورایدتراپی میانجامد را پیشگیری و کنترل مینماید.(1) این درحالی است که یکی از مشکلات استفاده از ژل مصرف بیش از حد و امکان بلع کودک در زمان استفاده میباشد.
از آنجایی که به کار بردن ژل روی دندانها بدون تماس با مخاط غیرممکن است امکان اثرات سمی موضعی وجود دارد. تحقیقاتی نشان داده که استفاده از ژل APF باعث تخریب DNA سلولهای بازال اپیتلیوم مخاط میشود و با افزایش زمان تماس این تخریب بیشتر میشود. علاوه بر آن باعث کاهش تماس سلولها، تجمع کروماتین هستهای و اجسام سلولهای بازال و پارابازال اپیتلیوم مخاط دهان نیز میشود و پیشنهاد میشود که تا حد امکان از تماس این ماده با مخاط دهان جلوگیری شود.(17) به نظر میرسد استفاده از وارنیش فلوراید از جهت امکان کنترل و ممانعت از آلودگی مخاط به ژل فلوراید ارجح باشد.
Skold و همکاران استفاده از وارنیش فلوراید را در مواقعی که امکان برقراری ایزولاسیون کامل نباشد مانند درمان در مدارس توصیه نمود و نشان دادند که استفاده از وارنیش در یک طرح 3 ساله، نتایج بهتری در کاهش پوسیدگیهای پروگزیمالی دارد و از نظر اقتصادی نیز به صرفه میباشد.(4)
مطالعه حاضر که با هدف بررسی تاثیر این دو محصول بر میزان فلوراید بزاق انجام شد نشان داد که در ارتباط با وارنیش فلوراید علاوه بر راحتی کار و کوتاهتر بودن مدت درمان که استفاده از آن را در کودکان خردسال و ناتوان امکانپذیر میسازد، غلظت فلوراید بزاق تا 7 ساعت بعد نیز نسبت به حد پایه افزایش معنیداری دارد. در حالی که این رقم در ارتباط با ژل قلوراید 30 دقیقه بود. طولانی بودن این افزایش غلظت فلوراید، به نسج سالم و پوسیده دندان این امکان را میدهد که تا مدت بیشتری فلوراید از بزاق جذب نماید که این مساله بر میزان تاثیر فلورایدتراپی هر جلسه درمان میافزاید. بنابراین جهت فلورایدتراپی استفاده از وارنیش با توجه به تأثیر طولانیتر آن در افزایش فلوراید بزاق نسبت به ژل و همچنین دیگر مزایای آن از جمله سهولت استفاده و صرفهجویی در زمان، توصیه میشود.
نتیجه گیری
غلظت فلوراید بزاق پس از فلورایدتراپی توسط وارنیش هم به لحاظ میزان و هم به لحاظ مدت ماندگاری
به طور معنیداری بیشتر از ژل میباشد.
تشکر و قدردانی
بدینوسیله از جناب آقای دکتر طالبی و شرکتکنندگان در این مطالعه که با صبر و حوصله و همکاری صمیمانه امکان انجام این تحقیق را فراهم نمودند عمیقاً تشکر میگردد.