نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه ارتودنسی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
2 استادیار گروه ارتودنسی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
3 دندانپزشک، گرگان، ایران.
4 استادیار گروه ارتودنسی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی خرم آباد، ایران.
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Background: Considering the mental health of dental students is highly important due to its impact on the physical and mental health of the patients they treat. This study aimed to investigate the mental health of undergraduate dental students of Mashhad Dental School, in the academic year of 2020-2021.
Methods & Materials: In this descriptive-analytical cross-sectional study, the 90-item SCL-90-R questionnaire was distributed among undergraduate dentistry students of Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran. Data were collected through both online and paper-based surveys from September 2020 – June 2021. The mental health status of each participant was determined according to the obtained score and was classified as one of the four categories: no mental disorder (0-1), mild mental disorder (1-2), moderate mental disorder (2-3), and severe mental disorder (3-4). The collected data were analyzed in SPSS software (version 20) using Mann-Whitney and Kruskal-Wallis tests.
Results: This study was conducted on 530 dental students, among whom 52.6% (n=279) and 47.4% (n=251) of the subjects were female and male, respectively. Based on the results, 26% (n=138), 3.8% (n=20), and 0.4% (n=2) of the participants had mild, moderate, and severe disorders, respectively. The worst mental health statuses were related to the fields of paranoid ideation, obsession-compulsion disorders, and interpersonal sensitivity, while the best mental health status was found in the field of phobic anxiety. According to the findings, the only significant relationship was found between mental health and gender (P=0.012). No significant relationships were observed between mental health status and marital status (P=0.283), residential status (P=0.728), semester of entry (P=0.222), and year of entry (P=0.964).
Conclusion: Based on the results, the majority of the students lacked mental disorders and about one-third of the students suffered from mental disorders. Female students had significantly worse mental health status compared to males. There was no statistically significant relationship between other variables and mental health.
Keywords: Dental students, mental health, SCL-90-R questionnaire
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
بهداشت روان موضوعی فراتر از فقدان یا نبود بیماری روانی است. بعد مثبت بهداشت روان که سازمان بهداشت جهانی نیز روی آن تکیه دارد، در تعریف سلامتی لحاظ شده است (1) سلامتی یک حالت رفاه جسمی، روانی و اجتماعی است که فقط نبود بیماری و یا ناتوانی نیست، بنابراین بهداشت روان حالتی از رفاه است که در آن فرد تواناییهایش را باز میشناسد و قادر است با استرسهای عادی و معمول زندگی، سازگاری داشته و از نظر شغلی مفید و سازنده باشد.(2) در سال 2007، Lancet چندین مقاله بر اساس تحقیقات تجربی منتشر کرد که اهمیت اختلالات روانی را در جمعیتهای مختلف نشان میداد.(5-3) بین سال‌های 2010 تا 2020، شیوع اختلالات روانی و رفتاری،
41 درصد افزایش یافته است، که 4/7 درصد از کل مشکلات سلامت جهانی را شامل می‌شود.(6) بهداشت روانی نقش مهمی را در ایجاد تحرک و افزایش عملکرد هر جامعه ایفا میکند.(7) بیماری‌های جسمانی، تعریف واضح و مشخصی دارند و علائم و نشانههای آنها کاملا عینی و قابل اندازهگیری است، اما بهداشت و سلامت روانی، گستره وسیعی را شامل می‌شود که به شرایط مختلف فردی، اجتماعی، اعتقادی، فرهنگی و جغرافیایی بستگی دارد.(8)
از آنجایی که دانشجویان از اقشار مستعد، برگزیده جامعه و سازندگان فردای کشور می‌باشند، بنابراین سـلامت روان آنان از اهمیت ویژهای در یادگیری و افـزایش آگاهی علمی برخوردار است. دانشجویان به دلیل عدم آمادگی کافی روانی و مشکلاتی از قبیل جدایی از خانواده و تجربه زندگی با شرایط متفاوت، ورود به محیط‌های اجتماعی جدید، نداشتن درآمد کافی و هزینه‌های رو به رشد، احتمال ابتلاء بیشتری به بیماری‌های روانی دارند.(9) همچنین مطالعات نشان می‌دهد که اتمسفر و محیط دانشکده‌های دندانپزشکی خود عامل ایجاد استرس در میان دانشجویان است. این استرس ناشی از عوامل بسیار زیادی است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: عوامل آکادمیک شامل دروس بسیار سخت و فضای رقابتی ایجاد شده میان دانشجویان، مسئولیت درمان بیماران و مشکلات آموزشی موجود، به عنوان مثال بیماری کرونا که در سال‌های اخیر مشکلات بسیاری در روند آموزش دانشجویان ایجاد کرده است. همچنین ویژگیهای جمعیت شناختی (مانند جنس، ترتیب خانوادگی، درآمد، مذهب)، ویژگیهای اجتماعی (مانند حمایت اجتماعی، مشکلات دوست یابی) و جنبههای زندگی تحصیلی (عملکرد تحصیلی، افکار ترک تحصیل) سبب بروز اختلالات روانی در بین دانشجویان
میگردد. (10 و 11)
اختلالات روانی به طور مکرر در بین دانشجویان، به ویژه در دانشجویان پزشکی مشاهده شده است (12و 13). اختلالات روانی با نرخ شیوع 20 تا 48 درصد، در بین دانشجویان برزیلی گزارش شده است، که این میزان بالاتر از جمعیت عمومی (25-22 درصد) شناسایی شده است.(2) مطالعات انجام شده نشان داده است که علائم اضطراب، افسردگی، استرس، فرسودگی شغلی و حتی خطر خودکشی در میان دانشجویان دندانپزشکی وجود دارد.(2و14) یک مطالعه چند مرکزی که در هفت دانشکده دندانپزشکی اروپایی انجام شد، نشان داد که اختلالات روانپزشکی (36%)، سندرم فرسودگی شغلی (22%) و سایر علائم مرتبط با استرس (34%) با محیط آموزشی منفی مرتبط هستند.(15) شناسایی مشکلات روانشناختی و عوامل مرتبط با آن می‌تواند به روشهای مختلف برای دانشجویان مفید باشد، از بدتر شدن آن جلوگیری کرده و تجربیات مثبت را در طول سال‌های تحصیلی به ارمغان آورد.(16)
دانشجویان حوزههای سلامت و پزشکی، در طول تحصیل خود استرسهای زیادی را تحمل میکنند. در گروه پزشکی، ارتباط بین طبیعت درس خواندن، شخصیت دانشجویی و استرسهای روانی واضح است. در حالی که تحقیقات قابل توجهی در زمینه پزشکی انجام شده است، در دندانپزشکی داده‌های کمی وجود دارد. دانشجویان دندانپزشکی در هنگام انجام کار عملی استرس بیش از حدی را تجربه میکنند که می‌تواند به نوعی باعث تهدید سلامت روانی و جسمانی دانشجو و بیمار شود، همچنین این امر در افزایش مشکلات روانی دانشجویان تاثیر گذار است (19-17)، بنابراین هدف از انجام این مطالعه بررسی سلامت روان دانشجویان دانشکده دندانپزشکی مشهد توسط پرسشنامه SCL-90 بود.
مواد و روشها
این پژوهش براساس طرح پژوهشی شماره 991453 و مجوز کمیته اخلاق شماره
IR.MUMS.DENTISTRY.REC.1399.153 مورد تصویب دانشگاه علوم پزشکی مشهد قرار گرفته است.
این مطالعه توصیفی-تحلیلی، بر روی 673 نفر از دانشجویان مقطع عمومی دانشکده دندانپزشکی مشهد در طی سال‌های 1400-1399 انجام گرفت. شرکت کنندگان به صورت سرشماری از میان تمام دانشجویان مقطع عمومی دانشکده دندانپزشکی مشهد که مشغول به تحصیل بودند، انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل دانشجوی مقطع عمومی دانشکده دندانپزشکی مشهد بودن و رضایت داشتن جهت ورود به مطالعه بود، و افرادی که نقص در تکمیل اطلاعات دموگرافیک پرسشنامه داشتند و یا به سوالات کامل پاسخ نداده بودند، از مطالعه حذف شدند. از آنجایی که به دلیل بیماری کووید-19 کلاسهای دانشکده به صورت مجازی برگزار میگردید، پرسشنامه SCL-90-R به دانشجویانی که در دانشکده حضور داشتند (ورودی‌های مهر و بهمن 1394، 1396،1395 و بهمن1397)، به صورت حضوری و کاغذی تحویل داده شد و بقیه دانشجویان (ورودی‌های مهر 1397، مهر و بهمن 1398و 1399) به صورت مجازی و آنلاین پرسشنامه را تکمیل نمودند. قبل از تکمیل پرسشنامه از هر یک از شرکت کننده ها خواسته شد تا فرم رضایت آگاهانه را جهت شرکت در مطالعه تکمیل نمایند.
پرسشنامه SCL-90-R شامل ۹۰ سوال پنج درجهای شامل هیچ، کمی، تا حدی، زیاد و خیلی زیاد است. امتیاز بندی سوالهای فهرست مذکور به این صورت است که به هیچ: امتیاز صفر، کمی: امتیاز یک، تا حدی: امتیاز دو، زیاد: امتیاز سه و خیلی زیاد: امتیاز چهار تعلق گرفت.این پرسشنامه در پژوهشهای زیادی در خارج و داخل کشور مورد استفاده قرار گرفته و از روایی بالایی برخوردار بوده است. نسخه فارسی پرسشنامه SCL-90-R در بسیاری از مطالعات تحت اعتبارسنجی و بررسی روایی و پایایی قرار گرفته و به تایید رسیده است. ضریب پایایی پرسشنامه به روش بازآزمایی ۹۷/۰ و حساسیت، ویژگی و کارایی آزمون به ترتیب ۹۴/۰، ۹۸/۰ و 96/0 گزارش شده است. (20)
برای نمرهگذاری آزمون جمع نمرههای به دست آمده از سوالهای مربوط به هر اختلال، بر تعداد سوالهای مربوط به همان اختلال تقسیم گردید. به این ترتیب نمره مربوط به هر اختلال به دست آمد. در مرحله بعد نمره کل از تقسیم مجموع نمرههای به دست آمده از کل پرسشنامه بر 90 به دست میآمد. در نهایت وضعیت سلامت روانی هر فرد با توجه به نمره کسب شده در چهار طبقه مشخص گردید: فاقد اختلال روانی (0 تا 1)، اختلال روانی خفیف (1 تا 2)، اختلال روانی متوسط (2 تا 3) و اختلال روانی جدی
(3 به بالا) .(21)ابعاد پرسشنامه SCL-90-R- پرسشنامه SCL-90-R دارای نه بعد می‌باشد:1- بعد شکایتهای جسمانی: این بعد ناراحتیهای ناشی از ادراک عملکرد ناسالم بدن است. این اشکال در کارکرد سیستم عصبی خودکار و اجزا تشکیل دهنده آن ظاهر شده و در نتیجه به صورت شکایاتی از عملکرد سیستم قلبی عروقی، گوارشی و تنفسی ابراز می‌شوند. دردهای عضلانی، سردرد و برخی حالات بدنی نشان دهنده اضطراب نیز در این حیطه قرار میگیرند.
2-بعد وسواس- اجبار: علائم این اختلال با علائم بالینی وسواس انطباق زیادی دارند. در این اختلال فرد بر افکار، تکانهها و اعمالی تمرکز میکند که ناخواسته هستند.3- بعد حساسیت در روابط بین فردی: به احساس عدم کفایت و حقارت فرد، بخصوص در ارتباط با دیگران تکیه میکند. دست کم گرفتن خود، احساس عدم آرامش و ناراحتی محسوس در جریان ارتباط با دیگران، از تظاهرات خاص این بعد هستند.4- بعد افسردگی: علائم این بعد شامل خلق و خوی افسرده، بی‌علاقه بودن نسبت به لذتهای زندگی و از دست دادن انرژی و شوق لازم برای ادامه زندگی، احساس درماندگی و ناامیدی، افکار خودکشی و دیگر جنبههای شناختی و جسمانی افسردگی می‌باشند.۵- بعد اضطراب: علائم کلی اضطراب مانند عصبی بودن، تنش، لرزش، احساس ترس ناگهانی و وحشت در این بعد گنجانده شده است. برخی جنبههای جسمانی اضطراب نیز در این مجموعه آورده شدهاند. 6-بعد پرخاشگری: این اختلال نشان دهنده افکار، اعمال و احساسهایی است که به دلیل وضعیت خلق منفی ناشی از خشم فرد می‌باشد.
7- بعد ترس مرضی: این بعد در بر گیرنده علائمی از قبیل ترس شدید، مداوم و غیر منطقی نسبت به یک محرک خاص و در نتیجه اجتناب و فرار فرد از آن محرک ویژه می‌باشد.
8-افکار پارانوئیدی: این بعد رفتارهای پارانوئیدی را به عنوان اختلال تفکر مطرح مینماید. سوالهای آن شامل ویژگیهای اولیه این اختلال مانند برون فکنی، سوءظن، خودبزرگ بینی، خود محوری، ترس از دست دادن استقلال و هذیان می‌باشد. 9- بعد روان پریشی: سوالهای مربوط به این بعد در برگیرنده روند تدریجی از یک حالت ضعیف بیگانگی اجتماعی تا روان پریشی حاد می‌باشند. همچنین هفت سوال در پرسشنامه آمده است که تحت هیچ یک از ابعاد 9 گانه نمیباشند. این سوالات چون از نظر بالینی دارای اهمیت هستند، جزء سوالات آزمون در نظر گرفته شدهاند و به شاخصهای کلی آزمون کمک میکنند. این سوال‌ها به عنوان یکی از ابعاد آزمون نمرهگذاری نمیشوند ولی در نمره کلی آزمون محاسبه میگردند.
پس از جمعآوری پرسشنامه‌ها، اطلاعات به دست آمده از طریق نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 20 وارد کامپیوتر شد و رابطه بین متغیرهای مختلف، با آزمونهای آماری من ویتنی و کروسکال والیس تحلیل شد. سطح معنی‌داری آماری 05/0 در نظر گرفته شد.
پژوهشگران متعهد شدند که از اطلاعات بدست آمده، برای بررسیهای کلی و فقط برای همین طرح پژوهشی استفاده شود. اطلاعات تمامی دانشجویان شرکت کننده در طرح محرمانه بماند و از ذکر نام یا اشاره به شخصی خاص جلوگیری شود. قبل از تکمیل پرسشنامه از هر یک از شرکت کننده ها خواسته شد تا فرم رضایت آگاهانه را جهت شرکت در مطالعه تکمیل نمایند.
یافتهها
در این مطالعه، پرسشنامه SCL-90-R در اختیار 673 نفر از دانشجویان مقطع عمومی دانشکده دندانپزشکی مشهد قرار داده شد، که از این تعداد به 545 پرسشنامه پاسخ داده شده بود و از میان آنها 15 پرسشنامه به دلیل کامل نبودن اطلاعات دموگرافیک یا کامل پاسخ ندادن به سوالات، از مطالعه خارج شدند و در نهایت 530 پرسشنامه
(78/75 درصد کل دانشجویان) مورد بررسی قرار گرفتند، که 6/52 درصد (279 نفر) از آنها زن و 4/47 درصد
(251 نفر) از آنها مرد بودند.
در جدول 1 ، توزیع فراوانی وضعیت سلامت روانی دستیاران تخصصی به تفکیک هر حیطه و نمرات کسب شده در هر حیطه و به صورت کلی بر اساس نمره صفر تا 4 نشان داده شده است، که بر اساس نتایج بدست آمده در کل، 2/30 درصد (160 نفر) دانشجویان نوعی از اختلالات را داشتند، از این تعداد 26 درصد (138 نفر) اختلال جزئی، 8/3 درصد (20 نفر) اختلال متوسط و 4/0 درصد (2 نفر) اختلال جدی داشتند. بدترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطههای افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار و حساسیت در روابط متقابل به ترتیب با 8/53، 5/52 و 7/46 درصد بوده است. همچنین بهترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه ترس مرضی بوده است که فقط 4/16 درصد دانشجویان در این حیطه نوعی از اختلالات را نشان دادند.
براساس نتایج بدست آمده در بعد شکایات جسمانی، درصد مردان بدون اختلال نسبت به زنان بدون اختلال بیشتر بوده است و درصد اختلالات جزئی و متوسط در زنان بیشتر از مردان بود. بطور کلی متوسط بعد شکایات جسمانی در زنان نسبت به مردان بطور معنی‌داری بیشتر بود (017/0P=). همچنین 47 درصد زنان و 37/1 درصد مردان نوعی از اختلالات در بعد افسردگی را داشتند. درصد اختلالات جزئی، متوسط و جدی در زنان بیشتر از مردان مشاهده گردید. متوسط این بعد در زنان نسبت به مردان بطور معنی‌داری بیشتر بود (010/0P=). 4/20 درصد زنان و 12 درصد مردان نوعی از اختلالات در بعد ترس مرضی را داشتند. درصد اختلالات جزئی، متوسط و جدی در زنان بیشتر از مردان بود. متوسط این بعد در زنان نسبت به مردان بطور معنی‌داری بیشتر بود (006/0P=). در حیطه وسواس و اجبار (891/0P=)، حساسیت در روابط متقابل (070/0P=)، اضطراب (383/0P=)، پرخاشگری (703/0P=)، افکار پارانوئیدی (768/0P=) و روان‌پریشی (919/0P=) اختلاف معنی‌داری بین زنان و مردان مشاهده نشد. درکل، 8/34 درصد زنان و 1/25 درصد مردان نوعی از اختلالات را داشتند. در مردان، فردی با اختلال جدی مشاهده نشد. زنان نسبت به مردان درصد اختلالات جزئی، متوسط و جدی بیشتری داشتند. همچنین متوسط نمره کل، در زنان نسبت به مردان بطور معنی‌داری بیشتر بود (012/0P=) (جدول 2).
متأهلین نسبت به مجردین در اختلال جزئی و اختلال متوسط درصد بالاتری داشتند. در متأهلین کسی اختلال جدی نداشت اما در 2 نفر از مجردین اختلال جدی مشاهده گردید. نیمی از مجردین و 6/32 درصد متأهلین نوعی از اختلالات را در بعد حساسیت در روابط متقابل داشتند. اختلالات جزئی، متوسط و جدی در مجردین بیشتر از متأهلین بود. متوسط این بعد در مجردین نسبت به متأهلین بطور معنی‌داری بیشتر بود (006/0P=). 2/45 درصد مجردین و 8/27 درصد متأهلین نوعی از اختلالات در بعد افسردگی را داشتند. در اختلالات جزئی و متوسط درصد مجردین و در اختلالات جدی درصد متأهلین بیشتر بود. متوسط این بعد در مجردین نسبت به متأهلین بطور معنی‌داری بیشتر بود (009/0P=). همچنین در بعد افکار پارانوئیدی در اختلالات جزئی و متوسط درصد مجردین و در اختلالات جدی درصد متأهلین بیشتر بود. متوسط این بعد در مجردین نسبت به متأهلین بطور معنی داری بیشتر بود (001/0P<) در حیطه شکایات جسمانی (276/0P=)، وسواس و اجبار (197/0P=)، اضطراب (801/0P=)، پرخاشگری (740/0P=)، ترس مرضی (778/0P=) و
روان‌پریشی (209/0P=) اختلاف معنی‌داری بین متأهلین و مجردین مشاهده نشد. درکل، 4/31 درصد مجردین و 4/24 درصد متأهلین نوعی از اختلالات را داشتند. در متأهلین، فردی با اختلال جدی وجود نداشت. درصد اختلالات جزئی و جدی در مجردین بیشتر از متأهلین بود. متوسط نمره کل، در مجردین (35/1) نسبت به متأهلین (31/1) بیشتر بود اما اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد (283/0P=) (جدول 2).
29 درصد ساکنین خوابگاه و 3/38 درصد ساکنین منزل شخصی نوعی از اختلالات در بعد پرخاشگری را داشتند. در اختلالات جزئی و متوسط درصد ساکنین خوابگاه کمتر و در اختلالات جدی درصد ساکنین منزل شخصی و خوابگاه برابر بود. متوسط این بعد در ساکنین خوابگاه نسبت به ساکنین منزل شخصی بطور معنی داری کمتر بود (049/0P=). در حیطه شکایات جسمانی (493/0P=)، وسواس و اجبار (811/0P=)، حساسیت در روابط متقابل (793/0P=)، افسردگی (162/0P=)، اضطراب (434/0P=)، ترس مرضی (458/0P=)، افکار پارانوئیدی (399/0P=) و روان پریشی (728/0P=) اختلاف معنی‌داری بین ساکنین منزل شخصی و ساکنین خوابگاه مشاهده نشد. متوسط نمره کل، در ساکنین منزل شخصی (35/1) نسبت به ساکنین خوابگاه (33/1) بیشتر بود اما مقدار اختلاف معنیدار نبود (728/0P=) (جدول 2).
8/45 درصد از افراد ورودی مهر و 2/36 درصد از ورودی‌های بهمن نوعی از اختلالات در بعد افسردگی را داشتند. در اختلالات جزئی و متوسط درصد ورودی‌های مهر و در اختلالات جدی درصد ورودی های بهمن بیشتر بود. متوسط این بعد در ورودی‌های مهر نسبت به
ورودی‌های بهمن بطور معنی‌داری بیشتر بود (025/0P=). در حیطه شکایات جسمانی (481/0P=)، وسواس و اجبار (084/0P=)، حساسیت در روابط متقابل (802/0P=)، اضطراب (913/0P=)، پرخاشگری (615/0P=)، ترس مرضی (750/0P=)، افکار پارانوئیدی (437/0P=) و روان پریشی (143/0P=) اختلاف معنی‌داری بین منزل شخصی و ساکنین خوابگاه مشاهده نشد. متوسط نمره کل، در ورودی‌های مهر (37/1) نسبت به ورودی‌های بهمن (31/1) بیشتر بود اما این مقدار، اختلاف معنی‌داری نداشت (222/0=P) (جدول 2).
بیشتر از نصف ورودی‌های 1397 و 1399 و کمتر از نصف ورودی‌های 1394، 1395 و 1396 و نیمی از ورودی 1398، نوعی از اختلالات را در بعد حساسیت در روابط متقابل داشتند. فقط در ورودی‌های 1399 فردی با اختلال‌جدی مشاهده نشد. متوسط این بعد بین ورودی‌های سال‌های مختلف دارای اختلاف معنی‌داری بود (010/0P=). کمترین و بیشترین اختلالات افکار پارانوئیدی، به ترتیب مربوط به ورودی‌های 1394 و 1399 با 7/33 درصد و 6/72 درصد بود. فقط در ورودی‌های 1396، اختلالات جدی وجود نداشت. متوسط این بعد بین ورودی‌های مختلف بطور معنی‌داری متفاوت بود (001/0P<).
در حیطه شکایات جسمانی (279/0P=)، وسواس و اجبار (825/0P=)، افسردگی (724/0P=)، اضطراب (510/0P=)، پرخاشگری (603/0P=)، ترس مرضی (870/0P=) و روان پریشی (778/0P=) اختلاف معنی‌داری بین ورودی‌های مختلف مشاهده نشد. در کل، کمترین و بیشترین نوع اختلالات، به ترتیب مربوط به ورودی‌های 1396 و 1398 با 9/26 درصد و 6/32 درصد بود. فقط در ورودی‌های 1394 و 1395، اختلالات جدی وجود داشت. با وجود اینکه در ورودی‌های 1399 و 1398 نسبت به ورودی‌های قدیمی‌تر اختلالات بیشتری مشاهده شد، اما متوسط نمره کل اختلالات، در ورودی‌های مختلف دارای اختلاف معنی‌داری نبود (961/0P=) (جدول 3).
جدول1: توزیع فراوانی وضعیت سلامت روانی دانشجویان عمومی به تفکیک هر حیطه و بطور کلی (تعداد: 530)
|
حیطه |
بدون اختلال تعداد(درصد) |
اختلال جزئی تعداد(درصد) |
اختلال متوسط تعداد(درصد) |
اختلال جدی تعداد(درصد) |
انحراف معیار ± میانگین |
|
شکایات جسمانی |
406(76/6) |
101(19/1) |
21(4) |
2(0/4) |
1/3±0/6 |
|
وسواس و اجبار |
252(47/5) |
208(39/2) |
62(11/7) |
8(1/5) |
1/7±0/7 |
|
حساسیت در روابط متقابل |
282(53/3) |
188(35/5) |
50(9/5) |
9(1/7) |
1/6±0/7 |
|
افسردگی |
306(57/7) |
166(31/3) |
49(9/2) |
9(1/7) |
1/5±0/7 |
|
اضطراب |
404(76/2) |
105(19/8) |
18(3/4) |
3(0/6) |
1/3±0/6 |
|
پرخاشگری |
339(64) |
134(25/3) |
45(8/5) |
12(2/3) |
1/5±0/7 |
|
ترس مرضی |
443(83/6) |
76(14/3) |
9(1/7) |
2(0/4) |
1/2±0/5 |
|
افکار پارانوئیدی |
245(46/2) |
203(38/3) |
71(13/4) |
11(2/1) |
1/7±0/8 |
|
روان پریشی |
415(78/3) |
101(19/1) |
13(2/5) |
1(0/2) |
1/2±0/5 |
|
نمره کل |
370(69/8) |
138(26/0) |
20(3/8) |
2(0/4) |
1/3±0/6 |
جدول 2: میانگین نمره هر حیطه و نمره کل پرسشنامه بر اساس اطلاعات دموگرافیک
|
حیطه |
شکایات جسمانی |
وسواس و اجبار |
حساسیت در روابط متقابل |
افسردگی |
اضطراب |
پرخاشگری |
ترس مرضی |
افکار پارانوئیدی |
روان پریشی |
نمره کل |
||
|
جنس
|
زن |
34/1 |
69/1 |
66/1 |
64/1 |
30/1 |
51/1 |
25/1 |
72/1 |
26/1 |
41/1 |
|
|
مرد |
21/1 |
65/1 |
52/1 |
45/1 |
26/1 |
47/1 |
12/1 |
70/1 |
23/1 |
28/1 |
||
|
نتیجه آزمون من ویتنی |
Z P-value |
38/2 |
14/0 |
81/1 |
59/2 |
87/0 |
38/0 |
73/2 |
30/0 |
10/0 |
50/2 |
|
|
017/0 |
891/0 |
070/0 |
010/0 |
383/0 |
703/0 |
006/0 |
768/0 |
919/0 |
012/0 |
|||
|
وضعیت تاهل (میانگین نمره) |
مجرد |
27/1 |
69/1 |
63/1 |
58/1 |
28/1 |
49/1 |
19/1 |
76/1 |
26/1 |
35/1 |
|
|
متاهل |
33/1 |
59/1 |
42/1 |
41/1 |
31/1 |
48/1 |
17/1 |
49/1 |
19/1 |
31/1 |
||
|
نتیجه آزمون من ویتنی |
Z |
09/1 |
29/1 |
74/2 |
61/2 |
25/0 |
33/0 |
28/0 |
61/3 |
26/1 |
07/1 |
|
|
P-value |
276/0 |
197/0 |
006/0 |
009/0 |
801/0 |
740/0 |
778/0 |
<001/0 |
209/0 |
283/0 |
||
|
محل سکونت |
خوابگاه |
25/1 |
66/1 |
57/1 |
46/1 |
24/1 |
39/1 |
15/1 |
75/1 |
25/1 |
33/1 |
|
|
منزل شخصی |
29/1 |
68/1 |
60/1 |
58/1 |
30/1 |
52/1 |
20/1 |
70/1 |
24/1 |
35/1 |
||
|
نتیجه آزمون من ویتنی |
Z |
68/0 |
24/0 |
26/0 |
40/1 |
78/0 |
97/1 |
74/0 |
84/0 |
35/0 |
35/0 |
|
|
P-value |
493/0 |
811/0 |
793/0 |
162/0 |
434/0 |
049/0 |
458/0 |
399/0 |
728/0 |
728/0 |
||
|
ورودی
|
مهر |
29/1 |
71/1 |
61/1 |
60/1 |
28/1 |
51/1 |
19/1 |
73/1 |
26/1 |
37/1 |
|
|
بهمن |
27/1 |
60/1 |
58/1 |
46/1 |
28/1 |
46/1 |
18/1 |
69/1 |
22/1 |
31/1 |
||
|
نتیجه آزمون من ویتنی |
Z |
70/0 |
73/1 |
25/0 |
24/2 |
11/0 |
50/0 |
32/0 |
78/0 |
46/1 |
22/1 |
|
|
P-value |
481/0 |
084/0 |
802/0 |
025/0 |
913/0 |
615/0 |
750/0 |
437/0 |
143/0 |
222/0 |
||
جدول 3: مقایسه توزیع فراوانی نمره هر حیطه و نمره کل پرسشنامه بر اساس سال ورودی دانشجویان
|
حیطه |
شکایات جسمانی |
وسواس و اجبار |
حساسیت در روابط متقابل |
افسردگی |
اضطراب |
پرخاشگری |
ترس مرضی |
افکار پارانوئیدی |
روان پریشی |
نمره کل |
|
|||||||||||||
|
|
سال‌ورود (میانگین نمره)
|
1394 |
34/1 |
73/1 |
41/1 |
48/1 |
38/1 |
46/1 |
23/1 |
45/1 |
26/1 |
38/1 |
||||||||||||
|
|
1395 |
42/1 |
74/1 |
57/1 |
56/1 |
31/1 |
48/1 |
19/1 |
71/1 |
21/1 |
37/1 |
|||||||||||||
|
|
1396 |
20/1 |
56/1 |
58/1 |
54/1 |
22/1 |
44/1 |
13/1 |
67/1 |
27/1 |
28/1 |
|||||||||||||
|
|
1397 |
22/1 |
66/1 |
73/1 |
57/1 |
26/1 |
61/1 |
18/1 |
77/1 |
19/1 |
35/1 |
|||||||||||||
|
|
1398 |
26/1 |
67/1 |
63/1 |
63/1 |
29/1 |
49/1 |
21/1 |
77/1 |
27/1 |
36/1 |
|||||||||||||
|
|
1399 |
25/1 |
65/1 |
68/1 |
45/1 |
20/1 |
48/1 |
19/1 |
96/1 |
27/1 |
35/1 |
|||||||||||||
|
|
نتیجه آزمون کروسکال والیس |
Χ2 |
29/6 |
17/2 |
15/00 |
2/85 |
4/28 |
3/63 |
1/85 |
26/32 |
1/38 |
1/02 |
||||||||||||
|
|
P-value |
279/0 |
825/0 |
010/0 |
724/0 |
51/0 |
603/0 |
870/0 |
<001/0 |
778/0 |
961/0 |
|||||||||||||
بحث
دانشجویان از اقشار مستعد، برگزیده جامعه و سازندگان فردای کشور می‌باشند، بنابراین سلامت روان آنان از اهمیت ویژهای در یادگیری و افزایش آگاهی علمی برخوردار است. بر همین اساس در این مطالعه وضعیت سلامت روان دانشجویان دانشکده دندانپزشکی مشهد را مورد بررسی قرار دادیم. بر اساس نتایج بدست آمده از این مطالعه بدترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطههای افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار و حساسیت در روابط متقابل بوده است که این افراد نوعی از اختلالات را داشتند. بهترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه ترس مرضی بود. نمره کل پرسشنامه نشان دهنده بروز اختلالات روانی بیشتر در زنان نسبت به مردان بود، ولی از نظر تاهل، محل سکونت، نیمسال ورودی و سال ورودی در نمره کل اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد. به طور خاص زنان در سه حیطه شکایات جسمانی، افسردگی و ترس مرضی نمره بالاتری نسبت به مردان کسب کردند و اختلاف معنی‌داری با مردان داشتند. مجردین نمره بالاتری را در زمینه حساسیت در روابط متقابل، افسردگی و افکار پارانوئیدی کسب کرده بودند و وضعیت بدتری داشتند و در این سه حیطه اختلاف معنی‌داری با متأهلین داشتند. ساکنین منزل شخصی در حیطه پرخاشگری نمره بیشتری کسب کردند و اختلاف معنی‌داری با ساکنین خوابگاه داشتند. ورودی‌های مهر در حیطه افسردگی اختلاف معنی‌داری با ورودی‌های بهمن داشتند. متوسط نمره حساسیت در روابط متقابل در ورودی های 1394 (دانشجویان سال آخر) نسبت به ورودی‌های 1397 و 1399 بطور معنی‌داری کمتر بود، همچنین متوسط نمره افکار پارانوئیدی در ورودی 1394 نسبت به ورودی‌های 1398 و 1399 بطور معنی‌داری کمتر بود.در مطالعه مروری سیستماتیک که 195 مطالعه را مورد بررسی قرار داده بود، میزان شیوع اختلال روانی را در دانشجویان دندانپزشکی 3/18 درصد گزارش کرد(22) و در انگلستان این میزان 29 درصد(19) نشان داده شد. مشابه مطالعه حاضر، میزان اختلال روانی در دانشجویان پزشکی یزد 9/30 درصد(21)، دانشجویان پزشکی رفسنجان 5/39 درصد(23) و دانشجویان پزشکی همدان 9/33 درصد(7) گزارش شده است. این درحالی است که دانشگاه علوم پزشکی ایران میزان اختلال روانی را در دانشجویان پزشکی 6/42 درصد،(24) علوم پزشکی کاشان 6/52 درصد(25) و علوم پزشکی مازندران 8/51 درصد گزارش کردهاند.(26) علت این تفاوت گسترده می‌تواند به دلیل استفاده از پرسشنامههای دیگری نظیر GHQ-28، حجم نمونه و روشهای نمونهگیری متفاوت و همچنین بررسی دانشجویان از رشتههای مختلف باشد. تفاوت در شرایط فردی و محیطی را هم باید در نظر گرفت. از طرفی، تعداد زیادی از مردم تمایلی به بیان مشکلات روانی خود ندارند که این موضوع می‌تواند جوابهای آزمون را تحت تاثیر قرار دهد.(27)
میانگین نمره کل سلامت روانی و میزان اختلال روانی دانشجویان دندانپزشکی در سایر مطالعات از جمله دانشجویان نیوزلند7/0 تا 2/1(28) و دانشجویان اسپانیا
4/0 تا 1(29) بوده است. در ایران، برای دانشجویان علوم پزشکی همدان 81/0(7)، و برای دانشجویان پزشکی دانشگاه ایران 55/0 اعلام کردهاند.(30) همچنین مطالعه انجام شده بر روی دانشجویان علوم پزشکی اهواز نشان داد نمره کل سلامت روانی 32/0 تا 47/0 می‌باشد که 69 درصد فاقد اختلال روانی و 7/27 درصد دارای اختلال روانی خفیف
بودند.(31) بنابراین به نظر میرسد که با توجه به اکثر مطالعات، اختلال روانی در بین دانشجویان دندانپزشکی خفیف باشد، ولی باید به این نکته توجه داشت که شیوع بالای استرس روانی در دانشجویان دندانپزشکی می‌تواند زمینه را برای بروز بیشتر افسردگی و اضطراب در این دانشجویان افزایش دهد.(19).
بر اساس نتایج بدست آمده از مطالعه حاضر، بدترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطههای افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار و حساسیت در روابط متقابل بود که این افراد نوعی از اختلالات را داشتند. بهترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه ترس مرضی بود. Sedighi و همکارانش (23) بدترین وضیعت را برای دانشجویان پزشکی، افکار پارانوئیدی و روان پریشی عنوان کردند. در مطالعهای دیگر در رفسنجان، شایعترین اختلالات را در دانشجویان پرستاری، مامایی و پیراپزشکی به ترتیب، افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار و حساسیت در روابط متقابل و بهترین وضعیت دانشجویان را در حیطه اضطراب گزارش کردند.(32) همچنین برای دانشجویان علوم پزشکی گلستان افکار پارانوئیدی، افسردگی و وسواس و اجبار به عنوان شایعترین اختلالات و حیطه ترس مرضی به عنوان بهترین وضعیت دانشجویان گزارش شده است.(33) برای دانشجویان پزشکی و دندانپزشکی یزد شایعترین اختلالات به ترتیب افکار پارانوئیدی، حساسیت در روابط متقابل و وسواس و اجبار و کم ترین شیوع را در حیطه ترس مرضی بیان کردهاند.(25) باید توجه داشت که تفاوت شرایط فردی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی می‌تواند بروز اختلالات روانی را در دانشجویان تحت تأثیر قرار دهد. علاوه بر این، میزان آگاهی افراد از علائم اختلال روانی و میزان دسترسی به خدمات مشاورهای نیز متفاوت است که می‌تواند در نتایج به دست آمده از مطالعات تأثیرگذار باشد.(34)
فاکتورهای دموگرافیک مانند جنس و عوامل محیطی مانند محل اقامت، سال تحصیلی، دوره امتحانات، نمرات و تفاوتهای فرهنگی نیز می‌تواند بر روی سطح استرس و ناراحتی روانی دانشجویان دندانپزشکی تاثیرگذار باشند.(35) در همین راستا نتایج بدست آمده از مطالعه حاضر نشان داد که نمره کل پرسشنامه اختلالات روانی، تنها از نظر جنس معنیدار بوده است، که نشان دهنده این است که بروز اختلالات روانی در زنان نسبت به مردان بیشتر می‌باشد. مشابه با نتایج مطالعه حاضر بروز اختلالات روانی در دانشجویان زن دانشگاه علوم پزشکی مازندران(26) و علوم پزشکی گستان(36) به طور معنی‌داری بیشتر از دانشجویان مرد بوده است. همچنین بر اساس مطالعات انجام شده نمره کل اختلالات روانی در دانشجویان دندانپزشکی زن در کلمبیا (37)، برزیل(2)، شمال شرقی برزیل(38) و اتیوپی(39) بیشتر از دانشجویان دندانپزشکی مرد بوده است. با این حال در دانشجویان علوم پزشکی یزد(21) و دانشجویان علوم پزشکی همدان(40) اختلاف معنی‌داری بین جنس و شیوع اختلالات روانی مشاهده نکردند. در تحقیقات مشابه با مطالعه حاضر از ابزار مشابه (SCL-90-R) در ایران و سایر نقاط جهان استفاده کرده بودند. به طور کلی باید به این نکته توجه کرد که بیان احساسات توسط زنان بیشتر از مردان می‌باشد و این یافته نباید به ویژگیهای محیط آموزش دندانپزشکی نسبت داده شود. البته این تفاوت می‌تواند به علت تفاوتهای جنس در جوامع مختلف به خصوص جامعه ما نیز باشد.
در ارتباط با تاثیر وضیعت تاهل بر وضیعت سلامت دانشجویان دندانپزشکی، اختلافات قابل توجهی مشاهده می‌شود. به طور مثال در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گلستان اختلالات روانی در افراد مجرد به طور معنی‌داری بیشتر بوده است.(36) این اتفاق می‌تواند به علت بهرهمندی از حمایت اجتماعی و ایجاد ثبات بیشتر در وضعیت اجتماعی و روانی دانشجویان متأهل باشد. با اینحال افراد متأهل دشواریهای بیشتری برای زندگی مثل تهیه مسکن و همچنین مشکلات اقتصادی وسیعتر را تجربه میکنند، بنابراین بیشتر از مجردین مستعد ابتلا به اختلالات روانی می‌باشند. این در حالی است که همراستا با مطالعه حاضر در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی(41) و دانشجویان دندانپزشکی و پزشکی یزد(21) تفاوت معنی‌داری در شیوع اختلالات روانی بر اساس وضعیت تأهل مشاهده نشد. یافتههای مربوط به نقش محافظتی یا زیان‌آور عوامل غیردانشگاهی مانند وضعیت تأهل و وضعیت مالی در این مطالعه درحالت کلی معنیدار نبوده است. اگرچه بنظر میرسد که مطالعات حرفهای در ارتباط با بافت اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی نیز باید صورت گیرد. عواملی مانند مشکلات مالی ممکن است فشارهای بیشتری را بر دانشجویان وارد کنند و مضر باشند. در حالی که برخی از محققان معتقدند ازدواج و تربیت فرزندان در دوران تحصیل می‌تواند یک عامل استرسزا باشد، برخی دیگر گزارش کردهاند که مجرد بودن یک عامل استرسزا است.(42)
در این مطالعه مقایسه دانشجویان ورودی مهر و بهمن به دلیل تفاوت در نوع سهمیه پذیرش و اینکه اغلب وضعیت مالی ورودی‌های بهمن (دانشجویان بین الملل) بهتر است، انجام گرفت که بین دو ورودی و همچنین بین سال تحصیلی دانشجویان با سلامت روان آنها اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد. Divaris و همکارانش در تحقیق خود بیان کردند که میزان اختلالات روانی در دانشجویان دندانپزشکی با شرایط اجتماعی- اقتصادی بالاتر، کمتر از سایر دانشجویان است.(37) با این حال همراستا با مطالعه حاضر در مطالعهای که بر روی دانشجویان پزشکی دانشگاه شهید بهشتی تهران انجام گرفت، عنوان کردند که وضعیت اقتصادی، محل اقامت و سال تحصیلی بر روی نمرات سلامت روانی تاثیری ندارد .(8) همچنین بر اساس نتایج بدست آمده از مطالعه حاضر مقایسه نمره بین ساکنین خوابگاه و منزل شخصی نشان داد که در نمره کلی تفاوت معنی‌داری وجود ندارد و فقط در یک حیطه پرخاشگری، ساکنین منزل شخصی به طور معنی‌داری نمره بیشتری کسب نمودند. نتایج سایر مطالعات نشان داد که در دانشگاه تهران، ساکنین منزل شخصی از سلامت روانی بالاتری بهره‌مند بودهاند.(43) همچنین در میان دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گلستان اختلال افکار پارانوئیدی در ساکنین خوابگاه بیشتر مشاهده شده است.(33) Tabrizizadeh و همکارانش(21) نشان دادند که سلامت روانی بین دانشجویان بومی و غیر بومی تفاوت معنی‌داری ندارد. همچنین Hadavi و همکاران(44) هم بیان کردند که بین محل سکونت و شیوع اختلالات روانی تفاوت معنی‌داری وجود ندارد، اما در دانشجویان سال اول نسبت به سال آخر، به طور معناداری شیوع اختلالات روانشناختی بیشتر است و دلیل آن را هم آشنا نبودن با محیط دانشگاه، عدم علاقه به رشته قبولی و دوری از خانواده برشمردند. البته باید به این نکته هم توجه داشت که دانشجویان ساکن خوابگاه، به دلیل زندگی در کنار افرادی با فرهنگهای مختلف، دوری از خانواده و نداشتن حمایتهای عاطفی دچار مشکلات بیشتری بوده و آسیب پذیرتر می‌باشند.(21)
متوسط نمره حساسیت در روابط متقابل در ورودی 1394 (دانشجویان سال آخر) نسبت به ورودی‌های 1397 و 1399 بطور معنی‌داری کمتر بود و بین سایر ورودیها تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. همچنین متوسط نمره افکار پارانوئیدی در ورودی 1394 نسبت به ورودی‌های 1398 و 1399 به طور معنی‌داری کمتر بود و بین سایر ورودیها تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. شاید بتوان این گونه برداشت کرد که هر چه فرد سال‌های بیشتری را در دانشگاه حضور داشته باشد، در روابط متقابل به بلوغ بیشتری میرسد و به دیگران با دید بازتری نگاه میکند و افکار پارانوئیدی و سوظن کمتری را خواهد داشت؛ اما برای استنباطهای بهتر نیاز به مطالعات طولی است که وضعیت یک فرد را در سال‌های مختلف مورد بررسی قرار دهد. میزان ناراحتی روانی در دانشجویان سال بالاتر دندانپزشکی در دانشگاه کلمبیا، بدون در نظر گرفتن پارامترهای خارج دانشگاهی، بیشتر از دانشجویان سال‌های پایین‌تر بوده است.(37) ممکن است علت احتمالی افزایش اختلالات مربوط به ماهیت تجمعی استرس در طول زمان باشد، همچنین دانشجویان سال بالاتر ممکن است حواس پرتیهای غیر دانشگاهی بیشتری داشته باشند که می‌تواند سلامت روان این دانشجویان را تحت تاثیر قرار
دهد .(46 و 45)
از جمله محدودیتهای این مطالعه انجام این مطالعه بر روی دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد است که قابل تعمیم به دانشجویان دندانپزشکی کشور نمیباشد. در اطلاعات دموگرافیک ابتدای پرسشنامه، نوع سهمیه پذیرش جهت بررسی و مقایسه سلامت روان در دانشجویان با سهمیههای پذیرش مختلف مانند ایثارگران، آزاد (مناطق)، بین الملل و هیئت علمی قرار گرفت؛ اما به دلیل عدم مشارکت دانشجویان و عدم پاسخگویی درست آنها، بررسی این مورد انجام نشد و فقط به بررسی و مقایسه ورودی‌های مهر و بهمن که سهمیه پذیرش متفاوتی داشتند، پرداخته شد. در نهایت، استنباط ما با توجه به تفاوت در سطوح اختلالات روانی بر اساس سطح مطالعه و مشاهدات مقطعی بوده است تا داده‌های طولی، بنابراین، باید با احتیاط تفسیر شوند. بهتر است مطالعات طولی آینده‌نگر صورت گیرد تا محققین را قادر سازد تا استنتاج‌های قوی‌تری در مورد روند بیماری‌های روانشناختی در مراحل آموزش دندانپزشکی داشته باشند.
نتیجهگیری
بررسی روانپزشکی دانشجویان به جهت آن که می‌تواند در آموزش و فراگیری موثر آنها حائز اهمیت باشد، مورد توجه خاصی قرار گرفته است، بر اساس نتایج بدست آمده از این مطالعه سلامت روانی دانشجویان دندانپزشکی تنها با جنس آنها رابطه معنی‌داری داشته و با وضعیت تاهل، محل سکونت، نیمسال ورودی و سال ورود به دانشگاه رابطه معنی‌داری مشاهده نشد. همچنین بدترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطههای افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار و حساسیت در روابط متقابل بود و بهترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه ترس مرضی بود. از آنجایی که مشکلات مالی و اقتصادی می‌تواند تاثیر منفی بر سلامت روان دانشجویان داشته باشد، پیشنهاد می‌شود که دانشگاههای مختلف در استانهای مختلف توجه ویژهای به شرایط اجتماعی و اقتصادی دانشجویان دندانپزشکی داشته باشند و مطالعات بیشتری در این زمینه صورت گیرد.
تقدیر و تشکر
بدینوسیله از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد حمایت مالی این طرح را بر عهده داشته اند،قدردانی می گردد.این مقاله حاصل پایان نامه دوره دکترای عمومی است که به شماره 991453 در دانشکده داندانپزشکی مشهد به ثبت رسیده است.
SCL-90
دروگاتیس، لیپمن و کوری
در زیر فهرستی از مسایل و مشکلاتی که معمولاً مردم با آنها روبرو هستند آمده است. لطفاً به هر یک از آنها با دقت توجه نموده و مشخص کنید که آن مسئله یا مشکل در طول یک هفته گذشته چقدر باعث ناراحتی شما شده است. پاسخ خود را در یکی از چهارگوش‌های هرگز (صفر)، کمی (یک)، تا حدی (دو)، زیاد (سه) و خیلی زیاد (چهار)، با زدن علامت × در برگه پاسخنامه مشخص کنید.
فرم 25 سؤالی این پرسشنامه نیز موجود است.
پاسخنامه SCL-90-R
|
|
هیچ |
کمی |
تاحدی |
زیاد |
بشدت |
|
هیچ |
کمی |
تاحدی |
زیاد |
بشدت |
|
هیچ |
کمی |
تاحدی |
زیاد |
بشدت |
|
1 |
q |
q |
q |
q |
q |
31 |
q |
q |
q |
q |
q |
61 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
2 |
q |
q |
q |
q |
q |
32 |
q |
q |
q |
q |
q |
62 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
3 |
q |
q |
q |
q |
q |
33 |
q |
q |
q |
q |
q |
63 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
4 |
q |
q |
q |
q |
q |
34 |
q |
q |
q |
q |
q |
64 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
5 |
q |
q |
q |
q |
q |
35 |
q |
q |
q |
q |
q |
65 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
6 |
q |
q |
q |
q |
q |
36 |
q |
q |
q |
q |
q |
66 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
7 |
q |
q |
q |
q |
q |
37 |
q |
q |
q |
q |
q |
67 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
8 |
q |
q |
q |
q |
q |
38 |
q |
q |
q |
q |
q |
68 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
9 |
q |
q |
q |
q |
q |
39 |
q |
q |
q |
q |
q |
69 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
10 |
q |
q |
q |
q |
q |
40 |
q |
q |
q |
q |
q |
70 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
11 |
q |
q |
q |
q |
q |
41 |
q |
q |
q |
q |
q |
71 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
12 |
q |
q |
q |
q |
q |
42 |
q |
q |
q |
q |
q |
72 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
13 |
q |
q |
q |
q |
q |
43 |
q |
q |
q |
q |
q |
73 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
14 |
q |
q |
q |
q |
q |
44 |
q |
q |
q |
q |
q |
74 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
15 |
q |
q |
q |
q |
q |
45 |
q |
q |
q |
q |
q |
75 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
16 |
q |
q |
q |
q |
q |
46 |
q |
q |
q |
q |
q |
76 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
17 |
q |
q |
q |
q |
q |
47 |
q |
q |
q |
q |
q |
77 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
18 |
q |
q |
q |
q |
q |
48 |
q |
q |
q |
q |
q |
78 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
19 |
q |
q |
q |
q |
q |
49 |
q |
q |
q |
q |
q |
79 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
20 |
q |
q |
q |
q |
q |
50 |
q |
q |
q |
q |
q |
80 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
21 |
q |
q |
q |
q |
q |
51 |
q |
q |
q |
q |
q |
81 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
22 |
q |
q |
q |
q |
q |
52 |
q |
q |
q |
q |
q |
82 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
23 |
q |
q |
q |
q |
q |
53 |
q |
q |
q |
q |
q |
83 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
24 |
q |
q |
q |
q |
q |
54 |
q |
q |
q |
q |
q |
84 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
25 |
q |
q |
q |
q |
q |
55 |
q |
q |
q |
q |
q |
85 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
26 |
q |
q |
q |
q |
q |
56 |
q |
q |
q |
q |
q |
86 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
27 |
q |
q |
q |
q |
q |
57 |
q |
q |
q |
q |
q |
87 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
28 |
q |
q |
q |
q |
q |
58 |
q |
q |
q |
q |
q |
88 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
29 |
q |
q |
q |
q |
q |
59 |
q |
q |
q |
q |
q |
89 |
q |
q |
q |
q |
q |
|
30 |
q |
q |
q |
q |
q |
60 |
q |
q |
q |
q |
q |
90 |
q |
q |
q |
q |
q |
کلید آزمون SCL-90
|
اختلال روانی |
شماره سؤالات |
|
افسردگی |
5، 14، 15، 19، 20، 22، 26، 29، 30، 31، 33، 44، 54، 59 |
|
اضطراب |
2، 17، 23، 33، 39، 57، 66، 73، 78 |
|
خودبیمارانگاری |
1، 4، 12، 47، 40، 42، 49، 52، 53، 56، 58 |
|
وسواس |
3، 9، 10، 28، 38، 45، 49، 51، 55، 65 |
|
حساسیت بین فردی |
6، 21، 34، 36، 37، 41، 61، 69، 73 |
|
پرخاشگری |
11، 24، 63، 67، 74، 81 |
|
پارانویا |
8، 18، 43، 68، 76، 83 |
|
فوبیا |
13، 25، 47، 50، 70، 75، 82 |
|
روان‌پریشی |
7، 16، 35، 62، 77، 80، 84، 85، 87، 88، 90 |
)
