شیوع مصرف تنباکوی غیرتدخینی در دانشجویان پسر دانشگاه‏های شهر زاهدان و آگاهی از مضرات آن در سال 1391

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار بیماریهای دهان، مرکز تحقیقات بیماریهای دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد

چکیده

Introduction: Smokeless tobacco is a cause +of oral cancer. The aim of this study was to determine the prevalence of smokeless tobacco use among male students in Zahedan Universities and knowledge of its side effects in 2012.
Materials & Methods: In this cross-sectional study, 431 male students of Zahedan universities were selected by multi stage random cluster sampling. A questionnaire was used to collect data on demographic information, consumption history of smokeless tobacco and knowledge toward smokeless tobacco. Data were analyzed using SPSS 19 and chi- square tests. The P-value less than 0.05 were considered as significant.
Results: 102 male students (23.7%) had used smokeless tobacco during their life time and 11.4% were current users. Smokeless tobacco consumption showed significant relationship with university type, living place, yearly average grade and education level of mother (P<0.05). There was a significant relationship between knowledge toward smokeless tobacco, university type and yearly average grade (P<0.05).
Conclusion: Prevalence of smokeless tobacco use among male students in Zahedan universities is high and the unawareness of many students about the nature and complications of these materials could lead to the increase in the consumption of these materials which indicates the necessity of preventive programs in universities.
مقدمه:یکی از علل ایجاد سرطان دهان مصرف تنباکوی بدون دود می‏باشد. هدف این مطالعه تعیین شیوع مصرف تنباکوی غیرتدخینی در دانشجویان پسر دانشگاه‏های شهر زاهدان و بررسی آگاهی مضرات آن در سال 1391 می‏باشد.
مواد و روش‏ها: در این مطالعه مقطعی، 431 نفر از دانشجویان دانشگاه‏ها ی شهر زاهدان به صورت خوشه‏ای چند مرحله‏ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه شامل سوالاتی در مورد اطلاعات دموگرافیک، سابقه مصرف تنباکوی غیرتدخینی و آگاهی نسبت به تنباکوی غیرتدخینی بود. تجزیه و تحلیل داده‏ها با استفاده از نرم افزار SPSS با ویرایش 19 و آزمون Chi-square انجام شد. 05/0P< معنی‏دار در نظر گرفته شد.
یافته‏ها:102 نفر (7/23 درصد) از دانشجویان مصرف تنباکوی غیرتدخینی را تجربه کرده بودند و 49 نفر (4/11 درصد) از آنها سابقه استفاده حداقل یک بار در طول 30 روز قبل از مطالعه را داشتند. سابقه مصرف تنباکوی غیرتدخینی با دانشگاه محل تحصیل، محل زندگی، میانگین معدل و سطح تحصیلات مادر ارتباط معنی‏دار داشت (05/0P<). بین آگاهی دانشجویان نسبت به تنباکوی غیرتدخینی و دانشگاه محل تحصیل و میانگین معدل ارتباط معنی‏داری وجود داشت(05/0P<).
نتیجه گیری:استفاده از تنباکوی غیرتدخینی در دانشجویان پسر دانشگاه‏های شهر زاهدان شیوع نسبتاً بالایی دارد و عدم آگاهی بسیاری از دانشجویان از ماهیت و عوارض این مواد، می‏تواند منجر به افزایش مصرف این مواد شود، که این امر لزوم تاکید بر ارائه و اجرای برنامه‏ها پیشگیری در دانشگاه‏ها را نشان می‏دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prevalence of Smokeless Tobacco Use among Male Students in Zahedan Universities and Knowledge of its Side Effects in 2012

نویسندگان [English]

  • a a
  • Majid Sanatkhani
  • a a
Assistant Professor of Oral & Maxillofacial Medicine, Oral & Maxillofacial Diseases Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Introduction: Smokeless tobacco is a cause +of oral cancer. The aim of this study was to determine the prevalence of smokeless tobacco use among male students in Zahedan Universities and knowledge of its side effects in 2012.
Materials & Methods: In this cross-sectional study, 431 male students of Zahedan universities were selected by multi stage random cluster sampling. A questionnaire was used to collect data on demographic information, consumption history of smokeless tobacco and knowledge toward smokeless tobacco. Data were analyzed using SPSS 19 and chi- square tests. The P-value less than 0.05 were considered as significant.
Results: 102 male students (23.7%) had used smokeless tobacco during their life time and 11.4% were current users. Smokeless tobacco consumption showed significant relationship with university type, living place, yearly average grade and education level of mother (P<0.05). There was a significant relationship between knowledge toward smokeless tobacco, university type and yearly average grade (P<0.05).
Conclusion: Prevalence of smokeless tobacco use among male students in Zahedan universities is high and the unawareness of many students about the nature and complications of these materials could lead to the increase in the consumption of these materials which indicates the necessity of preventive programs in universities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Smokeless tobacco
  • male students
  • Prevalence

مقدمه

براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت تا سال 2015، 10% تمامی مرگ‏ها در جهان مرتبط با مصرف تنباکو خواهد بود، که این میزان بیشتر از مرگ و میر به دلیل ایدز می‏باشد.(1)

اگرچه اعتقاد مردم بر این است که مصرف تنباکوی غیرتدخینی ضرری ندارد ولی شواهد علمی نشان می‏دهد که به اندازه سیگار مضر و اعتیادآور می‏باشد(2) و حتی ثابت شده است که از شایع‏ترین علل ایجاد سرطان دهان می‏باشد.(3)

از انواع تنباکوی غیرتدخینی، اسناف (Snuff)، تنباکوی جویدنی (Chewing Tobacco) و پان یا Betel Quid را می‏توان نام برد. اسناف به تنهایی یا به همراه افزودنی‏ها از طریق بینی و دهان مصرف می‏شود، در مصرف از طریق دهان اسناف درون کیسه‏ای کوچک قرار داده می‏شود و در سالکوس باکال قرار می‏گیرد. تفاوت آن با تنباکوی جویدنی این است که در تنباکوی جویدنی فرد هر چند وقت یک بار آن را از روی بافت برمی‏دارد، می‏جود و دوباره به محل خود بر می‏گرداند.(4) پان نیز نوعی تنباکوی جویدنی است که ترکیبات آن شامل Areca Nut، آهک مرده، Catechu، تنباکو و مواد شیرین‏کننده است.(4) در مطالعه حاضر مصرف دهانی آن مدنظر بوده است.

از جمله تظاهرات دهانی مرتبط با مصرف تنباکوی غیرتدخینی، کراتوز تنباکوی غیرتدخینی (Smokeres Tobacco Keratosis)، ژنژیویت، پریودنتیت، تحلیل استخوانی، پوسیدگی دندان، سایش دندان، دیسپلازی و اسکواموس سل کارسینوما (SCC) می‏باشد.(6و5)

در مطالعه Senkubuge و همکارانش که در رابطه با مصرف تنباکوی غیرتدخینی و قلیان در دانشجویان پزشکی آفریقای جنوبی صورت گرفت، 1/3% سابقه مصرف تنباکوی بدون دود در 30 روز گذشته را ذکر نمودند.(7) Bhojani و همکاران سابقه مصرف تنباکوی غیرتدخینی در دانشجویان پسر هندی را 7/15% گزارش نمودند.(8) در مطالعه‏ای که توسط ملاشاهی و همکاران در سال 1388 در زاهدان صورت گرفت، 9/19% دانش‏آموزان پسر سابقه مصرف پان را گزارش کردند.(9)

با توجه به مسیر سخت و دشواری که دانشجویان در رسیدن به اهداف خود طی می‏کنند و سرمایه مادی و معنوی که برای تعلیم و تربیت آنها هزینه می‏شود، شناخت، پیشگیری و درمان هر عاملی که بر سلامت جسمانی، روانی و کارایی آنها تاثیر سوء داشته باشد، الزامی به نظر می‏رسد. در ضمن دانشجویان در دوره تحصیل الگوی مناسبی برای افراد جامعه به حساب می‏آیند و به طور قطع مصرف تنباکوی غیرتدخینی توسط آنها می‏تواند منجر به آموزش غلط به سایر افراد جامعه شود. از طرفی همسایگی استان سیستان و بلوچستان با کشورهای افغانستان و پاکستان و ورود غیرقانونی این محصولات در بسته‏های لوکس و ارائه در سطح بازار و فروشگاه‏های مواد غذایی و عدم آگاهی بسیاری از دانشجویان از ماهیت و عوارض این مواد، می‏تواند منجر به افزایش مصرف این مواد شود، لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین شیوع مصرف تنباکوی غیرتدخینی در دانشجویان پسر دانشگاه‏های شهر زاهدان و آگاهی از مضرات آن صورت گرفت.

مواد و روش‏ها

این مطالعه مقطعی بر روی 431 دانشجوی پسر دانشگاه‏های شهر زاهدان در سال 1391 (اردیبهشت-خرداد) انجام شد. حجم نمونه با توجه به نتایج مطالعات قبلی(7) و با استفاده از فرمول زیر تعیین گردید.

 

 

نمونه‏های مورد نیاز به تعداد 208 نفر از دانشگاه سیستان و بلوچستان (از مجموع 14137 نفر)، 142 نفر از دانشگاه آزاد (از مجموع 9426 نفر)، 45 نفر از دانشگاه علوم پزشکی(از مجموع 3029 نفر)، 36 نفر از دانشگاه پیام نور (از مجموع 2423 نفر)، با توجه به فراوانی جمعیت دانشگاه‏ها، انتخاب شد. روش نمونه گیری به صورت تصادفی خوشه‏ای چند مرحله‏ای بود. در این روش ابتدا به دانشگاه مورد نظر مراجعه و چند دانشکده به صورت تصادفی ساده انتخاب شد، بعد از حضور در دانشکده چند کلاس به صورت تصادفی انتخاب شدند (بر اساس جدول اعداد تصادفی) و از این کلاس‏ها، افراد براساس لیست ثبت نام به صورت تصادفی انتخاب شدند. در صورت غیبت دانشجو، نفر بعدی لیست تا رسیدن به حجم نمونه جایگزین شد. با توجه به اینکه به نظر می‏رسید بسیاری از دانشجویان از ماهیت مواد مورد استفاده تحت عنوان تنباکوی غیرتدخینی اطلاع درستی نداشته باشند، بروشور ارائه شد و پس از شرح مختصری از هدف انجام مطالعه و جلب اطمینان دانشجویان در مورد محرمانه بودن اطلاعات پرسشنامه‏ها و کسب رضایت آگاهانه از آنها خواسته شد تا به صورت ناشناس و بدون ذکر نام و نام خانوادگی پرسشنامه را تکمیل نمایند. طراحی سوالات بر اساس بخشی از پرسشنامه GYTS (Global Youth tobacco survey) نسخه 2008 انجام شد.(10) جهت تعیین اعتبار علمی پرسشنامه از شیوه اعتبار محتوی بهره گرفته شد. بدین منظور پرسشنامه جهت نظرخواهی در اختیار 10 نفر از اساتید دانشگاه علوم پزشکی زاهدان قرار داده شد و پس از جمع آوری پیشنهادات و اصلاحات لازم پرسشنامه نهایی تهیه گردید. پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آزمون- بازآزمون بر روی 20 نفر محاسبه شد و ضریب پایایی (آلفای کرونباخ) برابر 91% محاسبه شد. پرسشنامه شامل سوالاتی در مورد اطلاعات دموگرافیک (دانشگاه محل تحصیل، مقطع تحصیلی، تحصیلات، معدل، محل زندگی و وضعیت تاهل)، 11 سوال در مورد مصرف تنباکوی غیرتدخینی (سابقه مصرف تنباکوی غیرتدخینی در فرد و خانواده، سابقه مصرف سیگار، ...) و 8 سوال در مورد آگاهی نسبت به مضرات تنباکوی غیرتدخینی (تاثیر تنباکوی غیرتدخینی بر سلامتی فرد براساس سن و مدت زمان مصرف، آموزش قبلی در خصوص مضرات آن، اعتیادآور بودن آن، تاثیر در ایجاد سرطان دهان، ...) بود. جهت بررسی سوالات طرح شده در حیطه آگاهی، به هر سوال نمره یک جهت جواب صحیح و نمره صفر جهت جواب غلط داده شد. سپس نمرات به ترتیب زیر در گروه‏های مختلف از نمره ضعیف تا خوب رتبه بندی شد (0-4 ضعیف، 5-6 متوسط، 7-8 خوب).

برای توصیف داده‏ها از جداول فراوانی و درصد و آمار توصیفی شامل میانگین استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‏ها با استفاده از آزمون Chi-square انجام شد. 05/0P< معنی‏دار در نظر گرفته شد.

یافته‏ها

این مطالعه با هدف بررسی شیوع مصرف تنباکوی غیرتدخینی و آگاهی از مضرات آن در دانشجویان پسر دانشگاه‏های شهر زاهدان در سال 1391انجام گرفت. جامعه مورد بررسی شامل 431 نفر از دانشجویان پسر بود، 102 نفر (7/23 درصد) از دانشجویان تا زمان انجام مطالعه مصرف تنباکوی بدون دود را تجربه کرده بودند و49 نفر (4/11 درصد) از آنها Current user (استفاده حداقل یک بار در طول 30 روز قبل از مطالعه) بودند. در این مطالعه از دانشگاه علوم پزشکی تعداد 45 نفر (4/10%)، دانشگاه سیستان و بلوچستان 208 نفر (7/48%)، دانشگاه پیام نور تعداد 36 نفر (4/8%) و دانشگاه آزاد تعداد 142 نفر (5/32%) در چهار مقطع تحصیلی مختلف شرکت نمودند. میانگین و انحراف معیار سن افراد مورد مطالعه 06/4±3/24 سال بود. بین افراد با سابقه مصرف تنباکو، 7/31% متاهل و 3/22% مجرد بودند (073/0=P، 616/0=OR، 106/1-344/0=CI). اطلاعات دموگرافیک دانشجویان و ارتباط آن با مصرف تنباکو در جدول 1 آورده شده است.

با توجه به نتایج به دست آمده مشخص شد که دانشجویان دانشگاه آزاد بیشترین مصرف کننده تنباکوی غیرتدخینی در طول زندگی بودند. بیشترین افراد مصرف‏کننده در مقطع تحصیلی کارشناسی بودند. آزمون Chi-Square رابطه­ معنی‏دار بین مصرف تنباکوی غیرتدخینی در طول زندگی با دانشگاه محل تحصیل (008/0 P=) و تحصیلات مادر(013/0P=) و معدل تحصیلی (001/0>P) را نشان می‏داد. همچنین رابطه معنی‏داری بین مصرف تنباکوی غیرتدخینی در طی 30 روز گذشته با دانشگاه محل تحصیل (036/0P=)و تحصیلات پدر (004/0P=) و مادر (006/0P=) و معدل تحصیلی (001/0>P) وجود داشت. (جدول 1)

57 نفر (8/36%) از افراد با سابقه مصرف تنباکوی غیرتدخینی سابقه مصرف سیگار نیز داشتند، که از این تعداد 29 نفر (7/18%) در زمان انجام مطالعه به طور همزمان سیگار و تنباکو غیرتدخینی مصرف می‏کردند (001/0>P، 876/1=OR، 383/2-477/1=CI).

در افرادی که در خانه‌ شخصی (دور از والدین) زندگی می‌کردند، سابقه‌ مصرف تنباکوی غیرتدخینی در طول زندگی بالاتر بود (2/47 درصد) و پایین‏ترین سابقه در افرادی که همراه خانواده زندگی می‌کردند، دیده شد (1/18 درصد). همچنین 9/20 درصد از افراد مصرف‏کننده تنباکوی غیرتدخینی در خوابگاه زندگی می‏کردند.

آزمون آماری Chi-Square نشان داد که رابطه معنی‏داری بین مصرف تنباکوی غیرتدخینی در طول زندگی با سابقه‌ی مصرف تنباکو در خانواده وجود داشت (001/0>P، 69/8=OR، 57/18-323/4=CI) به گونه‌ای که شیوع مصرف تنباکو ی غیرتدخینی در طول زندگی در دانشجویان با سابقه‌ی مصرف تنباکو در خانواده بالاتر بود.

آگاهی افراد شرکت‏کننده در مورد مضرات تنباکوی غیرتدخینی در 3 سطح (0-4 ضعیف، 5-6 متوسط، 7-8 خوب) مورد ارزیابی قرار گرفت. اطلاعات حاصل از آنها در جداول 2 و 3 آورده شده است. با مشاهده جداول مشخص گردید که بین آگاهی دانشجویان و دانشگاه محل تحصیل (02/0P=) و میانگین معدل (001/0P=) ارتباط معنی‏داری وجود داشت.

 

 

جدول 1 : توزیع فراوانی و فراوانی نسبی مشخصات دموگرافیک دانشجویان بر حسب مصرف تنباکوی غیرتدخینی

 

مصرف تنباکو در 30 روز گذشته

مصرف تنباکو در طول زندگی

دارد

تعداد(درصد)

ندارد

تعداد(درصد)

P-value

دارد

تعداد(درصد)

ندارد

تعداد(درصد)

P-value

دانشگاه محل تحصیل

 

علوم پزشکی

0(0/0)

45(0/100)

036/0

3(7/6)

42(3/93)

008/0

سیستان و بلوچستان

22(6/10)

186(4/89)

46(1/22)

162(9/77)

پیام نور

6(7/16)

30(3/83)

9(0/25)

27(75)

آزاد

21(8/14)

121(2/85)

44(0/31)

98(69)

سطح تحصیلات

 

 

کاردانی

0 (0/0)

(100)1

155/0

0(0/0)

(3/0)1

145/0

کارشناسی

32(5/14)

189(5/85)

60(1/27)

161(9/72)

کارشناسی ارشد

14(4/9)

135(6/90)

34(8/22)

115(2/77)

دکترا

3(0/5)

57(950/)

8(3/13)

52(7/86)

تحصیلات پدر

 

 

بیسواد

10(4/15)

55(6/84)

004/0

20(8/30)

45(2/69)

083/0

ابتدایی

6(6/7)

73(4/92)

15(0/19)

64(0/81)

دیپلم

14(2/15)

78(4/84)

23(0/25)

69(0/75)

کاردانی

10(5/13)

64 (5/86)

20(0/27)

54(0/73)

کارشناسی

5(4/5)

88(6/94)

16(2/17)

77(8/82)

کارشناسی ارشد

0(0/0)

19(0/100)

3(8/15)

16(2/84)

دکترا

4(4/44)

5(6/55)

5(6/55)

4(4/44)

تحصیلات مادر

 

 

بیسواد

13(0/14)

80(0/86)

006/0

25(9/26)

68(1/73)

013/0

ابتدایی

11(2/9)

109(8/90)

33(5/27)

87(5/72)

دیپلم

14(6/11)

107(4/88)

25(7/20)

96(3/79)

کاردانی

5(6/10)

42(4/89)

10 (4/21)

37(7/87)

کارشناسی

2(6/5)

34(4/94)

3(3/8)

33(7/91)

کارشناسی ارشد

0(0/0)

7(0/100)

1(3/14)

6(7/85)

دکترا

4(1/57)

3(9/42)

5(4/71)

2(6/28)

معدل

 

 

11>

13(2/54)

11(8/45)

001/0>

18(0/75)

6(0/25)

001/0>

99/13-11

23(6/14)

134(4/85)

38(2/24)

119(8/75)

99/16-14

12(3/6)

178(7/93)

38(0/20)

152(0/80)

17<

1(7/1)

59(3/98)

8(3/13)

52(7/86)

               

جدول 2 : فراوانی آگاهی دانشجویان نسبت به تنباکوی غیرتدخینی برحسب دانشگاه محل تحصیل

دانشگاه محل تحصیل

میزان آگاهی

ضعیف

تعداد (درصد)

متوسط

تعداد (درصد)

خوب

تعداد (درصد)

P value

علوم پزشکی

1 (2/2)

14 (1/31)

30 (7/66)

02/0

سیستان و بلوچستان

29 (9/13)

48 (1/23)

131 (63)

پیام نور

6 (7/16)

6 (7/16)

24 (7/66)

آزاد

22 (5/15)

50 (2/35)

70 (3/49)

 

 

 

جدول 3 : فراوانی آگاهی دانشجویان نسبت به تنباکوی غیرتدخینی برحسب معدل

معدل

میزان آگاهی

ضعیف

تعداد (درصد)

متوسط

تعداد (درصد)

خوب

تعداد (درصد)

P value

11>

14 (3/58)

8 (3/33)

2 (3/8)

001/0

99/13-11

24 (3/15)

45 (7/28)

88 (1/56)

99/16-14

13 (8/6)

50 (3/26)

127 (8/66)

17<

7 (7/11)

15 (25)

38 (3/63)


 

 

 

 


بحث

در این پژوهش 431 نفر از دانشجویان پسر دانشگاه‏های شهر زاهدان مورد مطالعه قرار گرفتند. 102 نفر (7/23 درصد) از دانشجویان تا زمان انجام مطالعه مصرف تنباکوی غیرتدخینی را تجربه کرده بودند و 49 نفر (4/11 درصد) از آنها Current user (استفاده حداقل یک بار در طول 30 روز قبل از مطالعه) بودند. در بین دانشگاه­های مورد مطالعه دانشگاه آزاد اسلامی بیشترین میـزان مـصرف و دانشگاه عـلوم پزشکی کـمترین میزان

مصرف را داشتند.

در مطالعه Senkubuge و همکارانش(7) که در رابطه با مصرف تنباکوی غیرتدخینی و قلیان در دانشجویان پزشکی آفریقای جنوبی صورت گرفت 1/3% سابقه مصرف تنباکوی غیرتدخینی در 30 روز گذشته را ذکر نمودند.

در تحقیقی که Sardar و همکارانش(11) در مورد مصرف تنباکوی غیرتدخینی بر روی دانشجویان پزشکی کراچی پاکستان انجام دادند، 4/6% از دانشجویان سابقه‌ مصرف تنباکوی بدون دود در 30 روز گذشته را بیان نمودند.

Bhojani و همکاران(8) سابقه مصرف تنباکوی غیرتدخینی در دانشجویان پسر بنگلور هند را 7/15% گزارش نمودند که 3/5% از آن‌ها Current user بودند. همانگونه که مشاهده می‌شود مطالعاتی که بر روی دانشجویان پزشکی صورت گرفته است شیوع مصرف تنباکوی غیرتدخینی را پایین‌تر نشان داده است که احتمالاً به دلیل آگاهی بیشتر آن‌ها از مضرات مصرف این مواد بوده است. مطالعه‌ ما هم شیوع مصرف تنباکوی غیرتدخینی در دانشجویان پزشکی را پایین‌تر نشان داد. در مطالعه وی با افزایش مقطع تحصیلی دانشجویان و همچنین افزایش معدل آن‌ها میزان مصرف تنباکوی غیرتدخینی کاهش می‌­‌یافت. در مطالعه­ی Arif و همکاران(12) در پاکستان گزارش شده است که شیوع استفاده از تنباکوی غیرتدخینی در افراد با سطح تحصیلات بالا، کمتر می‌باشد.(12)

در مطالعات Jones(13)و Hu(14) نیز شیوع استفاده از تنباکوی غیرتدخینی در دانش‌آموزانی که عملکرد تحصیلی ضعیف داشتند، بیشتر بود. مطالعه ما هم کاهش مصرف تنباکوی غیرتدخینی را با افزایش معدل نشان داد. با توجه به مقطعی بودن مطالعه حاضر نمی‏توان بیان نمود که وضعیت تحصیلی ضغیف‏تر منجر به افزایش مصرف تنباکوی غیرتدخینی می‏شود.

با افزایش سطح تحصیلات والدین، میزان مصرف تنباکوی غیرتدخینی در دانشجویان کاهش می‌یافت که احتمالاً آگاهی آن‌ها در این زمینه کنترل بیشتر فرزندان بوده است. البته در والدین با تحصیلات دکتری مصرف تنباکوی غیرتدخینی بالا بود، که احتمالاً در این گروه، والدین بدلیل مشغله‏های کاری خود نمی‏توانند نظارت کافی بر رفتارها و عملکرد فرزندان خود داشته باشند.

 از طرفی مصرف تنباکوی غیرتدخینی در دانشجویانی که والدین آنها سابقه مصرف تنباکو داشتند، بیشتر بود. در مطالعه مجیدپور و همکاران نیز ارتباط قوی بین سیگاری بودن والدین و سیگاری بودن فرزندان وجود داشت.(15) استعمال تنباکو در شخصیت‏های انتخاب شده به عنوان الگو می‏تواند در افزایش احتمال مصرف تنباکو در افراد موثر باشد.

در مطالعه‌ ما شیوع مصرف تنباکوی غیرتدخینی در دانشجویانی که ساکن خانه شخصی بودند بیشتر بود. از نظر Reed و همکاران دوران دانشجویی با توجه به شرایط خاص زندگی در خوابگاه، نبودن نظارت والدین، دوری از خانواده و تنهایی، آسیب‏پذیری افراد را نسبت به مصرف سیگار و سایر مواد افزایش می‏دهد.(16) بنابراین تا حد امکان باید تلاش کرد که دانشجویان غیربومی را در خوابگاه‏ها اسکان داد و با مجهز کردن خوابگاه‏ها به وسایل ورزشی، خدمات رایانه‏ای، کتابخانه، سالن مطالعه و نیز برگزاری اردوهای سیاحتی زیارتی، دوری از خانواده را برای دانشجویان قابل تحمل و اوقات فراغت دانشجویان را پر بار کرد.

8/36% دانشجویان در زمان انجام مطالعه سیگار مصرف می‌کردندکه از این تعداد 7/18% به‌ طور همزمان سیگار و تنباکوی غیرتدخینی مصرف می‌کردند و ارتباط آماری معنی‏داری بین مصرف سیگار و تنباکوی غیرتدخینی وجود داشت. در مطالعه‌ای که در سال 91 بر روی دانشجویان پسر دانشگاه علوم پزشکی گیلان صورت گرفت، 23% از دانشجویان سیگار مصرف می‌کردند.(17) در مطالعه‌ی دیگری که در سال 1387 در کرمان صورت گرفت، 5/21% از دانشجویان پسر از سیگار استفاده می‌کردند.(18) در مطالعه Senkubuge و همکاران(7)، 3/17 درصد از دانشجویان سیگار مصرف می­کردند. در مطالعه­ Tong و همکاران(19) نیز، 2/34 درصد دانشجویان سیگار مصرف می­کردند. میزان استعمال سیگار در مطالعه­ ما افزایش زیادی را نسبت به مطالعات گذشته نشان می­دهد (8/36 درصد) که احتمالاً به دلیل کمرنگ شدن نادرستی سیگار کشیدن و گزارش­دهی راحت­تر در دانشجویان می‏باشد.

پس از بررسی میزان آگاهی دانشجویان در خصوص مضرات تنباکوی غیرتدخینی، دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی نسبت به سایر دانشگاه­ها آگاهی بیشتری داشتند. و در مجموع 2/59 درصد از دانشجویان آگاهی خوبی داشتند. در مطالعه Bhojani و همکاران(8) آگاهی دانشجویان از مضرات استفاده از تنباکو 3/78% بود. در مطالعه­ا­ی که توسط Khawaja و همکاران(4) در پاکستان صورت گرفت، 79% افراد آگاهی ضعیفی از سرطانزا بودن تنباکوی غیرتدخینی داشتند. در این مطالعه تنها 4/2% افراد تحصیلات دانشگاهی داشتند و بیان شده بود که سطح تحصیلات ارتباط معنی‌داری با آگاهی دارد. در یک مطالعه در هند نیز به ارتباط سطح تحصیلات با میزان آگاهی از سرطان‏زا بودن تنباکوی غیرتدخینی اشاره شده است(20)

در نهایت باید گفت قیاس ما با سایر مطالعات به دلیل تفاوت در روش مطالعه و شیوع استفاده از محصولات تنباکو در کشورهای مختلف مشکل است که خود یکی از محدودیت‏های تحقیق به شمار می‏رود.

نتیجه گیری

با توجه به روند افزایشی پذیرش دانشجو در کشور گنجاندن معضل مصرف تنباکوی غیرتدخینی در محتوای دروس دانشگاهی و آموزش رسمی آن لازم می‌باشد و علاوه بر این رسانه‌های جمعی باید نقش فعالتری در زمینه‌ی آگاهی مردم و به خصوص دانشجویان درباره‌ی خطرات این مواد داشته باشند تا شیوع مصرف این مواد کاهش یابد.

تشکر و قدردانی

از کلیه دانشجویانی که در انجام این پژوهش ما را یاری نمودند قدردانی می‏شود. این طرح به عنوان پایان‏نامه مقطع دکتری دندانپزشکی در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی زاهدان با شماره 571 تصویب شده است.

  1. Mathers CD, Loncar D. Projections of global mortality and burden of disease from 2002 to 2030. PLOS Med 2006; 3(11): 442.
  2. Rozi S, Akhtar S. Prevalence and predictors of smokeless tobacco use among high school males in Karachi. East Mediter Health 2007; 13(4): 916-24.
  3. Gupta PC, Pednekar MS, Parkin DM. Tobacco associated mortality in Mumbai india. Int Epidemiol 2005; 34(6): 1395-402.
  4. Khawaja M, Mazahir S, Aajeed A. Chewing of betel, areca and tobacco: Perceptions and knowledge regarding their role in head and neck cancers in an urban squatter settlement in Pakistan. Asian Pacific J Cancer Prev 2006; 7(1): 95-100.
  5. Greer RO. Epidemiology of cigarette and smokeless tobacco use among South Asian immigrants in the Northeastern United States. Otolaryngol Clin North Am 2011; 44(1): 31-56.
  6. Greenberg MS. Glick M. Burkets Oral Medicine: Diagnosis & Treatment. 10th ed. Hamilton: Bc Decker Inc; 2003. P. 203-5.
  7. Senkubuge E, Ayo-yusuf OA, Louwagie GM, Okuyemiks. Water pip and smokeless tobacco use among medical students in South Africa. Nicotin Top Ress 2012; 14(6): 755-60.
  8. Bhojani UM, Chander SJ, Devadason N. Tobacco use and related factors among pre-university students in a college in Bangolore, India. Natl Med J India 2009; 22(6): 294-7.
  9. Mollashahi L, Honarmand M, Rigi-ladize MA. Prevalence of paan use among high school boys of Zahedan in 2007 and its contributory factors. Journal of Kerman University of Medical Science 2009; 16(3): 263-9. (Persian)
  10. Mohee M. Global youth tobacco survey 2008. Available at. http://www. who. int/fctc/reporting/
    Annex3_GYTS_GSPS_information. pdf
  11. Sardar Z, Haq N, Yasir J, Aqueel H. Use of smokeless tobacco among groups of Pakistani medical students: A cross sectional study. BMC Public Health 2007; 7 (2): 231-40.
  12. Arif V, Bilawal A, Kashmira N. Use of smokeless tobacco amongst the staff of tertiary care hospitals in the largest city of Pakistan. Asian Pacific J Cancer Prev 2012; 5(13): 2315-7.
  13. Jones RB, Moberg DP. Correlates of smokeless tobacco use in a male adolescent population. Am J Public Health 1988; 78(1): 61-3.
  14. Hu FB, Hedeker D, Flay BR, Sussman S, Day LE, Siddiqui O. The patterns and pedictors of smokeless tobacco onset among urban public school teenagers. Am J Prev Med 1996; 12 (1): 22-5.
  15. Majidpour A, Hamidzadeh Arbaby Y, Abbasgholizadeh N, Salehy S. Prevalence and causes of tendency to cigarette smoking among students in Ardabil University of Medical Sciences. Ardabil University of Medical Sciences 2005; 3(5): 266-74. (Persian)
  16. Reed MB, Wang R, Shillington AM, Clapp JD, Lang JE. The relationship between alcohol use and cigarette smoking in a sample of undergraduate college students. Addict Behav 2001; 32(3): 449-64.
  17. Ghodsi H, Mokhtari N, Asiri SH, Kazemnezhad E. Prevalence and correlates of cigarret smoking among male students of Guilan University of Medical Sciences. Journal of Community Based Nursing and Midwifery 2012; 67(22): 38-43. (Pesian)
  18. Divsalar K, Nakhaei N. Prevalence and correlate of cigarette smoking among students of two universities in Kerman, Iran. Journal of Babol University of Medical Sciences 2008; 10(4): 78-83. (Pesian)
  19. Tong Z, Buoling F, Shiushing W, Won C, Shu-Hong Z. A comparison of smoking behaviors among medical and other college students in China. Health Promot Int 2004; 2(19): 189-96.
  20. Raute L, Sansone G, Pednekar M, Fong G, Gupta P, Quah A. Knowledge of health effects and intentions to quit among smokeless tobacco users in India: Findings from the international tobacco control policy evaluation(ITC) india. Asian Pacific J Cancer Prev 2011; 12(1): 1233-8.