نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار بخش دندانپزشکی کودکان دانشکده دندانپزشکی و مرکز تحقیقات دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد
2 استادیار بخش دندانپزشکی کودکان دانشکده دندانپزشکی و مرکز تحقیقات دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction:
Dental caries is a major problem in dentistry. Although we have observed a decline in caries prevalence for many years, it is clear that dental caries still remains the most prevalent disease afflicting humans. The objective of this study is evaluation of oral health status amongst 6 -7 - year - old children in Mashhad.
Materials & Methods:
This cross-sectional descriptive study was performed on 1938, 6-7 - year - old preschool children in Mashhad to determine dmft index. T student and Chi-square tests were used for analytical analyze.
Results:
The mean of dmft in all children was 4.72 ±4.18, and there was not a significant difference between girls and boys. Results showed that a significant number of primary teeth were caries. The maximum mean of dmft was seen in teeth D&E. 55.1% of boys and 56.3% of girls had caries in the first primary molars. 59% of boys and 58.1% of girls had caries in the second primary molar. Also 24.7% boys and 22.9% of girls had dmft = 0(caries free) , and 14.6% boys and 13.5% of girls suffer from rampand caries (dmft>10).
Conclusion:
Successful management of the dental caries problem demands,a comprehensive preventive program, regular recall appointment for maintenance work and reemphasis of the preventive procedures.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه:
کودکان بعنوان شخصیت هایی دوست داشتنی و وابسته به والدین احتیاج به نظارت و مراقبت در همه مراحل رشد دارند. رعایت مسائل مربوط به بهداشت و سلامتی آنها همواره جزء وظایف مهم والدین بشمار می رود. شیوع پوسیدگی های دندانی در 20 سال گذشته، در بسیاری از کشورهای پیشرفته کاهش یافته است. در حالیکه شیوع و شدت آن در بسیاری از کشورهای در حال توسعه افزایش نشان می دهد و هنوز پوسیدگی شایعترین بیماری است که کودکان به آن مبتلا می شوند(2و1).
در یک مطالعه ملی که از سال 1973 تا 1993 هر 10 سال یکبار در کشور بریتانیا شامل انگلستان، Wales، ایرلند شمالی و اسکاتلند روی گروه سنی 5 ساله ها صورت گرفت مدارک دلگرم کننده ای از یک کاهش مشخص ثانوی در پوسیدگی در مقایسه با سالهای 1973 و 1983 دیده شد. همچنین مشخص شد که سطح پوسیدگی در اسکاتلند و بخصوص ایرلند شمالی نسبت به انگلستان بالاتر است. در این دوره 20 ساله dmft در بین کودکان 5 ساله در انگلستان و Wales تا 55% کاهش داشته است(3). در یک مطالعه که شامل یک دوره 20 ساله از سال 1974 تا 1994
می باشد و در کشورهای شمال اروپا که شامل دانمارک، فنلاند، نروژ، سوئد و ایسلند انجام شد در سال 92–1991، 72- 60% از 5 ساله ها (dmft=0) Caries free گزارش شده اند و میانگین dmft برابر 5/1 – 4/1 بود. در این کشورها پوسیدگی در کودکان 5 ساله از سال 1974 تا 1989 سیر نزولی داشته است و درصد C.Fها سیر صعودی داشته است ولی در سال 1989 این روند متوقف شده است و پس از آن تا سال 1993 معکوس شده است و درصد C.Fها حدوداً 10% نسبت به سال 1989 کمتر شده است(4).
در سال 1994 یک مطالعه بر روی کودکان 2، 4، 7 ساله در ریاض نشان داد که کودکان با وضعیت اجتماعی– اقتصادی پایین نسبت به طبقه بالای اجتماعی– اقتصادی تجربه پوسیدگی خیلی بالاتری دارند. متوسط dmft در کودکان 6 ساله، 5 بود(1).
در سال 1994 رابطه بین فاکتورهای اجتماعی با پوسیدگی دندانی در کودکان پیش دبستانی 3، 4، 5 ساله آفریقای جنوبی بررسی شد و میانگین dmfs در کودکان 5 ساله 7/3 بود. پره والانس و شدت پوسیدگی با درآمد و وضعیت تحصیلی والدین رابطه معکوس و با طبقه اجتماعی خانواده رابطه مستقیم داشت. ولی با شغل والدین (بیکار یا شاغل)، جمعیت خانواده (پرجمعیت یا کم جمعیت)، داشتن یا نداشتن آب
لوله کشی و برق ارتباط معنی داری وجود نداشت(5).
در سال 1996 در عربستان سعودی در یک مطالعه رابطه بین سطح تحصیلات و درآمد والدین با
پره والانس پوسیدگی در کودکان پیش دبستانی شهری و روستایی سه ناحیه ابوظبی- العین و مناطق غربی کشور بررسی شد. مشخص شد که پره والانس پوسیدگی نسبت به مطالعات 6 سال پیش خیلی بالاتر بود. همچنین متوسط dmft در 5 ساله ها در العین 6/8، در ابوظبی 4/8 و در مناطق غربی 7/5 بود. تحصیلات و درآمد والدین با تجربه پوسیدگی ارتباط معنی داری داشت (P<0.05). یعنی تحصیلات بالا رابطه معکوس و درآمد بالا رابطه مستقیم با سطح پوسیدگی داشت در حالی که جنس، ناحیه و زندگی شهری یا روستایی با پوسیدگی ارتباط معنی داری نداشت(1).
در مطالعه ای که در رابطه با روند پوسیدگی دندانی در آمریکای لاتین و کارائیب در کودکان 6 – 5 ساله و 13-11 ساله در بین سالهای 1970 و 2000 بر اساس معیارهای WHO صورت گرفت مشخص شد که در طی سی سال اخیر، کاهش قابل توجهی در شدت پوسیدگی دندانی در کودکان 6 – 5 ساله مشاهده شده است و همچنین کاهش قابل توجهی در شیوع و شدت پوسیدگی دندانی کودکان 13–11 ساله دیده شده است. همین وضعیت در رابطه با شیوع و شدت پوسیدگی دندانی در بررسی های 10 ساله و 20 ساله اخیر مشاهده شده است اما از لحاظ آماری قابل توجه نبوده است(6).
هدف از این مطالعه بررسی وضعیت سلامت دهان و دندان در کودکان 7–6 ساله شهر مشهد به منظور تعیین تعداد دندانهای پوسیده، ترمیم شده و کشیده شده و مقایسه آنها با سایر تحقیقات انجام شده در داخل و خارج از کشور بوده است.
مواد و روش ها:
در این مطالعه توصیفی- مقطعی تعداد 1938 کودک دختر و پسر از 40 مرکز کودکستانی در سال 1380، که بطور تصادفی از بین کودکستان های مناطق مختلف مشهد انتخاب شده بودند مورد معاینه دهان و دندان قرار گرفتند. معاینه با کمک سوند مستقیم و آینه مسطح دندانپزشکی و نیز یک چراغ مهندسی با لامپ 100 وات صورت گرفت.
در این تحقیق وضعیت سلامت دندانهای شیری بر اساس اندکس dmft بیان شده است. همچنین میزان شیوع کودکان Caries free (CF) و (RC) Rampant caries تعیین شد. جهت تجزیه و تحلیل
داده ها از آزمون T-student و Chi-square استفاده گردید.
یافته ها:
در این مطالعه تعداد 1938 کودک 7 – 6 ساله
پیش دبستانی شهر مشهد از 40 کودکستان که بطور تصادفی انتخاب شده بودند، مورد معاینه دهان و دندان قرار گرفتند. 9/48% جمعیت مورد نظر را پسران و 1/51% آنها را دختران تشکیل می دادند. نتایج حاصل از مطالعه به شرح زیر می باشد:
1) میانگین dmft کل کودکان با فاصله اطمینان 95% (9/4-5/4)، 18/4±72/4 بدست آمد. در بررسی dmft مشخص شد که قسمت عمده دندان های شیری در کودکان جزء دندانهای پوسیده (d) می باشند و تعداد کمی از دندانها ترمیم (f) شده اند. جدول 1 نشان
می دهد که در هر سه مورد میانگین دندانهای پوسیده (d)، ترمیم شده (f) و کشیده شده(m) آزمون t-student اختلاف معنی داری را از لحاظ آماری بین دو جنس نشان نمی دهد.
جدول 1 : میانگین dmf و اجزاء آن در واحدهای تحت مطالعه
|
شاخص |
d |
m |
f |
dmft |
|
جنس |
Mean SD |
Mean SD |
Mean SD |
Mean SD |
|
مذکر (948 = n) |
90/3± 93/3 |
71/0 ± 21/0 |
39/1± 60/0 |
42/2±74/4 |
|
مونث (990= n) |
76/3 ± 89/3 |
65/0± 22/0 |
42/1± 56/0 |
35/2±69/4 |
|
کل افراد |
83/3± 91/3 |
06/1± 22/0 |
40/1± 58/0 |
18/4± 72/4 |
2 – میزان شیوع C.F در کودکان مورد مطالعه 7/23% (فاصله اطمینان 95%، 5/27-8/19) و میزان شیوع RC، 14% (فاصله اطمینان 95% 1/18-8/9) بود و در 62% (1205نفر) میزان پوسیدگی، در حد واسط این دو گروه قرار داشت. در رابطه با میزان شیوع موارد CF و RC در کودکان مورد مطالعه با جنس آنان، نتایج نشان می دهد که اختلاف معنی داری از لحاظ آماری بین دختران و پسران وجود ندارد.
3 – در رابطه با تعداد پوسیدگی افراد تحت مطالعه بر حسب جنس مشخص شد که 1/10 % افراد مذکر بیش از 9 دندان پوسیده دارند همچنین این وضعیت در 8/8% از افراد مونث دیده می شود که این اختلاف بین دو گروه از نظر آماری معنی دار نیست (نمودار1).
4 – 5/0% از کودکان پسر بیش از 4 دندان از دست رفته داشته اند و این نسبت در کودکان دختر 1/0% بود. هر چند این تفاوت از نظر آماری معنی دار نیست. در 8/87% از کودکان پسر و 4/86% از کودکان دختر هیچ دندانی از دست نرفته بود (نمودار2).
5 – براساس نمودار 3 در 2/78% از کودکان مذکر و 4/80% از کودکان مونث دندان ترمیم شده وجود نداشت و بیشترین تعداد دندانهای ترمیم شده در 1/1% از پسران و 2/1% از دختران دیده شد. بطور کلی بین تعداد دندانهای ترمیم شده و جنس رابطه معنی داری از لحاظ آماری وجود نداشت (نمودار 3).
نمودار 1 : توزیع فراوانی تعداد پوسیدگی افراد تحت مطالعه
بر حسب جنس
نمودار 2 : توزیع فراوانی دندان های کشیده شده کودکان تحت مطالعه
نمودار 3 : توزیع فراوانی دندانهای ترمیم شده کودکان تحت مطالعه بر حسب جنس
6 – از بین 948 کودک پسر، 1/55% و از بین 990 کودک دختر ، 3/56% دارای پوسیدگی دندان مولر اول شیری می باشند، 2/5% از پسران و 8/6% از دختران دندان مولر اول شیری خود را از دست داده بودند. 8/15% از کودکان پسر و 4/15% از کودکان دختر دارای ترمیم دندان مولر اول شیری بودند (جدول 2).
جدول 2: توزیع فراوانی وضعیت سلامت دندان مولر اول شیری افراد تحت مطالعه بر حسب جنس
|
جنس تعداد دندان |
d |
m |
f |
dmft |
||||
|
مذکر |
مونث |
مذکر |
مونث |
مذکر |
مونث |
مذکر |
مونث |
|
|
صفر دندان |
425 (8/44) |
433 (7/43) |
899 (8/94) |
922 (1/93) |
796 (0/84) |
837 (5/84) |
353 (2/37) |
348 (2/35) |
|
1 دندان |
154 (2/16) |
178 (0/18) |
31 (3/3) |
46 (6/4) |
70 (4/7) |
73 (4/7) |
124 (1/13) |
153 (5/15) |
|
2 دندان |
154 (2/16) |
181 (3/18) |
16 (7/1) |
18 (8/1) |
46 (6/4) |
45 (5/4) |
147 (5/15) |
178 (0/18) |
|
3 دندان |
119 (6/12) |
116 (7/11) |
2 (2/0) |
4 (4/0) |
22 (3/2) |
16 (6/1) |
158 (7/16) |
156 (8/15) |
|
4 دندان |
96 (1/10) |
82 (3/8) |
0 (0/0) |
0 (0/0) |
14 (5/1) |
19 (9/1) |
166 (5/17) |
155 (7/15) |
|
کل |
948 (100%) |
990 (100%) |
948 (100%) |
990 (100%) |
948 (100%) |
990 (100%) |
948 (100%) |
990 (100%) |
|
نتیجه آزمون |
X2= 4.21 P= 0.377 |
X2= 3.08 P= 0.378 |
X2= 1.899 P= 0.754 |
X2= 5.51 P= 0.239 |
||||
از میان 948 کودک پسر، 7/59% و از میان 990 کودک دختر، 1/58% دارای پوسیدگی دندان مولر دوم شیری بودند. 4/2% از پسران و 2% از دختران دندان مولر دوم شیری خود را از دست داده بودند. 5/16% از پسران و 3/14% از دختران دارای دندان مولر دوم شیری ترمیم شده بودند (جدول3).
جدول 3: توزیع فراوانی وضعیت سلامت دندان مولر دوم شیری افراد تحت مطالعه بر حسب جنس
|
جنس تعداد دندان |
d |
m |
f |
dmft |
||||
|
مذکر |
مونث |
مذکر |
مونث |
مذکر |
مونث |
مذکر |
مونث |
|
|
صفر دندان |
381 (2/40) |
415 (9/41) |
925 (6/97) |
970 (0/98) |
792 (5/83) |
849 (8/85) |
324 (2/34) |
357 (1/36) |
|
1دندان |
133 (0/14) |
142 (3/14) |
20 (1/2) |
19 (9/1) |
72 (6/7) |
55 (6/5) |
113 (9/11) |
111 (2/11) |
|
2 دندان |
163 (2/17) |
170 (2/17) |
1 (1/0) |
1 (1/0) |
57 (0/6) |
56 (7/5) |
151 (9/15) |
178 (0/18) |
|
3 دندان |
135 (2/14) |
112 (3/11) |
2 (2/0) |
0 (0/0) |
15 (6/1) |
18 (8/1) |
140 (8/14) |
131 (2/13) |
|
4 دندان |
163 (3/14) |
151 (3/15) |
0 (0/0) |
0 (0/0) |
12 (3/1) |
12 (2/1) |
220 (2/23) |
213 (5/21) |
|
کل |
948 (100%) |
990 (100%) |
948 (100%) |
990 (100%) |
948 (100%) |
990 (100%) |
948 (100%) |
990 (100%) |
|
نتیجه آزمون |
X2= 3.91 P= 0.418 |
Mann-whitny |
X2= 3.62 P= 0.456 |
X2= 3.33 P= 0.503 |
||||
بحث:
این مطالعه نشان داد که میانگین پوسیدگی در افراد تحت مطالعه 18/4 ± 72/4 بوده و اختلاف معنی داری بین دو جنس وجود نداشت. همچنین میزان شیوع Caries Free در کودکان مورد مطالعه 7/23% بود.
در مطالعه ای که در سال 1374 در مشهد بر روی 202 کودک 6-5 ساله انجام شد، میانگین dmft کل 31/4±75/6، گزارش شده است که در مقایسه با تحقیق حاضر بیشتر بوده است. با توجه به فاصله زمانی پنج سال بین دو مطالعه، افزایش آگاهی والدین در امر بهداشت دهان و دندان را می توان عامل کاهش dmft دانست(9).
در مطالعه ای که در سال 1374 بر روی 577 کودک 5-3 ساله کودکستانهای مشهد انجام شد، میزان شیوع C.F در دختران مورد مطالعه 2/26% و در پسران 3/19% بوده است، که در مقایسه با مطالعه حاضر اختلاف قابل توجهی از لحاظ آماری وجود ندارد(10).
در مطالعه ای که بر روی کودکان 6 ساله شهرستان خمین در سال 1377 صورت گرفت شیوع موارد C.F در دندانهای شیری 7/18%، در دندانهای دائمی 2/19% و در کل دندانهای شیری و دائمی 18% بوده و در پسران بیشتر از دختران می باشد. در حالیکه در مطالعه حاضر شیوع CF، 7/23% می باشد که در مقایسه با مطالعه فوق بیشتر بوده است. همچنین در مطالعه ما مشخص شد که اختلاف قابل توجهی از لحاظ آماری بین دختران و پسران وجود ندارد. در آن مطالعه میانگین dmft کل 02/4 و dmft در پسران 57/3±26/4 و در دختران 08/3±78/3 گزارش شده است(11)، در حالیکه در مطالعه حاضر میانگین dmft در پسران 42/2 ± 74/4 و در دختران 35/2± 69/4 بوده و میانگین dmft کل 18/4± 72/4 می باشد.
در تحقیقی که در سال 1369 در تهران صورت گرفت شیوع موارد CF در کودکان 6 ساله 8/9% گزارش شد که نسبت به تحقیق انجام شده در خمین (7/18%) بسیار کمتر می باشد. همچنین میانگین dmft را 78/4 گزارش کردند که نسبت به مطالعه ای که در خمین انجام شده است افزایش قابل ملاحظه ای را نشان می دهد اما با مطالعه ای که در مشهد انجام شده است اختلاف قابل توجهی از لحاظ آماری ندارد. بطور کلی می توان اظهار نمود که وضعیت دندانی در کودکان 6 ساله در شهرستان خمین در سال 1377 نسبت به کودکان تهرانی در سال 1369 تا حدودی بهتر بوده است.
در مطالعه دیگری که در سال 1375 در تهران انجام شد، درصد شیوع موارد CF (7/13%)، در دندانهای شیری کودکان 6 ساله، پایین تر از کودکان شهرستان خمین (7/18%) بود. از طرفی با مقایسه این دو تحقیق مشاهده می شود که در تهران میزان dmft بالاتر از خمین می باشد با توجه به اینکه میزان فلوراید آب آشامیدنی شهرستان خمین 1/0±5/0 و تقریباً برابر تهران می باشد، احتمالاً وضعیت بهتر دندانها در خمین بعلت رژیم غذایی کودکان است (شاید مصرف تنقلات در شهرستان کمتر از تهران می باشد). همچنین میانگین dmft پسران بیشتر از دختران می باشد که با نتایج تحقیقات انجام شده در خمین و مشهد مطابقت دارد. میزان افراد فاقد پوسیدگی دندان در شهرستان خمین در پسران بیشتر از دختران بوده است، در صورتی که در تهران در دختران بیشتر است. در مطالعه حاضر اختلاف قابل توجهی از لحاظ آماری در رابطه با شیوع موارد CF بین دختران و پسران دیده نشده است(11).
در یک مطالعه که روی 446 کودک پیش دبستانی که شامل 2 گروه کودکان باdmft=0 و dmft>8 در شهر ریاض انجام شد یک تفاوت خیلی بالای آشکار بین دو گروه وجود داشت. آنالیزها نشان داد که اندکس دبری، مصرف شیر شیرین شده در بطری، تکرر مصرف نوشیدنی های غیر الکلی، تکرر تماس با شیرینی ها و سن کودک در اولین ملاقات دندانپزشکی فاکتورهای مهمی بودند. کودکان فاقد پوسیدگی در مقایسه با گروه پوسیدگی بالا، اندکس دبری پایین تری داشتند. همچنین این کودکان در سن پایین تری شروع به مسواک زدن کرده بودند و بیشتر کودکان اولین ملاقات
دندانپزشکی شان را در سن 36-24 ماهگی داشتند اما بطور متوسط گروه با dmft بالا در سنین بالاتری اولین مراجعه به دندانپزشکی را داشتند(8).
در مطالعه ای که به مدت 5 سال بر روی 1743 کودک 5 تا 5/6 ساله در استراسبورگ فرانسه انجام گرفت نتایج بدست آمده نشان داد که میانگین اندکس dmft 93/2 بوده که در مقایسه با تحقیق حاضر کمتر بوده است و علت آن را ارتباط قوی بین مصرف خمیر دندانهای محتوی فلوراید و کاهش اندکس dft عنوان نمودند. 50% از کودکان 6 ساله، Caries Free بوده اند که حدوداً 2 برابر نتیجه حاصله از مطالعه حاضر
می باشد و علت آن اقدامات پیشگیری و رعایت اصول بهداشت می باشد(7).
مقایسه نتایج تحقیق حاضر با تحقیقات سایر کشورها مانند انگلستان که میزان C.F در دندانهای شیری در گروه سنی 6-5 ساله 55%، در دانمارک 61%، سوئد 72% و آمریکا 50% می باشد، نشان دهنده پایین بودن درصد کودکان C.F، در دندانهای شیری در کشور ما می باشد.
با توجه به اهمیت دندانهای شیری بر سلامت عمومی کودکان، تغذیه و حفظ فضا جهت دندانهای دائمی و پایین بودن آگاهی والدین در مورد حفظ و نگهداری دندانهای شیری نیاز به آموزش والدین و کودکان ضروری بنظر می رسد.
نتیجه گیری:
با توجه به نتایج تحقیق حاصله و اختلاف بین میانگین dmft و شیوع C.F در کودکان کشور ما در مقایسه با تحقیقات انجام گرفته در کشورهای پیشرفته و صنعتی، بنظر می رسد که باید تمهیدات و اقداماتی جهت پیشبرد اهداف بهداشت جهانی و بالا بردن سطح آگاهی و دانش مردم و همچنین انجام اقدامات پیشگیرانه و درمانی بکار برده شود. افزایش آگاهی به والدین کودکان شیرخوار اهمیت بسزایی در کاهش پوسیدگی در جامعه خواهد داشت. با توجه به مشکلات اقتصادی جامعه باید تدابیری مصلحت اندیشانه جهت ارائه درمانهای دندانپزشکی تحت پوشش بیمه صورت گیرد.
)