Assessment of Spiritual Intelligence and its Association with Teaching Ability in the Faculty Members of the School of Dentistry

Document Type : original article

Authors

1 Associate Professor, Department of Oral and Maxillofacial Pathology Department, Islamic Azad University, Dental Branch, Tehran, Iran

2 Dental Student, Islamic Azad University, Dental Branch, Tehran, Iran

Abstract

Introduction: Given the importance of enhancing the teaching ability of faculty members and the influential factors and considering the limited resources in this regard, the present study was conducted to evaluate the spiritual intelligence and its association with teaching ability in the faculty members of the dentistry school at Islamic Azad University in 2015.
Materials and Methods: In this analytical-correlational study, the spiritual intelligence of the faculty members was assessed using the Persian version of the standard King's health questionnaire (KHQ), the validity and reliability of which were confirmed. Moreover, the teaching ability of the participants was evaluated using the Persian version of the Alabama standard questionnaire with proper validity and reliability. In the KHQ, spiritual intelligence was scored based on a five-point Likert scale, and teaching ability in the Alabama inventory scale was scored based on a four-point Likert scale. Influential factors, such as age and gender, were also reviewed. Data analysis was performed using the Chi-square and Spearman tests. 
Results: In total, 132 questionnaires were distributed among the faculty members of the Dentistry Unit at Islamic Azad University, 96 of which were collected. Mean scores of spiritual intelligence and teaching ability were 58.8±15.4 and 92.1±17.3, respectively. The correlation between the spiritual intelligence and teaching ability of the faculty members was estimated at 0.301. Spiritual intelligence was observed to be higher in the female participants (P<0.005) with more teaching experience (P<0.05) and stable employment (P<0.01). In addition, teaching ability increased significantly in the married women (P<0.005) with stable employment (P<0.01).
Conclusion:According to the results, spiritual intelligence and teaching ability had low correlation in the field of dentistry. Women with a broad teaching background and stable employment were observed to have higher spiritual intelligence, while teaching ability was higher in the married faculty members with stable employment.
 

Keywords

Main Subjects

Full Text

مقدمه

اعضای هیأت علمی، مهمترین منابع دانشگاهها و مسوول تربیت نیروی انسانی نظام بهداشتی درمانی کشور هستند.(1) ارتقای توانمندیهای ایشان می تواند موجب ارتقای آموزش دانشجویان علوم پزشکی و نظام سلامت کشور گردد.(2) افزایش توانمندی تدریس در اعضای هیات علمی حوزه علوم پزشکی، موضوع پژوهشهای مختلفی بوده است و مطالعات نشان می دهد احترام به دانشجو، علم به موضوع تدریس، وجود طرح درس، اعتقادات مذهبی و رعایت عدالت از بهترین ویژگیهای یک استاد خوب از دید دانشجویان می باشد.(3) بسیاری از دانشجویان توانایی برقراری ارتباط مناسب استاد با دانشجو را یکی از عوامل بسیار مهم در افزایش توانمندی تدریس بیان کرده اند.(3،4) هوش در تعریف، ظرفیت یادگیری و بکارگیری دانش کسب شده و توانایی تطبیق با محیط است و نظریه های مختلفی در خصوص انواع آن وجود دارد.(5) هوش کلی (IQ)، هوش هیجانی (EQ)  و هوش معنوی (SQ) سه شکل تعریف شده از هوش هستند. بررسیها نشان می‌دهد هوش کلی (IQ) را در رایانه‌ها نیز می‌توان جستجو کرد. هوش هیجانی (EQ) در پستانداران عالی نیز وجود دارد و هوش معنوی یا (SQ) منحصر به انسان است. هماهنگی در کاربرد سه نوع هوش می‌تواند نیروهای درونی انسانها را به طرز شگفت‌انگیزی آشکار کرده و ایشان را در انجام مسئولیتهای اجتماعی یاری  دهد.(5،6) مفهوم هوش معنوی برای اولین بار در سال 1996 توسط Stevens و بعدها در سال 1999 توسط Emones  مطرح شد.(7)  هوش معنوی توانایی بکارگیری و بروز منابع، ارزشها و کیفیتهای معنوی است، به گونه ای که بتواند کارکرد روزانه و سلامت جسمی و روحی را ارتقا دهد.(8) افزایش خلاقیت، خوش‌بینی، اعتماد به نفس و ارزشهای والای انسانی از نتایج ارتقای هوش معنوی است که در نهایت می تواند موجب ارتقای عملکرد اساتید علوم پزشکی در حوزه آموزش و درمان شود.(9)با این پیش فرض که افزایش هوش معنوی می‌تواند موجب ارتقای عوامل انگیزشی در اعضای هیات علمی شده و با کاهش اضطراب و افزایش شادکامی موجب تسهیل ارتباط استاد و دانشجو شود(10)، این پژوهش با هدف شناسایی همبستگی هوش معنوی با توانمندی تدریس در اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دندانپزشکی دانشگاه آزاد تهران در سال 1394 انجام شد.

مواد و روشها

 تحقیق به صورت تحلیلی از نوع همبستگی انجام شد. با مراجعه به کارگزینی هیات علمی مشخص شد که تعداد اعضای هیأت علمی واحد دندانپزشکی در سال 1394 ، 132 نفر می باشند. روش نمونه گیری  به صورت سرشماری انجام  گرفت.در این مطالعه از دو  پرسشنامه معتبر به نامهایهوش معنوی کینگ (SISRT) در مقیاس 5 درجه لیکرت و پرسشنامه توانمندی تدریس آلاباما در مقیاس 4 درجه لیکرت استفاده شد که پایایی و روایی آنها در مطالعات داخلی تایید شده بود.(8،11)پرسشنامه آلاباما 29 سوالی و دارای 8 حیطه بود که شامل این موارد می باشد: 1.آمادگی (برنامه‌ریزی) پیش از تدریس، تدریس بر اساس برنامه درسی سازمان یافته، سنجش عملکرد دانشجویان قبل، حین و پس از تدریس، مدیریت کلاس درس، جو مساعد یادگیری، ارتباط، توسعه حرفه ای و رهبری و نحوه عملکرد مسوولیت های حرفه ای.نمره دهی از شماره 1 تا 4 بود که نمره 1 به عملکرد نامناسب، نمره 2 به اصلاح عملکرد ، نمره 3 به عملکرد قابل قبول و نیاز به فعالیت بیشتر و نمره 4 به رضایت از عملکرد تعلق گرفت. سقف عدد توانمندی با ضرب کردن تعداد سوالات پرسشنامه توانمندی به نمره 4 بدست آمد که 116 می باشد و کف عدد توانمندی با ضرب کردن تعداد سوالات به نمره 1 بدست آمد که 29 می‌باشد. اعداد مساوی و بالاتر از میانگین بدست آمده توانمندی تدریس مطلوب در نظر گرفته شد و پایینتر از آن نامطلوب.پرسشنامه هوش معنوی کینگ 24 سوالی است و دارای 4 حیطه می باشد که عبارتند از:تفکر وجودی انتقادی با 7 آیتم، تولید معنای شخصی با 5 آیتم، آگاهی متعالی با 7 آیتم، بسط حالت هوشیاری با 5 آیتم.

نمره دهی از 0 تا 4 و شامل موارد ذیل بود:نمره صفر کاملاً نادرست،  نمره 1  نادرست،  نمره 2 تا حدودی درست، نمره 3 بسیار درست و نمره 4 کاملاً درست در نظر گرفته می شد.در نهایت نمره فرد در مقیاس 0 تا 96 قرار می گرفت که نمره بالاتر نشان دهنده هوش معنوی بیشتر بود.(12) اعداد مساوی و بالاتر از میانگین بدست آمده هوش معنوی مطلوب در نظر گرفته شد و پایینتر از آن نامطلوب در نظر گرفته شد. به علاوه سن، جنس، سابقه تدریس، رتبه علمی، وضعیت تاهل و وضعیت استخدامی اعضای هیات علمی نیز ثبت گردید.در انتها اطلاعات استخراج شده از دو پرسشنامه تحت آزمون آماری کای– دو و اسپیرمن مورد قضاوت آماری قرار گرفت.

یافته ها

 تعداد 132 عدد پرسشنامه بین اعضای محترم هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دندانپزشکی پخش شد که از این تعداد، 96 عدد پرسشنامه جمع آوری شد.36 نفر از تکمیل فرمهای اطلاعاتی خودداری کرده و از مطالعه خارج شدند.از 96 نفر عضو هیات علمی، 48 درصد مذکر و 52 درصد مونث بودند. محدوده سنی اعضای هیات علمی بین 29 تا 82 سال بود که میانگین سن آنها  08/43  سال بود.طبق پرسشنامه جمع آوری شده، 3 نفر استاد  (11/3 درصد)، 10 نفر دانشیار (4/10 درصد)، 67 نفر استادیار (8/69درصد) و 16 نفر مربی (7/16 درصد) بودند.همه اعضای هیات علمی علاقه‌مند به شغل یات علمی بودند. میانگین سابقه کار 8/12 سال بود. از 96 نفر عضو  هیات علمی 80  نفر متاهل و 16 نفر مجرد بودند. در بررسی وضعیت استخدام اعضای  هیات علمی، 51 نفر رسمی، 18 نفر قراردادی، 13 نفر پیمانی و 14 نفر حق التدریس بودند.در ادامه و بررسی همبستگی اعضای هیات علمی مشخص شد، میزان نمره هوش معنوی ایشان 4/15± 8/58 بود، مساوی و بالاتر از آن مطلوب در نظر گرفته شد و پایینتر از آن نامطلوب. بیشترین نمره هوش معنوی در بین اعضای هیات علمی 94 و کمترین 30 بود.( جدول 1)  میزان نمره توانمندی دریس3/17±1/92 بود. مساوی و بالاتر از آن مطلوب در نظر گرفته شد و پایینتر از آن نامطلوب. بیشترین نمره توانمندی تدریس در بین اعضای هیات علمی 116 و کمترین 38 بود. (جدول 2)میزان همبستگی بین هوش معنوی با توانمندی تدریس اعضای هیات علمی برابر با 301/0 بدست آمد که نشان دهنده همبستگی کم بین هوش معنوی با توانمندی تدریس اعضای هیات علمی  است. 

 

جدول 1. توزیع فراوانی اعضای هیات علمی بر حسب هوش معنوی به تفکیک عوامل مرتبط

نتیجه آزمون

نامطلوب

N=32

مطلوب

N=64

عوامل مرتبط

005/0=P

(3/31) 10

(7/68) 22

(6/65) 42

(4/34) 22

جنس                            مونث

مذکر

9/0=P

 

(3/56) 18

(7/43) 14

(61) 39

(39) 25

سن                        کمتر از 43

بیشتر از 43

05/0=P

 

(8/43) 14

(2/56) 18

(2/67) 43

(8/32) 21

سابقه تدریس              کمتر از 13

بیشتر از 13

97/0=P

 

(5/87) 28

(5/12) 4

(86) 55

(14) 9

رتبه علمی               مربی و استادیار

دانشیار و استاد

1/0=P

 

(5/87) 28

(5/12) 4

(83) 53

(17) 11

تاهل                             متاهل

مجرد

01/0=P

 

(47) 15

(53) 17

(77) 49

(23) 5

وضعیت استخدام      پیمانی و رسمی

حق التدریس و قراردادی

        داده ها بوسیله (درصد) تعداد توصیف شده است

 

جدول 2. توزیع فراوانی اعضای هیات علمی بر حسب توانمندی تدریس به تفکیک عوامل مرتبط

نتیجه آزمون

نامطلوب

N=28

مطلوب

N=68

عوامل مرتبط

1/0=P

(5/46) 13

(5/53) 15

(5/54) 37

(5/45) 31

جنس                          مونث

مذکر

95/0=P

(2/57) 16

(8/42) 12

(3/60) 41

(7/39) 37

سن                       کمتر از 43

بیشتر از 43

1/0=P

(3/64) 18

(7/35) 10

(4/57) 49

(6/42) 29

سابقه تدریس           کمتر از 13

بیشتر از 13

1/0=P

(4/96) 27

(6/3) 1

(4/82) 56

(6/17) 12

رتبه علمی             مربی و استادیار

دانشیار و استاد

005/0P=

(3/64) 18

(7/35) 10

(2/91) 62

(8/8) 6

تاهل                           متاهل

مجرد

01/0=P

 

(7/35) 10

(3/64)18

(5/79) 54

(5/20) 14

وضعیت استخدام    پیمانی و رسمی

حق التدریس و قراردادی

       داده ها بوسیله (درصد) تعداد توصیف شده است       

 بحث

 نتایج این پژوهش نشان داد که همبستگی بین هوش معنوی با توانمندی تدریس اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دندانپزشکی در حد کم می‌باشد. افراد مونث با سابقه تدریس بیشتر و وضعیت استخدامی با ثبات هوش معنوی بالاتری داشتند که این امر در راستای مطالعه قاسمی و همکاران(13) می باشد.نتایج مطالعه کریمی مونقی و همکاران(12) نیز که در دانشکده پزشکی مشهد انجام شد نشان داد که هوش معنوی اعضای هیات علمی در حد کم تا متوسط است. این مطالعه از لحاظ بررسی همبستگی بین هوش معنوی و توانمندی تدریس اعضای هیات علمی مشابه مطالعه ما می باشد. در این مطالعه تفاوت معنی‌داری بین هوش معنوی برحسب برخی از مشخصات فردی از جمله تاهل، گروه سنی، جنسیت و آخرین مدرک تحصیلی مشاهده شد. جنس مونث بطور معنی‌داری هوش معنوی بالاتری داشت و افراد متاهل دارای هوش معنوی و توانمندی تدریس بالاتری بودند.(12،13) در مطالعه حاضر، تفاوت معنی‌داری بین میانگین نمره هوش معنوی اعضای هیات علمی با مشخصات فردی از جمله جنس، سابقه تدریس و وضعیت استخدام مشاهده شد. در این مطالعه نشان داده شد که اعضای هیات علمی مونث هوش معنوی بالاتری دارند. هر چه سابقه تدریس کمتر بود، هوش معنوی اعضای هیات علمی بالاتر بوده است.در بررسی توانمندیهای تدریس اعضای هیات علمی با مشخصات فردی مشخص شد که تفاوت معناداری با تاهل و وضعیت استخدام وجود داشتند. افراد متاهل به طور معناداری توانمندی تدریس بالاتری داشت که بخاطر مسولیت پذیری و همدلی بیشتر آنها بوده است.افرادی که وضعیت استخدام آنها پیمانی- رسمی بوده است، توانمندی تدریس بالاتری داشته‌اند که می‌تواند ناشی از کاهش اضطراب از دست دادن شغل باشد؛  این امر در مطالعات دیگری نیز تایید شده است.(15و14)

مطالعات خرمی‌راد و همکاران(16) و رئیسی و همکاران(17) نشان داد که ارتباط معکوس و معناداری بین هوش معنوی با اضطراب وجود دارد. افراد با هوش معنوی بالاتر شادکامی بیشتری را تجربه می کنند و در نهایت معنویت، سلامت ذهنی افراد را بهبود بخشیده و با نتایج مثبتی از قبیل افزایش اعتماد به نفس و کاهش اضطراب همراه است. به نظر می رسد توانمندی تدریس در حوزه آموزش بالینی و ارتباط موثر پزشک– بیمار  می تواند تحت تاثیر این عوامل باشد.صدری و همکاران(14) در مطالعه ای که در خصوص روشهای توانمندسازی اعضای هیات علمی دندانپزشکی انجام شد، نشان دادند ایجاد انگیزه از طریق پاداشهای درونی یکی از راهکارهای مهم در افزایش توانمندسازی اعضای هیات علمی بوده و بهبود عوامل انگیزشی، بالاترین رتبه را در این خصوص به خود اختصاص داده است. افزایش هوش معنوی اعضای هیات علمی می تواند از این طریق بر توانمندسازی ایشان موثر باشد.مطالعه مظلومی و همکاران(18) نشان داد ارتقای هوش معنوی با اثر بر روی قدرت رهبری و مدیریت اساتید علوم پزشکی می‌تواند در افزایش توانمندی تدریس از طریق کنترل مناسب کلاس درس موثر باشد.

Buchel و همکاران(19) نیز با بررسی نظرات دانشجویان و دستیاران تخصصی در خصوص مشخصات یک استاد بالینی مطلوب به این امر تاکید کردند که از نظر ایشان استاد بالینی با توجه به نقش الگویی که برای دانشجویان دارد با رفتار احترام آمیز خود با بیمار و صبر و آرامش در درک وضعیت بیماران می تواند جایگاه آموزش بالینی را در سایه کوریکولوم پنهان ارتقاء دهد. نتایج سایر مطالعات در این زمینه نشان داده است افزایش هوش معنوی می‌تواند با افزایش تواناییها و ظرفیتهای فردی، گسترش روابط بین فردی و فضایلی چون شکیبایی و بخشندگی، محیط آموزش بالینی علوم پزشکی را متاثر کند.(16و15و13)

 انجام فعالیتهای معنوی چون خلوت کردن با خود، دعا و عبادت، تمریناتی چون یوگا و مراقبه، حضور در طبیعت و درک هنرهای تجسمی (نقاشی، موسیقی و نوشته‌های خلاقانه) و رفتار همدلانه با همنوعان از راهکارهای ارتقای هوش معنوی می باشند.(8)ارتقای هوش معنوی در اساتید علوم‌پزشکی می‌تواند موجب ارتقای رضایت شغلی، سلامت روان و کاهش اضطراب بوده و ارتباط موثر استاد و دانشجو را بهبود بخشد و از این منظر می‌تواند موجب ارتقای توانمندی تدریس باشد.(16،15) اما افزایش توانمندی تدریس در اساتید، وابسته به عوامل دیگری چون آشنایی با روشهای نوین تدریس، اصول آموزش پزشکی، روشهای نوین ارزشیابی نیز می باشد. انجام مطالعات مشابه در خصوص ارتباط هوش معنوی با توانمندی تدریس بالینی و کیفیت درمان بیماران توصیه می گردد.

نتیجه گیری

 به نظر می رسد همبستگی  هوش معنوی با توانمندی تدریس در حوزه دندانپزشکی در حد کم می باشد. افراد مونث با سابقه تدریس بیشتر و وضعیت استخدامی با ثبات هوش معنوی بیشتر و متاهلین با ثبات استخدامی از توانمندی تدریس بالاتری برخوردار بودند.

   تقدیر و تشکر 

بدین‌وسیله از همکاری اساتید محترم واحد دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تقدیر می‌گردد.

References

1.         Hassan M, Zafar Yaqub M. Strategic role of human resource development as boundary spanner. Eur J Econom Finance Admin Sci 2010; 19:146-55.
2.         Karimi Moonghi H, Gazrani A, Gholami H, Saleh Moghaddam A, Ashory A, Vaghei S. Relationship between spiritual intelligence and nurses’ clinical competency. Quarter J Sabzevar Univ Med Sci 2011; 18(2):132-9. (Persian)
3.         Narayanasamy A. The impact of empirical studies of spirituality and culture on nurse education. J Clin Nurs 2006; 15(7):840-51.
4.         Saidy EP, Hassan A, Rahman FA, Jalil HA, Ismail IA, Krauss SE. Influence of emotional and spiritual intelligence from the national education philosophy towards language skills among secondary school students. Europ J Soc Sci 2009; 9(1):61-71.
5.         Sohrabi F. Principles of spiritual intelligence. J Ment Health 2008; 1(1):14-8.
6.         Bandura A. Cultivate self-efficacy for personal and organizational effectiveness. Hand book of principles of organization behavior. 2nd ed. New York: John Wiley & Sons; 2009. P. 179-200.
7.         Emmons RA. Spirituality and intelligence: problems and prospects. Int J Psych Religion 2000; 10(1):57-64.
8.         Sohrabi F, Naseri E. A study of the conception and components of spiritual of intelligence and developing and instrument to assess it. Res Psych Health 2010; 2(4):69-77. (Persian)
9.         Aminuddin H. Emotional and spiritual intelligences as a basis for evaluating the national philosophy of education achievement. Res J Int Stud 2009; 12:59-66.
10.     Sisk D. Engaging the spiritual intelligence of gifted students to build global awareness in the classroom. Roper Rev 2008; 30(1):24-30.
11.     Morton JB, Johnson F, Walters B. Alabama state department of education student assessment program questionnaire. 2008; Available at: URL: https://www.alsde.edu/sec/sa.Accesed April 28 2008.
12.     Mounaghi HK, Lakeh MA, Makarem A, Esmaieli H, Ebrahimi M, Ashouri A. The Relationship between Spiritual Intelligence/Quotient (SQ) and Teaching Competency in Medical Faculty Members. Iran J Med Educ 2012; 12(8):554-63.
13.     Ghasemi-Pirbalouti M, Ahmadi R, Alavi-Eshgaftaki SM, Alavi-Eshkaftaki SS. The association of spiritual intelligence and job satisfaction with mental health among personnel in Shahrekord University of Medical Sciences. J Shahrekord Univ Med Sci 2014; 16(5):123-31. (Persian)
14.     Sadri D, Jahanbani J, Fayazi M, Rokhsari S, Naraghian N. Evaluation of views of faculty members on effective strategies of empowerment and related factors in the Dental Branch of Islamic Azad University in 2014. J Res Dent Sci 2016; 12(4):193-201.
15.     Emmons RA. Is spirituality intelligence? Motivation, cognition and the psychology of ultimate concern. Int J Psychol Religion 2000; 10(1):23-6.
16.     Khorramirad A, Arsangjang S, Ahmaritehran H, Dehghani H. The relation between spiritual intelligence and test anxiety among nursing and midwifery students: application of path analysis. Iran J Med Educ 2013; 13(4):319-30.
17.     Raisi M, Ahmari Tehrani H, Heidari S, Jafarbegloo E, Abedini Z, Bathaie SA. Relation between spiritual intelligence, happiness and academic achievement in students of Qom University of Medical Sciences. Iran J Med Educ 2013; 13(5):431-40.
18.     Mazloomy Mahmood Abad S, Rahaei Z, Ehrampoush MH, Soltani T. The characteristics of an expert faculty member based on view points of medical students Yazd, Iran-2008. Hormozgan Univ Med Sci 2010; 14(3):226-33. (Persian)
19.     Buchel TL, Edwards FD. Characteristics of effective clinical teachers. Fam Med 2005; 37(1):30-5.
Journal of Mashhad Dental School
Volume 42, Issue 2
July 2018
Pages 159-166

Files

History

  • Receive Date: 02 June 2018
  • Accept Date: 02 June 2018

Share

How to cite

Statistics