مقایسه فیلم‏های رادیوگرافی داخل دهانی با سرعت D و F در تشخیص پوسیدگی‏های پروگزیمالی در شرایط آزمایشگاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه رادیولوژی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان

2 استادیار گروه آسیب شناسی دهان، فک و صورت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دندانپزشکی تهران

3 دستیار تخصصی گروه آسیب شناسی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد

4 دستیار تخصصی گروه دندانپزشکی کودکان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

چکیده

مقدمه: استفاده از فیلم‏های با سرعت بالا یکی از فاکتورهای مهم دخیل در کاهش دوز اشعه می‏باشد. اما، توانایی تشخیصی فیلم‏های سریع باید قبل از استفاده رایج از آنها تعیین شود. هدف از این مطالعه مقایسه کارآیی فیلم‏های با سرعت D و F در تشخیص پوسیدگی‏های پروگزیمال بود.
مواد و روش‏ها: از هشتاد سطح پروگزیمال، در 40 دندان پرمولر کشیده شده بدون ترمیم، با استفاده از دو نوع فیلم داخل دهانی Flowdental با سرعت D و F،تحت شرایط استاندارد رادیوگرافی تهیه شد. تشخیص واقعی پوسیدگی براساس ارزیابی هیستولوژیک سطوح پروگزیمال پس از برش دندان‏ها بود.دو مشاهده‌گر با خواندن رادیوگرافی ها و با استفاده از درجه بندی چهار گزینه‏ای تشخیص خود را ثبت نمودند. پاسخ‏های مشاهده‌گران توسط آنالیز  ROC ارزیابی شد وسطوح زیر منحنی(Az) ROCاز طریق مقایسه دو به دو منحنی ROCبررسی شد.
یافته‏ها: میانگین سطح زیر منحنی (Az) برای فیلم D 934/0و برای فیلم F 920/0 بود. این اختلاف‏ها از لحاظ آماری معنی‏دارنبودند(548/0=P). همچنین اختلاف میان مشاهده‌گران نیز از لحاظ آماری معنی‏دار نبود.
نتیجه گیری: کارآیی فیلم جدید با سرعت F در تشخیص پوسیدگی با فیلم با سرعت D متفاوت نبود. این فیلم توانایی کاهش دوز بیمار با حفظ کیفیت تشخیصی را نشان می‏دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

In Vitro Comparison of D and F Speed Intraoral Radiographic Films in the Detection of Proximal Caries

نویسندگان [English]

  • Aliehsadat Javadzadeh 1
  • SeyedhTahereh Mohtavipoor 1
  • Fatemeh Shahsavari 2
  • Mohammad Davoodi 3
  • SeyedehSaeedeh Mohtavipoor 4
1 Assistant Professor, Dept of Maxillofacial Radiology, School of Dentistry, Guilan University of Medical Sciences, Rasht, Iran.
2 Assistant Professor, Dept of Oral & Maxillofacial Pathology, Dental Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Postgraduate Student, Dept of Oral & Maxillofacial Pathology, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
4 Postgraduate Student, Dept of Pediatric Dentistry, School of Dentistry, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction: The use of fast films is one of the major factors contributing to dose reduction. However, the diagnostic ability of fast film must be determined before current use of the films. The purpose of this study was to compare the efficiency of D and F speed films in the diagnosis of proximal caries.
Materials & Methods:Eighty proximal surfaces in 40 extracted unrestored premolars were undergone radiography in standardized conditions using D- and F-speed flowdental intraoral films. True caries diagnosis was based on histological assessment of the surfaces after sectioning the teeth. Two observers read the radiographs using a four-point scale to record their diagnosis. Observer responses were evaluated using ROC analysis and areas under the ROC Curves (Az) was microscopical assessed by pairwise comparison of ROC Curve.
Results: D and F speed films had a mean Az of 0.934 and 0.920 respectively. The difference was not statistically significant (P=0.548) Difference between observers was also not statistically significant.
Conclusion: The efficiency of the new F-Speed films was not statistically different from that D Speed films in caries detection. This film shows the ability of reducing patient’s dose while maintaining diagnostic quality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Proximal Caries
  • Diagnosis
  • Radiography
  • intraoral film

مقدمه

یکی از مشکلات کلینیکی دندانپزشکان، تشخیص صحیح پوسیدگی و میزان وسعت آن می‏باشد. از آنجا که غالباً پوسیدگی سیر پیشرونده داشته و ممکن است منجر به درگیری پالپ دندان و متعاقباً انجام درمان‏های پیچیده‏تر و صرف وقت و هزینه بیشتری گردد، بنابراین تشخیص صحیح و به موقع آن ارزشمند است. از رایج‏ترین روش‏های تشخیص پوسیدگی، انجام معاینات بالینی و تهیه رادیوگرافی با اســتفاده از فیلم‏های داخل دهانی بویژه برای سطوح پروگزیمال است.(2و1) علیرغم معرفی رادیوگرافی دندانی دیجیتال از سال 1987، هزینه پایین و کیفیت تصویری مطلوب رادیوگرافی‏های تهیه شده با فیلم، همچنان آن را در رقابت با رادیوگرافی دیجیتال نگه داشته ودرصد کمی از دندانپزشکان در کار حرفه‏ای خود از سیستم دیجیتال استفاده می‏کنند.(5-3و1)

در عین حال مهمترین هدف رادیولوژی تشخیصی، دستیابی به کیفیت هرچه مطلوب‏تر تصاویر رادیوگرافیک همراه با حداقل دوز قابل قبول برای بیمار می‏باشد. یکی از موثرترین راه‏های کاهش دوز بیمار،استفاده از فیلم‏های با سرعت بالاتر است؛ که نیاز به اشعه کمتری برای ایجاد تصویر دارد.(10- 6 و4)

حساسیت یا سرعت فیلم عمدتاً تحت تاثیر سایز کریستال‏های هالید نقره در امولسیون فیلم است؛ به طوری که با افزایش سایز کریستال‏ها سرعت فیلم زیادتر می‏شود. از سوی دیگر افزایش سایز کریســــتال‏ها می‏تواند منجر به افزایش Noise رادیوگرافیک و تنزل کیفیت تصویر شود. از این رو کارخانجات مختلف سعی می‏کنند با استفاده از تمهیدات و روش‏های نوین، فیلم‏هایی با سرعت بیشتر همراه با حفظ کیفیت بصری تولید کنند.(9و1) سرعت فیلم‏های داخل دهانی با حروف D و E و F نشان داده می‏شود. سریع‏ترین فیلم‏های دندانی که در حال حاضر در دسترسند سرعت F دارند. کارخانه کداک مدعی است فیلم (F) Insight به واسطه کریستال‏های Tabular و پهن موجود در امولسیون نسبت به فیلم (D) Ultraspeed که در آن ذرات فرم گلبولار هستند، سریع‏تر است و این فیلم می‏تواند با کاهش اکسپوژر به نصف، از لحاظ کنتراست و وضوح مشابه فیلم D باشد.(1)

اگرچه استفاده از سریع‏ترین فیلم‏های موجود در دندانپزشکی، راه آسانی برای کاهش اکسپوژر ناشی از پرتوهای یونیزان به نظر می‏رسد، اما قبل از اینکه این فیلم‏ها به صورت جهانی مورد پذیرش قرار گیرند، باید توانایی آنها برای تشخیص پوسیدگی‏ ثابت شود.(11)

Hintze و همکارانش، دقت تشخیصی دو فیلم رادیوگرافی جدید Ektaspeed Plus و Agfa M2 Comfort را با فیلم‏های Ultraspeed و Ektaspeed در تشخیص پوسیدگی سطوح اکلوزال و پروگزیمال در دندان‏های کشیده شده مقایسه کرده و اختلاف آماری معنی‏داری بین آنها پیدا نکردند.(12)

 در مطالعه Svenson و همکارانش به منظور بررسی دقت تشخیصی پوسیدگی‏های پروگزیمالی، دو نوع فیلم با سرعت E، (EV 57 , Ektaspeed Plus) و دو نوع فیلم با سرعت D(Ultraspeed , DV57)  با یکدیگر مقایسه شد. در تشخیص ضایعات لکه سفید اختلاف معنی‏داری وجود نداشت؛ اما در تشخیص ضایعات حفره‏دار بین EV57 و DV57 و E plus اختلاف معنی‏دار وجود داشت، به طوری که DV57 بالاترین دقت تشخیصی را نشان داد.(13)

Ludlow و همکارانش طی تحقیقی، بیان کردند کارائی فیلم جدید Insight)) با سرعت F در تشخیص پوسیدگی، با فیلم‏های با سرعت E (Plus(Ektaspeed و D (Ultraspeed) اختلاف آماری معنی‏داری نداشته و این فیلم می‏تواند کاهش دوز بیمار را همراه با حفظ کیفیت تشخیصی داشته باشد.(14)

نتایج مطالعه Wong و همکارانش نشان داد که فیلم Ektaspeed Plus به اندازه فیلم Ultraspeed در تشخیص پوسیدگی‏های پروگزیمال قابل اطمینان است و اکسپوژر بیمار می‏تواند به طور قابل ملاحظه‏ای بدون از دست دادن توانایی تشخیصی با تغییر فیلم Ultraspeed به Ektaspeed Plus کاهش یابد.(11)

Ardakani و همکارانش در مطالعه‏ای، بیان کردند که هر دو نوع فیلم Ultraspeed (D) و Ektaspeed (E) برای تشخیص پوسیدگی‏های پروگزیمالی مناسبند و علی‏رغم وجود تفاوت‏های جزئی، اختلاف معنی‏داری در قدرت تشخیص پوسیدگی پروگزیمالی بین این دو نوع فیلم وجود ندارد.(15) در مطالعه Gungor و همکارانش، کارایی فیلم Insight در تعیین عمق پوسیدگی‏های پروگزیمالی با فیلم Ultraspeed مورد مقایسه قرار گرفت و نتایج، اختلاف معنی‏داری را نشان نداد.(16) Alkurt و همکارانش، دو فیلم F (Insight و Flow FV58) و دو فیلم E (Agfa Dentus و E plus) و گیرنده دیجیتال را مورد مقایسه و ارزیابی قرار دادند و کیفیت تشخیصی آنها را در تشخیص پوسیدگی‏های پروگزیمالی یکسان گزارش کردند.(17)

 هرچند در این خصوص تحقیقات زیادی انجام گرفته و در حال انجام است، همچنان میان کلینیسین‏ها از نظر ارزیابی Subjective کیفیت تصویر اختلاف نظر‏هایی وجود دارد.(14) از سوی دیگر تنوع فیلم‏های موجود در بازار کشور و تجربه کلینیکال محدود در کاربرد همه انواع آنها، لزوم مطالعات بیشـتری را به منظور بررسی ویژگی‏ها و قابلیت‏های مختلف و نیز بکارگیری بهترین انواع آنها ایجاب می کند. در این مطالعه، قابلیت دو نوع فیلم رادیوگرافی داخل دهانی  Flow dental با سرعت‏های D و F که مطالعات کمتری در خصوص آن صورت گرفته است، در تشخیص پوسیدگی سطح پروگزیمال مورد بررسی قرار گرفت.

مواد و روش‏ها

در این مطالعه آزمایشگاهی، از هشتاد سطح پروگزیمال دندان‏های پرمولرکشیده شده انسان (که به علت مشکلات ارتودنسی و پریو خارج شده بودند) استفاده شد. انتخاب دندان‏ها براساس معیارهای ویژه صورت گرفت، بدین ترتیب که سطوح پروگزیمال دندان‏ها از طریق معاینه بصری و پروبینگ مورد بررسی قرار گرفته و دندان‏های دارای سطوح پروگزیمال سالم یا پوسیده کوچک (مینایی و عاجی) وارد مطالعه شدند و دندان‏های دارای ترمیم یا حفرات پوسیدگی بزرگ و دندان‏های دارای پوسیدگی لینگوال و باکال انتخاب نشدند. ریشه دندان‏ها در بلاک‏های پوتی به صورت گروه‏های چهارتایی در تماس نزدیک هم قرار داده شدند، یعنی برای ایجاد تماس‏های پروگزیمال برای دندان‏های پرمولر دو دندان اضافی، یک کانین و یک مولر در طرفین آنها قرارگرفت و تماس پروگزیمالی آنها مشابه تماس‏های موجود در دهان انسان برقرار شد (تصویر 1). به منظور تصویربرداری از نمونه‏ها، از فیلم‏های داخل دهانی با سرعت D و F سایز 2 بزرگسالان یعنی FV58 و DV58 (ساخت شرکت Flow dental  کشور آمریکا) و دستگاه رادیوگرافی پری اپیکال (Planmeca (1.5mm AL, 70KVP استفاده شد که در آن شرایط Kvp و زمان قابل تنظیم بود. بدین ترتیب که Kvp معادل 70 و زمان s40/0 برای فیلم D و برای فیلم F مطابق دستور کارخانه سازنده 50% کمتر از آن یعنی s20/0 در نظر گرفته شد. برای این که هنگام تهیه رادیوگرافی با دو نوع فیلم، موقعیت فیلم و دندان‏ها یکسان باشد وسیله‏ای چوبی طراحی شد و به کمک فیلم‏نگهدار نوع تابش مانند تکنیک بایت وینگ و با فاصله یکسان نسبت به بلوک حاوی دندان و فیلم انجام شد (تصویر 2). برای معادل سازی نسج نرم از صفحه شیشه‏ای به ضخامت cm5/0 استفاده شد. بدین ترتیب 40 فیلم با دو سرعت مختلف (20 عدد با سرعت D و 20 عدد با سرعت F) با رعایت شرایط فوق تحت تابش اشعه قرار گرفتند. سپس تمامی فیلم‏ها در شرایط یکسان توسط دستگاه ظهور و ثبوت اتوماتیک داخل دهانی Peri-pro در محلول تازه، پردازش شدند. تاج دندان‏ها توسط Ground section با دیسک الماسی (Mecatome T201, Persi, France) درجهت مزیالی- دیستالی برش داده شدند (تصویر 3). آنالیز متغیرهای مورد مطالعه و جمع‌آوری داده‌ها از طریق مشاهده نمای رادیوگرافی و میکروسکوپی انجام گردید. به این ترتیب پس از تهیه رادیوگرافی‏ها دو متخصص رادیولوژی فک و صورت با تجربه یکسان، ضایعات پوسیدگی را بر اساس درجه‏بندی چهار گزینه‏ای شامل (1) عدم وجود پوسیدگی (2) پوسیدگی در حد مینا
(3) پوسیدگی در حد
DEJ (4) پوسیدگی در حد عاج مورد ارزیابی قرار دادند. و چهار هفته بعد این عمل تکرار گردید (تصویر 4). برش‏های تهیه شده توسط دیسک الماسی نیز با استفاده از استریومیکروسکوپOlympus SZ X12 Japan)) با بزرگنمایی 16 توسط پاتولوژیست فک و صورت براساس درجه‏بندی ذکر شده در مورد رادیوگرافی‏ها مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن به عنوان پوسیدگی حقیقی یا Gold standard ثبت گردید (تصویر 5). داده‏ها وارد نرم افزار SPSS با ویرایش 16 شده و سپس از آنالیز ROC (Receiver Operating Characteristic) برای ارزیابی دقت تشخیصی هر فیلم استفاده شد و تفاوت بین سطوح زیر منحنی‏ها، Intraobserver agreement و Inter توسط آنالیز Paired Wilcoxon  محاسبه گردید.

یافته‏ها

در این مطالعه، کارایی تشخیصی دو فیلم رادیوگرافی داخل دهانی با سرعت‏های مختلف در تعیین وسعت پوسیدگی در هشتاد سطح پروگزیمال دندان‏های پرمولر کشیده با هم مقایسه گردید و از مشاهده میکروسکوپی به عنوان استاندارد طلایی استفاده گردید. نتایج حاصل از مطالعه میکروسکوپی نشان داد که 43 سطح پروگزیمال (8/53%) عاری از پوسیدگی و 37 سطح (2/46%) دارای پوسیدگی با وسعت‏های مختلف بودند (جدول1).

 

 

جدول 1 :بررسی میکروسکوپیک دندان‏ها

درجه بندی پوسیدگی

تعداد سطوح دندانی

درصد

(1) عدم وجود پوسیدگی

43

8/53

(2) پوسیدگی در حد مینا

5

2/6

(3)پوسیدگی در حدDEJ

2

5/2

(4) پوسیدگی در حد عاج

30

5/37

 

 

بعد از بررسی رادیوگرافی‏های حاصل توسط مشاهده گران، از آزمون آماری Wilcoxon به منظور تعیین میزان همخوانی مشاهده‏ها (Intra & Interobserver agreement) استفاده گردید که بر طبق نتایج این آزمون، اختلاف آماری معنی‏داری یافت نشد (05/0P>). مقادیر P در بررسی توافق هر مشاهده گر با خودش در جدول 2 آورده شده است. همچنین مقادیر P در بررسی توافق میان مشاهده‏گرها برای فیلم D و F به ترتیب 000/1 و 884/0 بود.

 

جدول 2 : توافقIntraobserver

 

P-value

مشاهده گر

فیلم D

فیلمF

مشاهده گر اول

0830/0

000/1

مشاهده گر دوم

480/0

317/0

 

 

 

 

تصویر 1 : بلوک‏های پوتی حاوی یک دندان کانین، دو پرمولر و یک مولر

 

تصویر 2 : نحوه تهیه رادیوگرافی از بلوک‏های دندانی

 

 

 

تصویر 3 : دندان‏های برش داده شده توسط دیسک الماسی

 

 

 

تصویر 4 : تصویر رادیوگرافی از دندان‏های مانت شده

 

 

 

تصویر 5 : نمای میکروسکوپی از دندان‏های برش خورده

کارایی تشخیص هر فیلم رادیوگرافی برحسب سطح زیر منحنی (Az)ROC، یکبار به تفکیک درجه‌بندی وسعت پوسیدگی و یک بار به طور کلی محاسبه گردید. مقادیر سطح زیرمنحنی بر حسب درجه‏بندی پوسیدگی در هر یک از دو فیلم در جداول 3 و 4 آورده شده است. منحنی ROC به منظور تشخیص پوسیدگی پروگزیمالی برای دو فیلم D و F رسم شد (نمودار 1).


 

 

 

                                                                       

 

A                                                          B                                                          C

                                                                                    

 

D                                                         E

 

نمودار 1 : منحنی ROC برای دو فیلم با سرعت D و F : A) با توجه به وجود یا عدم وجود پوسیدگی، B) برای پوسیدگی در حد مینا، C)برای پوسیدگی در حد DEJ، D) برای پوسیدگی در حد عاج، E) به طور کلی برای تشخیص پوسیدگی پروگزیمال  

 


جداول و نمودار نشان می‏دهد با وجود این که مقادیر سطح زیر منحنی برای تمام درجات پوسیدگی در فیلم D بیشتر از فیلم F است. همچنین در هر کدام از درجات پوسیدگی، آنالیز سطوح زیر منحنی بر اساس مقایسه دو به دو (Pair wise comparison) با فاصله اطمینان 95%اختلاف آماری معنی‏داری را بین این دو نوع فیلم نشان نداد (جدول 5).

همچنین مقادیر سطح زیر منحنی ROC برای فیلم D و F به طور کلی برای تشخیص پوسیدگی پروگزیمال محاسبه و نمودار آن رسم گردید (جدول 6 و نمودار 1- E). آنالیز سطوح زیر منحنی، براساس مقایسه دو به دو (Pair wise comparison) با فاصله اطمینان 95% اختلاف آماری معنی‏داری را بین این دو نوع فیلم در تشخیص پوسیدگی سطوح پروگزیمال نشان نداد (548/0P=).


 

 

 

جدول 3 : میانگین سطح زیر منحنی ROC برای فیلم D برحسب درجه پوسیدگی

درجه بندی پوسیدگی

آنالیز ROC

سطح زیر منحنی (Az)

Std error

فاصله اطمینان %95

حد پایین

حد بالا

(1) پوسیدگی وجود ندارد

911/0

37 0/0

838/0

984/0

(2) پوسیدگی در حد مینا

587/0

148/0

298/0

875/0

(3) پوسیدگی درحدDEJ

469/0

195/0

85 0/0

851/0

(4) پوسیدگی در حد عاج

817/0

57 0/0

706/0

928/0

 

 

 

 

جدول 4 : میانگین سطح زیر منحنی ROC برای فیلمFبر حسب درجه پوسیدگی

درجه بندی پوسیدگی

آنالیز ROC

سطح زیر منحنی (Az)

Std error

فاصله اطمینان %95

حد پایین

حد بالا

(1) پوسیدگی وجود ندارد

898/0

40 0/0

819/0

976/0

(2) پوسیدگی در حد مینا

493/0

133/0

233/0

753/0

(3) پوسیدگی درحدDEJ

468/0

195/0

85 0/0

851/0

(4) پوسیدگی در حد عاج

783/0

60 0/0

666/0

901/0

 

 

جدول 5 : مقایسه دو فیلم در تشخیص هر یک از درجات پوسیدگی

درجه بندی

پوسیدگی

فیلم D - فیلم F

اختلاف میان دو فیلم

t

df

P-value

میانگین سطح زیر منحنی

Std. Deviation

Std error Mean

فاصله اطمینان 95%

حد پایین

حد بالا

(1) پوسیدگی وجود ندارد D1 – F1

1250/0

25126/0

02809/0

04342/0-

06842/0

445/0

79

658/0

(2) پوسیدگی در حد مینا D2 – F2

02500/0

22361/0

02500/0

02476/0-

07476/0

000/1

79

320/0

(3) پوسیدگی درحدDEJ D3 – F3

00000/0

22502/0

02516/0

5008 0/0-

05008/0

000/0

79

000/1

(4) پوسیدگی در حد عاج D4 – F4

02500/0

22361/0

02500/0

2476/0-

07476/0

000/1

79

320/0

 

 

جدول 6 : میانگین سطح زیر منحنی ROC برای دو فیلم D و F برای تشخیص پوسیدگی سطح پروگزیمال

آنالیز ROC

نوع فیلم

سطح زیر منحنی (Az)

Std error

فاصله اطمینان %95

حد پایین

حد بالا

فیلم با سرعت D

934/0

032/0

872/0

997/0

فیلم با سرعت F

920/0

36 0/0

990/0

850/0

 

 

 


بحث

مطالعه حاضر، به منظور بررسی قدرت تشخیصی فیلم‏های رادیوگرافی داخل دهانی Flowdental با سرعت D و F در تشخیص پوسیدگی‏های بین دندانی (Interproximal) در محیط آزمایشگاهی انجام شد. نتایج این مطالعه نشان داد که کارایی تشخیص پوسیدگی در فیلم FV58 (سرعت F) و نصف زمان تابش تقریباً معادل فیلم DV58 (سرعت D)، و قابل قبول می‏باشد.

در مطالعات زیادی انواع فیلم‏های تولیدی از کارخانجات مختلف و با سرعت‏های متفاوت از نظر تشخیص پوسیدگی‏های پروگزیمال مورد مقایسه قرار گرفته‏اند. هر چند که مطالعات محدودی به بررسی فیلم‏های Flowdental پرداخته‏اند.

Hintze(12)، Wong(11)، Ardakani(15) در مطالعات جداگانه‏ای فیلم‏های سرعت D و EKodak را در تشخیص پوسیدگی‏های پروگزیمال ارزیابی کرده و علی‏رغم تفاوت‏های جزیی، اختلاف معنی‏داری را در قدرت تشخیص دو فیلم پیدا نکردند و هر دو فیلم را برای تشخیص پوسیدگی‏های پروگزیمال مناسب دانستند.

Syriopoulos و همکاران طی مطالعه‏ای توانایی دندانپزشکان را در تشخیص پوسیدگی تعیین‏کننده‌تر از نوع گیرنده تصویر دانسته و توانایی تشخیص پوسیدگی را در دو نوع فیلم با سرعت E از کارخانجات مختلف شامل (Kodak E plus و Agfa Dentus M2) و سیستم دیجیتال یکسان گزارش کردند.(18)

به دنبال معرفی فیلم با سرعت F، مطالعات مختلفی کارایی این فیلم جدید در تشخیص پوسیدگی را با فیلم‏های قبلی مورد مقایسه قرار دادند. نتایج مطالعه Ludlow(14)، Nair(19)، Shulze(20)، Gungor(16) و Alkurt(17) در مقایسه فیلم جدید با سرعت F با فیلم‏های قبلی و بعضاً با گیرنده‏های تصویری دیجیتال حاکی از آن است که فیلم جدید F می تواند با کاهش دوز بیمار نسبت به فیلم‏های قبلی، کیفیت تشخیصی را حفظ نموده و قابل رقابت با فیلم‏های قبلی و نیز گیرنده‏های دیجیتال باشد. در این مطالعات بین فیلم سرعت F و فیلم‏های رایج قبلی اختلاف معنی‏داری یافت نشد که با نتایج مطالعه ما همخوانی دارد.

تحقیق Gungor و همکاران(16) از این حیث که در مطالعه خود تنها فیلم‏های سرعت F و D را در تشخیص پوسیدگی مورد مقایسه قرار دادند، بسیار شبیه مطالعه ما می‏باشد. هرچند که فیلم‏های مورد مطالعه آنها Ultraspeed و Insight محصول کارخانه Kodak و متفاوت از مطالعه ما می‏باشد. نتایج مطالعه آنها نیز همانند مطالعه حاضر، کارایی فیلم F را در تشخیص عمق واقعی پوسیدگی کمتر از فیلم D اما بدون اختلاف معنی‏دار برآورد نمود که مشابهت یافته‏های دو مطالعه را نشان می‏دهد.

در مطالعه حاضر، به منظور مقایسه کارایی دو فیلم در تشخیص پوسیدگی از آنالیز ROC استفاده شد. آنالیز ROC به  عنوان  روشی  قابل  اعتماد  برای  مقایسه  دقت

تشخیصی سیستم‏های تصویربرداری اثبات شده است.(17)

در بسیاری از مطالعاتی که به منظور ارزیابی پوسیدگی انجام گرفته، علاوه بر بررسی هیستولوژیک به عنوان یک روش معتبر، اندازه گیری سطوح زیر منحنی ROC (مقدار Az) برای سنجش دقت تشخیصی و مقایسه میان گیرنده‏های تصویر انجام شده است.(17و14-12)

هرچند که تفاوت‏ها در مطالعه حاضر معنی‏دار نبود، اما میانگین مقادیر سطوح زیر منحنی ROC، برای تمام درجات پوسیدگی و به طور کلی در فیلم D در مقایسه با فیلم F بیشتر بود. همچنین به نظر می‏رسد عمق ضایعه روی کارایی مشاهده گر تاثیرگذار باشد، به طوری که در هر دو فیلم مقادیر Az در موارد عدم وجود پوسیدگی و در حد عاج بیشتر از پوسیدگی در حد مینا و DEJ یافت شد. این یافته‏ها با نتایج مطالعات پیشین همخوانی دارد.(19و16و14)

در این مطالعه میان مشاهده گران اختلاف معنی‏داری مشاهده نشد. در برخی مطالعات انجام شده در این زمینه از جمله مطالعه Syriopoulos(18) و Nair(19) تاثیر مشاهده‏گر معنی‏دار گزارش شد. البته در این مطالعات، مشاهده‏گران بیشتر با میزان دانش، تجربه و تخصص‏های مختلف و بعضاً از دندانپزشکان عمومی انتخاب شده بودند که می‏تواند توجیه کننده این تفاوت باشد.

نتیجه گیری

براساس نتایج این مطالعه، هرچند کارایی فیلم FV58 (سرعت F)، در تشخیص پوسیدگی پروگزیمالی اندکی کمتر از فیلم DV58 (سرعت D) بود، اما بر طبق نتایج این مطالعه این تفاوت در حد معنی‎‏دار نبود و قدرت تشخیصی هر دو با یکدیگر قابل مقایسه و رقابت می‏باشد. از طرفی به دلیل اینکه میزان اشعه دریافتی بیمار در استفاده از فیلم FV58، 50% کمتر از فیلم DV58 می باشد، بنابراین استفاده از آن در تشخیص پوسیدگی‏های اینترپروگزیمال توصیه می گردد.

تشکر و قدردانی

این مقاله منتج از پایان نامه دانشجویی به شماره 1279 در دانشگاه علوم پزشکی گیلان است.همچنین بدینوسیله از زحمات آقای دکتر احسان کاظم نژاد، استادیار گروه آمار زیستی دانشگاه علوم پزشکی گیلان و سرکار خانم پور حبیبی کارشناس ارشد آمار تقدیر و تشکر می‏گردد.

  1. White S, Pharoah M. Oral Radiology Principle and Interpretation. 6th ed. St. Louis: Mosby Co; 2009.
    P.270, 78.
  2. Syriopoulos K, Velders XL, Sanderink GCH, Ginkel FC, Amerongen JP, Stelt PF. The effect of developer age on the detection of approximal caries using three dental films. Dentomaxillofac Radiol 1999; 28(4): 208-23.
  3. Lieutenant Gray D, Captain Scott B. Dental imaging advances in conventional and digital radiography.Clinical Update 2003; 25(4): 7-9.
  4. Syriopoulos K, Velders XL, Sanderink GCH, Stelt PF. Sensitometric and clinical evaluation of a new F-speed dental X- ray film. Dentomaxillofac Radiol 2001; 30(1): 40-4.
  5. Carvalho FP, silveria MMF, Frazao MAG, Santana ST, Anjos Pontual ML. Effect of developer exhaustion on DFL Contrast FV-58 and Kodak Insight dental films. Dentomaxillofac Radiol 2011; 40(6): 358-61.
  6. Syriopoulos K, Velders XL, Sanderink GCH, Ginkel FC, Stelt PF. Effect of developer exhaustion on the sensitometric properties of four dental films. Dentomaxillofac Radiol 1999; 28(2): 80-8.
  7.  Syriopoulos K, Velders XL, Sanderink GCH, Ginkel FC, Stelt PF. Sensitometric evaluation of four dental
    X- ray films using five processing solutions. Dentomaxillofac Radiol 1999; 28(2): 73-9.
  8. Geist JR, Brand JW. Sensitometric comparision of speed group E and F dental radiographic films. Dentomaxillofac Radiol 2001; 30(3): 147-52.
  9. Casanova MLS, Haiter-Neto F. Effect of developer depletion on image quality of kodak Insight and Ektaspeed plus films. Dentomaxillofac Radiol 2004; 33(2): 108-13.
  10. Casanova MS, Haiter-Neto F, Boscolo FN, Almeida SM. Compaision of Insight and Ektaspeed plus films: Effect of chemical developer depletion. Braz Dent J 2006; 17(2): 149-54.
  11. Wong A, Monsour PA, moule AJ, Basford KE. A comparison of Kodak Ultraspeed and Ektaspeed Plus dental X-ray films for detection of dental caries. Aust Dent 2002; 47(1): 27-9.
  12. Hintze H, Christoffersen L, Wenzel A. In vitro camparison of Kodak Ultra-speed, Ektaspeed, Ektaspeed plus, and Agfa M2 Comfort dental x-ray films for the detection of caries. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1996; 81(2): 240-4.
  13. Svenson B, Welander U, Shi X-Q, Stamatakis H, Tronje G. A sensitometric comparison of four dental X-ray films and their diagnostic accuracy. Dentomaxillofac Radiol 1997; 26(4): 230-5.
  14. Ludlow JB, Abreu Jr M, Mol A. Performance of a new F-speed film for caries detection. Dentomaxillofac Radiol 2001; 30(2): 110-3.
  15. Ardakani FE, Davari D, Goodarzipour K, Fallahzadeu H.Evaluation of the diagnostic advantage of intraoral D and E film for detecting interproximal caries. J Contemp Dent Pract 2004; 5(4): 58-70.
  16. Gungor K, Erten H, Akarslan ZZ, Celik I, Semiz M. Approximal carious lesion depth assessment with insight and ultraspeed films. Oper Dent 2005; 30(1): 58-62.
  17. Alkurt MT, Peker I, Bala O, Altunkaynak B. In vitro comparison of four different dental x-ray films and direct digital radiography for proximal caries detection. Oper Dent 2007; 32(5), 504-9.
  18. Syriopoulos K, Sanderlink GCH, Velders XL, van der Stelt PF.Radiografic detection of approximal caries: A comparison of dental films and digital imaging systems. Dentomaxillofac Radiol 2000; 29(5): 312- 8.
  19. Nair MK, Nair UP. An In vitro evaluation of Kodak Insight and Ektaspeed Plus film with a CMOS detector for natural proximal caries: ROC analysis. Caries Res 2001; 35(5): 354-9.
  20. Schulze RKW, Nackat D, Hoedt B. In vitro carious lesion detection on D-, E-, and F-speed radiographic films. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2004; 97(4): 529-34.